Thiết kế hệ thống câu hỏi cho giờ dạy: Đọc – Hiểu văn bản

A PhÇn më ®Çu Ph­¬ng ph¸p d¹y häc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc ,chñ ®éng cña häc sinh lµ mét ®Þnh h­íng ®æi míi ®· ®­îc ¸p dông ë n­íc ta tõ nhiÒu n¨m nay . §Æc biÖt lµ tõ th¸ng 9 n¨m 2002khi bé s¸ch gi¸o khoa biªn so¹n theo ch­¬ng tr×nh míi ®­a vµo d¹y ®¹i trµ trong c¶ n­íc th× viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc trë thµnh yªu cÇu cÊp b¸ch ®èi víi mçi gi¸o viªn . Theo ®ã ë tÊt c¶ c¸c bé m«n nãi chung vµ m«n Ng÷ v¨n nãi riªng ,cÊu tróc cña mét bµi häc kiÓu míi kh«ng ph¶i lµ thø s©n khÊu ®éc tho¹i cña thÇy mµ s©n khÊu ®èi tho¹i cña thÇy vµ trß . ë ®ã ng­êi d¹y t¹o ra c¸c viÖc lµm vµ ng­êi häc ®¸p l¹i b»ng c¸c ho¹t ®éng trÝ tuÖ vµ c¶m xóc .Ph­¬ng thøc ho¹t ®éng h« øng nµy tÊt ph¶i t×m ®Õn mét biÖn ph¸p d¹y häc t­¬ng øng ®ã lµ d¹y häc b»ng c©u hái . §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu bµi häc ,thùc tÕ cho thÊy c¸c ph­¬ng ph¸p vµ biÖn ph¸p d¹y häc chñ yÕu ph¶i th«ng qua c©u hái míi thùc sù cã hiÖu qu¶ .NÕu c¸c m«n häc kh¸c c©u hái chØ ®­îc dïng nh­ mét biÖn ph¸p d¹y häc bæ sung th× ë m«n Ng÷ v¨n ,c©u hái trë thµnh biÖn ph¸p hµng ®Çu cña ho¹t ®éng ®ächiÓu v¨n b¶n . HÖ thèng c©u hái hîp lÝ khoa häc kh«ng chØ gãp phÇn vµo viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y mµ nã cßn lµ yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña giê -d¹y v¨n . NhËn thøc ®­îc rÊt râ nh÷ng ®iÒu trªn, lµ gi¸o viªn trùc tiÕp gi¶ng d¹y m«n Ng÷ v¨n ,trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô ,b¶n th©n t«i nhËn thÊy kh©u thiÕt kÕ gi¸o ¸n lªn líp mµ cô thÓ lµ x©y dùng mét hÖ thèng c©u hái cho tiÕt ®äc hiÓu v¨n b¶n lµ kh©u khã nhÊt ,mÊt nhiÒu thêi gian nhÊt .§©y còng lµ nh÷ng b¨n kho¨n tr¨n trë cña kh«ng Ýt ®ång nghiÖp tr­íc mçi giê lªn líp . Lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ n©ng cao chÊt l­îng cña giê d¹y ? Lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu mµ bµi häc ®Æt ra ?Còng tõ thùc tÕ Êy t«i ®· t×m tßi ,häc hái vµ quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn viÖc thiÕt kÕ hÖ thèng c©u hái trong ®ã ¸p dông kÕt hîp c¸c lo¹i c©u hái vµ h×nh thøc hái kh¸c nhau . Khi ¸p dông gi¶i ph¸p nµy t«i thÊy ®· cã ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¸ kh¶ quan .T«i quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi “ThiÕt kÕ hÖ thèng c©u hái cho giê d¹y: §äc –HiÓu v¨n b¶n “®Ó tr×nh bµy víi môc ®Ých ®­îc trao ®æi víi ®ång nghiÖp nh÷ng kinh nghiÖm gi¶ng d¹y cña m×nh vÒ mét kh©u kh¸ quan träng trong tiÕn tr×nh d¹y häc mét tiÕt ®äc –hiÓu v¨n b¶n . B : PhÇn néi dung I / C¸c c¬ së cña ®Ò tµi 1/ C¬ së lÝ luËn C¸c nhµ gi¸o häc ph¸p quan niÖm : HÖ thèng c©u hái kh«ng ®¬n thuÇn lµ mét lo¹i c©u hái ®­îc hái nhiÒu lÇn mµ hÖ thèng c©u hái gåm nhiÒu lo¹i c©u hái ®­îc thiÕt kÕ theo mét m¹ch l« gÝc,®­îc nªu ra ®óng lóc ,c©u nä khëi nguån cho c©u kia vµ ®­îc ®an xen mét c¸ch nhÞp nhµng .Trªn c¬ së ®ã, mäi gi¸o viªn cÇn nhËn thøc ®­îc r»ng hÖ thèng c©u hái lµ mét ph­¬ng tiÖn ®¾c lùc gãp phÇn t¹o cho viÖc vËn dông linh ho¹t c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc bé m«n mét c¸ch tèt nhÊt .Víi ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa míi ,ë m«n Ng÷ v¨n, phÇn ®äc –hiÓu v¨n b¶n lµ phÇn quan träng vµ trùc tiÕp nhÊt gióp häc sinh ®¹t kÕt qu¶ häc v¨n trong môc tiªu Ng÷ v¨n tÝch hîp nãi chung khi häc mét v¨n b¶n .V× vËy c¸ch lµm chñ yÕu vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt vÉn lµ nªu c©u hái h­íng dÉn víi ph­¬ng ch©m ®Ò cao ho¹t ®éng cña häc sinh nh»m t×m hiÓu v¨n b¶n theo ba h­íng : §äc - hiÓu ,suy nghÜ - vËn dông ,liªn t­ëng -tÝch luü cña c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc hiÖn ®¹i C¸c lo¹i c©u hái ®­îc sö dông trong tiÕt ®äc- hiÓu v¨n b¶n gåm nhiÒu lo¹i. Theo nghiªn cøu ph©n tÝch cña c¸c nhµ khoa häc, c¸c lo¹i c©u hái cã thÓ sö dông trong tiÕt ®äc- hiÓu v¨n b¶n lµ: C©u hái ph¸t hiÖn, c©u hái t­ëng t­îng, c©u hái nªu vÊn ®Ò, c©u hái c¶m xóc vµ c©u hái quan ®iÓm. Mçi lo¹i c©u hái lµ mét yªu cÇu vµ cÇn mét c¸ch thøc hái kh¸c nhau. Nh­ vËy vÒ mÆt lÝ luËn, ng­êi gi¸o viªn ph¶i n¾m v÷ng ®­îc b¶n chÊt cña hÖ thèng c©u hái vµ sù cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng c©u hái phï hîp, ®Æc biÖt lµ c¸ch thøc hái ®Ó tiÕt d¹y thªm hÊp dÉn, g©y ®­îc høng thó häc tËp cho häc sinh, thùc hiÖn tèt môc tiªu bµi häc. 2. C¬ së thùc tiÔn: Thùc tÕ cho thÊy, trong khi thùc hiÖn c¸c tiÕt d¹y häc ®äc- hiÓu v¨n b¶n cã kh«ng Ýt gi¸o viªn ch­a ®Ó t©m nhiÒu tíi viÖc x©y dùng hÖ thèng c©u hái b¶o ®¶m tÝnh khoa häc. ChÝnh tõ sù kh«ng ý thøc nh­ ®· nªu ë trªn, trong nhiÒu tiÕt d¹y, gi¸o viªn hoÆc lµ chØ sö dông mét lo¹i c©u hái ph¸t hiÖn xu«i chiÒu hoÆc lµ nh÷ng c©u hái tù ph¸t nÕu kh«ng muèn nãi lµ tù tiÖn. ThËm chÝ cã nh÷ng vÊn ®Ò khã, gi¸o viªn cßn lóng tóng kh«ng biÕt sÏ lµm c¸ch nµo ®Ó häc sinh hiÓu mµ tr×nh bµy suy nghÜ cña m×nh, ®Ó ®¶m b¶o thêi gian cña tiÕt d¹y. Trong mét sè giê d¹y, cßn xuÊt hiÖn nh÷ng kiÓu c©u hái mµ trong c©u hái hoÆc lµ ®· cã c©u tr¶ lêi hoÆc lµ qu¸ khã ®èi víi tr×nh ®é cña häc sinh, thËm chÝ lµ ngay c¶ víi ®ång nghiÖp ngåi dù giê. Nh÷ng tiÕt d¹y nh­ vËy th­êng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng: HoÆc lµ ®¬n ®iÖu kh«ng g©y ®­îc høng thó, kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh ®­îc béc lé suy nghÜ, quan ®iÓm( Mét ®iÒu v« cïng cÇn thiÕt ®èi víi m«n Ng÷ v¨n). HoÆc lµ nÆng nÒ, g©y t©m lý bi quan, ch¸n n¶n khi ®øng tr­íc nh÷ng vÊn ®Ò qu¸ khã víi häc sinh mµ gi¸o viªn kh«ng biÕt c¸ch h­íng dÉn c¸c em kh¸m ph¸ b»ng c¸c c©u hái gîi më hoÆc tr¾c nghiÖm. V× vËy, cã thÓ nãi, dï ®· cã mét hÖ thèng ph­¬ng ph¸p hiÖn ®¹i, nh­ng nÕu thiÕu mét ph­¬ng tiÖn quan träng lµ" HÖ thèng c©u hái” khoa häc th× ch¾c ch¾n kh«ng thÓ cã nh÷ng tiÕt d¹y ®¹t hiÖu qu¶ cao. II/ C¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn: §Ó thùc hiÖn tèt viÖc x©y dung mét hÖ thèng c©u hái khoa häc, phï hîp víi giê d¹y ®äc- hiÓu v¨n b¶n, theo t«i ng­êi ThÇy ph¶i quan t©m tíi nh÷ng vÊn ®Ò quan träng sau ®©y: - HiÓu râ b¶n chÊt cña tõng lo¹i c©u hái( Môc ®Ých, d¹ng thøc, c¸c h×nh thøc hái). - N¾m ch¾c môc tiªu cña tiÕt häc( VÒ kiÕn thøc, kÜ n¨ng, th¸i ®é) vµ yªu cÇu tÝch hîp cña bµi häc( Víi phÇn TiÕng ViÖt vµ TËp lµm v¨n, víi phÇn v¨n trong toµn cÊp vµ víi c¸c m«n häc kh¸c). - C¶m nhËn s©u s¾c t¸c phÈm v¨n ch­¬ng sÏ d¹y(§äc v¨n b¶n nhiÒu lÇn, ®Æt v¨n b¶n vµo thêi ®iÓm lÞch sö g¾n liÒn víi t¸c gi¶ vµ ®Ò tµi mµ t¸c phÈm ph¶n ¸nh; ®èi chiÕu, so s¸nh, liªn hÖ víi c¸c v¨n b¶n kh¸c trªn cïng b×nh diÖn) - N¾m ch¾c tr×nh ®é häc sinh ®Ó x©y dùng hÖ thèng c©u hái phï hîp. - §Æc biÖt vÒ hÖ thèng c©u hái, theo t«i, gi¸o viªn cÇn n¾m ch¾c lµ hÖ thèng c©u hái sau: 1. C©u hái ph¸t hiÖn: Lµ lo¹i c©u hái yªu cÇu häc sinh nhËn diÖn ®­îc c¸c chi tiÕt , h×nh ¶nh,tõ ng÷, biÖn ph¸p tu tõ thuéc mét ®o¹n th¬ hay ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n, hoÆc x¸c ®Þnh c¸c ph­¬ng thøc biÓu ®¹t cña v¨n b¶n... C¸ch thøc cÊu t¹o lo¹i c©u hái nµy cã d¹ng: -H·y t×m trong ®o¹n (c©u ) hay v¨n b¶n nh÷ng chi tiÕt ,h×nh ¶nh thÓ hiÖn …hoÆc : - H·y ph¸t hiÖn nh÷ng tÝn hiÖu nghÖ thuËt trong c©u th¬ hay ®o¹n th¬ ( v¨n ) ? VÝ dô : Khi h­íng dÉn häc sinh t×m hiÓu khæ th¬ ®Çu trong v¨n b¶n” L­îm” (Ng÷ v¨n 6 ) cã thÓ ®Æt c©u hái : X¸c ®Þnh ph­¬ng thøc biÓu ®¹t chÝnh cña ®o¹n th¬ ? Nh÷ng chi tiÕt nµo thÓ hiÖn d¸ng vÎ bÒ ngoµi cña L­îm ? Ph¸t hiÖn tÝn hiÖu nghÖ thuËt trong ®o¹n th¬ ? 2 C©u hái t­ëng t­îng : lµ loaÞ c©u hái tõ nh÷ng d÷ kiÖn vèn cã, t­¬ng ®ång hoÆc lÊy sù t­¬ng ®ång ®Ó häc sinh h×nh thµnh ra c¸i míi. Lo¹i c©u hái nµy cã thÓ chia lµm 2 lo¹i nhá : - T­ëng t­îng t¸i t¹o ( T¶ l¹i b»ng c¶m nhËn ) - T­ëng t­îng s¸ng t¹o( T¶ l¹i theo lèi h×nh dung riªng ). C©u hái nµy th­êng cã d¹ng nh­ sau : + Qua c¸c chi tiÕt ,h×nh ¶nh hoÆc cö chØ h·y h×nh dung c¶nh vµ ng­êi trong hoµn c¶nh ®ã nh­ thÕ nµo ? VÝ dô : Khi d¹y bµi : “Bµi ca nhµ tranh bÞ giã thu ph¸” cña §ç Phñ ( Ng÷ v¨n 7 ) cã thÓ ®Æt c©u hái nh­ sau : + H·y h×nh dung vµ t¶ l¹i b»ng c¶m nhËn cña em vÒ h×nh ¶nh vµ t©m tr¹ng nhµ th¬ trong ®o¹n th¬ thø 2 ? 3/ C©u hái nªu vÊn ®Ò : Lµ lo¹i c©u hái mµ qua ®ã häc sinh ®­îc tham gia tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiÒm Èn trong t¸c phÈm Lo¹i c©u hái nµy cã d¹ng : + Theo em ,nÕu sù viÖc ,hiÖn t­îng Êy x¶y ra (..) hoÆc kh«ng x¶y ra (…)Th× chuyÖn g× sÏ ®Õn ? HoÆc : + Theo em t¹i sao l¹i thÕ nµy mµ kh«ng thÕ kh¸c ? VÝ dô khi d¹y bµi Luîm (Ng÷ v¨n 6 ) Cã thÓ nªu vÊn ®Ò b»ng c©u hái sau : + Theo em bµi bµi th¬ cã thÓ dõng laÞ ë c©u th¬ “ Hån bay gi÷a ®ång “ ®­îc kh«ng ? V× Sao ? ViÖc lÆp l¹i khæ th¬ ®Çu ë cuèi bµi th¬ cã ý nghÜa g× ? HoÆc : +V× sao miªu t¶ c¸i chÕt cã ®æ m¸u ,t¸c gi¶ l¹i miªu t¶ nh­ mét giÊc ngñ b×nh yªn cña trÎ th¬ gi÷a ®ång quª th¬m h­¬ng lóa ? 4. C©u hái c¶m xóc: lµ lo¹i c©u hái xuËt ph¸t tõ trùc c¶m cña häc sinh cã t¸c dông kh¬i gîi nh÷ng dung ®éng cña c¸c em vÒ mét hiÖn t­îng nµo ®ã trong t¸c phÈm cßn gäi lµ rung ®éng thÈm mü ®èi víi ng­êi tiÕp nhËn t¸c phÈm. D¹ng thøc phæ biÕn cña c©u hái nµy lµ: + Chi tiÕt, h×nh ¶nh… gîi cho em c¶m xóc, suy nghÜ g×? VÝ dô: Khi d¹y bµi “ NgÉu nhiªn viÕt nh©n buæi míi vÒ quª” ( Ng÷ V¨n 7), ®Ó gîi c¶m xóc cho häc sinh , gi¸o viªn cã thÓ ®Æt c©u hái: + H×nh ¶nh mét ng­êi xa quª khi trë vÒ lµng sau h¬n 50 n¨m trêi ®­îc ®ãn tiÕp nh­ mét kh¸ch l¹ ®· gîi cho em c¶m xóc g×? 5. C©u hái quan ®iÓm: Lµ lo¹i c©u hái cã tÝnh chÊt b×nh gi¸ c¸ nh©n ®Ó kh¼ng ®Þnh râ nhËn thøc cña häc sinh, v× thÕ nã gióp häc sinh ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò vµ ®Ò xuÊt nh÷ng c¸ch ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò hoÆc lý gi¶i vÊn ®Ò theo c¸ch riªng, lµ c¬ héi ®Ó kÝch thÝch s¸ng t¹o cho c¸c em. Lo¹i c©u hái nµy th­êng cã d¹ng: + ý kiÕn cña em vÒ vÊn ®Ò nµy nh­ thÕ nµo? V× sao em l¹i cho r»ng nh­ thÕ? VÝ dô: khi d¹y bµi” ChuyÖn ng­êi con g¸i Nam X­¬ng” cña NguyÔn D÷(Ng÷ V¨n 9) cã thÓ nªu c©u hái: + Cã nhiÒu ý kiÕn cho r»ng viÖc Vò N­¬ng t×m ®Õn c¸i chÕt lµ mét viÖc lµm d¹i dét, v× ®ã kh«ng ph¶i lµ c¸ch gi¶i quyÕt tèt nhÊt. Quan ®iÓm cña em vÒ vÊn ®Ò nµy nh­ thÕ nµo? + Ngoµi viÖc n¾m v÷ng môc ®Ých, d¹ng thøc cña tõng lo¹i c©u hái, gi¸o viªn cung cÇn ph¶i biÕt linh ho¹t khi sö dông c¸c h×nh thøc hái. NÕu gÆp nh÷ng vÊn ®Ò qu¸ khã víi nhËn thøc chung cña häc sinh hoÆc häc sinh hiÓu nh­ng khã diÔn ®¹t, gi¸o viªn cã thÓ sö dông c©u hái tr¾c nghiÖm kh¸ch quan ®Ó gióp häc sinh høng thó h¬n víi néi dung phÇn häc, tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng nÆng nÒ, ®¶m b¶o thêi gian cho phÐp. Vµ ®iÒu ®Æc biÖt quan träng trong viÖc x©y dùng hÖ thèng c©u hái cho giê d¹y ®äc- hiÓu v¨n b¶n lµ gi¸o viªn ph¶i c¨n cø vµo tr×nh ®é chung cña líp häc vµ môc tiªu chung cña bµi häc ®Ó thiÕt kÕ c¸c c©u hái sao cho võa ®¶m b¶o sù ph©n ho¸ dÔ - khã l¹i võa ®¶m b¶o ®­îc tÝnh tÝch hîp cña ch­¬ng tr×nh, bµi häc. III/ ¸p dông" ThiÕt kÕ hÖ thèng c©u hái” cho mét giê d¹y cô thÓ. Bµi 22-TiÕt 89,90: v¨n b¶n: Buæi häc cuèi cïng ( An- ph«ng- x¬- §«- ®ª) M«n Ng÷ V¨n 6 C¨n cø vµo môc tiªu cña bµi häc vµ c¨n cø vµo tr×nh ®é cña häc sinh, t«i thiÕt kÕ hÖ thèng c©u hái cho bµi d¹y nh­ sau: PhÇn 1: §äc v¨n b¶n vµ t×m hiÓu chó thÝch: Sau khi cho häc sinh tiÕp cËn v¨n b¶n b»ng viÖc ®äc toµn bé néi dung v¨n b¶n, gi¸o viªn ®Æt nh÷ng c©u hái ®Ó häc sinh t×m hiÓu vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm Nh÷ng yÕu tè ngoµi v¨n b¶n vµ mét sè tõ ng÷ khã trong v¨n b¶n ®Æc biÖt lµ c¸c tõ tiÕng Ph¸p: H: Qua phÇn chó thÝch trong SGK, h·y tr×nh bµy nh÷ng nÐt chÝnh vÒ cuéc ®êi vµ sù ghiÖp v¨n th¬ cña An- ph«ng-x¬- §«- ®ª? H: ChuyÖn buæi häc cuèi cïng ®­îc viÕt vµo thêi kú nµo? Em biÕt g× vÒ hoµn c¶nh lÞch sö cña n­íc Ph¸p thêi kú Êy? TiÕp theo phÇn nµy, gi¸o viªn cã thÓ yªu cÇu häc sinh gi¶i thÝch mét sè tõ ng÷ TiÕng Ph¸p ®­îc sö dông trong bµi theo néi dung chó thÝch SGK PhÇn 2: H­íng dÉn häc sinh t×m hiÓu v¨n b¶n: Dùa vµo c¸c c©u hái ®Þnh h­íng trong SGK vµ phÇn môc tiªu cÇn ®¹t, kÕt hîp víi phÇn ghi nhí, ®· x©y dùng hÖ thèng c©u hái ®Ó h­íng dÉn c¸c em th©m nhËp v¨n b¶n: H: Em h·y cho biÕt v¨n b¶n" Buæi häc cuèi cïng" sö dông c¸c ph­¬ng thøc biÓu ®¹t nµo? ph­¬ng thøc biÓu ®¹t nµo ®­îc sö dông chñ yÕu? H: Theo dâi c©u chuyÖn, em thÊy chuyÖn ®­îc kÓ theo ng«i thø mÊy? T¸c dông cña ng«i kÓ ®ã lµ g×? em cã thÓ kÓ tªn mét sè truyÖn ®· häc cã cïng ng«i kÓ víi v¨n b¶n buæi häc cuèi cïng? H: ChuyÖn cã bao nhiªu nh©n vËt? §ã lµ nh÷ng nh©n vËt nµo? H: VÒ c¸c nh©n vËt trong truyÖn, cã b¹n nãi Thµy Ha- men lµ nh©n vËt chÝnh nh­ng cã b¹n l¹i cho r»ng Phr¨ng míi lµ nh©n vËt chÝnh. Em ®ång ý víi ý kiÕn nµo v× sao? H: C©u truyÖn cña Thµy trß Phr¨ng diÔn ra trong hoµn c¶nh vïng And¸t cña Ph¸p r¬i vµo tay n­íc Phæ. Tõ ®©y, c¶ vïng nµy sÏ kh«ng ®­îc häc TiÕng Ph¸p n÷a. Víi hoµn c¶nh ®ã, em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ nhan ®Ò cña v¨n b¶n" Buæi häc cuèi cïng"? H: Theo em truyÖn cã thÓ chia lµm mÊy phÇn? Sù viÖc chÝnh ®­îc kÓ ë mçi phÇn lµ g×? Sau khi häc sinh ®· ®Þnh h×nh ®­îc bè côc cña v¨n b¶n, gi¸o viªn tiÕp tôc sö dông nh÷ng c©u hái ph¸t hiÖn, gîi t×m, t­ëng t­îng, nªu vÊn ®Ò vµ ®¸nh gi¸ ®Ó h­íng dÉn häc sinh kh¸m ph¸ néi dung vµ nghÖ thuËt cña truyÖn: * PhÇn t×m hiÓu vÒ buæi häc TiÕng Ph¸p cuèi cïng cña Phr¨ng vµ còng lµ t×m hiÓu vÒ Phr¨ng- Mét trong 2 nh©n vËt chÝnh, t«i sö dông c¸c c©u hái sau: H: Tr­íc khi diÔn ra buæi häc TiÕng Ph¸p cuèi cïng, cËu bÐ Phr¨ng ®· thÊy cã rÊt nhiÒu ®iÒu l¹ x¶y ra: - Trªn ®­êng tíi tr­êng - Quang c¶nh ë tr­êng - Kh«ng khÝ trong líp häc Em h·y quan s¸t ®o¹n ®Çu v¨n b¶n vµ t×m nh÷ng chi tiÕt thÓ hiÖn ®iÒu ®ã H: Nh÷ng ®iÒu mµ Phr¨ng c¶m nhËn ®­îc ®ã b¸o hiÖu sù viÖc g× sÏ s¶y ra? H: Nh©n vËt Phr¨ng trong v¨n b¶n ®­îc kh¾c ho¹ chñ yÕu qua th¸i ®é víi viÖc häc tiÕng Ph¸p vµ víi thµy gi¸o Hamen. Th¸i ®é ®ã diÔn ra theo hai qu¸ tr×nh - Tõ l¬ lµ ®Õn thiÕt tha, lo l¾ng cho viÖc häc. - Tõ sî h·i ®Õn th©n thiÕt, quÝ träng thµy Hamen. Em h·y t×m ra trong v¨n b¶n c¸c chi tiÕt thÓ hiÖn ®iÒu nµy? H: Qua c¸c chi tiÕt miªu t¶ Phr¨ng, chi tiÕt nµo gîi cho em c¶m nghÜ nhÊt? §ã lµ nh÷ng c¶m nghÜ g×? H: Qua c¸c chi tiÕt miªu t¶ em t­ëng t­îng Phr¨ng lµ mét cËu bÐ nh­ thÕ nµo? H: Th¸i ®é ®èi víi tiÕng Ph¸p vµ víi thµy Hamen trong buæi häc cuèi cïng ®· béc lé t×nh c¶m g× cña cËu bÐ Phr¨ng? H: NÕu nãi Phr¨ng lµ mét cËu bÐ cã lßng yªu n­íc Ph¸p em thÊy ®iÒu ®ã cã ®óng kh«ng? ý kiÕn cña em nh­ nµo? * PhÇn t×m hiÓu vÒ buæi d¹y tiÕng Ph¸p cuèi cïng cña thµy Hamen vµ còng lµ h­íng dÉn häc sinh t×m hiÓu vÒ thµy Hamen, nh©n vËt chÝnh cßn l¹i cña truyÖn, t«i ®· h­íng dÉn häc sinh b»ng hÖ thèng c©u hái nh­ sau : H : Nh©n vËt thÇy Hamen ®­îc miªu t¶ qua nhiÒu ph­¬ng diÖn : Trang phôc ,th¸i ®é ,lêi nãi ,hµnh ®éng ,cö chØ . Em h·y t×m c¸c chi tiÕt miªu t¶ qua c¸c ph­¬ng diÖn trªn ? H : Theo em t¹i sao th¸i ®é cña thÇy Hamen h«m nay l¹i kh¸c h¼n víi mäi ngµy ? H»ng ngµy thÇy nghiªm kh¾c thÕ cã ph¶i thÇy kh«ng th­¬ng yªu häc trß vµ Phr¨ng kh«ng ? H : H·y t×m vµ ®äc diÔn c¶m ®o¹n v¨n thÓ hiÖn nh÷ng lêi nãi cña thÇy Hamen víi häc trß vÒ tiÕng Ph¸p ? Cho biÕt ®o¹n v¨n ®­îc viÕt theo ph­¬ng thøc biÓu ®¹t nµo ? c¸ch nãi cña thÇy Hamen cã g× ®Æc biÖt ? Em thÊy môc ®Ých cña c¸ch nãi Êy lµ g× ? H : Em thö h×nh dung xem khi nãi víi häc trß cña m×nh vÒ tiÕng Ph¸p trong hoµn c¶nh Êy ,t×nh c¶m vµ th¸i ®é cña thÇy Hamen sÏ nh­ thÕ nµo ? H : Lêi nãi cña thÇy Hamen vÒ tiÕng Ph¸p ®· gîi cho em nghÜ ®Õn ®iÒu g× ? H : Trong ®o¹n v¨n kÓ vÒ thÇy Hamen nãi víi häc sinh vÒ tiÕng Ph¸p cã mét c©u nãi rÊt h×nh ¶nh : “ Khi mét d©n téc r¬i vµo vßng n« lÖ …chèn lao tï " .Em hiÓu c©u nãi ®ã nh­ thÕ nµo ? X¸c ®Þnh ®©y lµ c©u hái khã víi häc sinh líp 6 ®Æc biÖt lµ trong c¸ch diÔn ®¹t t«i ®· sö dông h×nh thøc tr¾c nghiÖm kh¸ch quan ®Ó häc sinh lùa chän theo c¸ch hiÓu cña c¸c em : * Hái : VÒ ý nghÜa cña c©u nãi trªn, theo em c¸ch lÝ gi¶i nµo lµ chÝnh x¸c nhÊt trong c¸c c¸ch lÝ gi¶i sau ? A : TiÕng nãi lµ c«ng cô giao tiÕp, nhê tiÕng nãi cña d©n téc míi cã thÓ liªn l¹c víi nhau vµ tæ chøc tranh ®Êu ®Ó giµnh ®éc lËp . B : Dïng tiÕng nãi thèng nhÊt míi gi÷ ®­îc ®éc lËp ,tù do cña d©n téc C : Gi÷ tiÕng nãi cña d©n téc sÏ kh«ng bao giê quªn ®­îc tæ quèc, sÏ lu«n Êp ñ nhiÖt t×nh yªu n­íc , tõ ®ã dÊy lªn nh÷ng cuéc ®Êu tranh giµnh l¹i l·nh thæ ®· mÊt vµ b¶o vÖ ®­îc truyÒn thèng v¨n ho¸ thiªng liªng cña d©n téc. ( Häc sinh lùa chän ph­¬ng ¸n C, cã nghÜa lµ c¸c em ®· hiÓu ®­îc ý cña c©u nãi). Sau phÇn nµy, gi¸o viªn b×nh vÒ gi¸ trÞ thiªng liªng vµ søc m¹nh to lín cña tiÕng nãi d©n téc trong cuéc ®Êu tranh giµnh ®éc lËp tù do( cã liªn hÖ víi sù ph¸t triÓn cña TiÕng ViÖt trong tr­êng kú lÞch sö cña d©n téc ViÖt). H: T×m c¸c chi tiÕt miªu t¶ cö chØ, hµnh ®éng cña thµy Hamen khi buæi häc s¾p kÕt thóc? Nh÷ng chi tiÕt ®ã cho em h×nh dung nh­ thÕ nµo vÒ t©m tr¹ng cña thµy Hamen lóc nµy? Theo em, t¹i sao thµy Hamen l¹i hµnh ®éng nh­ vËy? Dßng ch÷" N­íc Ph¸p mu«n n¨m” mµ thµy Hamen ®· d»n m¹nh viªn phÊn viÕt to trªn b¶ng cã ý nghÜa g×? H: Cã ý kiÕn cho r»ng t×nh yªu n­íc Ph¸p cña thµy Hamen vµ trß Phr¨ng cã ®iÓm gièng nhau. Nã ®Òu thÓ hiÖn b»ng t×nh yªu tiÕng Ph¸p. Nh­ng còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau. Em cã thÓ cho biÕt sù kh¸c nhau ®ã lµ g×?( T×nh yªu n­íc cña cËu bÐ Phr¨ng Ýt nhiÒu mang c¶m tÝnh, nã chØ ®­îc thÓ hiÖn do t¸c ®éng cña buæi häc cuèi cïng. Cßn víi thµy Hamen, t×nh yªu tiÕng nãi d©n téc, t×nh yªu n­íc Ph¸p lµ mét t×nh yªu ®Çy tr¶i nghiÖm. Nã xuÊt ph¸t tõ tr¸i tim cña mét ng­êi ®· tr­ëng thµnh, mét c«ng d©n ®· ®ñ hiÓu biÕt vÒ gi¸ trÞ cña ®éc lËp tù do vµ cuéc sèng n« lÖ.) H: Trong phót gi©y cuèi cïng, Phr¨ng c¶m thÊy" Ch­a bao giê thÇy lín lao ®Õn thÕ”. Em cã c¶m nhËn ®ã víi Phr¨ng kh«ng? V× sao? H: Trong c¸c chi tiÕt miªu t¶ vÒ thµy Hamen, gîi cho em h×nh dung vÒ mét ng­êi thµy gi¸o nh­ thÕ nµo?( Yªu trß, yªu nghÒ d¹y häc, yªu n­íc Ph¸p, tin t­ëng vµo t­¬ng lai cña Tæ quèc m×nh) H: Theo dâi c©u truyÖn em thÊy, cã ®iÒu g× kh¸c nhau trong c¸ch miªu t¶ 2 nh©n vËt Phr¨ng vµ thµy Hamen cña nhµ v¨n An- ph«ng-x¬-§«-®ª?( Phr¨ng miªu t¶ ý nghÜa t©m tr¹ng; Hamen miªu t¶ qua ngo¹i h×nh, cö chØ, lêi nãi, trang phôc) H: Em h·y t×m c¸c chi tiÕt miªu t¶ cô giµ H«de vµ d©n lµng? Theo em sù xuÊt hiÖn cña c¸c nh©n vËt nµy cã t¸c dông g×?( Lµm cho buæi häc cuèi cïng trë lªn thiªng liªng h¬n, thÓ hiÖn t×nh yªu tiÕng Ph¸p, lßng yªu n­íc Ph¸p cña ng­êi d©n vïng And¸t) Sau phÇn nµy gi¸o viªn giíi thiÖu víi HS vÒ ph­¬ng ph¸p t¶ ng­êi c¸c em sÏ häc ë tiÕt sau. H: Trong c¸c chi tiÕt miªu t¶ cô giµ H«de vµ d©n lµng, chi tiÕt nµo khiÕn em c¶m ®éng nhÊt? V× sao? * PhÇn ghi nhí, t«i sö dông hÖ thèng c©u hái tr¾c nghiÖm ®Ó gióp c¸c em kh¸i qu¸t kiÕn thøc ®· ®­îc t×m hiÓu vÒ t¸c phÈm: C©u hái: §¸nh dÊu x vµo tr­íc c©u em cho lµ ®óng? 1. NÐt ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt v¨n b¶n buæi häc cuèi cïng? - Sö dông ng«i kÓ thø nhÊt lêi kÓ dung dÞ nhÑ nhµng. - Miªu t¶ t©m lÝ trÎ th¬ sinh ®éng vµ cuèn hót. - T×nh huèng truyÖn phøc t¹p, c¨ng th¼ng - Miªu t¶ nh©n vËt qua ngo¹i h×nh, lêi nãi, cö chØ, ý nghÜ vµ t©m tr¹ng. - Cèt truyÖn ®¬n gi¶n - Cã nhiÒu yÕu tè kú l¹. 2. Néi dung chÝnh cña truyÖn ng¾n buæi häc cuèi cïng lµ: - ThÓ hiÖn lßng c¨m thï cña d©n lµng And¸t víi qu©n Phæ x©m l­îc. - ThÓ hiÖn sù tiÕc nuèi cña Phr¨ng v× kh«ng ®­îc ®i häc. - ThÓ hiÖn t×nh yªu tiÕng Ph¸p, yªu Tæ quèc Ph¸p vµ tin t­ëng vµo t­¬ng lai, tù do cña n­íc Ph¸p. - ThÓ hiÖn sù yªu quÝ, tr©n träng vµ gi÷ g×n tiÕng nãi d©n téc khi ®Êt n­íc r¬i vµo vßng n« lÖ. PhÇn 3. LuyÖn tËp H : Trong truyÖn ng¾n “ Buæi häc cuèi cïng “ ,nh©n vËt nµo ®· ®Ó l¹i trong em Ên t­îng s©u s¾c nhÊt ? H·y cho biÕt t×nh c¶m cña em vÒ nh©n vËt ®ã? * Bµi tËp viÕt ®o¹n H·y viÕt ®o¹n v¨n ng¾n tõ 4 ®Õn 6 c©u miªu t¶ thÇy Hamen theo c¶m nhËn cña em ? C : KÕt LuËn Víi viÖc x©y dung hÖ thèng c©u hái phï hîp ,®¶m b¶o tÝnh khoa häc mçi tiÕt häc chØ cÇn sö dông 13-15 c©u hái ë c¸c d¹ng kh¸c nhau ,t«i c¶m thÊy môc tiªu bµi häc ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch kh¸ tèt . §iÒu quan träng lµ tÊt c¶ häc sinh ®Òu ®­îc tham gia ho¹t ®éng kh¸ tÝch cùc ,tr¸nh ®­îc hiÖn t­îng n¶n chÝ ,tù ti th­êng x¶y ra víi nh÷ng em häc sinh yÕu kÐm vµ t×nh tr¹ng chñ quan coi th­êng ,nhµm ch¸n ®èi víi häc sinh kh¸ giái . ChÊt l­îng giê häc ®­îc d¸nh gi¸ b»ng kÕt qu¶ kiÓm tra tr¾c nghiÖm cuèi giê vµ kiÓm tra bµi cò ë tiÕt häc sau cho thÊy tõ 87%-92% häc sinh c¶m thô ®­îc néi dung vµ nghÖ thuËt cña v¨n b¶n .Cã tõ 10-15 häc sinh c¶m thô t¸c phÈm mét c¸ch s©u s¾c .VÊn ®Ò quan träng h¬n lµ giê häc ph¸t huy ®­îc tÝnh chñ ®éng tÝch cùc ,s¸ng t¹o cña häc sinh ,c¸c em thùc sù høng thó tr­íc nh÷ng c©u hái võa søc ,m¹nh d¹n béc lé quan ®iÓm cña m×nh vÒ nh÷ng vÇn ®Ò gîi ra trong t¸c phÈm . Trªn ®©y lµ phÇn tr×nh bµy cña t«i vÒ vÊn ®Ò “:ThiÕt kÕ hÖ thèng c©u hái cho giê d¹y ®äc -hiÓu v¨n b¶n “.Ba× viÕt ch¾c ch¾n sÏ cßn thiÕu sãt rÊt mong ®uîc sù gãp ý ch©n thµnh cña ®ång nghiÖp . T©y S¬n ngµy 10 /04/2010 -