Thu hút và sử dụng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Việt Nam giai đoạn 1988 - 2010

. Biểu đồ 2.10: Đóng góp vào ngân sách của khu vực FDI (tỷ USD) Nguồn: Cục đầu tư nước ngoài, Bộ KH&ĐT . Và trong năm 2008, đóng góp vào ngân sách nhà nước của khu vực FDI là 1,982 tỷ USD, tăng 25,8% so với năm 2007. . Tuy lượng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) sụt giảm trong bối cảnh khó khăn của năm 2009, nhưng vẫn đạt kết quả khá cao so với những năm trước đó, với mức thu ngân sách từ khu vực có vốn đầu tư nước ngoài năm 2009 đạt 2,47 tỷ USD, mức cao nhất từ trước đến nay và tăng 23% so với cùng kỳ năm 2008. 2.3.3 Vốn FDI góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế và nâng cao năng lực sản xuất công nghiệp: Tốc độ tăng trưởng công nghiệp của khu vực kinh tế có vốn FDI cao hơn mức tăng trưởng công nghiệp chung của cả nước, góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa của Việt Nam. Tỷ trọng của khu vực kinh tế có vốn FDI trong ngành công nghiệp tăng dần qua các năm. Phần lớn các dự án đầu tư nước ngoài tập chung vào lĩnh vực công nghiệp, đồng thời tỷ lệ giải ngân của ngành này khá cao, góp phần nâng cao tỷ trọng giá trị công nghiệp trong tổng sản phẩm xã hội. Giá trị sản xuất công nghiệp của khu vực kinh tế có vốn ĐTNN trong 5 năm qua chiếm trung bình 42,5% giá trị sản xuất công nghiệp của cả nước. ĐTNN đã tạo ra nhiều ngành công nghiệp mới và tăng cường năng lực của nhiều ngành công nghiệp như dầu khí, công nghệ thông tin, hóa chất, ô tô, xe máy, thép, điện tử và điện tử gia dụng, công nghiệp chế biến nông sản thực phẩm, da giầy, dệp may.... 2.3.4 Vốn FDI thúc đẩy chuyển giao công nghệ: - Giải ngân vốn FDI đã đưa các dự án đầu tư vào triển khai thực hiện góp phần thúc đầy chuyển giao công nghệ tiên tiến, hiện đại ở Việt Nam, phát triển một số ngành kinh tế quan trọng như viễn thông, thăm dò và khai thác dầu khí, ô tô....Nhất là sau khi tập đoang Intel đầu tư 1 tỷ USD vào Việt Nam trong dự án sản xuất linh kiện điện tử cao cấp, đã tăng số lượng các dự án đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao (Intel, Canon, Panasonic, Titech.....).Hầu hết các doanh nghiệp có vốn ĐTNN áp dụng phương thức quản lý nhà nước tiên tiến được kết nối và chịu ảnh hưởng của hệ thống quản lý tiên tiến, được kết nối và chịu ảnh hưởng của hệ thống quản lý hiện đại của công ty mẹ. - Trong nông – lâm – ngư nghiệp, FDI tạo ra một số sản phẩm mới có hàm lượng kỹ thuật cao và các cây ,con giống mới. - Số lượng các doanh nghiệp tăng vốn đầu tư, mở rộng quy mô sản xuất. Đồng thời, có tác động lan toả đến các thành phần kinh tế khác của nền kinh tế khác thông qua sự liên kết giữa các doanh nghiệp có vốn FDI với các doanh nghiệp trong nước, công nghệ và năng lực kinh doanh được chuyển giao từ doanh nghiệp có vốn FDI, sự lan toả này có thể theo hàng dọc giữa các doanh nghiệp trong ngành theo hàng dọc hoặc theo hàng ngang giữa các doanh nghiệp hoạt động cùng ngành. Mặt khác, các doanh nghiệp FDI cũng tạo động lực cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nước nhằm thích ứng trong bối cảnh toàn cầu hoá. 2.3.5 Vốn FDI góp phần hội nhập sâu rộng vào đời sống kinh tế quốc tế: Tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu của khu vực có vốn FDI tăng nhanh, cao hơn mức bình quân chung của cả nước, đóng góp quan trọng vào việc gia tăng kim ngạch xuấtkhẩu của cả nước.Theo Bộ kế hoạch và Đầu tư, Thời kỳ 1996 – 2000 xuất khẩu của khu vực FDI đạt 10,6 tỷ USD (không kể dầu thô), tăng hơn 8 lần so với 5 năm trước, chiếm 23% kim ngạch xuất khẩu của cả nước; năm 2000 chiếm 25% năm 2003 chiếm 31%; tính cả dầu thô thì tỷ trọng này đạt khoảng 54% năm 2004 và chiếm trên 555 trong các năm 2006, 2007. Năm 2008, giá trị xuất khẩu không kể dầu thô đạt 24,4 tỷ USD, chiếm khoảng 40% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Thông qua mạng lưới tiêu thụ của các tập đoàn xuyên quốc gia, nhiều sản phẩm sản xuất tại Việt Nam đã tiếp cận được với các thị trường tiềm năng trên thế giới. Xuất khẩu của khu vực FDI (kể cả dầu khí) năm 2009 nếu không tính dầu thô xuất khẩu 23,6 tỷ USD, chiếm 41,7 % tổng xuất khẩu và bằng 98 % so với năm 2008. Nhập khẩu của khu vực FDI năm 2009 đạt 24,8 tỷ USD, bằng 89,2 % so với năm 2008 và chiếm 36,1% tổng nhập khẩu cả nước. Trong năm 2009, khu vực FDI xuất siêu 5,03 tỷ USD. Xuất khẩu của khu vực FDI 6 tháng năm 2010 đạt 7,2 tỷ USD, tăng 26,2% so với cùng kỳ. Các mặt hàng xuất khẩu khác của khu vực FDI (không kể dầu thô) ước đạt 14,6 tỷ USD, tăng 39,5% so với cùng kỳ. Giá trị kim ngạch xuất khẩu của khu vực FDI gia tăng mạnh mẽ trong 6 tháng đầu năm do nền kinh tế có dấu hiệu phục hồi. Nhập khẩu của khu vực FDI ước đạt 16 tỷ USD, tăng 48,9% so với cùng kỳ. 2.3.6 Vốn FDI góp phần quan trọng về tạo việc làm, tăng năng suất lao động, cải thiện nguồn nhân lực: Hoạt động của các doanh nghiệp có vốn ĐTNN tại Việt Nam cũng đã thúc đẩy các doanh nghiệp trong nước không ngừng đổi mới công nghệ, phương thức quản lý để nâng cao hơn chất lượng, sức cạnh tranh của sản phẩm và dịch vụ trên thị trường trong nước và quốc tế. Đồng thời, khu vực kinh tế có vốn FDI cũng tạo việc làm và thu nhập ổn định cho một bộ phận dân cư, tính từ năm 1988 đến cuối năm 2007 có trên 1,26 triệu lao động trực tiếp, chưa kể số lao động gián tiếp khác làm việ trong khu vực dịch vụ mà theo kết quả điều tra của Ngân hàng Thế giới, cứ 1 lao động trực tiếp sẽ tạo việc làm cho khoảng 2 – 3 lao động gián tiếp khác. Số lao động làm việc trong các doanh nghiệp có vốn FDI cũng tăng lên qua từng giai đoạn, từ 21 vạn người vào cuối năm 1995 đã tăng lên 37,9 vạn người vào cuối năm 2000, tăng 80% so với 5 năm trước. Đến cuối năm 2005 đã tăng gấp 2,5 lần so với 2 năm trước thể hiện số lượng các doanh nghiệp đi vào triển khai dự án tăng lên. Năm 2008, khu vực có vốn FDI đã tạo ra trên 200 nghìn việc làm mới, nâng tổng số lao động làm việc trong các dự án FDI lên 1,467 triệu người, góp phần quan trọng vào giải quyết vấn đề công ăn việc làm vốn đang rất nóng bỏng của Việt Nam hiện nay. Thông qua sự tham gia trực tiếp vào hoạt động của các doanh nghiệp có vốn FDI, Việt Nam đã từng bước hình thành đội ngũ cán bộ quản lý, công nhân kỹ thuật có trình độ cao, có tay nghề, từng bước tiếp cận được với khoa học, kỹ thuật, công nghệ cao và có tác phong công nghiệp hiện đại, có kỷ luật lao động tốt, học hỏi được các phương thức, kinh nghiệm, quản lý tiên tiến. 2.4.Chính sách khuyến khích thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của Việt Nam 2.4.1 Hình thức đầu tư, hình thức pháp lý và chuyển nhượng vốn Luật cho phép 100% vốn nước ngoài ngay từ đầu nhưng sau một thời gian tới thực sự cấp phép và chuyển 10% vốn nước ngoài. Từ năm 1997 tỷ trọng doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài (quảng cáo …), các nghành kinh doanh có điều kiện phải kinh doanh có điều kiện hoặc phải liên doanh, hoặc phải là BCC: Chủ chương trong thời kỳ đầu phải là thành lập liên doanh trong một số ngành quan trọng như xi măng, sắt thép, phân bón, hoá chất, ô tô, xe máy, điện tử với mục đích học tập kinh nghiệm, kiểm tra giám sát hoạt động thong qua cán bộ được cử tham gia liên doanh. Trên thực tế mục đích này về cơ bản không đạt được. Vì vậy, sau khi ban hành nghị định 10/CP cho phép chủ đầu tư được chuyển lựa chọn hình thức đầu tư thì việc cho phép chuyển đổi từ liên doanh thành 100% vốn nước ngoài được thực hiện rễ hơn. Vẫn còn một số liên doanh phải tiếp tục duy trì nhưng nhiều vấn đề trong hoạt động, chủ yếu do bản thân doanh nghiệp thiếu năng lực góp vốn (chủ yếu góp bằng đất) và quản lý ( thiếu kiến thức). Một số ngành bắt buộc phải thành lập BCC ( Viễn thông, khai thác dầu khí): bên nước ngoài góp vốn và kỹ thuật, bên Việt Nam toàn quyền điều hành và quản lý. Điều này không còn thích hợp với viễn thong khi cạnh tranh tăng lên, không còn một độc quyền duy nhất của một đơn vị cung cấp dịch vụ. Ÿ Hình thức pháp lý Công ty trách nhiệm hữu hạn là hình thức duy nhất cho đầu tư nước ngoài. Chỉ từ năm 2003 khi có nghị định 38/CP ngày 15/4/2003 bắt đầu cho phép công ty có vốn đầu tư nước ngoài trên thị trường trong nước. Tính đến hết năm 2005, đã thí điểm 9 doanh nghiệp đầu tư nước ngoài hoạt động theo hình thức công ty cổ phần trong đó 1 công ty đã được niêm yết trên thị trường trứng khoán. Luật doanh nghiệp năm 2005 cho nhà đầu tư nước ngoài lựa chọn một trong những loại hình công ty giống như nhà đầu tư trong nước. Ÿ Chuyển nhượng vốn: Từ năm 2001 việc phê duyệt hợp đồng chuyển nhượng vốn đã được xóa bỏ, đồng thời liên doanh và doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài không còn phải ưu tiên chuyển nhượng cho Việt Nam. 2.4.2Thủ tục đầu tư Các lần sửa đổi luật đã ngày càng tạo điều kiện thuận lợi hơn với thủ tục đơn giản hơn, nhanh chóng hơn với đối với nhà đầu tư nước ngoài. Việc cấp phép vừa theo ngành nghề vừa theo quy mô dự án. Dự án lớn, dự án theo lĩnh vực đầu tư có điều kiện đo Bộ Khoa học đầu tư xét cấp phép. Đối với các dự án khác việc cấp phép được phân cấp cho các chính quyền địa phương hoặc ủy quyền cho các ban quản lý các khu công nghiệp , khu chế xuất. ŸTheo quy mô dự án: Tình hình cấp phép theo cơ quan quản lý đầu tư như sau: Trung ương: 20% số dự án, tương đương 76% tổng số vốn đăng ký Địa phương: 80% số dự án, tương đương 24% tổng số vốn đăng ký. Trong đó khu công nghiệp khu chế xuất: cấp phép cho 33% số dự án, 30% tổng số vốn đầu tư nước ngoài của cả nước. Cách phân cấp cấp phép như vậy không khuyến khích dự án lớn; nhà đầu tư né tránh bằng cách chia nhỏ thành nhiều dự án, thực hiện theo nhiều giai đoạn. Ÿ Đơn giản hóa thủ tục Đầu những năm 2000 đã bổ xung chế độ đăng ký cấp phép cùng với chế độ thẩm định cấp phép hiện hành. Luật đầu tư 2005 quy định chế độ đăng ký đầu tư ( áp dụng cho các dự án dưới 300 tỷ USD) và thẩm tra đầu tư ( trên 300 tỷ USD). Thời gian cấp phép tối đa là 45 ngày. Thực tế những năm qua cho thấy việc đơn giản hóa thủ tục đầu tư và chế độ một cửa còn nhiều khó khăn vì liên quan đến tổ chức cán bộ và nhiều yếu tố khác. Ÿ Quy hoạch Nhiều quy hoach ngành và sản phẩm được xây dựng và trình thủ tướng chính phủ phê duyệt, làm căn cứ cho quá trình thẩm định, xem xét cấp phép các dự án DDTNN ( điện, cơ khí, dệt may hóa chất, than thép, ô tô, vật liệu nổ công nghiệp, nhựa, giấy sữa , thuốc lá…). Trong đó các quy hoạch này đã xác định nhu cầu các loại nguồn vốn, trong đó có ĐTNN. Tuy nhiên, một số quy hoạch chất lượng thấp, chưa tính đến đầu tư nước ngoài, chứa đựng những hạn chế không phù hợp với pháp luật và cam kết quốc tế do không được cập nhật thường xuyên hoặc nhằm hạn chế, ngăn chặn cạnh tranh của các doanh nghiệp mới. Ngoài ra một số ngành còn chưa xây dựng quy hoạch ( công nghiệp phụ trợ điện tử, giáo dục đại học, học nghề) làm trở ngại việc cấp phép. Đã xây dựng danh mục kêu gọi đầu tư cho từng giai đoạn nhưng trên thực tế không có ý nghĩa trong việc cấp phép. ŸYêu cầu cấp phép Tỷ lệ xuất khẩu bắt buộc đối với sản phẩm công nghiệp đã được xóa bỏ và được thay bằng ưu đãi theo chế độ đăng ký. Những hạn chế tỷ lệ vốn góp bằng chuyển giao công nghệ tối đa 20% và đầu tư phát triển nguồn nguyên liệu ( đối với các ngành sữa, dầu thực vật, mía đường, gỗ) đã được xóa bỏ. Trong luật đầu tư 2005 đã quy định loại bỏ các rào cản đầu tư liên quan đến thương mại, trong đó có các yêu cầu này. Ÿ Thủ tục cho thuê đất gồm 2 giai đoạn trước khi nộp đơn và sau khi nộp đơn cấp phép. Hiện chưa có một mẫu thống nhất về hợp đồng thuê đất. Quyền cấp giấy phép cho thuê đất đối với các nhà đầu tư nước ngoài đã được chuyển từ thủ tướng chính phủ sang nhân dân cấp tỉnh, còn trách nhiệm giải phóng mặt bằng từ nhà đầu tư sang chính quyền địa phương. Thời gian làm thủ tục thuê đất kéo dài từ 2-3 năm. Khu công nghiệp, khu chế xuất là một giải pháp tốt để giải quyết nhu cầu mặt bằng sản xuất. 2.4.3 Ưu đãi về tài chính Hình thức ưu đãi bao gồm miễn giảm thuế nhập khẩu, thuế VAT, thuế thu nhập doanh nghiệp ( doanh thu), thuế chuyển lợi nhuận, tái đầu tư, chuyển lỗ và khấu trừ chi phí, thuế bản quyền đối với chuyển giao công nghệ. Ÿ Thuế thu nhập doanh nghiệp Mức thuế: trước đây có mức thuế phổ biến là 25%, ngoài ra có mức ưu đãi là 20%, 15% và 10%. Ngoài thuế thu nhập doanh nghiệp còn áp dụng thuế chuyển lợi nhuận về nước ở mức 3%, 5% và 7%. Năm 2003 đã thống nhất mức thuế suất 28% như trong nước, đồng thời bỏ thuế chuyển lợi nhuận bằng việc ban hành nghị định 164/CP hướng dẫn việc thi hành Luật thuế thu nhập doanh nghiệp, ưu đãi vẫn được duy trì đối với các doanh nghiệp sản xuất hàng xuất khẩu và sử dụng nguyên liệu trong nước, trong khu công nghiệp , khu chế xuất so với ngoài khu. Thời gian hưởng ưu đãi trước đây quy định tron giấy phép đầu tư và cho toàn bộ thời gian hoạt động của dự án, nay giới hạn của một thời gian nhất định. Tiêu chuẩn ưu đãi được xác định theo ngành nghề với hai mức khuyến khích và đặc biệt khuyến khích, mức độ sử dụng lao động ( từ 500 lao động trở lên), công nghệ tiên tiến ( chưa có các tiêu chuẩn cụ thể), địa bàn kém phát triển ( 2 mức: khó khăn và đặc biệt khó khăn). Ưu đãi theo ngành nghề: Danh mục ngành nghề ưu đãi được mở rộng nhưng chưa thực sự phù hợp với những ưu tiên phát triển hoặc danh mục cấp phép đầu tư. Ưu đãi them của địa phương: tiền thuê đất, thuế thu nhập doanh nghiệp, chi phí hạ tầng do địa phương cung cấp, đào tạo nhân lực cung cấp thông tin. Xuất nhập khẩu: Đã xóa bỏ việc phê duyệt kế hoạch, trước hết là đến xuất khẩu rồi đến nhập khẩu). Đã xóa bỏ việc phê duyệt kế hoạch, trước hết là xuất khẩu rồi đến nhập khẩu, sau hạn chế đối với tư liệu máy móc. Hiện vẫn ban hành danh mục hang hóa trong nước chưa sản xuất được sử dụng trong việc miễn giảm thuế nhập khẩu nhưng không cập nhật hàng năm và khó sát với thực tế. 2.4.4 Các chính sách đảm bảo đầu tư Ÿ Chính sách không phân biệt đối sử Trọng tâm là mở rộng quyền chủ động cho doanh nghiệp, đa dạng hóa các hình thức đầu tư và mở rộng các lĩnh vực thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. Trước năm 2000 vấn đề này chưa được chú ý đầy đủ nhưng gần đây đã trở thành một hướng chính để cải thiện chính sách và môi trường đầu tư, trước hết là trong các văn bản quy phạm pháp luật. Trên thực tế đã đạt được nhiều kết quả, bước đầu là thống nhất các chế độ về thuế, XNK và gần đây nhất là các quy định về doanh nghiệp và đầu tư, bao gồm việc thành lập, tổ chức quản lý và hoạt động của doanh nghiệp, lĩnh vực đầu tư, hình thức đầu tư, khuyến khích và đảm bảo đầu tư. Luật doanh nghiệp 2005 đã hình thành được khung pháp lý thống nhất cho các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế. Luật đầu tư 2005 đã đảm bảo sự bình đẳng về điều kiện đầu tư kinh doanh giữa các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài. ŸRõ ràng minh bạch Việc phân bố các quy định và giải thích thắc mắc doanh nghiệp đã có nhiều tiến bộ, trong đó có quy định hiệu lực thi hành của văn bản sau khi đăng công báo và đối thoại doanh nghiệp và các cơ quan nhà nước, kể cả trực tiếp với với lãnh đạo nhà nước cao nhất. Nhưng do bản thân hệ thống luật phức tạp, thiếu nhất quán, thiếu cụ thể nên dù đã minh bạch hơn nhưng hệ thống luật pháp đầu tư nước ngoài vẫn chưa đủ rõ rang. Ÿ Ổn định và nhất quán Hệ thống luật pháp chính sách đầu tư nước ngoài được liên tục sửa đổi, bổ xung, ban hành mới để đáp ứng yêu cầu thực tế và cam kết hội nhập kinh tế quốc tế. Mặt khác là do thiếu thời gian chuẩn bị kỹ lưỡng, điều tra nghiên cứu thực tế, tham khảo kinh nghiệm nên vẫn chưa bao quát hết các vấn đề có thể xảy ra và cần giải quyết. Không những thế còn nhiều vần đề thuộc quan điểm đặt ra nhưng chậm được giải quyết như kết hợp kinh tế với an ninh quốc phòng tự làm hay cho nước ngoài cùng làm, kết hợp giữa tư nhân trong nước và tư nhân nước ngoài… việc hướng dẫn cụ thể hóa các chủ chương, văn bản pháp quy của một số bộ ngành rất chậm. Trong nhiều trường hợp thay đổi là rất cần thiết nhưng nguyên tắc không hồi tố và tạo thuận lợi hơn cho nhà đầu tư chưa được thực hiện đầy đủ, làm ảnh hưởng tiêu cực đến lợi ích của nhà đầu tư, mặc dù Luật đầu tư nước ngoài đã có quy định về vấn đề này. Chương III . Giải pháp trong việc thu hút và sử dụng vốn FDI vào Việt Nam 3.1. Bối cảnh trong nước và quốc tế mới trong việc thu hút và sử dụng nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài 3.1.1. Bối cảnh trong nước Giai đoạn 2001-2005, tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 7,5%/năm; cơ cấu kinh tế trong GDP ngày càng phát triển theo hướng hợp lý, cơ cấu kinh tế trong GDP của Việt Nam là 20,89% nông nghiệp, 41,03% công nghiệp và 38,08% dịch vụ. Cơ sở vật chất kỹ thuật của nền kinh tế ngày càng được củng cố. Sự phát triển của nền kinh tế trong môi trường chính trị xã hội cơ bản ổn định so với so với cac s nước trong khu vực. Môi trường hợp tác, liên kết kinh tế ngày càng được phát triển và mở rộng. Đây là những yếu tố cơ bản tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút và phát triển hoạt động thu hút FDI ở Việt Nam. Bên cạnh những yếu tố trên, phải kể đến những điều kiện thuận lợi sau: - Về định hướng của đảng và nhà nước về vốn FDI, kể từ đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, nhận thức được vai trò quan trọng của đầu tư nước ngoài, Đảng ta đã chính thức ghi nhận kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài là một tron sáu thành phần kinh tế ở Việt Nam được phát triển và đối sử bình đẳng với các thành phần kinh tế khác. - Về khung pháp luật, Việt Nam đã ban hành được hệ thống khung pháp luật về đầu tư nước ngoài, góp phần đáng kể vào quá trình hình thành được hệ thống khung pháp luật về đầu tư nước ngoài tại Việt Nam và đáp ứng yêu cầu điều chỉnh các quan hệ pháp luật phát sinh trong lĩnh vực này. - Môi trường kinh doanh và môi trường đầu tư không ngừng được hoàn thiện. Công tác quản lý nhà nước về hoạt động FDI đã dần đi vào nề nếp. Đội ngũ cán bộ làm công tác FDI ngày càng trưởng thành về chất và lượng. - Hội nhập kinh tế đã đem lại cho Việt Nam những cơ hội lớn, Việt Nam đã trở thành thành Viên của WTO; ký kết hiệp định thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ năm 2000; đã đàm phán và ký kết trên 50 hiệp định song phương về khuyến khích và bảo hộ đầu tư với các nước, trong đó có những hiệp định quan trọng như Hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư với Nhật Bản, Hàn Quốc…; đàm phán và ký kết các Hiệp định khung về hợp tác toàn diện giữa ASEAN và Ấn Độ, ASEAN va Trung Quốc đều có vấn đề tự do hóa đầu tư ; gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á năm 1995, trong hợp tác kinh tế Châu Á Thái Bình Dương năm 1998. Ngoài những điều kiện thuận lợi nêu trên, Việt Nam phải đối mặt những khó khăn: - Nền kinh tế phát triển nhưng chưa vững chắc, chưa hiệu quả. Năng lực cạnh tranh nền kinh tế cũng như doanh nghiệp Việt Nam còn thấp. Cơ cấu chuyển dịch chậm, tích lũy của nền kinh tế còn thấp và cán cân vĩ mô còn thiếu vững chắc. - Môi trường kinh doanh và đầu còn nhiều hạn chế, nhu cầu thị trường tăng chậm, dung lượng thị trường nhỏ và sức mua trong nước còn thấp, trong khi đó cung về sản phẩm hàng hóa đã bị bão hòa; hệ thống có sở hạ tầng kỹ thiếu thốn, các yếu tố thị trường chưa được xác lập và phát triển đầy đủ. Quản lý nhà nước về đầu tư nước ngoài còn nhiều bất cập, thủ tục hành chính phiền hà; tình trạng thực thi pháp luật còn thiếu nghiêm túc và tham nhũng vẫn đang diễn ra phức tạp. - chi phí sản xuất kinh doanh, dịch vụ công cộng và các chi phí khác như vận tải, viễn thông, điện, nước… còn cao so với các nước khác trong khu vực. - về khung pháp luật, tuy sự ra đời Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp ra đời đã xóa bỏ ranh giới phân biệt giữa nhà đầu tư trong nước và nhà đầu tư nước ngoài nhưng vẫn còn sự chồng chéo, thiếu đồng bộ giữa các Luật chuyên ngành như: Luật xây dựng, Luật môi trường… đặc biệt phổ biến thực hiện các cam kết lộ trình gia nhập WTO trong các lĩnh vực kinh doanh có điều kiện và Biểu cam kết hàng hóa dịch. - Bên cạnh những lợi ích do hội nhập kinh tế quốc tế mang lại còn có những thách thức lớn đòi hỏi Việt Nam cần phải hoàn thiện môi trường đầu tư, khung pháp luật và các điều kiện cần thiết khác để đáp ứng những cam kết quốc tế của Việt Nam. 3.1.2. Bối cảnh quốc tế Bối cảnh quốc tế hiện nay có một số đặc điểm thuận lợi đối với Việt Nam như sau: - Tình hình chính trị bất ổn, mâu thuẫn sắc tộc và nạn khủng bố xảy ở một số quốc gia trong khu vực đã làm các nhà đầu tư không an tâm mà chuyển hướng đầu tư ở những nước có tình hình chính trị ổn định hơn. Việt Nam hiện nay được đánh giá là nước cớ điều kiện chính trị ổn định nhất so với các nước trong khu vực. - Kinh tế thới giới đã phục hồi và tăng trưởng trở lại với đầu tầu là Mỹ và sự bùng nổ kinh tế của Trung Quốc. Trong thời gian tới, châu Á- Thái Bình Dương tiếp tục là khu vực phát triển năng động của thế giới. Trong bối cảnh đó, nước ta cũng có những cơ hội thuận lợi để tăng cường thu hút them nguồn vốn FDI. - Xu hướng phân công lao động quốc tế và toàn cầu hóa kinh tế đang gia tăng mạnh cùng với sự nhảy vọt của cách mạng khoa học công nghệ, nhất là công nghệ thông tin đã thúc đẩy hình thành nền kinh tế tri thức, tạo nên sự dịch chuyển mạnh cơ cấu kinh tế quốc tế và gia tăng mạnh các dòng chuyển vốn trên thế giới. Đây là điều kiện thuận lợi cho việc chuyển giao công nghệ hiện đại vào các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. - Mức vốn FDI trung bình hàng năm trên thế giới tăng từ 93.8 tỷ USD trong những năm 80 tăng lên 388,3 tỷ USD trong những năm 90 và lên tới 541,5 Tỷ USD trong nửa cuối những năm 90. Xu hướng tăng vốn FDI trong thời gian qua sẽ tạo điều kiện tăng dòng vốn FDI của Việt Nam. Bên cạnh những điều kiện thuận lợi trên, bối cảnh quốc tế hiện nay cũng đem lại những khó khăn nhất định cho Việt Nam: - Theo Báo cáo đầu tư thế giới năm 2005 của UNCTAD, dòng vốn FDI toàn cầu hiện đang có xu hướng suy giảm. Nguyên nhân của tình trạng do tăng trưởng của một số nền kinh tế chủ chốt như Mỹ, Tây Âu, Nhật bản đang chững lại. Dòng FDI toàn cầu giảm sút cũng tạo nên bất lợi thu hút và sử dụng vốn đầu tư nước ngoài của Việt Nam. Tuy nhiên đánh dấu 10 năm diễn ra cuộc khủng hoảng tài chính 1997/1998, quỹ Tiền Tệ quốc tế ( IMF) đã cảnh báo, các quốc gia Châu Á đang phải vật lộn với những dòng vốn ngày càng tăng, cũng có thể tăng giá trị thực hay tình trạng bong bóng giá tài sản trong khu vực. - Dòng vốn đổ vào Châu Á đã đạt gần 8% GDP của khu vực này trong năm ngoái, cao hơn cả mức đỉnh điểm hồi thập niên 1990, và dòng vốn gia tăng mạnh đã có lúc làm tăng sức ép lên tỷ giá hối đoái hoặc giá tài sản. Các biện pháp kiểm soát vốn nhưng chúng cũng làm nảy sinh các vấn đề khác. Ví dụ như biện pháp kiểm soát vốn của Thái Lan bắt đầu từ cuối năm ngoái bị coi là phản tác dụng. - Cạnh tranh trong thu hút FDI trên thế giới và trong khu vực diễn ra gay gắt. Hiện nay, theo báo cáo đầu thế giới năm 2003 của UNCTAD thì 3/4 vốn FDI trên thế giới là đầu tư giữa các nước công nghiệp phát triển. Nguyên nhân của tình trạng này là do sự tăng cường liên kết giữa các công ty đa quốc gia của Mỹ, Nhật và Tây Âu về vốn và công nghệ. 1/4 số vốn FDI còn lại chảy vào các nước công nghiệp mới ( NICs) hoặc các thị trường đầu tư lớn như Trung Quốc, Ấn Độ, Braxin, Mehico… Trong bối cảnh đó, các nước đang phát triển, nhất là các nước trong khu vực như Trung Quốc, Hàn Quốc, ASEAN đã và đang cải thiện mạnh môi trường thu hút FDI nhằm vượt lên trên các nước khác, coi đó là là giải pháp chiến lược phục hồi và phát triển kinh tế. Chính vì điều này tạo nên sức cạnh tranh mạnh và thách thức to lớn đối với Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay, khi môi trường đầu tư tại Việt Nam so với chung quanh bị đánh giá là mất dần tính cạnh tranh và độ rủi ro cao hơn các nước trong khu vực. Năm 2010, dòng FDI thế giới cũng có xu hướng phục hồi, nhưng có sự chuyển dịch mới về cơ cấu, tăng cường đổ vào các quốc gia mới nổi và củng cố hơn vai trò động lực chủ đạo thúc đẩy kinh tế thế giới phục hồi của các nước này. 3.2. Một số giải pháp để nâng cao hiệu quả thu hút và sử dụng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. 3.2.1. Mục tiêu và định hướng thu hút đầu trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam trong thời gian tới. 3.2.1.1 Mục tiêu tổng quát Mục tiêu tổng quát thu hút ĐTNN thời kỳ 2006 – 2010 bao hàm những nội dung tổng quát thực hiện kế hoạch 5 năm phát triển kinh tế xã hội 2006 – 2010 phát huy những thành tựu đã đạt được giai đoạn 2001-2005 hoàn thành mục tiêu thu hút vốn ĐTNN của cả thời kỳ 2006 – 2010, đồng thời tận dụng triệt để những thuận lợi bối cảnh quốc tế và trong nước, xu hướng phục hồi về tăng trưởng của nền kinh tế và thu hút vốn ĐTNN trong những năm tiếp theo để duy trì mức tăng trưởng cao về vốn ĐTNN. Giai đoạn 2006 – 2010 được xác định làm nền tảng chuẩn bị cho quá trình tăng tốc, cất cánh của nền kinh tế với tốc độ tăng trưởng kinh tế cao. Giai đoạn 2010 – 2020, mục tiêu cơ bản là hoàn thiện kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa, duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế cả thời kỳ đạt 8,2%, hoàn thành mục tiêu xây dựng đất nước công nghiệp năm 2020. 3.2.1.2.Mục tiêu đối với giai đoạn từ năm 2011 đến 2020 Giai đoạn 2011 đến 2020 là giai doạn đặc biệt có ý nghĩa đối với Việt Nam, sau khi hoàn thành Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2001-2010 là quá trình chuẩn bị nền tảng chuẩn bị nền tảng cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Việt Nam bước vào thời kỳ cất cánh , tăng tốc về phát triển kinh tế, trở thành nước công nghiệp vào năm 2020. Trong giai đoạn này, Việt Nam hoàn thành quá trình hội nhập với nền kinh tế quốc tế và hình thành đồng bộ nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Khu vực kinh tế có vốn ĐTNN không có sự phân biệt về thành phần kinh tế, cùng với các thành phần kinh tế khác phát triển và cạnh tranh lành mạnh trong cùng một môi trường và pháp lý. Mục tiêu tổng quát của hoạt động thu hút ĐTNN trong giai đoạn này phải tập trung vào việc xây dựng Việt Nam trở thành trung tâm đầu tư – tài chính quốc tế, là đầu mối lưu chuyển các nguồn vốn đầu tư và kênh tài chính của khu vực trên thế giới. Các mục tiêu cụ thể bao gồm: - Để duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) trong cả thời kỳ đạt 8.2%, cơ cấu kinh tế có tỷ lệ: công nghiệp và xây dựng 43,6%, dịch vụ 48,6% nông nghiệp 7,8%; và nhu cầu vốn đầu tư toàn xã hội khoảng 380 – 400 tỷ USD ( giá hiện hành). Trong đó vốn ĐTNN chiếm khoảng 28-35% tổng vốn toàn xã hội. - Về lao động, khu vực có vốn ĐTNN thu hút lực lượng lao động lớn, từ 7,8 – 10% lao động cả nước; có năng xuất lao động dẫn đầu, cao hơn mức bình quân cả nước từ 3-5 lần, đạt khoảng 28.000USD/lao động/ năm. - Khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài là kênh chuyển giao công nghệ chính trong các ngành công nghiệp có hàm lượng công nghệ cao như: công nghệ sinh học, điện- điện tử, bưu chính viễn thông, tin học, phần mềm…; các ngành dịch vụ về tài chinh, ngân hàng, bảo hiểm… - Khu vực có vốn ĐTNN tham ra phát triển tất cả các vùng kinh tế của cả nước, đóng vai trò chủ đạo ở kém phát triển so với bình quân cả nước như: trung du miền núi phía bắc, tây nguyên và đồn bằng sông Cửu Long. Đối với các vùng đồng bằng Sông Hồng, Duyên hải Miền Trung, và ĐÔng nam bộ có điều kiện cơ sở hạ tầng phát triển, là khu vực kinh tế phát triển chính của cả nước. 3.2.1.3. Định hướng trong thời gian tới Nhằm thực hiện thành công nhiệm vụ tổng quát của thời kỳ 2006 – 2010 , đưa nền kinh tế đất nước phát triển nhanh và vai trò hoạt động thu hút ĐTNN ngày càng hiệu quả, đóng góp ngày càng lớn vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Những nhóm giải pháp lớn được đưa ra dưới tập trung vào những khâu, những công tác mang tính then chốt, có tính “đột phá” để thực hiện thành công chiến lược thu hút ĐTNN thời kỳ 2006 – 2010 và tầm nhìn đến năm 2020. Để tăng cường thu hút FDI có điều kiện kinh tế xã hội còn khó khăn, thu hẹp dần khoảng cách về trình độ phát triển giữa các vùng, bên cạnh những ưu đãi của đối với FDI tại các vùng đó đòi hỏi phải tăng cường đầu tư xây dựng nhanh cơ sở hạ tầng kỹ thuật, đường giao thông, điện, nước ở các vùng kinh tế khó khăn bằng nguồn vốn nhà nước, vốn ODA và nguồn vốn tư nhân. Tập trung thu hút đầu tư vào các khu kinh tế, Khu Công nghiệp đã được Chính phủ phê duyệt (như Chu Lai, Nhơn Hội…) góp phần đẩy nhanh việc thu hẹp khỏang cách phát triển giữa các vùng). FDI trên thế giới chủ yếu là vốn của TNCs; hoạt động của các công ty này có tác động quan trọng đối với những nước tiếp nhận vốn FDI. Do đó việc thu hút các TNCs được khuyến khích cả hai hướng: Thực hiện những dự án lớn, công nghệ cao hướng vào xuất khẩu; tạo điều kiện để một số TNCs xây dựng các Trung tâm nghiên cứu, phát triển, vườn ươm công nghệ gắn với đào tạo nguồn nhân lực. Thúc đẩy hợp tác đầu tư một số đối tác chính như Nhật Bản, Hoa Kỳ và EU, và một số đối tác truyền thống như Hàn Quốc, Đài loan và Singapore. 3.2.2. Các giải pháp cơ bản nâng cao hiệu quả thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam trong thời gian tới Ÿ Đối với công tác quản lý nhà nước về hoạt động đầu tư nước ngoài: Từ tổng kết thực hiện quá trình thực hiện hoạt động ĐTNN trong 20 năm qua, công tác quản lý Nhà nước về ĐTNN cần đổi mới toàn diện về bộ máy tổ chức, từ các quy trình thẩm định dự án, cấp giấy phép đầu tư và điều chỉnh giấy phép đầu tư, phân cấp quản lý các dự án cấp TW và địa phương; công tác quản lý nhà nước về vận động và xúc tiến đầu tư. Bộ kế hoạch và Đầu tư là cơ quan đại diện của chính phủ thực hiện nhiệm vụ chủ yếu về công tác lập chính sách vĩ mô về thu hút và sử dụng nguồn vốn ĐTNN, thực hiện chức năng giám sát tổ chức quản lý và điều hành các bộ ngành, các tỉnh, thành phố trong lĩnh vực ĐTNN. Công tác quản lý nhà nước cấp TW chuyển mạnh từ hình thức cấp Giấy phép đầu tư sang hình thức Đăng ký cấp phép; phân cấp công tác cấp phép cho cấp tỉnh; công tác quản lý nhà nước về ĐTNN của các bộ ngành, chuyển sang hình thức xây dựng chính sách và giám sát hoạt động các địa phương và các ban quản lý KCN, KCX trong cả nước theo hướng: - Tiến hành tổng kết, đánh giá toàn diện tình hình thực hiện chủ chương phân cấp, ủy quyền giấy phép, quản lý hoạt động ĐTNN cho các địa phương, các ban quản lý khu công nghiệp cấp tỉnh; trên cơ sở đó, trình thủ tướng chính phủ đề án mở rộng phân cấp cấp Giấy phép đầu tư; chế độ đăng ký cấp phép đầu tư phù hợp với trình độ thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam đi đôi với việc xây dựng cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương trong việc quản lý nhà nước đối với hoạt động ĐTNN. - Hoàn chỉnh và sớm ban hành quyết định về hỗ trợ vốn TW đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật KCN tại các địa phương có điều kiện kinh tế xã hội khó khăn; gia hạn thêm thời gian về việc thí điểm mở rộng công năng KCX nhằm phát huy hơn nữa vai trò của các KCX này trong việc mở rộng thị trường xuất khẩu và để tạo điều kiện để những KCX này trở thành những khu thương mại tự do của Việt Nam. - Rà soát, đánh giá và giải quyết kịp thời các vướng mắc phát sinh của của các dự án ĐTNN nhằm tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án thuận lợi, hiệu quả; xem xét rút Giấy phép đầu tư đối với các dự án không còn năng lực và điều kiện triển khai theo đúng thủ tục và quy trình pháp lý. Trong năm 2010, chuẩn bị cho công tác tổng kết, đánh giá toàn diện tình hình hoạt động và sử dụng nguồn vốn ĐTNN, để xuất các giải pháp tổng thể, toàn diện cho việc thu hút ĐTNN cho thời kỳ kế hoạch 5 năm tới. - Tiếp tục cải tiến và công khai hóa các quy trình, thủ tục hành chính để đơn giản hóa thủ tục đầu tư, chuyển từ cơ chế xin – cho sang cơ chế hỗ trợ và giám sát; rút ngắn thời gian thẩm tra, cấp phép đầu tư, mở rộng đăng ký cấp phép đầu tư. - Thực hiện nghiêm chỉnh quy trình, quy phạm ban hành văn bản pháp luật; chấm dứt tình trạng ban hành văn bản vượt thẩm quyền; thực hiện nghiêm chỉnh thời hạn xem xét, góp ý thẩm tra dự án ĐTNN đã quy định trong các luật đầu tư, luật doanh nghiệp. Ÿ Kiện toàn bộ máy tổ chức của cơ quan quản lý Nhà nước về ĐTNN cho phù hợp với yêu cầu và nội dung của thời kỳ phát triển mới. Trước đòi hỏi phát triển của hoạt động ĐTNN trong thời kỳ mới cơ cầu tổ chức bộ máy của Cơ quan quản lý Nhà nước về ĐTNN cần được đổi mới theo hướng đảm bảo nội dung Xây dựng chính sách quản lý vĩ mô; giám sát hoạt động quản lý nhà nước về hoạt động ĐTNN của các bộ ngành, tỉnh, than,h phố; là đầu mối xây dựng chính sách điều phối nguồn lực cho hoạt động XTĐT và chương trình quốc gia hàng năm về xúc tiến và vận động đầu tư. Ÿ Nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ quản lý về ĐTNN, vững vàng về bản lĩnh chính trị và đạo đức trong sang. Có kế hoạch cụ thể đẩy mạnh công tác đào tạo nguồn nhân lực vững vàng về chính trị, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, có đạo đức trong sang, tinh thông nghiệp vụ và ngoại ngữ, có tác phong công nghiệp và tinh thần kỷ luật cao. Trong phát triển nguồn nhân lực theo tiêu chuẩn chung nói trên, cần chú trọng đào tạo đội ngũ cán bộ, quản lý và kinh doanh hiểu biết sâu về luật pháp quốc tế và nghiệp vụ chuyên môn, nắm bắt nhanh những chuyển biến trên thương trường quốc tế để ứng sử kịp thời, nắm được kỹ năng thương thuyết và có trình độ ngoại ngữ tốt. Bên cạnh đóm, cần hết sức coi trọng việc đào tạo đội ngũ công nhân có trình độ tay nghề cao. Ÿ Các giải pháp cụ thể: - Quán triệt hơn nữa quan điểm của đảng về tăng cường thu hút và nâng cao hiệu quả thu hút ĐTNN, nhất là nhiệm vụ đề ra kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 2010 – 2020. Trên cơ sở đó, thống nhất nhận thức và hành động giữa các bộ ngành, giữa Trung Ương và địa phương về thu hút và sử dụng vốn đầu tư nước ngoài. Đề nghị đưa vào chương trình hành động của chính phủ và các biện pháp cụ thể. - Điều chỉnh quy hoạch ngành xi măng, sắt thép, nước giải khát, viễn thông, tổng sơ đồ phát triển ngành điện theo hướng loại bỏ bớt các hạn chế đối với ĐTNN phù hợp với cam kết quốc tế song phương và đa phương. Ban hành các quy hoạch ngành còn thiếu như quy hoạch mạng lưới các trường đại học, dạy nghề cùng với các điều kiện, tiêu chuẩn cấp phép cho các dự án thuộc lĩnh vực này. Trong quá trình hoàn chỉnh quy hoạch, chú trọng việc khuyến khích thành phần kinh tế đầu tư cơ sở hạ tầng, nhất là đối với các công trình giao thông cảng biển, cung cấp điện, nước bệnh viện, trường học, khu vui chơi giải trí, khu đô thị. - Hoàn chỉnh quy hoạch, dỡ bỏ một số hạn chế về đầu tư. Rà soát điều chỉnh ngành theo hướng xóa bỏ độc quyền và bảo hộ sản xuất trong nước, tạo điều kiện cho khu vực ĐTNN tham gia nhiều hơn vào phát triển ngành. Trước mắt, đề nghị điều chỉnh quy hoạch ngành xi măng, sắt thép, nước giải khát, viễn thông, tổng sơ đồ phát triển ngành điện theo hướng loại bỏ bớt các hạn chế đối với ĐTNN phù hợp với cam kết quốc tế song phương và đa phương. Ban hành các quy hoạch ngành còn thiếu như quy hoạch mạng lưới các ngành còn thiếu như quy hoạch mạng lưới các trường đại học, dạy nghề cùng với các điều kiện, tiêu chuẩn cấp phép duej án cho các lĩnh vực này. Điều chỉnh lại quy hoạch phát triển khu công nghiệp cho phù hợp với tình hình thực tế tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương chủ động xây dựng mới hoặc mở rộng KCN trong trường hợp đã lấp đầy trên 60% diện tích đất công nghiệp hiện có. - Hoàn chỉnh danh mục dự án quốc gia kêu gọi ĐTNN, bổ xung những dự án quy mô lớn cần kêu gọi đầu tư nước ngoài theo hướng hình thành mặt bằng pháp lý chung cho đầu tư trong nước và đầu tư nước ngoài, tạo thêm đầu tư thuận lợi, đảm bảo tính minh bạch và dễ tiên đoán, phù hợp với yêu cầu hội nhập quốc tế. - Đẩy mạnh thu hút ĐTNN nhằm xây dựng Việt Nam trở thành một trung tâm sản xuất khu vực của một số tập đoàn lớn về điện tử, cơ khí chế tạo, công nghệ thông tin; rà soát lại để điều chỉnh một số lĩnh vực tạm dừng cấp phép đầu tư; tăng cường thu hút ĐTNN vào phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội; tổng kết, đánh giá và mở rộng một số lĩnh vực hiện đang cho làm thí điểm; khuyến khích đầu tư các dự án cải thiện đời sống, điều kiện làm việc của người lao động Việt Nam và nước ngoài. - Để đa dạng hóa hình thức đầu tư, nghiên cứu ban hành chính sách ưu đãi thuế đối với doanh nghiệp có vốn ĐTNN khi cổ phần hóa và tham gia niêm yết trên thị trường chứng khoán, nâng tỷ lệ sở hữu của nhà ĐTNN lên 49%; ban hành quy chế quản lý và chính sách khuyến khích hoạt động của các quỹ đầu tư tại Việt Nam. Áp dụng mô hình công ty mẹ - con, và chuyển các doanh nghiệp có vốn ĐTNN sang hoạt động theo hình thức công ty cổ phần. - Rà soát cam kết của Việt Nam trong khuân khổ Sáng kiến chung Việt Nam – Nhật Bản về cải thiện môi trường đầu tư và tăng cường năng lực cạnh tranh của Việt Nam để xây dựng kế hoạch thực hiện của Bộ, ngành , tập trung vào các nhóm giải pháp mà Việt Nam đã cam kết liên quan đến: (i) xây dựng và thực hiện và xúc tiến đầu tư nước ngoài; (ii) rà soát lại các quy định pháp luật có liên quan đến đầu tư; (iii) nâng cao năng lực của các cơ quan thực thi; (iv) xây dựng cơ sơ hạ tầng phần mềm liên quan đến đầu tư; (v) xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế; ( vi) các biện pháp hỗ trợ các nhà đầu tư đã đầu tư vào Việt Nam. - Xây dựng phương án xử lý các vướng mắc của các dự án kinh doanh bất động sản, nhà và phát triển khu đô thị. Cụ thể: xây dựng quỹ đất tại các trung tâm đô thị lớn, các vướng mắc về cơ chế chuyển quyền sử dụng đất cho người mua, cơ chế thuê, cho thuê lại đất; cơ chế đối với các dự án thứ cấp; các quy định đối với các công trình sau khi bán hết nhà.v.v - Nghiên cứu xây dựng quy hoạch tổng thể phát triển ngành công nghiệp phục trợ và các giải pháp nhằm tăng cường liên kết giữa các khu vực kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài và kinh tế trong nước. 3.3. Giải pháp tăng cường hiệu quả sử dụng dòng vốn FDI ở Việt Nam 3.3.1 Tạo mọi điều kiện thuận lợi để các dự án triển khai hoạt động mở rộng tăng cường công suất hiện có Thực tế thời gian qua cho thấy, khi dự án triển khai có hiệu quả, chủ đầu tư nước ngoài thường muốn dung lợi nhuận để tái đầu tư, hoặc bỏ thêm vốn để đầu tư mở rộng dự án. Nhiều dự án phần mở rộng có quy mô lớn hơn nhiều so với quy mô được cấp giấy phép ( ví dụ: Công ty sản xuất linh kiện máy tính Fujitsu, vốn đầu tư ban đầu 78 triệu USD đã tăng thêm 120 triệu USD). Tuy nhiên, một số quy định của nhà nước còn gây phiền hà trong việc xem xét cấp giấy phép điều chỉnh mở rộng mục tiêu hoạt động của dự án: quy định tỷ lệ xuất khẩu ít nhất 80%, thực hiện quy trình thẩm định những dự án mới, phải có ý kiến các bộ, ngành, địa phương có liên quan. Để khuyến khích các nhà đầu tư đổ thêm vốn vào Việt Nam một cách có hiệu quả, cần phải cải cách một số thủ tục xem xét, cấp giấy phép đối với những dự án tăng vốn đầu tư để mở rộng nâng công xuất: - Công bố công khai quy hoạch phát triển đối với các sản phẩm công nghiệp cần hạn chế công suất hoặc ưu tiên cho các doanh nghiệp trong nước đầu tư (nếu các doanh nghiệp trong nước đủ khả năng). - Thực hiện cơ chế đăng ký tăng vốn đầu tư để mở rộng, tăng cường công suất thiết kế của các dự án sản xuất nếu chủ đầu tư đã hoàn thành thực hiện vốn cam kết. - Thực hiện khuyến khích xuất khẩu bằng biện pháp kinh tế và ưu đãi tài chính như ưu đãi thuế, sử dụng quỹ hỗ trợ xuất khẩu, thưởng xuất khẩu… thay thế các biện pháp hành chính hiện nay. Trước mắt, điều chỉnh danh mục sản phẩm mà dự án FDI phải xuất khẩu ít nhất 80% theo hướng chỉ áp dụng đối với một số ít sản phẩm có lợi thế cạnh tranh, trong nước đã đáp ứng đủ nhu cầu, cần thiết phải bảo hộ, đồng thời xử lý linh hoạt tỷ lệ xuất khẩu của doanh nghiệp, không bắt buộc doanh nghiệp phải xuất khẩu theo tỷ lệ ngay từ năm đầu mà trong vòng 3-5 năm từ khi mới bắt đầu sản xuất. Kiểm soát việc thực hiện quy định về tỷ lệ xuất khẩu tại các doanh nghiệp để có biện pháp hỗ trợ kịp thời. - Ban hành luật chống độc quyền và kiểm soát việc bán phá giá, tăng cường các biện pháp chống hành vi gian lận thương mại (trốn thuế, hàng nhái, hàng lậu...). Xây dựng chính sách đảm bảo cho nhà đầu tư tự chủ kinh doanh, tự quyết định giá bán sản phẩm, thời gian khấu hao thiết bị, máy móc, tài sản cố định. Bãi bỏ cơ chế quản lý chi phối bởi một số tổng công ty nhằm tạo môi trường kinh doanh bình đẳng. 3.3.2.Xử lý linh hoạt hơn nữa hình thức đầu tư Các hình thức FDI trên thế giới hiện nay rất đa dạng và phong phú, sự chuyển hoá giữa các hình thức đầu tư cũng rất linh hoạt do đòi hỏi của đời sống kinh tế và tuỳ thuộc vào sự lựa chọn, quyết định của nhà đầu tư. Các dự án FDI dù dưới hình thức nào cũng có tác động tích cực, có đóng góp vào quá trình tăng trưởng kinh tế - xã hội của Việt Nam. nếu dự án triển khai tốt. Trong hoàn cảnh nước ta hiện nay, đặc biệt là các vùng kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn, nhiều nguồn lực chưa được được khai thác, các doanh nghiệp trong nước còn hạn chế về năng lực tài chính, công nghệ, trình độ quản lý và kinh nghiệm kinh doanh quốc tế cần xử lý linh hoạt vấn đề hình thức đầu tư theo hướng: - Khuyến khích hình thức doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài đối với những dự án sử dụng công nghệ cao, công nghệ mới, có quy mô đầu tư vốn lớn, thời gian hoàn vốn dài, độ rủi ro cao, tỷ lệ lợi nhuận thấp. Mở rộng việc cho phép đầu tư hình thức 100% vốn nước ngoài đối với một số lĩnh vực yêu cầu phải liên doanh như kinh doanh xây dựng, kinh doanh hạ tầng khu công nghiệp, sản xuất xi măng, xây dựng khu thể thao, vui chơi giải trí, trồng rừng hoặc trồng cây công nghiệp lâu năm, các dự án trường dạy nghề, trường công nhân kỹ thuật. - Cho phép linh hoạt chuyển đổi hình thức đầu tư liên doanh thành doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài trong trường hợp doanh nghiệp bị thua lỗ kéo dài, các đối tác liên doanh mâu thuẫn nghiêm trọng nhưng chưa tìm được đối tác khác thay thế dẫn đến liên doanh có nguy cơ bị đổ vỡ hoặc trong trường hợp liên doanh hoạt động bình thường nhưng đối tác trong nước muốn rút vốn để đầu tư vào dự án khác có hiệu quả hơn. Việc chuyển đổi liên doanh thành doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài đảm bảo điều kiện giữ được việc làm cho người lao động, bên Việt Nam bảo toàn được vốn góp hoặc chịu rủi ro ở mức thấp nhất. Luật đầu tư nước ngoài sửa đổi (năm 2005) cho phép tự do chuyển đổi hình thức đầu tư sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp liên doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài. Do đó, cần hoàn thiện hành lang pháp lý để định hướng sự vận động và phát triển của các hình thức đầu tư, như: - Có cơ chế tuyển dụng và bổ nhiệm cán bộ Việt Nam làm việc trong các liên doanh, đảm bảo những người được đưa vào quản lý doanh nghiệp liên doanh thực sự có đủ năng lực bảo về quyền lợi của Nhà nước và của bên Việt Nam, tiếp thu được công nghệ và kinh nghiệm quản lý của nước ngoài. Đối với các doanh nghiệp liên doanh có quy mô lớn, trong những lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế, cần có chính sách hỗ trợ tài chính trong giai đoạn đầu để các doanh nghiệp này có thể đứng vững và hoạt động có hiệu qủa, đồng thời khuyến khích bên nước ngoài chuyển dần cổ phần cho Việt Nam trong liên doanh để tiến tới bên Việt Nam nắm cổ phần đa số. - Đối với doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài, cần quy định rõ tiến độ triến khai dự án, nguyên tắc xem xét, chuẩn y các cam kết của các bên nước ngoài khi doanh nghiệp có nhiều bên nước ngoài tham gia. Để ngăn chặn tình trạng các công ty xuyên quốc gia lũng đoạn và tranh giành thị trường trong nước, cần xây dựng môi trường cạnh tranh bình đẳng và lành mạnh 3.3.3 Nhóm giải pháp về nguồn nhân lực - Việc đào tạo và cung cấp nguồn lao động, trước hết phải căn cứ vào định hướng phá triển các ngành trên các vùng và trong các KCN để có phương án bố trí hợp lý và đáp ứng được yêu cầu. Nhu cầu về đội ngũ lao động trong khu vực có vốn ĐTTTNN bao gồm đội ngũ cán bộ quản lý chất lượng cao, đội ngũ công nhân kỹ thuật có trình độ chuyên môn và lực lượng lao động lành nghề. Chính vì vậy, để đáp ứng yêu cầu về lao động trong thời gian tới cần tập trung vào những giải pháp trước mắt: - Đẩy nhanh việc triển khai kế hoạch tổng thể về đào tạo nhằm nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo lên 40% vào năm 2010. Theo đó, ngoài việc nâng cấp đầu tư hệ thống các trường đào tạo nghề hiện có lên ngang tầm khu vực và thế giới, sẽ phát triển thêm các trường đào tạo nghề và trung tâm đào tạo từ các nguồn vốn khác nhau. - Nghiên cứu điều chỉnh chuyển dịch cơ cấu lao động theo tốc độ chuyển dịch cơ cấu kinh tế. - Tiếp tục tăng cường công tác đào tạo và đào tạo lại nguồn nhân lực để đáp ứng nhu cầu phát triển trong giai đoạn mới, kể cả về cán bộ quản lý các cấp và cán bộ kỹ thuật Thực hiện các giải pháp nhằm đưa Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Lao động vào thực tế cuộc sống để ngăn ngừa tình trạng đình công bất hợp pháp, lành mạnh hóa quan hệ lao động theo tinh thần của Bộ luật Lao động, bao gồm: - Tiếp tục hoàn thiện luật pháp, chính sách về lao động, tiền lương phù hợp trong tình hình mới; tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc chấp hành pháp luật về lao động đối với người sử dụng lao động nhằm đảm bảo điều kiện làm việc và đời sống cho người lao động. - Nâng cao hiểu biết pháp luật về lao động thông qua phổ biến, tuyên truyền và giáo dục pháp luật cho người lao động, người sử dụng lao động trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài để đảm bảo chính sách, pháp luật về lao động và tiền lương được thực hiện đầy đủ, nghiêm túc 3.3.4.Nhóm giải pháp về giải phóng mặt bằng Chính quyền địa phương cần tăng cường sự chỉ đạo các cơ quan chức năng tiến hành ngay các thủ tục thu hồi đất và thu hồi giấy chứng nhận đầu tư đối với các dự án ĐTNN không có khả năng triển khai hoặc chưa có kế hoạch sử dụng hết diện tích đất đã được giao để chuyển cho các dự án đầu tư mới có hiệu quả hơn. Đồng thời, trong phạm vi thẩm quyền của mình, chủ động tổ chức việc đền bù giải tỏa và giao đất cho chủ đầu tư theo đúng cam kết, đặc biệt là các dự án quy mô lớn mà chủ đầu tư sẵn sàng giải ngân thực hiện dự án. Nghiên cứu đề xuất với Bộ Kế hoạch và Đầu tư phương án xử lý những vấn đề phát sinh trong quá trình triển khai dự án, vượt quá thẩm quyền của mình, để tổng hợp báo cáo thủ tướng chính phủ. 3.3.5. Giải pháp về ngoại hối và hỗ trợ vốn Giảm dần tỷ lệ kết hối ngoại tệ (doanh nghiệp có ngoại tệ phải bán toàn bộ hoặc 1 phần cho ngân hàng) để tiến tới xóa bỏ việc kết hối bắt buộc khi có điều kiện; từng bước thực hiện mục tiêu tự do hóa chuyển đổi ngoại tệ đối với các giao dịch vãng lai. Có chính sách bổ sung đảm bảo việc bán ngoại tệ cho các doanh nghiệp ĐTNN đã thực hiện nghĩa vụ kết hối để đáp ứng nhu cầu hợp lý của doanh nghiệp. Ban hành văn bản hỗ trợ và đảm bảo cân đối ngoại tệ đối với các dự án cơ sở hạ tầng và dự án quan trọng đầu tư theo chương trình của Chính phủ. Nghiên cứu ban hành mức lãi suất trần hợp lý đối với khoản vay nước ngoài của các doanh nghiệp (kể cả doanh nghiệp ĐTTN) để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp vay vốn thực hiện dự án. Xây dựng, hoàn thiện các quy định về đảm bảo vay vốn, cầm cố, thế chấp, bảo lãnh để doanh nghiệp ĐTNN có thể vay vốn của các ngân hàng trong nước và tổ chức quốc tế; từng bước nới lỏng hạn chế áp dụng đối với ngân hàng nước ngoài nhận tiền gửi bằng tiền đồng Việt Nam. Các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài được tiếp cận thị trường vốn, được vay tín dụng, kể cả trung và dài hạn tại các tổ chức tín dụng hoạt động tại Việt Nam tùy thuộc vào hiệu quả kinh tế, khả năng trả nợ của dự án và có thể đảm bảo bằng tài sản của các công ty mẹ ở nước ngoài; được phép thí điểm phát hành cổ phiếu ở thị trường trong và ngoài nước để thu hút thêm vốn đầu tư. Phát triển mạnh thị trường vốn để các doanh nghiệp Việt Nam có thể góp vốn đầu tư bằng các nguồn huy động dài hạn như trái phiếu, cổ phiếu… Xây dựng Quy chế quản lý hoạt động tài chính của doanh nghiệp ĐTNN, ban hành các chuẩn mực kế toán, kiểm toán phù hợp với thông lệ quốc tế nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động của doanh nghiệp; đồng thời đảm bảo sự quản lý của Nhà nước đối với hoạt động tài chính của doanh nghiệp. Kết Luận Hội nhập và hợp tác là xu hướng của mọi thời đại, bất cứ quốc gia nào trên thế giới cũng không thể đứng ngoài cuộc của trào lưu này trong thế kỷ 21. Việt Nam đột phá vào hội nhập kinh tế quốc tế từ năm 1986 bằng các hoạt động thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài đã đạt được những thành tựu quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Là một nước đang phát triển, Việt Nam đang dần trở thành một trong những địa điểm hấp dẫn với các nhà đầu tư nước ngoài. Với việc ban hành hàng loạt các chính sách với việc tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho các nhà đầu tư, Việt Nam đã gặt hái được những kết quả đáng ghi nhận nhưng trên thực tế vẫn còn nhiều vấn đề bất cập cần giải quyết. Kinh tế có vốn FDI là khu vực kinh tế năng động, thu được lợi nhuận cao mang lại lợi ích cho các nhà đầu tư và cả nước thu hút đầu tư, đây là khu vực kinh tế giúp Việt Nam hội nhập vào nền kinh tế khu vực và trên thế giới đồng thời là nguồn lực mạnh giúp việc nam cơ bản trở thành nước công nghiệp vào năm 2020.Thu hút và sử dụng vốn FDI một cách có hiệu quả theo quan điểm và định hướng phát triển kinh tế của đảng và nhà nước sẽ tác động đến nền kinh tế - và xã hội. Việt Nam đang trên con đường hội nhập và phát triển vì thế không thể thiếu khu vực FDI. Với việc gia nhập WTO và với tiềm năng thế mạnh của Việt Nam, kết hợp với chính sách năng động của nhà nước nói chung và, hi vọng rằng những giải pháp được kiến nghị sẽ góp phần thu hút và nâng cao hiệu quả sử dụng dòng vốn FDI vòa việt Nam trong thời gian tới. Danh mục tài liệu tham khảo 1. Các tác phẩm của Lenin về kinh tế chính trị, Đại học Quốc Gia Hà Nội, 2004 2. TH.S Nguyễn Anh tuấn,2005: Đầu tư trực tiếp nước ngoài với phát triển kinh tế Việt Nam với phát triển kinh tế: 3.Đầu tư nước ngoài ở Việt Nam thực trạng và giải pháp, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia – Trần Xuân Tùng, 2005 4. Chương Đoan Thể: Hoàn thiện quản lý nhà nước các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở Hà Nội, , Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội, 2004 5. PGS – TS Phùng Xuân Nhạ: Các hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài tại việt Nam, Nxb, Đại học Quốc Gia Hà Nội năm 2007. 6. Đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam năm 2009, Kết quả tồn tại và định hướng Tái cơ cấu. Báo cáo của CIEM. 7. Đầu tư trực tiếp nước ngoài năm 2009 và triển vọng năm 2010, tạp chí Cộng sản tháng 2/2009. 8.Phan Trọng Thanh/ Nhìn lại 20 năm thực hiện thu hút đầu tư nươc ngoài vào Việt Nam, tạp chí quả lý nhà nước số 164/2009 9. “ Báo cáo tổng kết 20 năm đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam (1988 – 2008) của Bộ KH&ĐT (2009) và của tổng cục thống công bố chính thức (2008)) 10. Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X – Nhà xuất bản chính trị quốc gia. Ÿ Những Website tham khảo Website của WTO, www.wto.org Website của Bộ Ngoại Giao, www.mofa.gov.vn Website của Bộ Kế hoạch Đầu tư, www.mpi.gov.vn Website về Hội nhập Kinh tế Quốc tế,  www.dei.gov.vn Website của Cục đầu tư nước ngoài, Bộ Kế hoạch Đầu tư,