Thiết kế và ứng dụng Mạng Internet và Công nghệ VoIP vào đời sống

cuéc gäi: Mét kÕt nèi TCP ®­îc thiÕt lËp ®Ó truyÒn c¸c th«ng ®iÖp Q.931 cña kªnh b¸o hiÖu cuéc gäi. - Giai ®o¹n thiÕt lËp kªnh ®iÒu khiÓn truyÒn th«ng: Më thªm mét kÕt nèi TCP dµnh cho kªnh ®iÒu khiÓn truyÒn th«ng H.245. - Giai ®o¹n thiÕt lËp kªnh media: Thñ tôc më kªnh logic cho tÝn hiÖu media cña kªnh H.245 ®­îc thùc hiÖn. - Giai ®o¹n dÞch vô cuéc gäi: Ng­êi dïng trao ®æi th«ng tin víi nhau, c¸c dÞch vô gi¸m s¸t chÊt l­îng ho¹t ®éng, ®iÒu khiÓn th«ng l­îng ®­êng truyÒn vµ c¸c dÞch vô bæ trî kh¸c. - Giai ®o¹n kÕt thóc cuéc gäi: KÕt thóc cuéc gäi gi÷a hai ®iÓm cuèi (2 thiÕt bÞ ®Çu cuèi). Mét giai ®o¹n thiÕt lËp kªnh b¸o hiÖu cuéc gäi: - Trong tr­êng hîp c¶ hai ®iÓm cuèi ®Òu ch­a ®¨ng ký víi gatekeeper, thñ tôc thiÕt lËp cuéc gäi ®­îc miªu t¶ nh­ sau: Terminal1 Terminal2 Më kÕt nèi TCP Göi b¶n tin setup Göi b¶n tin call Proceding Göi b¶n tin Alert ThiÕt lËp kÕt nèi + §iÓm cuèi gäi thiÕt lËp mét kÕt nèi TCP tíi ®iÓm cuèi bÞ gäi t¹i cæng 1720 (cæng dµnh riªng cho kªnh b¸o hiÖu cuéc gäi). + §iÓm cuèi gäi göi ra kÕt nèi nµy th«ng ®iÖp Setup ®Ó chØ thÞ yªu cÇu thiÕt lËp cuéc gäi. - Trong tr­êng hîp yªu cÇu thiÕt lËp gäi ®­îc chÊp nhËn, ®iÓm cuèi bÞ gäi lÇn l­ît tr¶ vÒ c¸c th«ng ®iÖp. + Call Proceding: Th«ng b¸o cuéc gäi ®· ®­îc bªn bÞ gäi tiÕn hµnh vµ kh«ng nhËn thªm mét yªu cÇu thiÕt lËp nµo n÷a. + Alerting: Th«ng b¸o håi ©m chu«ng. + Connect: Mang ®Þa chØ tr­êng H.245 cña ®iÓm bÞ gäi dµnh cho kªnh ®iÒu khiÓn H.245. Th«ng tin nµy ®­îc dµnh cho giai ®o¹n hai. - Trong tr­êng hîp yªu cÇu thiÕt lËp cuéc gäi kh«ng ®­îc chÊp nhËn, ®iÓm cuèi bÞ gäi sÏ tr¶ vÒ th«ng ®iÖp Release Complete, kªnh b¸o hiÖu cuéc gäi bÞ ®ãng l¹i. - Tr­êng hîp thiÕt lËp cuéc gäi cã sù tham gia cña gatekeeper: Trong tr­êng hîp nµy nh÷ng ®iÓm cuèi ®· ®¨ng ký ®Òu ph¶i thùc hiÖn thñ tôc ®iÒu khiÓn kÕt n¹p víi gatekeeper (Admission Control) ®Ó tho¶ thuËn: + Th«ng l­îng ban ®Çu dµnh cho cuéc gäi. + M« h×nh cuéc gäi sö dông (B¸o hiÖu truyÒn trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp qua gatekeeper). §iÓm cuèi göi th«ng ®iÖp ARQ (Admission Raquest) tíi gatekeeper mµ nã ®· ®¨ng ký ®Ó chØ thÞ yªu cÇu kÕt n¹p cuéc gäi. Th«ng tin ARQ mang c¸c néi dung sau: + Th«ng l­îng ®iÓm cuèi yªu cÇu gatekeeper cÊp cho cuéc gäi. + M« h×nh cuéc gäi ®iÓm cuèi yªu cÇu gatekeeper thùc hiÖn gatekeeper tr¶ lêi l¹i th«ng ®iÖp ACF (Addmission Cnfirm) mang c¸c th«ng tin gatekeeper tr¶ lêi. + Th«ng l­îng gatekeeper cÊp cho cuéc gäi. Th«ng l­îng nµy cã thÓ thÊp h¬n hoÆc b»ng th«ng l­îng yªu cÇu. + M« h×nh cuéc gäi gatekeeper lùa chän. + §Þa chØ tr¶ vÒ ®Ó thiÕt lËp kªnh ®iÒu khiÓn cuéc gäi. - Trong tr­êng hîp thiÕt lËp cuéc gäi c¶ hai ®iÓm cuèi cïng ®¨ng ký víi mét gatekeeper: + §iÓm cuèi gäi trao ®æi c¸c th«ng tin ARQ vµ ACF víi gate keeper ®Ó thùc hiÖn ®iÒu khiÓn kÕt n¹p. + NÕu gatekeeper chän m« h×nh b¸o hiÖu cuéc gäi lµ b¸o hiÖu trùc tiÕp th× nã sÏ tr¶ vÒ ®Þa chØ kªnh b¸o hiÖu trong ACF. NÕu gatekeeper chän m« h×nh b¸o hiÖu qua gatekeeper th× nã tr¶ vÒ ®Þa chØ kªnh b¸o hiÖu cña chÝnh nã trong ACF. + §iÓm cuèi thiÕt lËp mét kÕt nèi TCP sö dông ®Þa chØ cã ®­îc ë b­íc tr­íc ®Ó lµm kªnh b¸o hiÖu cuéc gäi. + §iÓm cuèi gäi göi th«ng ®iÖp Setup ra kªnh b¸o hiÖu cuéc gäi ®Ó chØ thÞ yªu cÇu thiÕt lËp cuéc gäi. + NÒu ®iÓm cuèi bÞ gäi muèn chÊp nhËn cuéc gäi th× nã ph¶i thùc hiÖn thñ tôc ®iÒu khiÓn kÕt n¹p v¬Ý gatekeeper. + Trong tr­êng hîp ®iÓm cuèi bÞ gäi nhËn ®­îc th«ng ®iÖp ART (lo¹i bá) tõ gatekeepr th× nã tr¶ l¹i th«ng ®iÖp Release Complete (sù tr¶ l¹i), nÕu kh«ng th× nã tr¶ lêi l¹i b»ng th«ng ®iÖp Connect (nèi, ®ãng) mang ®Þa chØ cña kªnh ®iÒu khiÓn H.245. 2. Giai ®o¹n thiÕt lËp kªnh ®iÒu khiÓn truyÒn th«ng Khi c¶ hai bªn gäi vµ bÞ gäi thiÕt lËp thµnh c«ng kªnh b¸o hiÖu cuéc gäi. Giai ®o¹n thiÕt lËp kªnh ®iÒu khiÓn truyÒn th«ng b¾t ®Çu: Terminal1 Terminal2 Më kÕt nèi TCP §iÒu khiÓn kiÓu m· ho¸ (Sù t­¬ng thÝch) X¸c ®Þnh vai trß master or slave Thiªt lËp kªnh Media Thiªt lËp kªnh Media + §iÓm cuèi gäi thiÕt lËp mét kÕt nèi TCP dµnh cho thñ tôc H.245. + Trao ®æi kh¶ n¨ng t­¬ng thÝch nh»m ®¶m b¶o cho tÝn hiÖu media gi÷a hai phia ph¸t vµ thu hoµn toµn t­¬ng thÝch víi nhau. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc thùc hiÖn tr­íc khi thiÕt lËp kªnh truyÒn tÝn hiÖu media. + X¸c ®Þnh vai trß chñ tí gi÷a hai ®iÓm cuèi nh»m môc ®Ých tr¸nh c¸c xung ®ét kh«ng cÇn thiÕt x¶y ra. + ThiÕt lËp kªnh logic cho tÝn hiÖu media. 3. Giai ®o¹n thiÕt lËp kªnh media C¸c thñ tôc thiÕt lËp kªnh logic cho c¸c tÝn hiÖu media ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch trao ®æi c¸c th«ng ®iÖp OpenLogicalChannel vµ OperLogicalChannel Ack gi÷a hai ®iÓm cuèi. HÇu hÕt c¸c kªnh media lµ ®¬n h­íng (chiÒu thu vµ ph¸t lµ ®éc lËp nhau vµ cã thÓ sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p m· ho¸ kh¸c nhau). C¸c kªnh media ®­îc truyÒn t¶i nhê vµo giao thøc RTp víi môc ®Ých ®¶m b¶o thêi gian thùc cho c¸c gi¸m s¸t chÊt l­îng cña kªnh RTP. Terminal1 Terminal2 Kªnh media (RTP) Kªnh ®iÒu khiÓn media (RTCP) Kªnh media (RTP) Kªnh ®iÒu khiÓn media (RTCP) 4. Giai ®o¹n dÞch vô cuéc gäi Trong khi ng­êi dïng trao ®æi th«ng tin víi nhau, c¸c dÞch vô gi¸m s¸t chÊt l­îng ho¹t ®éng, thay ®æi th«ng l­îng cuéc gäi, ®iÒu khiÓn th«ng l­îng ®­êng truyÒn, th«ng b¸o tr¹ng th¸i, c¸c dÞch vô bæ trî kh¸c ®­îc tiÕn hµnh mét hµnh mét ®ång thêi. 5. Giai ®o¹n kÕt thóc cuéc gäi Cuéc gäi cã thÓ ®­îc gi¶i phãng bëi trong c¸c thiÕt bÞ: thiÕt bÞ ®Çu cuèi H.323, gateway (khi ®Çu cuèi trong m¹ng Swith Circuit Network kicks ho¹t gi¶i phãng cuéc gäi ), gatekeeper. Cã nhiÒu nguyªn nh©n kÕt thóc cuéc gäi nh­ kÕt thóc cuéc gäi mét c¸ch b×nh th­êng, ph¸t hiÖn ra lçi trong khi thùc hiÖn cuéc gäi. 10. C¸c ­u, nh­îc ®iÓm cña VoIP 10.1 C¸c ­u ®iÓm cña VoIP §iÖn tho¹i IP ra ®êi nh»m khai th¸c tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c m¹ng truyÒn sè liÖu vµ tÝnh linh ho¹t trong ph¸t triÓn c¸c øng dông míi cña giao thøc IP vµ nã ®­îc ¸p dông trªn mét m¹ng toµn cÇu lµ Internet. §iÖn tho¹i IP cã c¸c ­u ®iÓm sau: - Gi¶m cho phÝ cuéc gäi: §©y lµ ­u ®iÓm næi bËt cña ®iÖn tho¹i IP so víi dÞch vô ®iÖn tho¹i th«ng th­êng ®èi víi c¸c cuéc gäi ®­êng dµi. NÕu dÞch vô ®iÖn tho¹i IP ®­îc triÓn khai th× chi phÝ cho mét cuéc gäi ®­êng dµi chØ t­¬ng ®­¬ng víi chi phÝ truy nhËp Internet do tÝn hiÖu tho¹i ®­îc truyÒn t¶i trong m¹ng IP cã kh¶ n¨ng sö dông kªnh hiÖu qu¶ cao, ®ång thêi kü thuËt nÐn tho¹i tiªn tiÕn gi¶m tèc ®é bÝt tõ 64kbps xuèng d­íi 8kbps trong khi ®ã ®èi víi mét cuéc gäi th«ng th­êng qua m¹ng PSTN, sÏ cã mét kªnh 6kbps ®­îc duy tr× suèt tõ ®Çu cuèi nµy tíi ®Çu cuèi kia th«ng qua mét hÖ thèng c¸c tæng ®µi. Chi phÝ nµy ®èi víi mét cuéc gäi ®­êng dµi (liªn tØnh, quèc tÕ) lµ kh¸ lín. Trong tr­êng hîp cuéc gäi qua m¹ng IP, ng­êi sö dông tõ m¹ng PSTN ph¶i duy tr× kªnh 64kbps ®Õn Gateway cña nhµ cung cÊp dÞch vô t¹i ®Þa ph­¬ng. Nhµ cung cÊp dÞch vô sÏ ®¶m nhËn nhiÖm vô nÐn ®ãng gãi tÝn hiÖu tho¹i vµ göi chóng ®i qua m¹ng IP mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt ®Î tíi ®­îc Gateway nèi tíi mét m¹ng ®iÖn tho¹i kh¸c cã ng­êi liªn l¹c ë ®Çu kia. ViÖc kÕt nèi nh­ vËy lµm gi¶m ®¸ng kÓ chi phÝ cuéc gäi. - TÝch hîp m¹ng tho¹i, m¹ng sè liÖu vµ m¹ng b¸o hiÖu: Trong ®iÖn tho¹i IP, tÝn hiÖu tho¹i, Sè liÖu vµ c¶ b¸o hiÖu ®Òu cã thÓ cïng ®i trªn mét m¹ng IP. §iÒu nµy sÏ tiÕt kiÖm cho phÝ ®Çu t­ ®Ó x©y dùng nh÷ng m¹ng riªng rÏ. - Qu¶n lý b¨ng th«ng: Trong ®iÖn tho¹i chuyÓn m¹ch kªnh, tµi nguyªn b¨ng th«ng cung cÊp cho mét cuéc liªn l¹c lµ cè ®Þnh (mét kªnh 64kbps) nh­ng trong ®iÖn tho¹i IP viÖc ph©n chia tµi nguyªn cho c¸c cuéc tho¹i linh ho¹t h¬n nhiÒu. Khi mét cuéc liªn l¹c diÔn ra, nÕu l­u l­îng cña m¹ng thÊp, b¨ng th«ng dµnh cho liªn l¹c sÏ cho chÊt l­îng tho¹i tèt nhÊt cã thÓ cã, nÕu l­u l­îng cña m¹ng cao, m¹ng sÏ h¹n chÕ b¨ng th«ng cña tõng cuéc gäi ë møc duy tr× chÊt l­îng tho¹i chÊp nhËn ®­îc nh»m phôc cô cïng mét lóc nhiÒu ng­êi nhÊt. §iÓm nµy còng lµ mét yÕu tè lµm t¨ng hiÖu qu¶ sö dông b¨ng th«ng. - Kh¶ n¨ng Multimedia vµ ®a dÞch vô: Trong khi tiÕn hµnh ®µm tho¹i ng­êi sö dông cã thÓ võa nãi chuyÖn võa sö dông c¸c dÞch vô kh¸c nh­ truyÒn file, chia sÎ d÷ liÖu hay xem h×nh ¶nh cña ng­êi nãi chuyÖn bªn kia. 10.2 C¸c nh­îc ®iÓm cña VoIP Giao thøc Internet (vµ c¸c m¹ng sè liÖu kh¸c) kh«ng ®­îc thiÕt kÕ ®Ó truyÒn c¸c th«ng tin thêi gian thùc nh­ th«ng tin tho¹i. Do ®ã viÖc truyÒn tÝn hiÖu thêi gian thùc trªn m¹ng chuyÓn m¹ch gãi lµ rÊt khã thùc hiÖn do mÊt gãi trong m¹ng lµ kh«ng thÓ tr¸nh ®­îc. Ngoµi ra ®é trÔ kh«ng cè ®Þnh cña c¸c gãi th«ng tin khi truyÒn trªn m¹ng còng ¶nh h­ëng lín tíi chÊt l­îng tho¹i ®ßi hái ph¶i cã mét c¬ chÕ xö lý ë ®Çu thu. §Ó cho chÊt l­îng dÞch vô cã thÓ chÊp nhËn ®­îc, cÇn ph¶i cã mét kü thuËt nÐn tÝn hiÖu cã tØ sè nÐn lín, cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o c¸c gãi bÞ thÊt l¹c… Tèc ®é xö lý cña c¸c bé Codec (Coder vµ Decoder) ph¶i nhanh ®Ó kh«ng lµm cuéc ®µm tho¹i bÞ gi¸n ®o¹n. §ång thêi cë së h¹ tÇng còng cÇn ph¶i n©ng cÊp lªn c¸c c«ng nghÖ míi nh­: Frame Relay, ATM… ®Ó cã tèc ®é cao vµ ph¶i cã mét c¬ chÕ thùc hiÖn chøc n¨ng QoS (Quality of Service)… Ngoµi ra cßn cã mét sè h¹n chÕ cña dÞch vô tho¹i IP (VoIP) so víi dÞch vô tho¹i truyÒn thèng lµ chÊt l­îng dÞch vô vµ kh¶ n¨ng truy nhËp dÞch vô. H¹n chÕ vÒ chÊt l­îng dÞch vô cã nguyªn nh©n kh«ng ph¶i do c«ng nghÖ VoIP mµ do chÝnh s¸ch vÒ chÊt l­îng ®­îc thiÕt lËp tr­íc ®ã trªn m¹ng Internet: dÞch vô chØ ®­îc cung cÊp víi chÊt l­îng “tèt nhÊt cã thÓ” (best-effort) vµ do ®ã kh«ng ®¶m b¶o hoµn toµn yªu cÇu trong truyÒn tÝn hiÖu tho¹i. Møc ®é phøc t¹p cña m¹ng còng nh­ c¸c kÕt nèi cña m¹ng còng lµ yÕu tè lµm gi¶m chÊt l­îng dÞch vô. Mét yÕu tè kh¸c còng ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng dÞch vô tho¹i IP lµ do trªn m¹ng Internet, dÞch vô IP ph¶i ®­îc chia sÎ ®­êng truyÒn cïng lóc víi nhiÒu dÞch vô kh¸c. NÕu so s¸nh, mét kªnh truyÒn tÝn hiÖu tho¹i th«ng th­êng chØ sö dông kho¶ng 30% n¨ng lùc trong khi trªn m¹ng Internet , tû lÖ nµy lµ 100%. 11.DÞch vô Ngay tõ khi c¸c m¸y tÝnh b¾t ®Çu kÕt nèi víi nhau, vÊn ®Ò c¸c m¹ng phøc ph¹p lu«n lµ mèi quan t©m cña mäi ng­êi. M¹ng m¸y tÝnh ph¸t triÓn bªn c¹nh m¹ng ®iÖn tho¹i. C¸c m¸y tÝnh vµ c¸c ®iÖn tho¹i song song tån t¹i ngay trong mét c¬ cÊu, gi÷a c¸c c¬ cÊu kh¸c nhau, vµ trong m¹ng réng WAN. C«ng nghÖ VoIP kh«ng ngay lËp tøc ®e däa ®Õn m¹ng ®iÖn tho¹i toµn cÇu mµ nã sÏ dÇn thay thÕ tho¹i chuyÓn m¹ch trªn kªnh truyÒn thèng. 11.1.Tho¹i th«ng minh HÖ thèng ®iÖn tho¹i ngµy nay cµng trë nªn h÷u hiÖu: rÎ, phæ biÕn, dÔ sö dông, c¬ ®éng. Nh­ng nã hoµn toµn “ngí ngÈn”. Nã chØ cã 12 phÝm ®Ó ®iÒu khiÓn. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ng­êi ta ®· cè g¾ng ®Ó t¹o ra tho¹i th«ng minh, ®Çu tiªn lµ c¸c tho¹i ®Ó bµn, sau ®Õn lµ c¸c server. Nh­ng mäi cè g¾ng ®Òu thÊt b¹i do tån t¹i c¸c hÖ thèng cã s½n. Internet sÏ thay ®æi ®iÒu nµy, kÓ tõ khi Internet phñ kh¾p toµn cÇu, nã ®· ®­îc sö dông ®Ó t¨ng thªm tÝnh th«ng minh cho m¹ng ®iÖn tho¹i toµn cÇu. Gi÷a m¹ng m¸y tÝnh vµ m¹ng ®iÖn tho¹i tån t¹i mét mèi liªn hÖ. Internet cung cÊp c¸ch gi¸m s¸t vµ ®iÒu khiÓn c¸c cuéc tho¹i mét c¸ch tiÖn lîi h¬n. Chóng ta cã thÓ thÊy ®­îc kh¶ n¨ng kiÓm so¸t vµ ®iÒu khiÓn c¸c cuéc tho¹i th«ng qua m¹ng Internet. 11.2. DÞch vô tÝnh c­íc cho bÞ gäi (Toll-Frª) Tho¹i qua Internet gióp b¹n cã kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô tÝnh c­íc cho bÞ gäi ®Õn k¸ch hµng ë n­íc ngoµi còng gièng nh­ kh¸ch hµng ë trong n­íc. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy, b¹n chØ cÇn PC víi hÖ ®iÒu hµnh Windows 9x, ®Þa chØ kÕt nèi Internet (tèc ®é 28,8kbps hoÆc nhanh h¬n), vµ ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm chuyÓn ®æi ch¼ng h¹n nh­ Quicknet’s Techonologies Internet Phone Jack. Thay vÞ gäi qua m¹ng ®iÖn tho¹i truyÒn thèng, kh¸ch hµng cã thÓ gäi cho b¹n qua m¹ng Internet b»ng viÖc sö dông ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm ch¼ng h¹n nh­ Internet Phone cña Vocaltec hoÆc Netmeeting cña Microsoft. Víi c¸c ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm nµy, kh¸ch hµng cã thÓ gäi ®Õn c«ng ty cña b¹n còng gièng nh­ viÖc hä gäi qua m¹ng PSTN. B»ng viÖc sö dông ch­¬ng tr×nh ch¼ng h¹n Internet Phone Jack, b¹n còng cã thÓ sö lý c¸c cuéc gäi gièng nh­ xö lý c¸c cuéc gäi kh¸c. B¹n cã thÓ ®Þnh tuyÕn c¸c cuéc gäi nµy tíi nhµ vËn hµnh, tíi c¸c dÞch vô tù ®éng tr¶ lêi, tíi c¸c ACD. Trong thùc tÕ, hÖ thèng ®iÖn tho¹i qua Internet vµ hÖ thèng ®iÖn tho¹i truyÒn th«ng lµ hoµn toµn nh­ nhau. 11.3. DÞch vô Callback Web. “Worlwide web” ®· lµm cuéc c¸ch m¹ng trong c¸ch giao dÞch víi kh¸ch hµng cña c¸c doanh nghiÖp. Víi tÊt c¶ c¸c tiÒm n¨ng cña web, ®iÖn tho¹i vÉn lµ mét ph­¬ng tiÖn kinh doanh quan träng trong nhiÒu n­íc. §iÖn tho¹i web hay “bÊm sè” (click to dial) cho phÐp c¸c nhµ doanh nghiÖp cã thÓ ®­a thªm c¸c phÝm bÊm lªn trang web ®Ó kÕt nèi tíi hÖ thèng ®iÖn tho¹i cña hä. DÞch vô bÊm sè lµ c¸ch dÔ nhÊt vµ an toµn nhÊt ®Ó ®­a thªm c¸c kªnh trùc tiÕp tõ trang web cña b¹n vµo hÖ thèng ®iÖn tho¹i. 11.4. DÞch vô Fax qua IP. NÕu b¹n göi nhiÒu fax tõ PC, ®Æc biÖt lµ göi ra n­íc ngoµi th× viÖc sö dông dÞch vô Internet faxing sÏ gióp ®ì b¹n tiÕt kiÖm ®­îc tiÒn vµ c¶ kªnh tho¹i. dÞch vô nµy sÏ chuyÓn trùc tiÕp tõ PC cña b¹n qua kÕt nèi Internet. Hµng n¨m, trªn thÕ giíi tèn h¬n 30 tû USD cho viÖc sö dông fax ®­êng dµi. Nh­ng ngµy nay Internet fax ®· lµm thay ®æi ®iÒu nµy. ViÖc sö dông Internet fax kh«ng nh÷ng ®­îc më réng cho tho¹i mµ cßn cho c¶ dÞch vô fax. Mét trong nh÷ng dÞch vô göi fax ®­îc ­a chuéng lµ Comfax. Khi sö dông dÞch vô tho¹i vµ fax qua Internet, cã hai vÊn ®Ò c¬ b¶n: Nh÷ng ng­êi sö dông dÞch vô tho¹i qua Internet cÇn cã ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm ch¼ng h¹n Quikinet’s Internet Phone JACK. CÊu h×nh nµy cung cÊp cho ng­êi sö dông kh¶ n¨ng sö dông tho¹i qua Internet thay cho sö dông ®iÖn tho¹i ®Ó bµn truyÒn thèng. KÕt nèi mét Gateway tho¹i qua Internet víi hÖ thèng ®iÖn tho¹i hiÖn hµnh. cÊu h×nh nµy cung cÊp dÞch vô tho¹i qua Internet gièng nh­ viÖc më réng hÖ thèng ®iÖn tho¹i hiÖn hµnh cña b¹n. 11.5. DÞch vô Call Center. Gateway c©l center víi c«ng nghÖ tho¹i qua Internet cho c¸c nhµ kiÓm duyÖt trang web víi c¸c PC trang bÞ multimedia kÕt nèi ®­îc víi bé phËn ph©n phèi c¸c cuéc gäi tù ®éng (ACD). Mét ­u ®iÓm cña tho¹i IP lµ kh¶ n¨ng kÕt hîp c¶ tho¹i vµ d÷ liÖu trªn cïng mét kªnh. Ch­¬ng3: ChÊt l­îng diÞch vô vµ ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ chÊt l­îng dÞch vô VoIP 1. Kh¸i niÖm VÒ c¬ b¶n, ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng dÞch vô ViÔn th«ng chóng ta kh«ng thÓ t¸ch rêi víi c«ng t¸c ®¸nh gi¸ chÊt l­îng m¹ng, xÐt mét c¸ch tæng thÓ nghÜa lµ chÊt l­îng dÞch vô thÓ hiÖn ë hai tiªu chÝ c¬ b¶n sau ®©y: ChÊt l­îng m¹ng: NP (Network Performance). ChÊt l­îng dÞch vô: QoS (Quality of Service). Hai tiªu chÝ ®¸nh gi¸ chÊt l­îng dÞch vô nµy liªn quan chÆt chÏ víi nhau. ChØ ®¬n thuÇn ®¸nh gi¸ theo mét tiªu chÝ nµo th× còng kh«ng ®¶m b¶o sù chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ vµ tÝnh trung thùc khi xem xÐt chÊt l­îng cña mét m¹ng viÔn th«ng cïng víi c¸c dÞch vô ®­îc cung cÊp cña m¹ng ®ã. Khi xem xÐt ®Õn c¸c yªu cÇu vÒ QoS vµ NP , chóng ta sÏ thÊy r»ng vÊn ®Ò chuÈn ho¸ thuËt ng÷ vµ c¸c kh¸i niÖn lµ rÊt cÇn thiÕt, nã ®¸p øng hai môc ®Ých chÝnh: H¹n chÕ sù nhÇm lÉn khi sö dông c¸c tiªu chuÈn, do sù giíi thiÖu vÒ kh¸i niÖm vµ ®Þnh nghÜa ch­a ®­îc cô thÓ. T¹o ra mèi liªn hÖ gi÷a c¸c nhãm tham sè riªng biÖt liªn quan ®Õn viÑc tr×nh bµy c¸c tiªu chuÈn viÔn th«ng. Tõ ®ã yªu cÇu ph¶i x©y dùng c¸c kh¸i niÖm vµ ®Þnh nghÜa mét c¸ch phï hîp, më réng ph¹m vi øng dông cña c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng dÞch vô, chÊt l­îng m¹ng, vÒ ®é tin cËy vµ æn ®Þnh cïng víi c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch, cung cÊp vµ khai th¸c m¹ng viÔn th«ng. Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c¸c kh¸i niÖm, thuËt ng÷ sÏ ®­îc chóng t«i ®Ò cËp ®Õn nh»m gióp cho ng­êi ®äc cã thÓ hiÓu vµ tham kh¶o mét c¸ch dÔ dµng. C¸c ®Þnh nghÜa vµ kh¸i niÖm ®­îc x©y dùng cã thÓ ¸p dông réng r·i cho tÊt c¶ c¸c lo¹i dÞch vô vµ m¹ng viÔn th«ng cung cÊp c¸c dich vô ®ã. H×nh vÏ 3.1 tr×nh bµy c¬ chÕ ho¹t ®éng (kh¸i niÖm QoNP) giíi thiÖu mét c¸ch tæng thÓ vÒ c¸c yÕu tè gãp phÇn ®­a ra mét kh¸i niÖm chÊt l­îng dÞch vô mµ ng­êi sö dông cã thÓ nhËn thøc ®­îc. C¸c kh¸i niÖm ®­îc tr×nh bµy trong s¬ ®å cã thÓ ®­îc ¸p dông ®Ó ®¸nh gi¸ møc chÊt l­îng dÞch vô cã thÓ ®¹t ®­îc trong thùc tÕ, ®Ó h­íng tíi møc chÊt l­îng dÞch vô cÇn ®¹t tíi hoÆc c¸c yªu cÇu m« t¶ ®Æc tÝnh thiÕt kÕ m¹ng. Tuy nhiªn tõng kh¸i niÖm trong s¬ ®å cã thÓ mang ý nghÜa thÓ hiÖn møc tæng thÓ hoÆc riªng lÎ, nh÷ng kh¸i niÖm ®­îc tr×nh bµy trong s¬ ®å cã thÓ ch­a thÓ hiÖn toµn bé nh÷ng mèi liªn hÖ cña chóng. KhÝa c¹nh cÇn quan t©m khi ®¸nh gi¸ tæng thÓ mét dÞch vô quan ®iÓm sö dông dÞch vô. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ nµy thÓ hiÖn møc ®é hµi lßng cña nh÷ng ng­êi sö dông dÞch vô. §iÒu nµy sÏ ®­îc xem xÐt theo ba néi dung sau: a. Kh¸i niÖm QoS. b. Sù liªn quan gi÷a QoS vµ NP. c. Mét bé c¸c tham sè ®o vÒ QoS vµ NP. Mét ®iÒu hiÓn nhiªn lµ mét dÞch vô ®­îc sö dông chØ khi nã ®­îc cung cÊp (ph¸t hµnh) vµ ng­êi ta mong muèn nhµ cung cÊp dÞch vô cã sù hiÓu biÕt cô thÓ vÒ chÊt l­îng cña c¸c dÞch vô mµ hä ph¸t hµnh.Theo quan ®iÓm cña nhµ cung cÊp dÞch vô, kh¸i niÖm chÊt l­îng m¹ng lµ mét chuçi tham sè m¹ng cã thÓ ®¹t møc ®é hµi lßng cña ng­êi sö dông vÒ chÊt l­îng dÞch vô. Nhµ cung cÊp dÞch vô cã nhiÖm vô ph¶i tæ hîp c¸c tham sè chÊt l­îng m¹ng kh¸c nhau thµnh mét bé chØ tiªu ®Ó cã thÓ võa ®¶m b¶o c¸c nhu cÇu lîi Ých kinh tÕ cña m×nh ®ång thêi ph¶i tho¶ m·n mét c¸ch tèt nhÊt cho nh÷ng ng­êi sö dông dÞch vô. Trong khi sö dông dÞch vô, th«ng th­êng ng­êi sö dông chØ biÕt ®Õn nhµ cung cÊp dÞch vô. Møc ®é hµi lßng cña ng­êi sö dông dÞch vô phô thuéc vµo chÊt l­îng dÞch vô (QoS), hay lµ nh÷ng c¶m nhËn sau cïng cña kh¸ch hµng vÒ thùc hiÖn dÞch vô: - Hç trî dÞch vô (service support performance). - Khai th¸c dÞch vô (service operability performance). - Kh¶ n¨ng phôc vô (servebility performance). - An toµn dÞch vô (service security performance). Kh¶ n¨ng phôc vô ChÊt l­îng dÞch vô Thùc hiÖn hç trî dÞch vô Thùc hiÖn khai th¸c dÞch vô Thùc hiÖn truy nhËp dÞch vô Thùc hiÖn duy tr× dÞch vô Thùc hiÖn chän vÑn dÞch vô Thùc hiÖn an toµn dÞch vô Thùc hiÖn tÝnh c­íc dÞch vô Thùc hiÖn xö lý l­u l­îng Tµi nguyªn vµ sù thuËn lîi §é tin cËy LËp kÕ ho¹ch Cung cÊp Qu¶n lý §é kh¶ dông Thùc hiÖn tin cËy Thùc hiÖn b¶o d­ìng Hç trî b¶o d­ìng N¨ng lùc truyÒn lan ChÊt l­îng truyÒn dÉn QoS- ChÊt l­îng dÞch vô H×nh 3.1 :C¸c kh¸i niÖm vÒ kh¶ n¨ng thùc hiÖn QoS vµ NP. - Hç trî dÞch vô: lµ kh¶ n¨ng cña nhµ cung cÊp dÞch vô trong viÖc gióp ®ì kh¸ch hµng ®Ó ®¹t ®­îc møc ®é tiÖn dông cña dÞch vô vµ dÔ dµng cña ng­êi sö dông, bao gåm c¸c ®Æc tÝnh vÒ thiÕt bÞ ®Çu cuèi, c¸c ©m hiÖu vµ tin b¸o dÔ hiÓu. - Khai th¸c dÞch vô: Lµ kh¶ n¨ng vËn hµnh dÞch vô mét c¸ch thµnh c«ng. - Kh¶ n¨ng dÞch vô: Lµ kh¶ n¨ng dÞch vô ®¹t ®­îc khi ng­êi sö dông yªu cÇu vµ tiÕp tôc ®­îc cung cÊp mµ kh«ng cã sù suy gi¶m qu¸ møc trong kho¶ng thêi gian sö dông (trong nh÷ng thay ®æi x¸c ®Þnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nhau). Kh¶ n¨ng phôc vô lµ phÇn phô htuéc vµo ®Æc tÝnh m¹ng nhiÒu nhÊt vµ tiÕp tôc ®­îc chia lµm ba kh¸i niÑem: + Thùc hiÖn truy nhËp ®Õn dÞch vô (service accessibility performance): Lµ kh¶ n¨ng dÞch vô ®¹t ®­îc trong nh÷ng sù thay ®æi x¸c ®Þnh vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nhau khi ®­îc yªu cÇu bëi ng­êi sö dông. + Thùc hiÖn duy tr× dÞch vô (service retainability performance): Lµ kh¶ n¨ng cña mét dÞch vô tiÕp tôc ®­îc cung cÊp trong c¸c ®iÒu kiÖn ®­a ra trong kho¶ng thêi gian sö dông, mét khi ®· ®¹t ®­îc. + Thùc hiÖn trän vÑn dÞch vô (service intagrity performance): lµ møc ®é dÞch vô ®­îc cung cÊp mµ kh«ng bÞ suy gi¶m qu¸ møc, mét khi ®· ®¹t ®­îc. - An toµn dÞch vô: Lµ sù b¶o vÖ chèng l¹i sù gi¸m s¸t tr¸i phÐp, sö dông gian lËn, quÊy ph¸, thao t¸c sai, th¶m ho¹ thiªn nhiªn. Qua h×nh vÏ 3.1 chóng ta còng thÊy r»ng kh¶ n¨ng phôc vô sÏ cã mèi liªn hÖ víi c¸c kh¸i niÖm thuéc phÇn chÊt l­îng m¹ng nh­ thùc hiÖn xö lý l­u l­îng, ®é tin cËy còng nh­ chÊt l­îng truyÒn dÉn (gåm c¶ n¨ng lùc truyÒn lan). §é tin cËy (deperdability): Lµ thuËt ng÷ chung ®­îc sö dông ®Õ m« t¶ vÒ ®é kh¶ dông vµ c¸c yÕu tè mµ nã cã t¸c ®éng nh­ thùc hiÖn tin cËy, thùc hiÖn b¶o d­ìng vµ hç trî b¶o d­ìng. 2. §Þnh nghÜa QoS vµ NP 2.1 ChÊt l­îng dÞch vô (QoS) ChÊt l­îng dÞch vô viÔn th«ng lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña c¸c chØ tiªu dÞch vô, thÓ hiÖn ë møc ®é hµi lßng cña ®èi t­îng sö dông dÞch vô ®ã. DÞch vô viÔn th«ng lµ c¸c ho¹t ®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp cña c¸c doanh nghiÖp cung cÊp cho kh¸ch hµng kh¶ n¨ng truyÒn, ®­a vµ nhËn c¸c lo¹i th«ng tin th«ng qua m¹ng l­íi viÔn th«ng c«ng céng. QoS ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸c chØ tiªu ®Þnh tÝnh vµ chØ tiªu ®Þnh l­îng. ChØ tiªu ®Þnh tÝnh thÓ hiÖn sù c¶m nhËn cña kh¸ch hµng, cßn chØ tiªu ®Þnh l­îng ®­îc thÓ hiÖn b»ng sè liÖu ®o cô thÓ. 2.2 ChÊt l­îng m¹ng (NP) Theo ITU (E800), NP ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ sau: NP lµ n¨ng lùc cña mét m¹ng hoÆc lµ phÇn m¹ng cung cÊp chøc n¨ng cã liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng truyÒn th«ng gi÷a nh÷ng ng­êi sö dông. M¹ng viÔn th«ng bao gåm c¸c hÖ thèng chuyÓn m¹ch, hÖ thèng truyÒn dÉn vµ m¹ng c¸p ngo¹i vi ®­îc kÐo dµi tíi c¸c ®iÓm truy c¹p kÕt nèi thiÕt bÞ ®Çu cuèi cña kh¸ch hµng. Tõ ®Þnh nghÜa trªn, ta cã thÓ hiÓu r»ng ®¸nh gi¸ chÊt l­îng m¹ng chÝnh lµ ®¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu, c¸c th«ng sè kü thuËt cã liªn quan tíi kh¶ n¨ng truyÒn th«ng tin cña m¹ng víi c¸c chñng lo¹i thiÕt bÞ thuéc m¹ng ®ã. 3. ChÊt l­îng m¹ng dÞch vô IP vµ ®¸nh gi¸ chÊt l­îng dÞch vô tho¹i IP ChÊt l­îng dÞch vô lµ hiÖu qu¶ tæng hîp cña ho¹t ®éng cung cÊp dÞch vô, x¸c ®Þnh møc ®é hµi lßng cña ng­êi sö dông víi dÞch vô. ChÊt l­îng dÞch vô bao gåm c¸c khÝa c¹nh vÒ n¨ng lùc hç trî dÞch vô, chÊt l­îng ho¹t ®éng cña dÞch vô, kh¶ n¨ng cung cÊp vµ duy tr× dÞch vô vµ møc æn ®Þnh cña dÞch vô. ChÊt l­îng dÞch vô tho¹i IP nãi chung ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c chØ tiªu vÒ tèc ®é truyÒn d÷ liÖu, thêi gian trÔ cña tÝn hiÖu truyÒn, ®é chÝnh x¸c cña th«ng tin ®­îc truyÒn còng nh­ tû lÖ mÊt m¸t d÷ liÖu. Trong m¹ng viÔn th«ng, c¸c chØ tiªu vÒ chÊt l­îng dÞch vô th«ng th­êng g¾n chÆt víi c¸c chØ tiªu liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña m¹ng. ChÊt l­îng dÞch vô tho¹i IP cÇn ®­îc ®¸nh gi¸ dùa trªn c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng dÞch vô tho¹i vµ chÊt l­îng dÞch vô trªn m¹ng m¸y tÝnh. §¸nh gi¸ chÊt l­îng dÞch vô VoIP ®­îc chia thµnh bèn møc theo khuyÕn nghÞ cña ETSI trong dù ¸n ®­a ra tiªu chuÈn cho VoIP TYPHON. - RÊt tèt: ChÊt l­îng dÞch vô tho¹i ®­îc cung cÊp tèt h¬n so víi dÞch vô PSTN hiÖn nay. - Tèt: ChÊt l­îng t­¬ng ®­¬ng víi dÞch vô tho¹i PSTN hiÖn cã. - Trung b×nh: ChÊt l­îng dÞch vô tho¹i t­¬ng ®­¬ng víi dÞch vô tho¹i ®­îc cung cÊp trong m¹ng di ®éng (wireless network). - XÊu: ChÊt l­îng dÞch vô tho¹i VoIP rÊt thÊp. Theo khuyÕn nghÞ trong tiªu chuÈn IEEE 802.11e, trªn m¹ng m¸y tÝnh, cã bèn líp øng dông nãi chung ( t­¬ng øng víi bèn líp chÊt l­îng dÞch vô): - ChÞu ¶nh h­ëng lín do sù thay ®æi ®é trÔ (delay variation). - ChÞu ¶nh h­ëng cña sù thay ®æi ®é trÔ. - ChÞu ¶nh h­ëng lín do mÊt m¸t th«ng tin (data loss). - Kh«ng chÞu ¶nh h­ëng cña sù thay ®æi ®é trÔ còng nh­ mÊt m¸t d÷ liÖu. DÞch vô tho¹i IP lµ chÞu ¶nh h­ëng cña sù thay ®æi ®é trÔ. Do c¸c m¹ng m¸y tÝnh ®­îc kÕt nèi víi nhau qua m¹ng c«ng céng t¹o thµnh m¹ng Internet, c¸c øng dông chÞu ¶nh h­ëng cña ®é trÔ ph¶i chia sÎ ®­êng truyÒn vµ d¶i th«ng, viÖc ®¶m b¶o chÊt l­îng trªn m¹ng dùa trªn qu¶n lý l­u l­îng m¹ng m¸y tÝnh lµ kh«ng ®ñ vµ v× thÕ c¸c giao thøc qu¶n lý chÊt l­îng dÞch vô ®­îc x©y dùng vµ ¸p dông. - Víi dÞch vô tho¹i, c¸c th«ng sè ®¸nh gi¸ chÊt l­îng dÞch vô ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c chØ tiªu vÒ chÊt l­îng thiÕt lËp cuéc gäi, chØ tiªu vÒ kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô vµ chØ tiªu vÒ chÊt l­îng tho¹i. + ChÊt l­îng thiÕt lËp cuéc gäi ®­îc x¸c ®Þnh chñ yÕu qua thêi gian thiÕt lËp cuéc gäi. Víi ng­êi sö dông, chÊt l­îng thiÕt lËp cuéc gäi ®­îc hiÓu nh­ kh¶ n¨ng ®¸p øng (thùc hiÖn kÕt nèi gi÷a c¸c m¸y ®Çu cuèi) cña hÖ thèng cung cÊp dÞch vô khi cã yªu cÇu. Kh¶ n¨ng ®¸p øng dÞch vô cña hÖ thèng ®­îc thÓ hiÖn qua hai giai ®o¹n: Kho¶ng thêi gian trung b×nh chê tÝn hiÖu mêi quay sè vµ thêi gian trÔ sau quay sè. + Kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô thÓ hiÖn ®é tin cËy cña dÞch vô tho¹i trong qu¸ tr×nh cung cÊp kÕt nèi cho ng­êi sö dông. §é tin cËy nµy thÓ hiÖn qua viÖc cung cÊp c¸c cuéc tho¹i kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n hay bÞ ¶nh h­ëng bëi c¸c cuéc gäi kh¸c. + ChÊt l­îng tho¹i nãi chung ®­îc thÓ hiÖn chñ yÕu qua hai yÕu tè: thêi gian trÔ gi÷a hai ®Çu cuèi, lµ yÕu tè ¶nh h­ëng tíi qu¸ tr×nh trao ®æi th«ng tin trong cuéc nãi chuyÖn (tÝn hiÖu tho¹i ®­îc ph¸t ®i theo c¶ hai h­íng, vµ chÊt l­îng tÝn hiÖu tho¹i gi÷a hai ®Çu cuèi, tøc lµ chÊt l­îng cña tÝn hiÖu tho¹i ®­îc sö dông nghe ®­îc trong tr­êng hîp tÝn hiÖu chØ ph¸t ®i theo mét h­íng. - Trong m¹ng m¸y tÝnh, chÊt l­îng dÞch vô ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c chØ tiªu vÒ tèc ®é truyÒn gãi tin, chØ tiªu vÒ thêi gian trÔ, chØ tiªu vÒ tû lÖ gãi tin truyÒn sai, chØ tiªu vÒ tû lÖ gãi tin bÞ mÊt. +Tèc ®é truyÒn gãi tin ®­îc x¸c ®Þnh qua sè gãi tin ®­îc truyÒn trong mét ®¬n vÞ thêi gian, th­êng ®­îc tÝnh b»ng bit/gi©y (bps), tèc ®é cµng nhanh, l­îng gãi tin ®­îc truyÒn trong mét kho¶ng thêi gian cµng lín. + Thêi gian trÔ lµ kho¶ng thêi gian tÝnh tõ lóc gãi tin ®­îc truyÒn ®i ë ®Çu göi cho tíi khi nhËn ®­îc gãi tin ë ®Çu nhËn. Thêi gian trÔ phô thuéc vµo tèc ®é truyÒn tin, l­u l­îng vµ chÊt l­îng ®­êng truyÒn còng nh­ c¸c phÐp xö lý cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh göi tin. + Tû lÖ gãi tin truyÒn sai cho biÕt l­îng phÇn tr¨m sè gãi tin göi ®i bÞ lçi vµ ®­îc th«ng b¸o tíi ®Çu göi trong qu¸ tr×nh truyÒn hay qu¸ tr×nh göi gãi tin. + Tû lÖ gãi tin bÞ mÊt cho biÕt l­îng phÇn tr¨m sè gãi tin ®­îc göi ®i nh­ng kh«ng ®Õn ®Ých vµ còng kh«ng cã th«ng tin b¸o lçi. 4. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng dÞch vô Theo khuyÕn nghÞ cña ITU-T E.420, ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu vÒ chÊt l­îng dÞch vô cã thÓ thùc hiÖn theo c¸c c¸ch: - Theo dâi c¸c dÞch vô b»ng c¸c ph­¬ng thøc tõ bªn ngoµi. - Gäi thö (t¹o ra l­u l­îng gi¶). - Pháng vÊn kh¸ch hµng. - Tù ®éng theo dâi hÖ thèng tõ trong m¹ng. Ngoµi ra, c¸c th«ng tin vÒ chÊt l­îng dÞch vô cßn cã thÓ thu thËp tõ c¸c nguån: - KhiÕu n¹i cña kh¸ch hµng. - B¸o c¸o cña ng­êi qu¶n lý m¹ng. - Th«ng sè ®o l­u l­îng. Nh­ vËy, cã mét sè c¸c chØ tiªu chÊt l­îng dÞch vô ®­îc x¸c ®Þnh b»ng ph­¬ng ph¸p thèng kª vµ ®­îc x¸c ®Þnh bëi: - Kho¶ng thêi gian thu thËp th«ng tin. - Sè l­îng kh¸ch hµng cung cÊp th«ng tin. - Vïng ®Þa lý ®­îc thu thËp th«ng tin. - Gi¸ trÞ cña c¸c chØ tiªu thèng kª ®­îc tÝnh theo tû lÖ phÇn tr¨m. C¸c chØ tiªu ®­a ra cÇn tu©n theo c¸c nguyªn t¾c thèng kª, víi kho¶ng thêi gian ®ñ dµi cho phÐp lo¹i bá c¸c th«ng tin nhÊt thêi hay c¸c yÕu tè bÊt th­êng, sè l­îng ng­êi cung cÊp th«ng tin ®ñ lín vµ vïng th¨m dß ®ñ lín cho phÐp lo¹i bá c¸c ý kiÕn ®¸nh gi¸ ®Þnh tÝnh cña mét ng­êi hay mét nhãm ng­êi. Bªn c¹nh ®ã, sè l­îng kh¸ch hµng cÇn th¨m dß trong mét vïng cÇn tû lÖ víi sè thuª bao cã trong vïng. Theo dâi chÊt l­îng dÞch vô tho¹i IP ®­îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch thu thËp vµ ®¸nh gi¸ mét phÇn hay toµn bé c¸c cuéc gäi (ngo¹i trõ c¸c cuéc gäi thö). Theo dâi chÊt l­îng dÞch vô tho¹i cã thÓ ®­îc thùc hiÖn b»ng nh©n c«ng, tù ®éng hay b¸n nh©n c«ng. Theo dâi nh©n c«ng lµ thùc hiÖn theo dâi c¸c cuéc tho¹i b»ng ng­êi theo dâi mµ kh«ng sö dông c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc tù ®éng theo dâi kh¸c. Ph­¬ng ph¸p nµy sö dông tèi thiÓu m¸y mãc vµ cho phÐp ph¸t hiÖn ra c¸c sù kiÖn bÊt th­êng trong cung cÊp dÞch vô mµ c¸c ph­¬ng ph¸p tù ®éng kh«ng thÓ ph¸t hiÖn ra nh­ chÊt l­îng ®­êng truyÒn rÊt kÐm. - Theo dâi tù ®éng lµ sö dông m¸y mãc theo dâi c¸c cuéc gäi mµ kh«ng sö dông ng­êi theo dâi. Qu¸ tr×nh nµy cã ®Æc ®iÓm nh­ sau: + Chi phÝ ho¹t ®éng lµ Ýt nhÊt (tiÕt kiÖm chi phÝ nh©n c«ng). + Thùc hiÖn theo dâi mét c¸ch liªn tôc. + Khèi l­îng theo dâi lín. + Lo¹i bá ®­îc c¸c sai sè do ng­êi theo dâi g©y ra. + D÷ liÖu ®­îc xö lý tù ®éng. + Néi dung c¸c cuéc gäi ®­îc gi÷ kÝn h¬n. + Thêi ®iÓm thùc hiÖn c¸c qu¸ tr×nh theo dâi cã thÓ ®­îc ®iÒu khiÓn. - Theo dâi b¸n nh©n c«ng lµ theo dâi c¸c cuéc gäi b»ng c¸ch sö dông c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc ghi l¹i c¸c th«ng tin cÇn theo dâi, nh©n c«ng sö dông ë ®©y chñ yÕu víi nhiÖm vô thiÕt lËp vµ thay ®æi c¸c ng­ìng theo dâi cho thiÕt bÞ tù ®éng. Ph­¬ng ph¸p nµy cã c¸c ®Æc ®iÓm: + TiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ nh©n c«ng. + Cã ®é chÝnh x¸c cao h¬n so víi theo dâi b»ng nh©n c«ng do sè ®­îc gäi, thêi gian gäi...®­îc ghi l¹i tù ®éng. + Hç trî cho ng­êi theo dâi hÖ thèng tËp trung chñ yÕu vµo c¸c sù kiÖn quan träng trong qu¸ tr×nh theo dâi c¸c cuéc gäi. + KÕt qu¶ cã thÓ ®­îc ®­a ra d­íi d¹ng thuËn tiÖn cho c¸c qu¸ tr×nh xö lý tù ®éng kh¸c. + Chi phÝ theo dâi gi¶m ®i nªn cã thÓ thùc hiÖn theo dâi nhiÒu h¬n. + C¸c thiÕt bÞ theo b¸n tù ®éng, trong mét sè ®iÒu kiÖn, cã thÓ chuyÓn sang thùc hiÖn theo dâi tù ®éng. 5. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ chÊt l­îng dÞch vô tho¹i IP C¸c chØ tiªu x¸c ®Þnh chÊt l­îng dÞch vô tho¹i IP ®­îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo: - Tham kh¶o c¸c khuyÕn nghÞ vµ tiªu chuÈn cña c¸c tæ chøc tiªu chuÈn quèc tÕ ITU-T, ETSI. - Than kh¶o c¸c tiªu chuÈn cña ngµnh vÒ c¸c dÞch vô tho¹i. - C¸c ph©n tÝch kü thuËt chÊt l­îng dÞch vô tho¹i IP gåm cã: + Møc ®é hµi lßng cña kh¸ch hµng vÒ chÊt l­îng dÞch vô: chØ tiªu nµy cho biÕt tû lÖ kh¸ch hµng ®­îc tham kh¶o hµi lßng víi chÊt l­îng dÞch vô ®­îc cung cÊp. + KhiÕu n¹i tõ kh¸ch hµng: khiÕu n¹i cña kh¸ch hµng thÓ hiÖn sù kh«ng hµi lßng cña kh¸ch hµng ®èi víi dÞch vô ®­îc cung cÊp. + Tû lÖ thiÕt lËp cuéc gäi thµnh c«ng: thiÕt lËp cuéc gäi thµnh c«ng lµ tr­êng hîp chñ gäi nhÊc m¸y vµ nhËn ®­îc tÝn hiÖu mêi quay sè. Tû lÖ thiÕt lËp cuéc gäi thµnh c«ng lµ tû sè gi÷a lÇn thiÕt lËp cuéc gäi thµnh c«ng vµ tæng sè lÇn gäi trong mét kho¶ng thêi gian tr­íc. + Thêi gian chê tÝn hiÖu mêi quay sè: lµ thêi gian ®­îc tÝnh tõ lóc ng­êi sö dông nhÊc m¸y tíi khi nhËn ®­îc tÝn hiÖu ph¶n håi t­¬ng øng cña ®iÓm cung cÊp dÞch vô ( chØ xÐt tr­êng hîp thiÕt lËp cuéc gäi thµnh c«ng). + Thêi gian trÔ sau quay sè: thêi gian trÔ sau quay sè ®­îc tÝnh tõ lóc ng­êi sö dông kÕt thóc quay sè tíi khi nhËn ®­îc tÝn hiÖu ph¶n håi øng cña ®iÓm cung cÊp dÞch vô. + §é trÔ cuéc gäi (end-to-end delay): lµ kho¶ng thêi thêi gian trung b×nh ®Ó tiÕng nãi chuyÓn tíi tai ng­êi nghe. + Tû lÖ cuéc gäi bÞ r¬i: Cuéc gäi bÞ r¬i lµ cuéc gäi ®· ®­îc thiÕt lËp mµ bÞ ng¾t gi÷a chõng do sù cè cña m¹ng chø kh«ng phaØ do t¸c ®éng cña ng­êi sö dông. + §é kh¶ dông cña dÞch vô: §é kh¶ dông cña dÞch vô lµ tû lÖ thêi gian kh¸ch hµng cã thÓ truy nhËp dÞch vô trong mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh. + §é chÝnh x¸c tÝnh c­íc- tû lÖ xö lý c­íc sai lµ tr­êng hîp mµ dÞch vô tho¹i IP kh«ng ghi ®óng sè bÞ gäi hoÆc thêi gian gäi cña ng­êi sö dông dÞch vô tho¹i. Tû lÖ xö lý c­íc sai lµ phÇn tr¨m sè cuéc gäi bÞ xö lý so víi tæng sè cuéc gäi trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. +Tû lÖ khiÕu n¹i c­íc: Tû lÖ khiÕu n¹i c­íc lµ phÇn tr¨m sè ho¸ ®¬n c­íc kh¸ch hµng cho lµ sai so víi tæng sè ho¸ ®¬n c­íc trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. 6. Th¨m dß ý kiÕn kh¸ch hµng vÒ chÊt l­îng dÞch vô Néi dung th¨m dß ý kiÕn kh¸ch hµng vÒ chÊt l­îng dÞch vô ®­îc x©y dùng dùa trªn: - Tham kh¶o khuyÕn nhgÞ ITU-T. - Tham kh¶o c¸c tiªu chuÈn Ngµnh vÒ chÊt l­îng dÞch vô tho¹i. Néi dung mÉu lÊy ý kiÕn kh¸ch hµng vÒ chÊt l­îng dÞch vô tho¹i IP bao gåm: - Lo¹i m¸y thuª bao. - Kho¶ng thêi gian ®· sö dông dÞch vô. - ChÊt l­îng dÞch vô xÕp lo¹i theo5 møc: + RÊt tèt. + Tèt. + T¹m ®­îc. + RÊt xÊu. - Nguyªn nh©n kh«ng hµi lßng vÒ chÊt l­îng dÞch vô. - ¢m l­îng nhá. - Cã nhiÔu. - Cã th«ng b¸o lµ kh«ng liªn l¹c ®­îc. - Cã ©m thanh l¹ kh«ng ph¶i tõ phÝa ng­êi ®èi tho¹i. - Kh«ng nhËn ra giäng ng­êi ®èi tho¹i. - §ang nãi bÞ mÊt. - Nghe ®­îc tiÕng m×nh väng l¹i khi ngõng nãi. - Kh«ng thùc hiÖn ®­îc dÞch vô ®· ®¨ng ký. 7. C¸c tham sè kü thuËt ®¶m b¶o chÊt l­îng sè x¸c ®Þnh chÊt l­îng dÞch vô TIPHON-ETSI. Theo khuyÕn nghÞ trong dù ¸n TIPHON-ETSI, c¸c tham sè x¸c ®Þnh chÊt l­îng dÞch vô tho¹i IP bao gåm: - ChÊt l­îng tiÕng nãi (mét chiÒu): ChÊt l­îng tiÕng nãi ®­îc ®¸nh gi¸ dùa trªn tham kh¶o c¸c tiªu chuÈn: + G.711 + G.726 + GSM-FR Lo¹i ChÊt l­îng tiÕng nãi RÊt tèt Tèt h¬n ®Þnh nghÜa trong tiªu chuÈn G.711 Tèt T­¬ng ®­¬ng hoÆc tèt h¬n G.726 (32kbps) T¹m ®­îc T­¬ng ®­¬ng hoÆc tèt h¬n GSM-FR ThÊp Kh«ng ®Þnh nghÜa. - TrÔ tÝn hiÖu tõ ®Çu cuèi ®Õn ®Çu cuèi (end-to-end). ChÊt l­îng tiÕng nãi ®­îc ®¸nh gi¸ dùa trªn tham kh¶o c¸c tiªu chuÈn: +G.114 Lo¹i TrÔ tÝn hiÖu tõ ®Çu cuèi ®Õn ®Çu cuèi RÊt tèt Nhá h¬n 150 ms Tèt Lín h¬n 150 ms, nhá h¬n 250 ms T¹m ®­îc Lín h¬n 250 ms, nhá h¬n 350 ms ThÊp Lín h¬n 350 ms ChØ sè ®¸nh gi¸ chung chÊt l­îng truyÒn tin ®: chÊt l­îng tiÕng nãi ®­îc ®¸nh gi¸ dùa trªn tham kh¶o tiªu chuÈn: G.107. Lo¹i ChØ sè ®¸nh gi¸ chung chÊt l­îng truyÒn tin RÊt tèt Lín h¬n 90% Tèt Lín h¬n 80%, nhá h¬n 90% T¹m ®­îc Lín h¬n 70%, nhá h¬n 80% ThÊp Lín h¬n 70% H×nh 3.2 : Quan hÖ gi÷a MOS vµ chØ sè R (G.107, E-model). MOS: Mean Opinion Scores_§iÓm ®¸nh gi¸ trung b×nh. R: Reting factor_ChØ sè ®¸nh gi¸. MOS cho biÕt kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cña kh¸ch hµng vÒ chÊt l­îng dÞch vô trong thùc tÕ. ChØ sè R lµ chØ sè ®¸nh gi¸ tæng hîp tÝnh to¸n dùa trªn tû lÖ (tÝn hiÖu/ nhiÔu), c¸c hÖ sè suy gi¶m chÊt l­îng cña tÝn hiÖu tiÕng nãi khi truyÒn t­¬ng øng víi thiÕt bÞ sè trªn m¹ng. Mean Opinion Score (MOS): §­îc m« t¶ trong ITU-TP.800 lµ ph­¬ng ph¸p ®o chÊt l­îng tho¹i næi tiÕng nhÊt lµ ph­¬ng ph¸p hay ®­îc sö dông nhÊt. Cã hai c¸ch kiÓm tra: kiÓm tra ®µm tho¹i vµ kiÓm tra nghe. ChÊt l­îng tho¹i ®­îc ®¸nh gi¸ b»ng thang ®iÓm: Lo¹i ChØ sè ®¸nh gi¸ RÊt tèt (exallert) 5 Tèt(Good) 4 T¹m ®­îc (Fair) 3 XÊu (poor) 2 RÊt xÊu (Bad) 1 Sau ®ã MOS lËp tr×nh ho¸ ®Ó cã kÕt qu¶ trung b×nh cña nhiÒu lÇn thö. §iÓm trªn 4 cã nghÜa lµ chÊt l­îng tèt. MOS lµ ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ chÊt l­îng tèt nhÊt, bëi v× chÝnh con ng­êi sö dông m¹ng tho¹i nªn dïng con ng­êi ®¸nh gi¸ tho¹i lµ tèt nhÊt. Tuy nhiªn sö dông con ng­êi ®Ó ®¸nh gi¸ trùc tiÕp sÏ rÊt phøc t¹p do ®ã ng­êi ta sö dông ®¸nh gi¸ b»ng m¸y còng cã thÓ c¶m nhËn ®­îc chÊt l­îng t­¬ng tù nhê kü thuËt lËp tr×nh. - Perceptual Speech Quality Measure (PSQM). §­îc m« t¶ trong ITU-T 861, PSQM dïng kiÓu t©m thÝnh gi¸c ®Ó tÝnh to¸n sù kh¸c nhau gi÷a tÝn hiÖu vµo vµ tÝn hiÖu ra. Trong ph­¬ng ph¸p nµy khi tÝn hiÖu vµo gièng tÝn hiÖu ra th× ®iÓm PSQM sÏ ®¸nh gi¸ chÊt l­îng lµ tèt. Sù kh¸c nhau cµng lín th× ®iÓm PSQM sÏ ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cµng xÊu ®i, vµ gi¸ trÞ tåi nhÊt theo MOS lµ 0 ®iÓm. -PSQM ®· ®­îc ®­a ra vµo th¸ng 12 n¨m 1997 ®Ó ®¸nh gi¸: + Sù c¶m nhËn kh¸c nhau do mÐo ©m l­îng. + Lêi nãi bÞ ng¾t qu·ng gi÷a chõng. Víi PSQM, sù t­¬ng quan gÇn ®óng gi÷a ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ kh¸ch quan MOS ®­îc n©ng cao thªm. - C¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ chÊt l­îng lêi nãi kh¸c: cã mét sè ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ kh¸ch quan kh¸c ®· ®­îc chia ra nh­ sau: + Measuring Normlizing Blocks (MNB): ®­îc m« t¶ trong ITU-T 861 phô lôc II. + Perceptual Analysis Measurement System (PAMS): HÖ thèng ®¸nh gi¸ riªng cña British Telecom. + Perceptual Evaluation of Speech Quality (PESQ): Tiªu chuÈn ITU-T 862. 8. C¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng dÞch vô tho¹i IP C¸c chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng dÞch vô tho¹i IP cã thÓ ®­îc ®Þnh nghÜa vµ ph©n lo¹i nh­ sau: a. Møc ®é hµi lßng cña kh¸ch hµng víi chÊt l­îng dÞch vô. ChØ tiªu nµy cho biÕt tû lÖ kh¸ch hµng ®­îc tham kh¶o hµi lßng víi chÊt l­îng dÞch vô ®­îc cung cÊp. ChØ tiªu nµy ®­îc xem xÐt c¨n cø vµo c¸c yÕu tè: - Møc ®é hµi lßng cña kh¸ch hµng víi chÊt l­îng dÞch vô lµ th­íc ®o chÝnh x¸c nhÊt vÒ chÊt l­îng cña mét dÞch vô. - Qu¸ tr×nh theo dâi ®Þnh kú chØ tiªu nµy cho phÐp ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña hÖ thèng cung cÊp dÞch vô hiÖn t¹i. - Thèng kª vÒ ý kiÕn ®¸nh gi¸ chñ quan cña kh¸ch hµng vÒ chÊt l­îng dÞch vô theo 5 møc. - Nguyªn nh©n ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng dÞch vô còng ®­îc kh¸ch hµng cung cÊp. ChØ tiªu nµy lµ yªu cÇu ®èi víi dÞch vô tho¹i nãi chung, theo tiªu chuÈn Ngµnh ®· ban hµnh víi ®iÖn tho¹i cè ®Þnh, chØ tiªu nµy lµ 90%, víi ®iÖn tho¹i di ®éng, chØ tiªu nµy lµ 80%. Nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, chÊt l­îng dÞch vô cña dÞch vô VoIP sÏ bÞ ¶nh h­ëng do ®Æc thï cña hÖ thèng m¹ng hiÖn t¹i. Cho tíi khi tèc ®é truyÒn qua m¹ng IP ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ còng nh­ c¸c giao thøc hç trî ®­îc ®¶m b¶o chÊt l­îng dÞch vô (®ang ®­îc ph¸t triÓn vµ ¸p dông) ®­îc sö dông, chÊt l­îng nãi chung cña dÞch vô VoIP th­êng thÊp h¬n so víi dÞch vô tho¹i truyÒn thèng (PSTN). C«ng thøc tÝnh: Tæng sè kh¸ch hµng ®¸nh gi¸ “rÊt tèt” vµ “tèt” Tæng sè kh¸ch hµng th¨m dß x 100% Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh: - Thu thËp ý kiÕn ®¸nh gi¸ cña kh¸ch hµng theo khuyÕn nghÞ ITU-T. - Tæng sè phiÕu lÊy ý kiÕn kh¸ch hµng trong mét vïng tû lÖ víi sè kh¸ch hµng trong vïng ®ã. - Kho¶ng thêi gian ®¸nh gi¸ lµ mét n¨m. Gi¸ trÞ khuyÕn nghÞ: 75% kh¸ch hµng tr¶ lêi “rÊt tèt” vµ “tèt”. b. KhiÕu n¹i tõ kh¸ch hµng. KhiÕu n¹i cña kh¸ch hµng thÓ hiÖn sù kh«ng hµi lßng cña kh¸ch hµng ®èi víi dÞch vô tho¹i ®­îc cung cÊp. ChØ tiªu nµy ®­îc xem xÐt c¨n cø vµo c¸c yÕu tè: - KhiÕu n¹i cña kh¸ch hµng lµ mét trong nh÷ng c¸ch thu thËp ý kiÕn cña kh¸ch hµng vÒ chÊt l­îng dÞch vô. - KhiÕu n¹i cña kh¸ch hµng thÓ hiÖn ý kiÕn cña kh¸ch hµng ®èi víi nhµ cung cÊp dÞch vô còng nh­ trong b¶n th©n dÞch vô. - Qu¸ tr×nh theo dâi ®Þnh kú: chØ tiªu nµy rÊt cã gi¸ trÞ trong thiÕt lËp vµ duy tr× dÞch vô tho¹i chÊt l­îng tèt. - Thèng kª vÒ ý kiÕn ®¸nh gi¸ chñ quan cña kh¸ch hµng vÒ chÊt l­îng dÞch vô theo 5 møc. - Nguyªn nh©n ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng dÞch vô còng ®­îc kh¸ch hµng cung cÊp. ChØ tiªu nµy lµ yªu cÇu ®èi víi dÞch vô tho¹i nãi chung, theo tiªu chuÈn ngµnh ®· ban hµnh víi ®iÖn tho¹i di ®éng chØ tiªu nµy lµ 2%. Nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, chÊt l­îng dÞch vô cña dÞch vô VoIP nãi chung th­êng thÊp h¬n so víi dÞch vô tho¹i truyÒn thèng (PSTN), tû lÖ kh¸ch hµng khiÕu n¹i cã thÓ sÏ lín h¬n. KhiÕu n¹i cña kh¸ch hµng cã thÓ tõ mét trong c¸c lo¹i: + Thêi gian thiÕt lËp cung cÊp dÞch vô. + Kh¶ n¨ng thiÕt lËp cuéc gäi. + ChÊt l­îng cuéc tho¹i. + Sù chÝnh x¸c cña ho¸ ®¬n c­íc. C«ng thøc tÝnh: Tæng sè ®¬n khiÕu n¹i trong 1 n¨m Tæng sè thuª bao x 100% Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh: - Thu thËp ý kiÕn ®¸nh gi¸ cña kh¸ch hµng theo khuyÕn nghÞ cña ITU-T. - Tæng sè phiÕu lÊy ý kiÕn kh¸ch hµng trong mét vïng tû lÖ víi sè kh¸ch hµng trong vïng ®ã. - Kho¶ng thêi gian ®¸nh gi¸ lµ 1 n¨m. Gi¸ trÞ khuyÕn nghÞ: 5%. c. Tû lÖ thiÕt lËp cuéc gäi thµnh c«ng. ThiÕt lËp cuéc gäi thµnh c«ng lµ tr­êng hîp chñ gäi nhÊc m¸y vµ nhËn ®­îc tÝn hiÖu mêi quay sè. Tû lªn thiÕt lËp cuéc gäi thµnh c«ng lµ tû sè gi÷a lÇn thiÕt lËp cuéc gäi thµnh c«ng vµ tæng sè lÇn gäi trong mét kho¶ng thêi gian ®Þnh tr­íc. ChØ tiªu nµy ®­îc ®­a ra xem xÐt c¨n cø vµo c¸c yÕu tè: - ThiÕt lËp cuéc gäi thµnh c«ng lµ mét trong c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña dÞch vô tho¹i chÊt l­îng cao. - Qu¸ tr×nh theo dâi ®Þnh kú chØ tiªu nµy cã gi¸ trÞ trong thiÕt lËp vµ duy tr× dÞch vô tho¹i chÊt l­îng tèt. - Tû lÖ cuéc gäi thµnh c«ng t¹i mét ®iÓm cung cÊp dÞch vu kh¸c nèi víi nã vµ ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng dÞch vô toµn m¹ng. - ChØ tiªu nµy lµ yªu cÇu ®èi víi dÞch vô tho¹i nãi chung, theo tiªu chuÈn ngµnh ®· ban hµnh víi ®iÖn tho¹i di ®éng chØ tiªu nµy lµ 90%. C«ng thøc tÝnh: Sè lÇn thiÕt lËp cuéc gäi thµnh c«ng Sè lÇn thiÕt lËp cuéc gäi x 100% Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh: - Sö dông c¸c th«ng tin ghi l¹i t¹i thêi ®iÓm cung cÊp dÞch vô trªn m¹ng. - Sö dông thiÕt bÞ m« pháng cuéc gäi. - Kho¶ng thêi gian ®¸nh gi¸ lµ mét n¨m. Gi¸ trÞ khuyÕn nghÞ: 90%. d. Thêi gian chê tÝn hiÖu mêi quay sè. Lµ thêi gian ®­îc tÝnh tõ lóc ng­êi sö dông nhÊc m¸y tíi khi ng­êi ®ã nhËn ®­îc tÝn hiÖu mêi quay sè (chØ xÐt tr­êng hîp thiÕt lËp cuéc gäi thµnh c«ng). ChØ tiªu nµy ®­îc ®­a ra xem xÐt c¨n cø vµo c¸c yÕu tè: - Thêi gian chê tÝn hiÖu mêi quay sè lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cung cÊp dÞchvô cña hÖ thèng. - Qu¸ tr×nh theo ®Þnh kú chØ tiªu cã gi¸ trÞ trong thiÕt lËp duy tr× dÞch vô tho¹i chÊt l­îng tèt. - ChØ tiªu nµy lµ yªu cÇu ®èi víi dÞch vô tho¹i nãi chung, theo tiªu chuÈn ngµnh ®· ban hµnh víi ®iÖn tho¹i cè ®Þnh lµ 200ms. - Kho¶ng thêi gian chê tÝn hiÖu mêi quay sè phô thuéc vµo hÖ thèng chuyÓn m¹ch vµ kiÓu b¸o hiÖu tæng ®µi t­¬ng øng trong tr­êng hîp kh¸ch hµng sö dông dÞch vô tho¹i IP th«ng qua m¹ng PSTN, thêi gian nµy chÝnh lµ thêi gian chê tÝn hiÖu mêi quay sè tõ tæng ®µi PSTN. §iÒu t­¬ng tù còng x¶y ra víi ®iÖn tho¹i di ®éng. - DÞch vô tho¹i IP cã thÓ hç trî truy nhËp qua m¹ng m¸y tÝnh. Trong tr­êng hîp nµy, thêi gian chê tÝn hiÖu mêi quay sè sÏ phô thuéc vµo H.323 Gateway. C«ng thøc tÝnh: Tæng thêi gian chê tÝn hiÖu mêi quay sè Sè lÇn thiÕt lËp cuéc gäi thµnh c«ng (ms) Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh: - Sö dông thiÕt bÞ m« pháng cuéc gäi. - Cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p ®o thñ c«ng b»ng c¸ch dïng ®ång hå bÊm giê, nÕu ®o theo c¸ch nµy cÇn chän thêi ®iÓm cã l­u l­îng cao. Gi¸ trÞ khuyÕn nghÞ: 200ms. e. Thêi gian trÔ sau quay sè. Thêi gian trÔ sau quay sè ®­îc tÝnh tõ lóc ng­êi sö dông kÕt thóc quay sè tíi khi nhËn ®­îc tÝn hiÖu ph¶n håi t­¬ng øng cña ®iÓm cung cÊp dÞch vô. ChØ tiªu nµy ®­îc ®­a ra xem xÐt c¨n cø vµo c¸c yÕu tè: - Thêi gian trÔ sau quay sè lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô cña hÖ thèng. - Qu¸ tr×nh theo dâi ®Þnh kú chØ tiªu cã gi¸ trÞ trong thiÕt lËp vµ duy tr× dÞch vô tho¹i chÊt l­îng tèt. - Kho¶ng thêi gian trÔ sau quay sè còng phô thuéc vµo hÖ thèng chuyÓn m¹ch vµ kiÓu b¸o hiÖu tæng ®µi t­¬ng øng trong tr­êng hîp kh¸ch hµng sö dông dÞch vô tho¹i IP qua c¸c thiÕt bÞ tho¹i kh¸c. Theo khuyÕn nghÞ cña ITU-T, kho¶ng thêi gian nµy lµ 5(s) cho b¸o hiÖu sè 5 vµ R2; 3(s) ®èi víi b¸o hiÖu sè 6 vµ nhá h¬n 3(s) víi b¸o hiÖu sè 7. C«ng thøc tÝnh: Tæng sè thêi gian trÔ sau quay sè Sè lÇn thiÕt lËp cuéc gäi (s) Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh: - Sö dông thiÕt bÞ m« pháng cuéc gäi. - Cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p ®o thñ c«ng b»ng c¸ch dïng ®ång hå bÊm giê, nÕu ®o theo c¸ch nµy cÇn chän thêi ®iÓm m¹ng cã l­u l­îng cao. Gi¸ trÞ khuyÕn nghÞ: 10(s). f. §é trÔ khuyÕn nghÞ. Lµ kho¶ng thêi gian trung b×nh ®Ó tiÕng nãi miÖng ng­êi nãi chuyÖn tíi tai ng­êi nghe (mouth-to-ears-lateney). §é trÔ cuéc gäi nµy lµ ®é trÔ tõ ®Çu cuèi ®Õn ®Çu cuèi (end-to-end) vµ lµ ®é trÔ mét chiÒu (one-way lateney). ChØ tiªu nµy ®­îc ®­a ra xem xÐt c¨n cø vµo c¸c yÕu tè: - §é trÔ cuéc gäi lµ yÕu tè ¶nh h­ëng lín nhÊt tíi ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cung cÊp dÞch vô cña hÖ thèng. - Qu¸ tr×nh theo dâi ®Þnh kú chØ tiªu cã gi¸ trÞ trong thiÕt lËp vµ duy tr× dÞch vô ®iÖn tho¹i chÊt l­îng tèt. - Kho¶ng thêi gian nµy phô thuéc vµo c¸c thµnh phÇn trªn m¹ng cung cÊp dÞch vô. C«ng thøc tÝnh: Tæng thêi gian trÔ truyÒn c¸c gi¸ trÞ Sè gãi tin ®­îc göi ®i (ms) Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh: Sö dông thiÕt bÞ m« pháng cuéc gäi. Gi¸ trÞ khuyÕn nghÞ: 200(ms). g. Tû lÖ cuéc gäi bÞ r¬i. Cuéc gäi bÞ r¬i lµ cuéc gäi ®· ®­îc thiÕt lËp mµ bÞ ng¾t gi÷a chõng do sù cè cña m¹ng chø kh«ng ph¶i do t¸c ®éng cña ng­êi sö dông. ChØ tiªu nµy ®­îc ®­a ra ®Ó xem xÐt c¨n cø vµo c¸c yÕu tè: - Tû lÖ cuéc gäi bÞ r¬i lµ yÕu tè ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng duy tr× dÞch vô cña hÖ thèng. - Qu¸ tr×nh theo dâi ®Þnh kú chØ tiªu cã gi¸ trÞ trong thiÕt lËp vµ duy tr× dÞch vô tho¹i cã chÊt l­îng tèt. - ChØ tiªu nµy lµ yªu cÇu ®èi víi dÞch vô tho¹i nãi chung, theo tiªu chuÈn ngµnh ®· ban hµnh víi ®iÖn tho¹i cè ®Þnh lµ 0,01%; víi ®iÖn tho¹i di ®éng lµ 3%. - ChØ tiªu nµy phô thuéc vµo n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c thiÕt bÞ trªn m¹ng ®iÖn tho¹i cè ®Þnh vµ thiÕt bÞ cña m¹ng IP. C«ng thøc tÝnh: Sè cuéc gäi bÞ bá r¬i Sè lÇn thiÕt lËp cuéc gäi x 100% Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh: - Sö dông d÷ liÖu l­u tr÷ ë ®iÓm cung cÊp dÞch vô ®Ó x¸c ®Þnh tû lÖ cuéc gäi bÞ r¬i. Gi¸ trÞ khuyÕn nghÞ: 5%. h. §é kh¶ dông cña dÞch vô: §é kh¶ dông cña dÞch vô lµ tû lÖ thêi gian kh¸ch hµng cã thÓ truy nhËp dÞch vô trong mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh. ChØ tiªu nµy ®­îc ®­a ra xem xÐt c¨n cø vµo c¸c yÕu tè: - Tû lÖ cuéc gäi bÞ r¬i lµ yÕu tè ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô vµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng. - Qu¸ tr×nh theo dâi ®Þnh kú chØ tiªu cã gi¸ trÞ trong thiÕt lËp vµ duy tr× dÞch vô tho¹i chÊt l­îng tèt. - Theo tiªu chuÈn ngµnh ®· ban hµnh víi ®iÖn tho¹i di ®éng lµ 98%. C«ng thøc tÝnh: Thêi gian dÞch vô cã sù cè thuéc tr¸ch nhiÖm cña nhµ cung cÊp dÞch vô Thêi gian quy chuÈn x 100% 1- Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh: - Cã thÓ sö dông d÷ liÖu l­u tr÷ ë ®iÓm cung cÊp dÞch vô ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng cña dÞch vô. - Thêi gian thùc hiÖn thèng kª lµ 1 n¨m. Gi¸ trÞ khuyÕn nghÞ lµ: 95%. i. §é chÝnh x¸c tÝnh c­íc – tû lÖ xö lý c­íc sai. Xö lý c­íc sai lµ tr­êng hîp mµ dÞch vô tho¹i IP kh«ng ghi ®óng sè bÞ gäi hoÆc thêi gian gäi cña ng­êi sö dông dÞch vô tho¹i. Tû lÖ xö lý c­íc sai lµ phÇn tr¨m sè cuéc gäi bÞ xö lý sai so víi tæng sè cuéc gäi trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. ChØ tiªu nµy ®­îc ®­a ra xem xÐt c¨n cø vµo c¸c yÕu tè: - §é chÝnh x¸c tÝnh c­íc lµ yÕu tè x¸c ®Þnh ®é chÝnh x¸c trong ho¹t ®éng cña hÖ thèng cung cÊp dÞch vô tho¹i IP. - §é chÝnh x¸c tÝnh c­íc cã thÓ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n khiÕu n¹i cña kh¸ch hµng vµ ¶nh h­ëng ®Õn møc ®é hµi lßng cña kh¸ch hµng ®èi víi dÞch vô. - Qu¸ tr×nh theo dâi ®Þnh kú chØ tiªu cã gi¸ trÞ trong qu¸ tr×nh duy tr× dÞch vô tho¹i chÊt l­îng tèt. - ChØ tiªu nµy lµ yªu cÇu ®èi víi dÞch vô tho¹i nãi chung, theo tiªu chuÈn ngµnh ®· ban hµnh víi ®iÖn tho¹i cè ®Þnh lµ 0,02%; víi ®iÖn tho¹i di ®éng lµ 0,1%. C«ng thøc tÝnh: Sè cuéc gäi bÞ xö lý sai Sè cuéc gäi x100% Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh: - Sè liÖu vÒ qu¸ tr×nh qu¶n lý c­íc cã thÓ lÊy tõ nhµ cung cÊp dÞch vô tho¹i IP. - Sö dông thiÕt bÞ m« pháng cuéc gäi. - Thêi gian thùc hiÖn thèng kª lµ 1 th¸ng. Gi¸ trÞ khuyÕn nghÞ: 0,1%. k. Tû lÖ khiÕu n¹i c­íc: Tû lÖ khiÕu n¹i c­íc lµ phÇn tr¨m sè ho¸ ®¬n c­íc kh¸ch hµng cho lµ sai so víi tæng sè ho¸ ®¬n c­íc trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. ChØ tiªu nµy ®­a ra xem xÐt c¨n cø vµo c¸c yÕu tè: - Tû lÖ khiÕu n¹i c­íc lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n khiÕu n¹i c­íc cña kh¸ch hµng vµ ph¶n ¸nh møc ®é hµi lßng cña kh¸ch hµng ®èi víi dÞch vô tho¹i chÊt l­îng tèt. - Qu¸ tr×nh theo dâi ®Þnh kú chØ tiªu cã gi¸ trÞ trong qu¸ tr×nh duy tr× dÞch vô tho¹i chÊt l­îng tèt. - ChØ tiªu nµy lµ yªu cÇu ®èi víi dÞch vô tho¹i nãi chung, theo tiªu chuÈn ngµnh ®· ban hµnh víi ®iÖn tho¹i cè ®Þnh lµ 0,5%; víi ®iÖn tho¹i di ®éng lµ 2%. C«ng thøc tÝnh: Tæng sè khiÕu n¹i c­íc Tæng sè ho¸ ®¬n c­íc x 100% Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh: - Sè khiÕu n¹i c­íc chÝnh x¸c cÇn ®­êng x¸c ®Þnh tõ hai nguån: sè liÖu vÒ qu¸ tr×nh xö lý c­íc cã thÓ lÊy tõ nhµ cung cÊp dÞch vô vµ tõ sè liÖu thu thËp ý kiÕn kh¸ch hµng. - Thêi gian thùc hiÖn thèng kª lµ 1 n¨m. Gi¸ trÞ khuyÕn nghÞ: 2%. 9.DÞch vô VoIP t¹i ViÖt Nam. DÞch vô Internet gåm 2 C«ng ty lín phô tr¸ch ®ã lµ: + Tæng C«ng ty B­u ChÝnh ViÔn Th«ng ViÖt Nam (VNTP) lÊy tªn lµ VNN. + C«ng Ty §iÖn Tö ViÔn Th«ng Qu©n §éi, cã dÞch vô 177. VNN ®­a vµo sö dông tõ ngµy 19/11/1997 vµ chÝnh thøc phôc vô kh¸ch hµng t¹i Hµ Néi ngµy 1/12/1997, trong ®ã dÞch vô VoIP cña VNN lµ 171 vµ 178. HiÖn cã 61 tØnh, thµnh phè giao dÞch ®­îc víi dÞch vô nµy. VNN/Internet cã kh¶ n¨ng kÕt nèi Internet víi tèc ®é cao 24/24 giê vµ 7 ngµy/tuÇn trªn ph¹m vi toµn quèc vµ quèc tÕ. Gi¸ c­íc: Quèc tÕ: 1,3USD/phót Trong n­íc: 1818VN§/phót 1364VN§/phót 909VN§/phót HiÖn nay, nh©n dÞp ngµy B­u ChÝnh ViÔn Th«ng ViÖt Nam (15/8) vµ C¸ch m¹ng th¸ng 8 (19/8) C«ng ty ®· khuyÕn m¹i gi¶m gi¸ 15% gi¸ c­íc trªn toµn quèc. C¸c dÞch vô Internet gåm: +Truy nhËp Internet gi¸n tiÕp: -Truy nhËp qua cæng 1260. - Truy nhËp qua cæng 1268 (gäi VNN trong n­íc). - Truy nhËp qua cæng 1269 (gäi VNN quèc tÕ). - DÞch vô VNN card. - DÞch vô VNN 999 (WAP). + Truy nhËp Internet trùc tiÕp. +DÞch vô thuª kªnh. + DÞch vô VoIP (171). H×nh thøc kÕt nèi: - KÕt nèi gi¸n tiÕp qua m¹ng tho¹i c«ng céng (PSTN): ¦u ®iÓm lµ gi¸ c­íc thÊp; tèc 56Kbps qua m¹ng tho¹i; Kh«ng c­íc cµi ®Æt, thuª bao th¸ng vµ b¶o mËt m¹t khÈu truy nhËp ®èi víi 1269 vµ 1268. - KÕt nèi trùc tiÕp qua m¹ng VNN/Internet th«ng qua kªnh riªng:¦u ®iÓm lµ hç trî tÊt c¶ c¸c tèc ®é nèi kÕt theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng:64Kbps, 128Kbps, 512Kbps…2Mbps, víi ph¹m vi ho¹t ®éng réng: Hµ Néi, Tp Hå ChÝ Minh, Tp §µ N½ng, TP H¶i Phßng, §ång Nai, B×nh D­¬ng, CÇn Th¬, Qu¶ng Ninh… Yªu cÇu m¸y tÝnh kÕt nèi sö dông VoIP: PhÇn cøng: M¸y pentium 166 vµ card Creative Labs Sound Blaster AWE 32… Ngoµi ra ph¶i cã mét hÖ thèng loa, tai nghe... ThuËt ng÷ viÕt t¾t ACD Automatic Call Distributor. ACF Admission Confirmation. ARJ Admission Reject. BCF Bandwidth Confirmation. BRJ Bandwidth Reject. BRQ Bandwidth Request. DCE Data Communications Equipment. DCF Disenage Confirmation. DLCI Data Link Connection Identifier. DRQ Disenage Request. DTMF Dial tone Multi-Frequency. ETSI European Telecommunications Standards Instituse. FTP File Transfer Protocol. GCF Gatekeeper Confirmation. GK Gatekeeper. GRJ Gatekeeper Reject. GRQ Gatekeeper Request. GSM Global System Mobile. GW Gateway. IETF Internet Engineering Task Force. IP Internet Protocol. ISDN Intergrated Services Digital Network. ITU Internationnal Telecommunication Union. LAN Local Area Network. LMI Local Management Interface. MC Multipoint Controller. MCU Multipoint Controller Unit. MGCP Media Gateway Control Protocol. MGW Media Gateway. MGWC Media Gateway Control. MOS Mean Opinion Score. PCM Pulse Code Modulation. PESQ Perceptual Evaluation of Speech Quality. PSTN Public Switched Telephone Network. PVC Permenant Viirtual Circuit. QoS Quality of Service. RAS Resistration Admission Status. RCF Registration Confirmation. RRJ Registration Reject. RRQ Registration Request. Real-time Transport RSVP Resource Resevation Protocol. RTCP Real-time Transport Control Protocol. RTP Real-time Transport Protocol. SCN Switched Circuit Network. SGCP Simple Gateway Control Protocol. SGW Signalling Gateway. TCP Transport Control Protocol. UCF Unregisted Confirmation. UDP User Datagram Protocol. URQ Unregisted Request. VoIP Voice over Internet Protocol. WAN Wide Area Network. WWW World Wide Web. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Dù th¶o tiªu chuÈn Ngµnh vÒ chÊt l­îng dÞch vô tho¹i sö dông céng nghÖ IP, Tæng côc B­u §iÖn. 2. M¹ng m¸y tÝnh vµ c¸c hÖ thèng më, NguyÔn thóc H¶i, NXB Gi¸o Dôc – 1999. 3. C¬ së kü thuËt m¹ng Internet, TS Ph¹m Minh ViÖt vµ TrÇn C«ng Nh­îng, NXB Gi¸o Dôc – 2000. 4. C«ng nghÖ m¹ng m¸y tÝnh, TS Lª Thanh Dòng (dÞch), NXB B­u §iÖn, 6/2001. 5. Voice over IP fundamentals, Jonathan Davison & James Perter, Cisco System. 6. Opera-Voice/Audio Quality Anlyzer and Cyclone Frame IP Optimizer, Acterna, 2002. 7. www.google.com. 8. www.vinaseek.com. 9. www.panvietnam.com. 10. www.cis.ohio-state.edu/~jain/cis788-97/internet_telephony. 11.VoIP Testing Tools for Voice Data Network. www.empirix.com. 12. www.zdnetindia.com/biztech/services/whitepapers/stories/37017.html. 13.www.communicationsfinance.com/pages/otherimages/net_topologies/voip.html.