Thực trạng và Giải pháp thu hút FDI vào Việt nam

ó träng ®­a nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn nh»m ®em l¹i n¨ng xuÊt lao ®éng cao, c¹nh tranh ®­îc víi nh÷ng s¶n phÈm trong n­íc ®Ó thu ®­îc lîi nhuËn cao. Nh­ng còng nhê ®ã mµ n­íc ta còng thu hót ®­îc nhiÒu thiÕt bÞ, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña c¸c c¬ së hiÖn cã, t¹o ra n¨ng lùc s¶n xuÊt míi trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI. Thªm vµo ®ã, nh÷ng chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn t¹o ra lîi Ých kh¸c nhau vÒ mÆt c«ng nghÖ: øng dông thµnh c«ng nh÷ng c«ng nghÖ cò cña c¸c n­íc ph¸t triÓn vµo nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn còng nh­ ®­a ra ®­îc nh÷ng c¶i tiÕn Ýt tèn kÐm ¸p dông ë nh÷ng quy m« nhá. H¬n n÷a sù xuÊt hiÖn cña nh÷ng doanh nghiÖp n­íc ngoµi víi nh÷ng kü thuËt vµ c«ng nghÖ ­u viÖt ®· t¹o ra mét ¸p lùc c¹nh tranh buéc c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ph¶i c¶i tiÕn c«ng nghÖ, kü thuËt, gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é chung cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ngoµi ra do ¶nh h­ëng cña ®Çu t­ trùc tiÕp lµ h×nh thøc du nhËp vèn kh«ng ph¸t sinh nh÷ng kho¶n nî míi, cho nªn trong ®iÒu kiÖn nguån tÝch luü ngo¹i tÖ cßn eo hÑp, nî n­íc ngoµi nhiÒu, nÕu c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tranh thñ chuyÓn giao c«ng nghÖ theo h×nh thøc nµy th× sÏ gi¶m ®­îc kho¶n nî lín tÝch tô trong t­¬ng lai. ë n­íc ta viÖc chuyÓn giao kü thuËt, c«ng nghÖ th«ng qua ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ ®­îc thÓ ®­îc thùc hiÖn d­íi d¹ng: hîp ®éng x©y dùng kinh doanh vµ chuyÓn giao, doanh nghiÖp liªn doanh, hîp ®ång - hîp t¸c - kinh doanh, doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. Trong thêi gian qua viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ trªn ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶: Trong mét sè dù ¸n ®Çu t­ ®· vµ ®ang cã chuuyÓn giao c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ kü thuËt hiÖn ®¹i. Ch¼ng h¹n nh­ trong c¸c dù ¸n kh¶ thi vÒ dÇu khÝ, nhiÒu thiÕt bÞ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi nh­ BHP Petroleum, CRA cña óc vµ c¸c c«ng ty kh¸c cña Liªn x« cò, Mü, Hµ lan, Ph¸p, Italia, Anh, Ên ®é ®· ®­îc ®­a vµo n­íc ta ®Ó thùc hiÖn th¨m dß khai th¸c dÇu khÝ. Trong lÜnh vùc b­u chÝnh viÔn th«ng, chØ trong thêi gian ng¾n c¸c thiÕt bÞ cña c«ng ty OTCUT ®· ®­îc ®­a vµo n­íc ta ®Ó l¾p ®Æt ®µi th«ng tin viÔn th«ng vÖ tinh ®Çu tiªn, hÖ Itelsat ®­êng kÝnh ¨ng ten 7,5 m t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh (1987) ,...vµ ®Õn n¨m 1993 c«ng ty ®· t¨ng vèn ®Çu t­ cho dù ¸n ®Æt hÖ thèng c¸p quang bªn Th¸i Lan - ViÖt Nam - Hång k«ng ®Ó më réng c¸c ph­¬ng tiÖn viÔn th«ng ë Hµ néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. Cã thÓ nãi hiÖn nay nhê më réng hÖ thèng FDI mµ ngµnh B­u chÝnh viÔn th«nh ViÖt nam míi cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, l¾p r¸p c¸c thiÕt bÞ c¬ b¶n cung cÊp cho m¹ng l­íi th«ng tin nh­: thiÕt bÞ Viba sè b¨ng réng vµ hÑp lo¹i 2,4,8.34 Mb/s; hÖ thèng v« tuyÕn ®a tiÕp xóc kü thuËt sè; c¸p th«ng tin, c¸p quang, tæng ®µi ®iÖn tö kü thuËt sè...§©y lµ nh÷ng c«ng nghÖ, kü thuËt thuéc hÖ tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. Ngoµi hai lÜnh vùc trªn trong s¶n xuÊt mét sè ngµnh kh¸c nh­ ®iÖn tö, tin häc, l¾p r¸p «t«, xe m¸y, s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu...th× c¸c kü thuËt tiªn tiÕn, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i còng ®­îc vËn hµnh hoÆc ®ang ®­îc l¾p r¸p. §a sè c¸c dù ¸n cßn l¹i tuy ch­a ph¶i cã c«ng nghÖ kü thuËt míi vµ cao so víi thÕ giíi, nh­ng nãi chung ®Òu cã tr×nh ®é c«ng nghÖ cao h¬n so víi c¸i cã cña ViÖt nam, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn c¸c dù ¸n trång chuèi, nÊm, trång rau theo ph­¬ng ph¸p c«ng nghÖ sinh häc tiªn tiÕn, nu«i t«m n­íc theo ph­¬ng ph¸p c«ng nghiÖp; c¸c dù ¸n x©y dùng kh¸ch s¹n 4 - 5 sao víi tiÖn nghi kh¸ ®Çy ®ñ, s¶n xuÊt mét sè hµng tiªu dïng, thùc phÈm... Nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn trªn ®· gãp phÇn n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ chung cho nÒn kinh tÕ n­íc ta. ChÝnh nhê vËy, chÊt l­îng s¶n phÈm thêi gian qua còng ®· cã nh÷ng tiÕn bé râ rÖt, nhiÒu mÆt hµng ViÖt nam kh«ng chØ chiÕm ®­îc lßng tin cña kh¸ch hµng trong n­íc mµ cßn t×m ®­îc chç ®øng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Sù ®a d¹ng, phong phó cña nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l­îng vµ t¨ng nhanh trong kim ng¹ch xuÊt khÈu trong c¸c ngµnh dÖt may, chÕ biÕn n«ng l©m thæ s¶n, thùc phÈm, s¶n xuÊt l©m nghiÖp, ng­ nghiÖp... lµ nhê vµo sù ®ãng gãp to lín cña viÖc ®æi míi thiÕt bÞ. Tãm l¹i, mÆc dï c¸c dù ¸n cßn ®ang trong giai ®o¹n ®Çu thùc hiÖn, nªn viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ míi vµo ViÖt nam ch­a ®­îc bao, nh÷ng kÕt qu¶ mµ c¸c dù ¸n ®ang ho¹t ®éng ®· ®¹t ®­îc cïng víi nh÷ng dù ¸n kh¸c ®ang chuÈn bÞ ®­îc thùc hiÖn cho chóng ta thÊy ®­îc ý nghÜa lín lao cña FDI ®èi víi viÖc ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ. ViÖt nam tuy kh«ng giµu cã nh­ng l¹i cã mét sè tµi nguyªn quan träng. Víi sù ph¸t triÓn cña cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp hiÖn nay th× gi¸ trÞ cña nguån tµi nguyªn ®ã ngµy cµng gi¶m. Khi chóng ta kh«ng ®ñ vèn vµ kü thuËt ®Ó khai th¸c vµ chÕ biÕn, FDI sÏ gióp chóng ta khai th¸c vµ sö dông c¸c tµi nguyªn ®ã. Ngoµi ra, chóng ta ch­a cã nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp quan träng nhÊt cña t­¬ng lai nh­: kü thuËt vi ®iÖn tö, kü thuËt sinh häc, c«ng nghÖ vËt liÖu míi, hµng kh«ng d©n dông, r«bèt vµ m¸y c«ng cô,...ChÝnh nh÷ng c«ng ty n­íc ngoµi ( ®Æc biÖt lµ nh÷ng c«ng ty cña Mü vµ NhËt b¶n) vµo ViÖt nam sÏ mang ®Õn cho chóng ta nh÷ng ngµnh ®ã, còng cã nghÜa mang ®Õn cho chóng ta nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn nhÊt. 2.1.6. FDI víi viÖc n©ng cao tr×nh ®é n¨ng lùc qu¶n lý , ®iÒu hµnh doanh nghiÖp Trong m«i tr­êng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng th× sù thµnh b¹i cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh phô thuéc vµo tr×nh ®é, n¨ng lùc ®iÒu hµnh cña c¸c doanh nghiÖp, mét lo¹i vèn v« h×nh cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh nhÊt. §Ó ®iÒu hµnh tèt doanh nghiÖp ®ßi hái c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ph¶i cã kiÕn thøc vµ kh¶ n¨ng t­¬ng ®èi toµn diÖn, trong ®ã yªu cÇu c¬ b¶n ®èi c¸c doanh nghiÖp lµ ph¶i cã kiÕn thøc khoa häc, kü thuËt vµ kiÕn thøc vÒ khoa häc qu¶n lý. ThÕ nh­ng nh×n chung, tr×nh ®é qu¶n lý ®iÒu hµnh doanh nghiÖp cña c¸c nhµ doanh nghiÖp n­íc ta hiÖn nay cßn rÊt yÕu kÐm mµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do ®­îc ®µo t¹o trong c¬ chÕ tËp chung quan liªu bao cÊp. Trong c¬ chÕ cò, tr×nh ®é qu¶n ký kinh tÕ kh«ng ®­îc ®­a lªn ngang tÇm x· héi ho¸ s¶n xuÊt kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tæ chøc phèi hîp c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, trong khi l¹i kh«ng tÝnh to¸n ®Çy ®ñ ®Õn lîi Ých kinh tÕ vµ quyÒn tù chñ cña doanh nghiÖp, nªn ®· biÕn doanh nghiÖp thµnh mét c¬ cÊu chÊp hµnh, chØ biÕt s¶n xuÊt theo mÖnh lÖnh cña trªn, cßn cung øng vµ tiªu thô ®· cã Nhµ n­íc vµ ng­êi kh¸c lo. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, c¸c nhµ qu¶n lý-ng­êi chØ huy chØ chÊp hµnh mÖnh lÖnh cña cÊp trªn, kh«ng cÇn hoÆc Ýt cÇn tÝnh to¸n kinh doanh. ChuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, chØ cã mét sè Ýt nhµ doanh nghiÖp ViÖt nam ch­a ®­îc ®µo t¹o, båi d­ìng vÒ qu¶n lý kinh tÕ, xa l¹ víi kiÕn thøc vµ kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ thÞ tr­êng. C¬ chÕ thÞ tr­êng ®ßi hái mçi doanh nghiÖp nhµ n­íc hay doanh nghiÖp t­ nh©n ®Òu ph¶i tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. §iÓm næi bËt nhÊt lµ quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn Nhµ n­íc xo¸ bá bao cÊp. trong ®iÒu kiÖn ®ã ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých sinh lêi, tèi ®a lîi nhuËn, bÝ quyÕt thµnh c«ng cña c¸c nhµ doanh nghiÖp tr­íc hÕt phô thuéc vµo kh¶ n¨ng ph©n tÝch, am hiÓu m«i tr­êng kinh doanh, tõ ®ã mét c¸ch nhÊt qu¸n, n¨ng ®éng vµ linh ho¹t. Tuy nhiªn, ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l­îc kinh doanh, c¸c nhµ doanh nghiÖp ph¶i cã n¨ng lùc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh doanh nghiÖp. ChuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, nÕu chóng ta vÉn duy tr× ®éi ngò c¸c nhµ doanh nghiÖp nh­ tr­íc ®©y th× ch¾c ch¾n hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nµy sÏ thÊp, ®ã lµ ch­a nãi ®Õn nhiÒu nhµ doanh nghiÖp do s¶n suÊt ra nh÷ng hµng ho¸ chÊt l­îng thÊp, khong phï hîp víi thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng, gi¸ thµnh cao, bÞ hµng ngo¹i c¹nh tranh ssÏ buéc ph¶i ng­ng s¶n xuÊt. V× vËy, mét yªu cÇu cÊp b¸ch ®Æt ra lµ ph¶i n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý, ®iÒu hµnh doanh nghiÖp cho c¸c nhµ doanh nghiÖp n­íc ta. Trong têi gian qua, nhµ n­íc còng ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p ®µo t¹o l¹i ®éi ngò doanh nghiÖp nh­ tæ chøc c¸c líp häc vÒ qu¶n ký kinh doanh, c©u l¹c bé doanh nghiÖp,...Bªn c¹nh ®ã, nhµ n­íc còng më nhiÒu tr­êng, líp ®µo t¹o thªm c¸c nhµ doanh nghiÖp míi. Song song víi nh÷ng biÖn ph¸p trªn th× viÖc t¨ng c­êng FDI còng gãp phÇn rÊt lín vµo viÖc n©ng cao tr×ng ®é qu¶n lý ®iÒu hµnh doanh nghiÖp cho c¸c nhµ doanh nghiÖp. Trong c¸c doanh nghiÖp FDI, c¸c gi¸m ®èc th­êng lµ nh÷ng nhµ qu¶n lý cña c¸c c«ng ty næi tiÕng, lµm ¨n ph¸t ®¹t tõ nhiÒu n­íc kh¸c nhau trªn thÕ giíi, cho nªn hä cã rÊt nhiÒu kinh nghiÖm vÒ qu¶n lý, ®iÒu hµnh doanh nghiÖp. Do ®ã, h¬n 4.000 c¸n bé ViÖt nam ho¹t ®éng trong c¸c doanh nghiÖp FDI, chñ yÕu lµ trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh, cã ®iÒu kiÖn häc hái kinh nghiÖm vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý, phong c¸ch ®iÒu hµnh cña c¸c nhµ qu¶n lý n­íc ngoµi ®Ó tõng b­íc tÝch luü kiÕn thøc, n©ng cao ®­îc n¨ng lùc cho m×nh. NhiÒu ng­êi trong sè hä ®· tÝch luü ®­îc kinh nghiÖm, ph¸t huy ®­îc n¨ng lùc v­¬n lªn ®¶m ®­¬ng c«ng viÖc kh¸ tèt, dµnh ®­îc sù tin t­ëng vµ kÝnh träng cña ®èi t¸c n­íc ngoµi khiÕn c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi ®· tin t­ëng giao phã mäi c«ng viÖc ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, kinh doanh cho c¸n bé ViÖt nam. ViÖc thay thÕ c¸c c¸n bé qu¶n lý vµ c¸n bé kü thuËt ng­êi n­íc ngoµi b»ng c¸n bé ViÖt nam lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña c¸c dù ¸n FDI. Th«ng th­êng sau 3-5 n¨m ng­êi ViÖt nam sÏ thay thÕ gÇn hÕt c¸c vÞ trÝ then chèt trong liªn doanh. Nh­ vËy, sau 10 n¨m thùc hiÖn luËt ®Çu t­, chóng ta ®· cã mét ®éi ngò chuyªn gia giái trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ-®ã lµ c¸i rÊt lín mµ chóng ta thu ®­îc tõ FDI. Trong t­¬ng lai, víi sù gia t¨ng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI, chóng ta hy väng r»ng ®éi ngò c¸c nhµ doanh nghiÖp n­íc ta sÏ häc hái ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, lín m¹nh kh«ng nh÷ng vÒ sè l­îng mµ cßn c¶ chÊt l­îng, ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý, ®iÒu hµnh doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. 2.1.7. FDI víi viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng cña ViÖt Nam. §Ó cã thÓ t¹o ra c¸c nguån lùc ph¸t triÓn kinh tÕ ®ßi hái ph¶i cã t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè vµo c¸c tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc. Mét trong nhiÒu t¸c ®éng lµ th«ng qua FDI. TiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc tõ nguån lao ®éng dåi dµo, gi¸ rÎ, vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, ®Õn nguån tµi nguyªn phong phó ®Òu høa hÑn nh÷ng nguån lùc lín ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh­ng nÕu chØ dùa vµo nguån vèn Ýt ái, kü thuËt c«ng nghÖ l¹c hËu ë n­íc ta th× chóng ta kh«ng thÓ nµo ph¸t huy ®­îc hÕt kh¶ n¨ng kinh tÕ cña c¸c tiÒm n¨ng ®ã. V× thÕ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· t¨ng c­êng khai th¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc t¹o ra nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Tr­íc hÕt lµ viÖc sö dông lao ®éng. Nh­ ®· tr×nh bÇy ë trªn, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2001 nhê cã FDI mµ hµng n¨m doanh nghiÖp ®· ®­îc më réng hoÆc x©y dùng míi ®· thu hót ®­îc 634.661 lao ®éng vµo lµm viÖc. Thªm vµo ®ã cßn cã 10 v¹n lao ®éng kh¸c phôc vô tham gia x©y dùng c¬ b¶n, s¶n xuÊt nguyªn vËt liÖu vµ cung cÊp c¸c dÞch vô kh¸c phôc vô ®Çu t­. Nh­ vËy, trong viÖc khai th¸c c¸c tiÒm n¨ng vÒ lao ®éng, FDI mét mÆt ®· ®­a ®­îc mét sè l­îng lín lao ®éng vµo s¶n xuÊt kinh doanh, mÆt kh¸c ®· t¸i t¹o l¹i nguån tiÒm n¨ng nµy cho ®Êt n­íc ta th«ng qua viÖc båi d­ìng, ®µo t¹o, n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho ng­êi lao ®éng. C¸c tiÒm n¨ng kh¸c còng nhê FDI cã FDI nªn còng ®­îc sö dông nhiÒu h¬n vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. §¸ng kÓ nhÊt lµ viÖc khai th¸c kho¸ng s¶n, cho ®Õn nay ®· cã gÇn 40 giÊy phÐp cho c¸c tËp ®oµn dÇu khÝ lín cña thÕ giíi vµo th¨m dß, khai th¸c t¹i thÒm lôc ®Þa ViÖt nam theo h×nh thøc hîp ®ång ph©n chia s¶n phÈm. HiÖn nay c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi (kh«ng kÓ Vietsovpetro ) ®· ®Çu t­ 2,6 tû USD vµo kh©u th¨m dß. C«ng viÖc nµy ®· gióp ViÖt nam dÇn cã ®ñ c¬ së d÷ liÖu vÒ tr÷ l­îng dÇu khÝ ®Ó cã thÓ x¸c ®Þnh chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp nµy ë n­íc ta. Bªn c¹nh dÇu khÝ cßn cã mét sè dù ¸n khai th¸c kho¸ng s¶n nh­ vµng, ®¸ quý, ®Êt hiÕm, n­íc kho¸ng... Ngoµi ra, cßn cã rÊt nhiÒu dù ¸n vÒ kh¸ch s¹n vµ di lÞch còng nh­ dù ¸n vÒ N«ng-L©m-Thuû s¶n, trong ®ã cã c¸c dù ¸n s©n g«n, nu«i t«m xuÊt khÈu, chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu, trång vµ chÕ biÕn cao su... còng cho thÊy ®­îc kh¶ n¨ng khai th¸c c¸c tiÒm n¨ng vÒ ®Þa lý, ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña ®Êt n­íc ta. Mét lîi Ých kh¸c n÷a cña FDI lµ cã kh¶ n¨ng sö dông kÕt hîp c¸c tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc. Trong phÇn lín c¸c dù ¸n ®Òu kÕt hîp sö dông lao ®éng t¹i chç cïng c¸c tiÒm n¨ng kh¸c. §Æc biÖt lµ trong c¸c dù ¸n nh­ s¶n xuÊt xi m¨ng Trµng kªnh, xi m¨ng Thõa thiªn huÕ, c¸n thÐp H¶i phßng... vµ mét sè dù ¸n chÕ biÕn thùc phÈm, n«ng s¶n, ®· ®­îc sö dông lao ®éng, nguyªn liÖu s½n cã trong n­íc s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm kh«ng nh÷ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu tiªu dïng néi ®Þa mµ cßn cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu sang c¸c n­íc kh¸c, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Tãm l¹i, víi viÖc khai th¸c mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c tiÒm n¨ng, sö dông kÕt hîp c¸c tiÒm n¨ng vµ t¸i t¹o l¹i mét sè tiÒm n¨ng, FDI ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc t¹o ra c¸c nguån lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc ta. 2.1.8. FDI víi viÖc thay ®æi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ Sù hîp t¸c vµ tham gia ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ t¨ng lªn kh«ng nh÷ng lµm cho trao ®æi hµng hãa trong n­íc gia t¨ng mµ cßn lµm cho trao ®æi hµng ho¸ dÞch vô gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn h¬n. Nh÷ng mèi quan hÖ th­êng xuyªn vÒ mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸ gi÷a c¸c n­íc ®· lµm ph¸t sinh nh÷ng quyÒn lîi vµ nghÜa vô tiÒn tÖ cña n­íc nµy ®èi víi n­íc kh¸c. ViÖc thanh to¸n quèc tÕ gi÷a c¸c n­íc ®­îc ph¶n ¸nh vµo hai lo¹i c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña mçi n­íc, ®ã lµ c¸n c©n thanh to¸n vµ c¸n c©n tr¶ tiÒn. C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lµ b¶ng ®èi chiÕu gi÷a nh÷ng kho¶n tiÒn mµ n­íc ngoµi tr¶ cho mét n­íc vµ nh÷ng kho¶n tiÒn mµ n­íc ®ã tr¶ cho n­íc ngoµi trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh vµ thanh to¸n t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ gi÷ mét vai trß ®Æc biÖt quan träng, t×nh tr¹ng cña nã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn sù thay ®æi tû gi¸ hèi ®o¸i, ®Õn t×nh h×nh ngo¹i hèi cña c¸c n­íc vµ h¬n n÷a nã ¶nh h­ëng ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ cña mçi n­íc. Thu v­ît chi cña c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ gäi lµ d­ thõa. Chi v­ît thu th× gäi lµ thiÕu hôt c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Khi c¸n c©n thanh to¸n thiÕu hôt, nhµ n­íc th­êng dïng nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó c©n b»ng. BiÖn ph¸p phæ biÕn lµ vay ngo¹i tÖ cña c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi: mét n­íc nµo ®ã cÇn tÝn dông ®Ó cøu nguy cho c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña m×nh cã thÓ ®­îc sö dông tÝn dông cña nhiÒu ng©n hµng hoÆc tæ chøc tiÒn tÖ quèc tÕ trªn c¬ së c¸c hiÖp ®Þnh ®· ký kÕt gi÷a hä. Sau ®ã, ng©n hµng trung ­¬ng cña mçi n­íc cã c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ bÞ thiÕu hôt cã thÓ ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ tÝn dông ®Ó thu hót vèn ng¾n h¹n ngo¹i quèc ch¹y vµo n­íc m×nh ®Ó t¨ng sè thu ngo¹i tÖ cña c¸n c©n thanh to¸n. Ngoµi ra ®Ó c¸n c©n thanh to¸n kh«ng bÞ thiÕu hôt, c¸c quèc gia cßn tÝch cùc xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸, du lÞch vµ ngo¹i tÖ, vµ ®Æc biÖt lµ thu hót nguån vèn FDI. FDI t¸c ®éng võa trùc tiÕp võa gi¸n tiÕp ®Õn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. T¸c ®éng trùc tiÕp lµ viÖc tiÕp nhËn vèn FDI ®· trùc tiÕp lµm t¨ng nguån thu cña c¸n c©n vèn, gãp phÇn lµm gi¶m sù thiÕu hôt trong c¸n c©n thanh to¸n. Nh­ng t¸c ®éng gi¸n tiÕp cña FDI ®Õn c¸n c©n thanh to¸n míi lµ quan träng. FDI ®· n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ, gãp phÇn vµo viÖc gia t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n­íc ta. TÝnh ®Õn hÕt ngµy 31/12/2001, c¸c doanh nghiÖp FDI ®· xuÊt khÈu ®­îc 11,8 tû USD. ChØ tÝnh riªng trong n¨m 1998, c¸c doanh nghiÖp FDI ®· xuÊt khÈu ®­îc 1,7 tû USD chiÕm h¬n 19% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n­íc, t¨ng gÇn 20% so víi n¨m 1997. Riªng trong n¨m 2003, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña khèi FDI ®¹t 6,34 tû USD ( kh«ng kÓ dÇu th«) chiÕm 31,4% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. Bªn c¹nh viÖc gia t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu, c¸c doanh nghiÖp FDI cßn s¶n xuÊt rÊt nhiÒu s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc, h¹n chÕ bít viÖc nhËp khÈu hµng ho¸, m¸y mãc, thiÕt bÞ. Nh­ vËy, cã thÓ nãi FDI ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn c¸n c©n th­¬ng m¹i trong nh÷ng n¨m qua ë ViÖt nam. T¸c ®éng gi¸n tiÕp thø hai cña FDI lµ thóc ®Èy du lÞch, dÞch vô ph¸t triÓn. Nh­ chóng ta ®· biÕt, trong thêi gian võa qua nhê cã FDI mµ rÊt nhiÒu kh¸ch s¹n, khu du lÞch ®· ®­îc x©y dùng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu gia t¨ng vÒ th­¬ng m¹i vµ du lÞch, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn m¹nh ngµnh du lÞch trong nh÷ng n¨m tíi. 2.2. Nh­îc ®iÓm cña FDI ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt nam. Khi nh÷ng luång vèn ch¶y vµo ®em l¹i lîi Ých cho n­íc ta th× ta níi láng h¹n chÕ khu vùc ®èi ngo¹i, ®Èy l·i xuÊt trong n­íc gi¶m xuèng vµ th­êng thóc ®Èy ®Çu t­ vµ t¨ng tr­ëng. Tuy nhiªn, còng cã nhiÒu mÆt bÊt lîi: Khi luång vèn vµo m¹nh sÏ khuyÕn khÝch kinh tÕ ph¸t triÓn, cã thÓ cã nh÷ng dÊu hiÖu cña nÒn kinh tÕ qu¸ nãng vµ bÊt æn ®Þnh. Tr­íc hÕt lµ th©m hôt c¸n c©n v·ng lai t¨ng. Kh¶ n¨ng tµi trî th­êng xuyªn cho khu vùc ®èi ngo¹i lín h¬n dÉn ®Õn t¨ng th©m hôt c¸n c©n v·ng lai. Thø hai lµ møc tiªu dïng cao h¬n ®­îc hç trî bëi luång vèn vµo. §iÒu quan träng lµ xem møc t¨ng th©m hôt c¸n c©n v·ng lai ph¶n ¸nh møc ®Çu t­ cao h¬n hay lµm cho tiÕt kiÖm gi¶m ®i. Kh«ng thÓ chÊp nhËn ®­îc viÖc t¨ng tiªu dïng do ®­îc tµi trî bëi luång vèn vµo. ChØ khi luång vèn ch¶y vµo ®ång thêi víi møc t¨ng thu nhËp th­êng xuyªn cao h¬n, vµ ®Çu t­ t¨ng lªn th× míi chÊp nhËn ®­îc. Thø ba lµ kiÓm so¸t tiÒn tÖ yÕu ®i vµ tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng lªn hoÆc cã tû lÖ l¹m ph¸t cao kÐo dµi. Luång vèn vµo nhiÒu sÏ lµm t¨ng cung tiÒn tÖ vµ lµm cho môc tiªu vÒ l¹m ph¸t kh«ng ®­îc thùc hiÖn. Gi¸ cña c¸c tµi s¶n tµi chÝnh vµ bÊt ®éng s¶n còng t¨ng th­êng xuyªn. Thø t­ lµ t¸c ®éng lªn gi¸ thùc tÕ. Møc t¨ng tr­ëng m¹nh vÒ cÇu trong n­íc sÏ ®Èy tû gi¸ thùc tÕ lªn. Vµ cuèi cïng lµ t×nh thÕ dÔ bÞ ®¶o ng­îc. NÕu luång vèn vµo l¹i ch¶y ng­îc ra, cÇn cã chÝnh s¸ch th¾t chÆt tµi chÝnh gi¶m gi¸ ®ång tiÒn, hoÆc cÇn ®ång thêi c¶ hai biÖn ph¸p trªn vµ khi luång vèn ch¶y vµo m¹nh sÏ t¹o nªn hÖ thèng rñi ro, ®Æc biÖt cho hÖ thèng ng©n hµng. 3. Mét sè h¹n chÕ trong viÖc thu hót vèn FDI vµo ViÖt nam Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc ®· cã t¸c ®éng s©u réng ®Õn ho¹t ®éng FDI cña ViÖt nam, do cã ®Õn 60-70% vèn FDI vµo ViÖt nam lµ tõ c¸c n­íc trong khu vùc ( ASEAN, Hµn Quèc, §µi Loan, NhËt B¶n). Do hµng lo¹t nguyªn nh©n kh¸ch quan nh­ c«ng ty mÑ trong n­íc bÞ ph¸ s¶n, ®ång tiÒn c¸c n­íc mÊt gi¸, Quü tiÒn tÖ quèc rµng buéc ®iÒu kiÖn kh«ng cho chuyÓn tiÒn ra n­íc ngoµi, c¸c ng©n hµng chÆt chÏ h¬n trong viÖc cho vay, khã xuÊt khÈu ®­îc s¶n phÈm, mÊt søc c¹nh tranh... nªn sè vèn cña c¸c dù ¸n xin gi·n l¹i, hoÆc dõng tiÕn ®é triÓn khai x©y dùng ®· lªn ®Õn trªn 7 tû USD. ChiÒu h­íng biÕn ®æi cña dßng vèn ®Çu t­ quèc tÕ lµm cho c¹nh tranh trong thu hót vèn FDI trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc gia t¨ng m¹nh mÏ. H¬n n÷a,ViÖt nam n»m trong khu vùc cã nhiÒu thÞ tr­êng thu hót FDI lín nh­ Trung Quèc, Ên §é. Bªn c¹nh ®ã, c¸c n­íc míi næi lªn nh­ Myanmar, Pakistan ®Òu r¸o riÕt c¶i thiÖn m«i tr­êng thu hót vèn FDI, c¹nh tranh m¹nh mÏ víi c¸c n­íc kh¸c. MÆt kh¸c, dßng vèn FDI cã chiÒu h­íng gia t¨ng vµo khu vùc Mü La Tinh, Trung vµ §«ng ¢u, Nam Phi v× nÒn kinh tÕ c¸c n­íc nµy æn ®Þnh, h¹ tÇng c¬ së ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng mÆt h¹n chÕ mang tÝnh kh¸ch quan trªn ®©y, chóng ta còng cÇn ph¶i nh×n nhËn mét c¸ch th¼ng th¾n nh÷ng h¹n chÕ chñ quan cña ViÖt nam trong viÖc thu hót FDI kÓ tõ n¨m 1988 ®Õn n¨m 2003 bao gåm: 3.1.Quan ®iÓm gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cô thÓ vÒ FDI cßn ch­a thèng nhÊt NhËn thøc chung vÒ §TNN ®Òu thèng nhÊt nh­ c¸c chñ tr­¬ng , ph¸p luËt cña §¶ng vµ nhµ n­íc lµ coi §TNN lµ mét bé phËn cÊu thµnh h÷u c¬ cña nÒn kinh tÕ, ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn l©u dµi, b×nh ®¼ng víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, tuy nhiªn, thùc tÕ xö lý c¸c vÊn ®Ò cô thÓ ë nhiÒu bé nghµnh vµ ®Þa ph­¬ng vÉn cßn ph©n biÖt rÊt kh¸c nhau gi÷a ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ch­a thùc sù coi §TNN lµ thµnh phÇn kinh tÕ cña ViÖt Nam . §iÒu ®ã thÓ hiÖn ngay tõ kh©u quy ho¹ch s¶n phÈm ,ph©n bè c¸c nguån lùc ph¸t triÓn kinh tÕ ( lao ®éng , ®Êt ®ai, vèn...) còng ch­a thùc sù cho phÐp §TNN tham gia . Viªc xö lý tranh chÊp kinh tÕ gi÷a c¸c bªn còng thiªn vÒ b¶o vÖ quyÒn lîi cho phÝa ViÖt Nam . Trong nh÷ng thêi diÓm khã kh¨n , ta tranh thñ vèn §TNN nh­ng khi ®iÒu kiÖn thuËn lîi l¹i cã xu h­íng kh«ng khuyÕn khÝch §TNN ®Ó trong n­íc tù lµm; ë mét sè dù ¸n , mét sè ®Þa ph­¬ng ( nhÊt lµ dù ¸n bÊt ®éng s¶n ) cã biÓu hiÖn kh«ng muèn tiÕp tôc hîp t¸c víi nhµ §TNN. 3.2. HÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch thiÕu tÝnh ®ång bé HÖ thèng luËt ph¸p chÝnh s¸ch ch­a b¶o ®¶m tÝnh râ rµng vµ dù ®o¸n tr­íc ®­îc. ViÖc thùc thi luËt ph¸p, chÝnh s¸ch kh«ng nhÊt qu¸n, tuú tiÖn. TÝnh æn ®Þnh cña luËt ph¸p, chÝnh s¸ch ch­a cao, trong nhiÒu tr­êng hîp lµm ®¶o lén c¸c ph­¬ng ¸n kinh doanh cña c¸c nhµ ®Çu t­. ViÖc ¸p dông mét sè chÝnh s¸ch thuÕ gÇn ®©y lµm t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt cña mét sè ngµnh hµng, t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm dÉn ®Õn tiªu thô gi¶m ®i vµ thÞ tr­êng bÞ co hÑp. 3.3. C«ng t¸c quy ho¹ch cßn chËm, chÊt l­îng ch­a cao C«ng t¸c quy ho¹ch cßn cã nh÷ng bÊt hîp lý , nhÊt lµ quy ho¹ch ngµnh cßn nÆng vÒ xu h­íng b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc , ch­a kÞp thêi ®iÒu chØnh ®Ó phï hîp víi c¸c cam kÕt quèc tÕ. Danh môc dù ¸n quèc gia kªu gäi ®Çu t­ n­íc ngoµi ban hµnh n¨m 2002 cßn thiÕu nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt khi chñ ®Çu t­ quan t©m.mÆt kh¸c, Danh môc nµy ch­a bao qu¸t hÕt nhu cÇu kªu gäi ®Çu t­ n­íc ngoµi ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn trong giai ®o¹n míi. MÆc dï trong LuËt vµ c¸c nghÞ ®Þnh liªn quan vÒ §TNN kh«ng h¹n chÕ vÒ h×nh thøc vµ lÜnh vùc tham gia cña §TNN trong mét sè ngµnh nh­ng gÇn ®©y mét sè quy ho¹ch ngµnh ®­îc phª duyÖt chØ cho phÐp sù tham gia rÊt h¹n chÕ cña §TNN, Cô thÓ lµ , trong khi n¨ng lùc s¶n xuÊt trong n­íc ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu xi m¨ng ®Õn n¨m 2005 vµ 2010 vµ hiÖn t¹i chóng ta ®ang ph¶i nhËp khÈu tõ 4-5 triÖu tÊn clinker/n¨m th× trong quy ho¹ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp xi m¨ng (QuyÕt ®Þnh 164/2002/QD-TTg ngµy 18/11/2002) chØ cho phÐp më réng s¶n xuÊt cña c¸c liªn doanh khi tû lÖ vèn ph¸p ®Þnh tèi thiÓu cña ViÖt Nam trong liªn doanh ®¹t tõ 40% trë lªn vµ c¸c dù ¸n s¶n xuÊt xi m¨ng míi chØ ®­îc thùc hiÖn theo h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn trong ®ã tæng c«ng ty nhµ n­íc gi÷ cæ phÇn chi phèi . Trong ngµnh ®iÖn , nhu cÇu phô t¶i dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 kho¶ng 88,5-93 tû kWh. Do vËy , yªu cÇu vÒ vèn ®Çu t­ cho ngµnh ®iÖn lµ rÊt lín. Tuy nhiªn, quy ho¹ch ®iÖn V l¹i khèng chÕ tû lÖ tham gia cña ®Çu t­ t­ nh©n trong n­íc vµ ®Çu n­íc ngoµi tham gia x©y dùng c¸c c«ng tr×nh nguån vµ ph©n phèi ®iÖn theo c¸c h×nh thøc nhµ m¸y ®iÖn ®éc lËp (IPP), hîp ®ång BT, hîp ®ång BOT , liªn doanh , c«ng ty cæ phÇn kh«ng qu¸ 20% c«ng suÊt cùc ®¹i cña hÖ thèng (QuyÕt ®Þnh sè 95/2001/Q§-TTg ngµy 22 th¸ng 6 n¨m 2001 vµ quyÕt ®Þnh 40/2003/Q§-TTg ngµy 21/3/2003 cña thñ t­íng chÝnh phñ) trong khi theo NghÞ ®Þnh 27/2003/N§-CP ngµy 19/3/2003 cña ChÝnh Phñ lÜnh vùc c¶i t¹o , ph¸t triÓn nguån n¨ng l­îng thuéc danh môc ChÝnh Phñ khuyÕn khÝch ®Çu t­. Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn nghµnh thÐp ( QuyÕt ®Þnh sè 134/2001/Q§-TTg ngµy 10/9/2001 cña thñ t­íng chÝnh phñ) ®· x¸c ®Þnh nhu cÇu ph«i thÐp ®Õn n¨m 2010 dù kiÕn kho¶ng 1,8 triÖu tÊn/n¨m, n¨ng lùc s¶n xuÊt ph«i thÐp trong n­íc hiÖn t¹i chØ ®¸p øng kho¶ng 20% nhu cÇu .Tuy nhiªn , nhiÒu dù ¸n ph¸t triÓn th­îng nguån (khai th¸c quÆng s¾t , s¶n xuÊt ph«i thÐp ) chØ ®Ò nghÞ thùc hiÖn d­íi h×nh thøc tù ®Çu t­ vµ giíi h¹n sù tham gia cña §TNN d­íi h×nh thøc liªn doanh. 3.4. C«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi FDI cßn nhiÒu bÊt cËp C«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi FDI cßn nhiÒu bÊt cËp, võa g©y phiÒn hµ, can thiÖp s©u vµo ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Trong mét thêi gian dµi c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc qu¸ tËp chung vµo kh©u cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, bu«ng láng kh©u qu¶n lý sau giÊy phÐp, ch­a quan t©m ®óng møc ®Õn viÖc gi¶i quyÕt døt ®iÓm vµ nhanh chãng c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh, th¸o gì khã kh¨n cho doanh nghiÖp. ViÖc qu¶n lý gi¸ ®Çu vµo, ®Çu ra cßn nhiÒu bÊt cËp lµm ¶nh h­ëng tíi lîi Ých cña doanh nghiÖp còng nh­ cña nhµ n­íc ViÖt nam. Sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc cßn ch­a chÆt chÏ, viÖc qu¶n lý sau cÊp phÐp chËm ®­îc c¶i tiÕn, nhÊt lµ vÒ ®Êt ®ai, h¶i quan, xuÊt nhËp c¶nh, thñ tôc hµnh chÝnh cßn phiÒn hµ, cÊp d­íi thùc thi ph¸p luËt vµ c¸c chÝnh s¸ch, chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc thiÕu nghiªm tóc ®· lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. 3.5. C¸n bé lµ kh©u quyÕt ®Þnh nh­ng ®ang lµ kh©u yÕu nhÊt NhiÒu c¸n bé ViÖt nam cö sang lµm viÖc t¹i liªn doanh ®Òu ch­a ®µo t¹o, thiÕu kiÕn thøc ph¸p luËt vµ th­¬ng tr­êng, yÕu ngo¹i ng÷ nªn ch­a ph¸t huy hÕt tr¸ch nhiÖm, vai trß ®¹i diÖn chñ së h÷u Nhµ n­íc trong liªn doanh; cã tr­êng hîp ®øng vÒ phÝa lîi Ých cña chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tæ chøc c«ng ®oµn míi thµnh lËp t¹i 40% doanh nghiÖp, ch­a ph¸t huy hÕt t¸c dông. Tæ chøc ®¶ng cßn lóng tóng trong ph­¬ng thøc ho¹t ®éng. ChÊt l­îng lao ®éng ViÖt nam cßn thÊp, ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp vÒ lao ®éng kü thuËt cã tay nghÒ cao, vËn hµnh c¸c d©y chuyÒn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. 3.6. HiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cña khu vùc FDI cßn thÊp C¸c dù ¸n FDI tËp chung chñ yÕu vµo nh÷ng ngµnh cã thÓ thu ®­îc lîi nhuËn nhanh vµ nh÷ng ®Þa ph­¬ng cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi. Trong nh÷ng n¨m ®Çu tËp chung nhiÒu vµo c¸c dù ¸n bÊt ®éng s¶n, ch­a cã nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ vµo nu«i trång vµ chÕ biÕn thuû s¶n. ThiÕt bÞ, m¸y mãc nhËp khÈu vµo ViÖt nam ®· cã kÕt hîp gi÷a c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ë mét sè ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän vµ c«ng nghÖ sö dông nhiÒu lao ®éng. Tuy nhiªn, do viÖc kiÓm tra gi¸m s¸t nhËp khÈu ch­a nghiªm cho nªn vÉn cßn mét sè thiÕt bÞ cò, l¹c hËu ®· nhËp vµo ViÖt nam. Ch­¬ng tr×nh néi ®Þa ho¸ c¸c s¶n phÈm nh­ ®iÖn tö, «t«, xe m¸y, ph¸t triÓn s¶n xuÊt linh kiÖn phô tïng t¹i ViÖt nam cßn chËm, ch­a ®¹t nh­ mong muèn. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña khu vùc FDI gia t¨ng nhanh chãng, nh­ng míi ®¹t kho¶ng trªn 10% ( thÊp h¬n mét sè n­íc trong khu vùc ). Hµng xuÊt khÈu chñ yÕu lµ gia c«ng hµng dÖt may, giÇy dÐp, ®iÖn tö, nªn gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp. ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ch­a ®ñ hÊp dÉn, trong khi ®éng c¬ chÝnh cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ nh»m vµo thÞ tr­êng ViÖt nam.  Ch­¬ng III ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam I. quan ®iÓm cña ®¶ng vµ nhµ n­íc vÒ thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt nam giai ®o¹n 2004-2010. 1. Quan ®iÓm cña §¶ng vµ nhµ n­íc vÒ nhu cÇu FDI trong giai ®o¹n 2004-2010. T¹i §¹i héi §¶ng lÇn thø IX võa qua §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· ®­a ra môc tiªu tæng qu¸t cho chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi 10 n¨m 2001-2010 lµ : “§­a n­íc ta ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn , n©ng cao râ rÖt ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ng­êi d©n , t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 n­íc ta c¬ bµn trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i”. Do vËy nhu cÇu vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m tíi lµ rÊt lín ®ßi hái chóng ta ph¶i kÕt hîp c¶ nguån vèn bªn trong lÉn bªn ngoµI, ®Æc biÖt lµ vèn FDI. Thùc tÕ cho thÊy trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa nÕu kh«ng cã nguån vèn FDI th× mét n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam khã cã thÓ kÕt hîp c¸c nguån lùc lao ®éng víi c¸c nguån lùc kh¸c mét c¸ch hiÖu qu¶ v× thiÕu khoa häc , kü thuËt ;khoa häc qu¶n lý tiªn tiÕn vµ thÞ tr­êng tiªu thô chÝnh v× vËy t¨ng c­êng thu hót FDI lµ mét ®ßi hái bøc b¸ch víi n­íc ta hiÖn nay. §Ó ®¹t môc tiªu dªn n¨m 2005 GDP gÊp ®«I n¨m 1995 tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ hµng n¨m ®¹t 7,5% th× theo dù b¸o cña Bé KÕ Ho¹ch Vµ §Çu T­ , nhu cÇu vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn toµn x· héi giai ®o¹n 2001-2005 vµo kho¶ng 60-62 tû USD trong ®ã nguån vèn n­íc ngoµI 20-25 tû USD. Trong bèi c¶nh nguån vèn ODA ®ang cã chiÒu h­íng giamcr vÒ quy m« vµ møc ­u ®·I , nguån vèn vay th­¬ng m¹i kh«ng nhiÒu , l¹i chÞu l·I suÊt cao th× nguån vèn FDI trë nªn quan träng vµ cÇn khuyÕn khÝch, ­íc tÝnh s¬ bé sè vèn FDI thùc hiÖn trong giai ®o¹n nµy ph¶I ®¹t 12-13 tû USD. §Õn giai ®o¹n 2006-2010 ®Ó ®¶m b¶o qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng nghiÖp hãa ®Êt n­íc ®ång thêi tr¸nh nguy c¬ tôt hËu vÒ kinh tÕ t¨ng c­êng c¶i c¸ch c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh,t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn nhu cÇu vèn trong giai ®o¹n nµy kho¶ng 75 tû USD trong ®ã vèn FDI ph¶I ®¸p øng kho¶ng 14-15 tû USD. 2. §Þnh h­íng cña §¶ng vµ nhµ n­íc vÒ FDI trong giai ®o¹n 2004-2010 §Ó thùc hiÖn môc tiªu chiÕn l­îc 10 n¨m ph¸t triÓn kinh tÕ –x· héi(2001_2010) vµ kÕ ho¹ch 5 n¨m(2001_2005).ChÝnh phñ ViÖt nam kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m tiÕp tôc x©y dùng mét m«i tr­êng kinh doanh mang tÝnh c¹nh tranh cao, ®ñ søc hÊp dÉn dßng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi gia t¨ng trë l¹i. Trong dù th¶o chiÕn l­îc tr×nh §¹i héi IX cña §¶ng ®· nªu: ”TiÕp tôc më réng m«i tr­êng ®Çu t­, t¨ng søc hÊp dÉn víi ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, chó träng c¸c c«ng ty ®a quèc gia. Gi¶m m¹nh, tiÕn tíi xo¸ bá sù ph©n biÖt vÒ chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt gi÷a ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ hç trî cña nhµ n­íc ®èi víi c¸c dù ¸n ®· cÊp giÊy phÐp vµ triÓn khai tõng b­íc v÷ng ch¾c c¸c h×nh thøc ®Çu t­ gi¸n tiÕp ë n­íc ta”(tr.51 b¶n dù th¶o). Trong v¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng céng s¶n ViÖt nam 19/04/2001 ®· dÉn:”§Èy m¹nh thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. KhuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp chÕ biÕn c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao, vËt liÖu míi, ®iÖn tö, ph¸t triÓn h¹ tÇng kinh tÕ _ x· héi vµ c¸c ngµnh ViÖt nam cã lîi thÕ g¾n víi c«ng nghiÖp ho¸ vµ t¹o viÖc lµm. TËp trung thu hót vèn FDI vµo c¸c khu c«ng nghÖ cao, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp, tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ò ¸n x©y dùng khu kinh tÕ më ®Ó ®­a vµo kÕ ho¹ch 5 n¨m...”(trÝch §Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i vÒ thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi tr.289). “KhuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi vµ ng­êi ViÖt nam ë n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, nhÊt lµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ s¶n phÈm c«ng nghÖ cao. Tõng b­íc thèng nhÊt khung luËt ph¸p, chÝnh s¸ch vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. T¹o khu©n khæ ph¸p lý nh»m khuyÕn khÝch ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc”.(tr.321_ v¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX). NhÊt qu¸n víi quan ®Ióm duy tr× æn ®Þnh l©u dµI víi c¸c chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµI , coi khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµI lµ mét bé phËn h÷u c¬ cña nÒn kinh tÕ ,§¶ng vµ Nhµ n­íc ta chñ tr­¬ng thu hót vèn FDT theo ®Þnh h­íng sau: Thø nhÊt , khuyÕn khÝch m¹nh mÏ viÖc thu hót vèn FDI vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu , c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ kinh tÕ n«ng th«n c¸c dù ¸n øng dông c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh häc , dÇu khÝ , ®Iön tö , vËt liÖu míi , viÔn th«ng, s¶n xuÊt ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi mµ c¸c ngµnh ViÖt Nam cã nhiÒu lîi thÕ c¹nh tranh g¾n víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Thø hai, tiÕp tôc thu hót vèn FDI vµo c¸c dÞa bµn cã nhiÒu lîi thÕ ®Ó ph¸t huy vai trß cña c¸c vïng ®éng lùc , t¹o ®Iòu kiÖn liªn kÕt c¸c vïng kh¸c. KhuyÕn khÝch vµ ­u ®·I tèi ®a cho FDI vµo nh÷ng vïng vµ ®Þa bµn cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ khã kh¨n . TËp trung thu hót vèn FDI vµo c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung ®· h×nh thµnh theo quy ho¹ch ®­îc phª duyÖt. Thø ba , khuyÕn khÝch c¸c ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµI tõ tÊt c¶ c¸c n­íc vµ vïng l·nh thæ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam nhÊt lµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµI cã tiªm n¨ng lín vÒ tµI chÝnh vµ n¾m c«ng nghÖ nguån tõ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Cã kÕ ho¹ch vËn ®éng c¸c tËp ®oµn , c«ng ty lín ®Çu t­ vµo VÞªt Nam ®ång thêi chó ý ®Õn c¸c c«ng ty cã quy m« võa vµ nhá nh­ng cã c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, khuyÕn khÝch t¹o ®Iòu kiÖn thuËn lîi cho ng­êi ViÖt Nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi ®Çu t­ vÒ n­íc. TÊt c¶ nh÷ng ®Þnh h­íng trªn ®Òu nh»m thu hót cµng nhiªu FDI cµng tèt, tuy nhiªn kh«ng ph¶I b»ng mäi gi¸ mµ cÇn g¾n víi quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi tæng thÓ ®ång thêi ph¶I kÕt hîp chÆt chÏ hiÖu qu¶ dßng vèn nµy víi c¸c nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn kh¸c, nhÊt lµ vèn trong n­íc. II. Mét sè gi¶i ph¸p thu hót vèn FDI vµo ViÖt Nam 1. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt , c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. a. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt. §Ó ®¶m b¶o tÝnh cô thÓ , râ rµng , nhÊt qu¸n vµ dù ®o¸n tr­íc ®­îc cña luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, tr­íc hÕt chóng ta cÇn rµ so¸t l¹i hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµI ®Ó ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi, tÝnh trïng lÆp, tÝnh bÊt hîp lý cña hÖ thèng. Trªn c¬ së ®ã , c¾t bá söa ®æi nh÷ng v¨n b¶n , quy ®Þnh kh«ng cßn phï hîp ®ång thêi cã thÓ bæ xung thªm c¸c v¨n b¶n hoÆc quy ®Þnh míi phï hîp h¬n nh­ng cÇn tu©n thñ nguyªn t¾c ®¶m b¶o vÒ sù æn ®Þnh vµ tÝnh dù ®o¸n tr­íc ®­îc cña ph¸p luËt, chÝnh s¸ch ®Ó c¸c nhµ ®©u t­ n­íc ngoµi cã thÓ tÝnh to¸n tr­íc ®­îc lîi Ých vµ rñi ro cña ®Çu t­ theo sù vËn ®éng kh¸ch quan cña quy luËt thÞ tr­êng. TiÕn tíi x©y dùng mét bé luËt chung cho c¶ ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ, héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ th× ®iÒu nµy rÊt cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy, ®ßi hái ph¶i chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó rót ng¾n dÇn kho¶ng c¸ch gi÷a luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ luËt ®Çu t­ trong n­íc, tõng b­íc tiÕn tíi viÖc x©y dùng bé luËt ®Çu t­ chung trong c¶ n­íc. b) §æi míi chÝnh s¸ch ®Ó c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ - ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai. ChÝnh phñ cÇn xÐt l¹i gi¸ cho thuª ®Êt vµ cã chÕ ®é miÔn gi¶m tiÒn cho thuª ®Êt trong mét vµi n¨m ®Çu ®èi víi c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm, cã chÝnh s¸ch ®Æc biÖt ­u ®·i vµo khu c«ng nghiÖp nh­: gi¶m gi¸ kinh doanh h¹ tÇng, cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cho c¸c doanh nghiÖp ®­îc thuËn lîi, nhanh chãng…ChÝnh phñ còng cÇn cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt døt ®iÓm vÊn ®Ò ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng ®ang g©y ¸ch t¾c ®Õn viÖc triÓn khai dù ¸n, cÇn sím chÊm døt c¬ chÕ c¸c doanh nghiÖp vn gãp vèn b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt mµ chuyÓn sang chÕ ®é Nhµ n­íc cho thuª ®Êt. §Èy m¹nh ho¹t ®éng quy ho¹ch ®Êt ®ai phôc vô cho ®Çu t­ n­íc ngoµi tr­íc hÕt ë c¸c thµnh phè lín vµ c¸c vïng kinh tÕ ®éng lùc tiÕp theo lµ c¸c vïng trong n­íc. - ChÝnh s¸ch thuÕ :TiÕp tôc ®iÒu chØnh møc thuÕ suÊt sao cho phï hîp víi tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ®Êt ®ai, miÔn gi¶m thuÕ doanh thu ®èi víi doanh nghiÖp thùc sù lç vèn. T¨ng c­êng ®µm ph¸n ®Ó ký kÕt hiÖp ®Þnh tr¸nh ®¸nh thuÕ 2 lÇn ®èi víi c¸c n­íc ®· cã vµ sÏ cã quan hÖ hîp t¸c vµ ®Çu t­ víi ViÖt Nam theo nguyªn t¾c lo¹i trõ ®iÒu kho¶n "trõ kho¶n thuÕ". X©y dùng quy chÕ qu¶n lý hoµn thiÖn tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi, ban hµnh c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n, kiÓm to¸n phï hîp víi c¸c th«ng lÖ quèc tÕ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, ®ång thêi ®¶m b¶o sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. Ban hµnh chÝnh s¸ch thu phÝ thèng nhÊt ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng thu phÝ bÊt hîp lý vµ kh«ng qu¶n lý ®­îc. Tr¸nh thu phÝ tuú tiÖn ë c¸c ®Þa ph­¬ng. Ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®Ó kh¾c phôc khã kh¨n vÒ tiÒn tÖ cho c¸c doanh nghiÖp thu hót m¹nh h¬n ®Çu t­ c«ng nghÖ cña c¸c n­íc. Cho phÐp c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc tiÕp cËn thÞ tr­êng vèn, ®­îc vay tÝn dông phô thuéc vµo hiÖu qu¶ kinh tÕ kh¶ n¨ng tr¶ nî cña dù ¸n vµ cã thÓ ®­îc ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n cña C«ng ty mÑ ë n­íc ngoµi. Ph¸t triÓn m¹nh thÞ tr­êng vèn ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ gãp vèn ®Çu t­ b»ng c¸c nguån huy ®éng vèn dµi h¹n nh­: tr¸i phiÕu cæ phiÕu, tiÕn tíi cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tõng b­íc thùc hiÖn môc tiªu tù do ho¸ chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ ®èi víi c¸c giao dÞch v·ng lai. - ChÝnh s¸ch lao ®éng vµ tiÒn l­¬ng HiÖn nay trong c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi Ên ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i ¸p dông. §iÒu nµy kh«ng hîp lý v× trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lao ®éng ®­îc xem lµ hµng ho¸ th× gi¸ c¶ nhÊt thiÕt ph¶i do thÞ tr­êng quy ®Þnh theo quy luËt cung cÇu. NÕu cung lín h¬n cÇu th× gi¸ thÞ tr­êng sÏ do ng­êi mua ®Þnh ®o¹t. Ng­îc l¹i ng­êi b¸n sÏ quyÕt ®Þnh gi¸ lao ®éng cña chÝnh m×nh. Do vËy Nhµ n­íc cÇn thiÕt ph¶i bá quy ®Þnh vÒ møc l­¬ng tèi thiÓu còng nh­ nh÷ng quy ®Þnh vÒ tuyÓn lao ®éng th«ng qua c¸c tæ chøc cung øng mµ nªn ®Ó doanh nghiÖp tù do tuyÓn dông lao ®éng theo ý m×nh. §ång thêi cho phÐp c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc tÝnh vµ thanh to¸n tiÒn l­¬ng cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam b»ng tiÒn ViÖt Nam. - ChÝnh s¸ch thÞ tr­êng vµ tiªu thô s¶n phÈm Sö dông c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ ®Ó khuyÕn khÝch doanh nghiÖp h­íng m¹nh h¬n n÷a vµo xuÊt khÈu (nhÊt lµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn tinh, chÕ biÕn s©u, sö dông nguyªn vËt liÖu s½n cã trong n­íc vµ nh÷ng s¶n phÈm mang th­¬ng hiÖu ViÖt Nam). B¶o hé thÞ tr­êng trong n­íc ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam: + §Þnh h­íng c¸c ngµnh nghÒ, lÜnh vùc ­u tiªn ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngµnh nghÒ t¹o ra tiÒm lùc c«ng nghÖ cho ®Êt n­íc hoÆc nh÷ng ngµnh mµ ViÖt Nam ch­a tù m×nh ph¸t triÓn ®­îc. + Sö dông c¸c c«ng cô b¶o hé thÞ tr­êng trong n­íc nh­ b¶o hé b»ng thuÕ quan, h¹n ng¹ch, b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, nh·n hiÖu hµng ho¸… + Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ng­êi tiªu dïng sö dông c¸c s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt trong n­íc. - ChÝnh s¸ch c«ng nghÖ. Thùc tÕ, nh÷ng ®Þa bµn nµy ®· vµ ®ang lµ ®Þa bµn thu hót ®­îc nhiÒu dù ¸n FDI nhÊt trong c¶ n­íc. Do ®ã, viÖc tËp trung ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng ®Ó thu hót FDI t¹i 3 vïng kinh tÕ nµy ®Ó ®¸p øng ngay nhu cÇu cña c¸c nhµ ®Çu t­, ®ång thêi cã t¸c dông thóc ®Èy kinh tÕ cña c¸c vïng kh¸c. MÆt kh¸c chóng ta cÇn x©y dùng nh÷ng quy chÕ ­u ®·i râ rµng cô thÓ, x©y dùng mét chiÕn l­îc thu hót c«ng nghÖ h÷u hiÖu trong dµi h¹n cïng c¸c biÖn ph¸p vµ c«ng cô kh¸c nhau, phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam. CÇn coi träng viÖc h×nh thµnh c¸c khu c«ng nghÖ cao, c«ng nghÖ s¹ch ë nh÷ng vïng thÝch hîp trong c¶ n­íc víi hÖ thèng quy chÕ râ rµng, thuËn lîi. §èi víi c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ ®­a vµo gãp vèn ®Çu t­ hoÆc nhËp khÈu tõ n­íc ngoµi cÇn ph¶i ®­îc viÖc gi¸m ®Þnh chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ mét c¸ch nghiªm minh ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng thiÕt bÞ m¸y mãc chuyÓn giao l¹c hËu mµ gi¸ l¹i cao. 2. §¶m b¶o m«i tr­êng chÝnh trÞ, x· héi æn ®Þnh cho ho¹t ®éng thu hót FDI Thùc tÕ cho thÊy ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ mét ho¹t ®éng tµi chÝnh nªn nã rÊt nh¹y c¶m vÒ chÝnh trÞ, x· héi, luËt ph¸p. Gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ gi¶i ph¸p quan träng hµng ®Çu trong tÊt c¶ c¸c gi¶i ph¸p. Kinh nghiÖm cho thÊy nhiÒu quèc gia cã tiÒm n¨ng lín vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn còng nh­ vÒ thÞ tr­êng réng lín song l¹i gÆp khã kh¨n trong viÖc thu hót FDI do cã xung ®ét vÒ chÝnh trÞ. §©y lµ gi¶i ph¸p kÕ thõa vµ ph¸t triÓn nh©n tè tÝch cùc trong thu hót FDI thêi gian qua ë n­íc ta. §Ó t¹o lËp m«i tr­êng chÝnh trÞ - x· héi æn ®Þnh ë n­íc ta, cÇn t¨ng c­êng h¬n n÷a vai trß n©ng cao n¨ng lùc cïng ®æi míi ph­¬ng thøc l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam trong sù nghiÖp ®æi míi, coi ®©y lµ nh©n tè cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh. §ång thêi më réng d©n phñ, ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, x©y dùng vµ n©ng cao hiÖu lùc cña Nhµ n­íc trªn c¸c lÜnh vùc tõ qu¶n lý kinh tÕ ®Õn qu¶n lý x· héi. Coi träng giai quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi ®ang ngµy cµng bøc xóc nh­ tham nhòng, hèi lé, thÊt nghiÖp, nghÌo ®ãi, tÖ n¹n x· héi vµ c¶ m©u thuÉn lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §èi víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi tr­íc m¾t quy ®Þnh vµ h­íng dÉn ph­¬ng thøc sinh ho¹t vµ néi dung sinh ho¹t cña c¸c tæ chøc §¶ng trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI, phï hîp víi ®Æc ®iÓm lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy, t¨ng c­êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng th«ng qua c¸c tæ chøc vµ c¸c ®¶ng viªn gi÷ chøc danh l·nh ®¹o vµ qu¶n lý trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI. §©y lµ yÕu tè ®¶m b¶o ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp theo ®óng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®ang cña Nhµ n­íc vµ ng­êi lao ®éng. Ngoµi ra, cã kÕ ho¹ch vËn ®éng thµnh lËp C«ng ®oµn ë tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tæ chøc C«ng ®oµn trong lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy, v× ®©y lµ h×nh thøc thuËn tiÖn nhÊt ®Ó thùc hiÖn sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng, gi¸m s¸t chñ ®Çu t­ thùc hiÖn ph¸p luËt, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. H¬n n÷a cÇn t¨ng c­êng viÖc gi¸o dôc ph¸p luËt cho c«ng nh©n lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. 3. Kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng tham nhòng ë tÊt c¶ c¸c kh©u, c¸c cÊp T¨ng c­êng tæ chøc vµ c¬ chÕ, tiÕp tôc ®Èy m¹nh cuéc ®Êu tranh chèng tham nhòng trong bé m¸y Nhµ n­íc vµ toµn bé hÖ thèng chÝnh trÞ, ë c¸c ngµnh, c¸c cÊp, tõ Trung ­¬ng ®Õn c¬ së. CÇn chèng tham nhòng víi chèng l·ng phÝ, bu«n lËu, ®Æc biÖt lµ chèng hµnh vi lîi dông c¸c chøc quyÒn ®Ó lµm giµu bÊt chÝnh. Bæ sung, hoµn thiÖn c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, quy chÕ, quy ®Þnh cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh, qu¶n lý tµi s¶n c«ng d©n, kh«ng ®Ó s¬ hë cho kÎ xÊu lîi dông. TiÕp tôc xo¸ bá c¸c thñ tôc hµnh chÝnh phiÒn hµ, nhÊt lµ ë nh÷ng lÜnh vùc, nh÷ng kh©u dÔ x¶y ra tham nhòng yªu s¸ch. Thanh tra, kiÓm tra, kiÓm so¸t b¶o ®¶m tÝnh minh b¹ch trong viÖc sö dông ng©n s¸ch Nhµ n­íc, tµi s¶n c«ng, tµi chÝnh ®¶ng, ®oµn thÓ, tµi chÝnh c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, c¸c quü do nh©n d©n ®ãng gãp vµ do n­íc ngoµi viªn trî. C¸c §¶ng viªn vµ chi bé §¶ng, mÆt trËn tæ quèc, c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n, c¸c c¬ quan th«ng tin ®¹i chóng vµ toµn x· héi cã tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t, kiÓm tra c¸n bé, c«ng chøc, ph¸t hiÖn, tè c¸o, lªn ¸n nh÷ng kÎ tham nhòng. Xö lý nghiªm minh theo ph¸p luËt vµ theo nh÷ng ®iÒu lÖ §¶ng nh÷ng c¸n bé, §¶ng viªn c«ng chøc ë bÊt kú cÊp nµo, lÜnh vùc nµo lîi dông chøc quyÒn ®Ó tham nhòng. Cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ b¶o vÖ vµ khen th­ëng nh÷ng ng­êi kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng tham nhòng. Th­êng xuyªn gi¸o dôc c¸n bé, §¶ng viªn, c«ng chøc vÒ chÝnh trÞ, t­ t­ëng, ®¹o ®øc c¸ch m¹ng. Cô thÓ ho¸ vµ thùc hiÖn nghiªm nh÷ng ®iÒu cÊm ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc, tr­íc hÕt lµ c¸n bä chñ chèt, c¸n bé qu¶n lý. C¸n bé l·nh ®¹o c¸c cÊp, c¸c ngµnh, c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ, doanh nghiÖp Nhµ n­íc kª khai tµi s¶n cña c¸ nh©n vµ gia ®×nh m×nh. KÞp thêi kiÓm tra vµ kÕt luËn, cã biÖn ph¸p xö lý nh÷ng c¸n bé, c«ng chøc cã tµi s¶n bÊt minh. Xem xÐt tr¸ch nhiÖm h×nh sù hoÆc cã h×nh thøc kû luËt thÝch ®¸ng ®èi víi nh÷ng ng­êi ®øng ®Çu c¬ quan, ®¬n vÞ n¬i x¶y ra nh÷ng vô tham nhòng lín, g©y hËu qu¶ nghiªm träng. 4.T¨ng c­êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng ,ho¹t ®éng cña c«ng ®oµn Sù l·nh ®¹o cña ®¶ng, th«ng qua c¸c tæ chøc §¶ng vµ c¸c §¶ng viªn gi÷ chøc danh l·nh ®¹o vµ qu¶n lý trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, lµ yÕu tè ®¶m b¶o ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp theo ®óng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña Nhµ n­íc vµ ng­êi lao ®éng. Do ®ã, trung ­¬ng §¶ng nªn cã quy ®Þnh vµ h­íng dÉn ph­¬ng thøc, chÕ ®é tæ chøc sinh ho¹t §¶ng trong c¸c doanh nghiÖp FDI, phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy. Ho¹t ®éng cña c«ng ®oµn vµ c¸c tæ chøc ®oµn thÓ kh¸c lµ h×nh thøc thuËn tiÖn nhÊt ®Ó thùc hiÖn sù l·nh ®¹o cña ®¶ng vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng. ViÖc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc c«ng ®oµn ®· ®­îc quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. Tuy nhiªn, cÇn cã kÕ ho¹ch vËn ®éng thµnh lËp c«ng ®oµn ë tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp FDI; x©y dùng tæ chøc c«ng ®oµn thËt sù trë thµnh ng­êi b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña ng­êi lao ®éng, gi¸m s¸t chñ ®Çu t­ thùc hiÖn ph¸p luËt, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc. 5. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng FDI C¸c c¬ quan cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp th¸o gì kÞp thêi khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp FDI, nh­ vÊn ®Ò liªn quan ®Õn thÞ tr­êng, tiªu thô s¶n phÈm, c¸c nghÜa vô thuÕ, ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng. KiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc thµnh lËp c¸c khu c«ng nghiÖp míi, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh triÓn khai c¸c khu c«ng nghiÖp cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp,söa ®æi Quy chÕ khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao theo h­íng: thu hÑp kho¶ng c¸ch vµ tiÕn tíi thèng nhÊt c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®æi víi ®Çu t­ trong n­íc vµ FDI, bæ sung m« h×nh khu c«ng nghiÖp nhá, ®iÒu chØnh c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Çu t­ ph¸t triÓn h¹ tÇng trong khu c«ng nghiÖp nhá, ®iÒu chØnh c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Çu t­ ph¸t triÓn h¹ tÇng trong vµ ngoµi hµng rµo, t¸ch viÖc cho thuª ®Êt nguyªn thæ vµ kinh doanh h¹ tÇng. TiÕp tôc ph©n cÊp qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ FDI cho uû ban nh©n d©n cÊp tØnh, cã c¬ chÕ xö lý nghiªm kh¾c c¸c tr­êng hîp vi ph¹m ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, quyho¹ch trong viÖc chñ tr­¬ng ph©n cÊp qu¶n lý cña Nhµ n­íc vÒ FDI. kÕt luËn Qua h¬n 10 n¨m thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cho thÊy FDI ®· vµ ®ang lµ nh©n tè tÝch cùc phôc vô trùc tiÕp cho chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt nam. FDI lµ ®éng lùc gióp chóng ta tõng b­íc san b»ng kho¶ng c¸ch tr¸nh ®­îc nguy c¬ tôt hËu nÒn kinh tÕ víi thÕ giíi bªn ngoµi. Còng nh­ c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi, ViÖt nam ®ang rÊt cÇn vèn cho qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Thùc tr¹ng thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ë ViÖt nam 15 n¨m qua ®· cho thÊy FDI ngµy cµng trë nªn rÊt cÇn thiÕt ®èi víi nÒn kinh tÕ. FDI lµ con ®­êng thÝch hîp ®Ó ®¸p øng mét phÇn nhu cÇu vÒ vèn, n©ng cao tiÒm lùc c«ng nghÖ, tiÕp thu c«ng nghÖ qu¶n lý tiªn tiÕn, më lèi cho thÞ tr­êng khu vùc vµ thÞ tr­êng thÕ giíi, thóc ®Èy xuÊt khÈu, t¨ng tiÒm lùc c¹nh tranh, t¹o thªm viÖc lµm, ®iÒu trØnh vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp víi biÕn ®æi cña t×nh h×nh quèc tÕ, khai th¸c cã hiÖu qu¶ nh÷ng lîi thÕ so s¸nh trong tõng thêi kú ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, víi thêi gian 15 n¨m kh«ng ph¶i lµ dµi víi mét dù ¸n ®Çu t­. Chóng ta míi b­íc ®i nh÷ng b­íc ®i chËp ch÷ng ban ®Çu nªn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng va vÊp vµ tr¶ gi¸. So víi nhiÒu n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, sè vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi mµ ViÖt nam thu hót ®­îc cßn rÊt khiªm tèn. Nh­ng víi mét n­íc ®i sau cã tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp h¬n, tiÕp cËn víi thÞ tr­êng kinh tÕ - tµi chÝnh thÕ giíi ch­a l©u, ®· tõng bÞ bao v©y cÊm vËn th× sè l­îng FDI cã ®­îc lµ thµnh tÝch ®Çy khÝch lÖ. §iÒu quan träng h¬n lµ sè vèn ®ã ®Æt vµo ViÖt nam ®óng thêi ®iÓm xuÊt ph¸t cña qu¸ tr×nh ®æi míi, më cöa. Nã cßn cã ý nghÜa nh­ có hÝch vËt chÊt vµ tinh thÇn cho ViÖt nam v÷ng b­íc ®i trªn con ®­êng héi nhËp víi thÕ giíi. Tãm l¹i, qu¸ tr×nh thu hót FDI ®· gãp phÇn ®æi míi nÒn kinh tÕ ViÖt nam vµ t¹o nªn h×nh ¶nh míi cña ®Êt n­íc ViÖt nam trªn tr­êng quèc tÕ. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh thu hót vèn FDI vÉn cßn mét sè h¹n chÕ. ChÝnh v× vËy chónh ta cÇn tÝch cùc c¶i thiÖn h¬n n÷a ph¸p luËt ®Çu t­, chÊt l­îng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, m«i tr­êng ®Çu t­, ®æi míi tæ chøc vµ qu¶n lý ho¹t ®éng hîp t¸c víi c¸c cong ty xuyªn quèc gia, ®a quèc gia...nh»m t¹o thÕ ®øng trong qu¸ tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ khu vùc vµ trªn thÕ giíi. danh môc tµi liÖu tham kh¶o B¸o Ng©n hµng, sè 104, ngµy 28/12/2003 B¸o Thanh niªn, sè 338, ngµy 04/12/2003 B¸o Th­¬ng m¹i, sè 36, ngµy 25/03/2003 B¸o §Çu t­, sè 37, ngµy 27/03/2002; sè 140, ngµy 22/11/2002; sè 154, ngµy 25/12/2003 Gi¸o tr×nh HiÖu qu¶ vµ Qu¶n lý dù ¸n, NXB KH-KT, HN 2000 Gi¸o tr×nh Kinh tÕ ®Çu t­, NXB Thèng kª , HN 2001 Gi¸o tr×nh Kinh tÕ ph¸t triÓn, NXB Thèng kª, HN 2000 Gi¸o tr×nh Khoa häc qu¶n lý, NXB KH-KT, HN 2000 Gi¸o tr×nh Tin häc qu¶n lý, NXB KH-KT, HN 2001 Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ®æi míi QLKT vÜ m« trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, HN 2001 Tµi liÖu tham kh¶o ®Æc biÖt- Th«ng tÊn x· ViÖt Nam, ngµy 10/02/2003 Thêi b¸o Tµi chÝnh ViÖt nam, sè 61 ngµy 22/05/2002; sè 65 ngµy 31/05/2002; sè 7 ngµy 15/01/2003; sè 34 ngµy 19/03/2003 Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt nam sè 1 ngµy 02/01/2003 Trang web: www.mpi.gov.vn cña Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t­ Môc lôc Lêi nãi ®Çu 1 Ch­¬ng I: Lý luËn chung vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 3 I. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ ®Æc ®iÓm cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 3 1. Kh¸i niÖm 3 1.1. VÒ mÆt kinh tÕ 5 1.2. VÒ mÆt ph¸p lý 5 2. §Æc ®iÓm cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 98 II. Vai trß cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 9 1. Vai trß cña FDI ®èi víi nhËp khÈu FDI 10 1.1. §èi víi c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn 10 1.2. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn 10 2. Vai trß cña FDI ®èi víi n­íc xuÊt khÈu FDI 12 3. Vai trß cña FDI ®èi víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam 14 III. C¸c h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 17 1. Hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång (hoÆc hîp ®ång - hîp t¸c - kinh doanh ) 17 2. Doanh nghiÖp liªn doanh 18 3. Doanh nghiÖp vèn n­íc ngoµi 18 IV. Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi trong viÖc huy ®éng vµ sö dông FDI 18 1. Trung Quèc 18 2. In®«nªsia 19 3. Singapore 20 4. Th¸i Lan 21 5. Malaysia 21 Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam giai ®o¹n 2000 - 2003 22 I. Thùc tr¹ng cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam giai ®o¹n 2000 - 2003 22 1. Sè dù ¸n vµ sè vèn ®Çu t­ 22 2. Quy m« cña c¸c dù ¸n 25 3. C¬ cÊu ®Çu t­ cña c¸c dù ¸n 26 3.1. C¬ cÊu ®Çu t­ theo ngµnh 26 3.2. C¬ cÊu ®Çu t­ theo vïng l·nh thæ 29 4. H×nh thøc ®Çu t­ 33 5. §èi t¸c ®Çu t­ 36 II. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña FDI ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam 39 1. Lîi thÕ cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh thu hót FDI 39 1.1. VÒ m«i tr­êng chÝnh trÞ x· héi 39 1.2. VÒ m«i tr­êng kinh tÕ 40 1.3. VÒ m«i tr­êng ph¸p lý 40 2. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña FDI vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam 44 2.1. ¦u ®iÓm 44 2.2. Nh­îc ®iÓm cña FDI ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam 61 3. Mét sè h¹n chÕ trong viÖc thu hót vèn FDI vµo ViÖt Nam 62 3.1. Quan ®iÓm gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cô thÓ vÒ FDI cßn ch­a thèng nhÊt 62 3.2. HÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch thiÕu tÝnh ®ång bé 63 3.3. C«ng t¸c quy ho¹ch cßn chËm, chÊt l­îng ch­a cao 63 3.4. C«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi FDI cßn nhiÒu bÊt cËp 65 3.5. C¸n bé lµ kh©u quyÕt ®Þnh nh­ng ®ang lµ kh©u yÕu nhÊt 65 3.6. HiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cña khu vùc FDI cßn thÊp 65 Ch­¬ng III: §Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam 67 I. Quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam giai ®o¹n 2004 - 2010 67 1. Quan ®iÓm cña §¶ng vµ nhµ n­íc vÒ nhu cÇu FDI trong giai ®o¹n 2004 - 2010 67 2. §Þnh h­íng cña §¶ng vµ nhµ n­íc vÒ FDI trong giai ®o¹n 2004 - 2010 68 II. Mét sè gi¶i ph¸p thu hót vèn FDI vµo ViÖt Nam 70 1. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 70 2. §¶m b¶o m«i tr­êng chÝnh trÞ - x· héi æn ®Þnh cho ho¹t ®éng thu hót FDI 73 3. Kiªn quyÕt ®Êu tranh chèng tham nhòng ë tÊt c¶ c¸c kh©u, c¸c cÊp 74 4. T¨ng c­êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng, ho¹t ®éng cña c«ng ®oµn 75 5. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng FDI 76 KÕt luËn 77 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 78