Tiểu luận 50 môn kinh tế chính trị cho lớp cao học đêm - Tài liệu kinh tế chính trị

chuû nghóa ñeá quoác GIAI ÑOÏAN TOÄT CUØNG CUÛA CUÛA CHUÛ NGHÓA TÖ BAÛN (Theo baûn in tieáng Vieät cuûa Nhaø xuaát baûn Tieán boä Maùt – xcô – va 1975) Hoaøn caûnh lòch söû Nhöõng naêm ñaàu theá kyû XX khi CNTB ñoäc quyeàn ñaõ hoaøn toaøn thay theá CNTB töï do caïnh tranh , tình hình kinh teá, chính trò cuûa CNTB coù nhieàu bieán ñoåi . Söï thoáng trò vaø baønh tröôùng cuûa tö baûn ñoäc quyeàn khoâng chæ trong hoaït ñoäng kinh teá maø bao truøm caû ñôøi soáng xaõ hoäi - chính trò . Söï thoáng trò cuûa ñoäc quyeàn moät maët laøm cho LLSX phaùt trieån nhanh choùng, vôùi tính chaát xaõ hoäi hoùa ngaøy caøng cao , moät maët khaùc, cuûa caûi vaø quyeàn löïc xaõ hoäi ngaøy caøng taäp trung vaøo trong tay moät nhoùm nhoû tö baûn ñoäc quyeàn . Tình hình naøy ñaåy CNTB tôùi cöïc ñieåm maâu thuaãn cuûa noù . QHSX döïa treân sôû höõu tö nhaân TBCN veà tö lieäu saûn xuaát döôøng nhö khoâng coøn chöùa ñöïng noåi LLSX ñaõ xaõ hoäi hoùa cao . Xaõ hoäi tö baûn ñang tieàm aån trong loøng noù nhöõng ñieàu kieän ngaøy caøng chín muoài cuûa moät cuoäc caùch maïng xaõ hoäi . Nhaø caùch maïng loãi laïc ngöôøi Nga V.I.Lenine ñaõ vieát taùc phaåm “Chuû nghóa ñeá quoác giai ñoaïn toät cuøng cuûa CNTB” ñeå phaûn aùnh tình hình treân . Taùc phaåm ñöôïc oâng hoaøn thaønh naêm 1916 , xuaát baûn laàn ñaàu tieân ôû Maùt – xcô – va naêm 1917 . Taùc phaåm ñaõ phaân tích toaøn boä ñaëc ñieåm kinh te, quy ñònh söï vaän ñoäng cuûa CNTB trong thôøi kyø CNTB ñoäc quyeàn , phaûn aùnh trung thöïc dieãn bieán lòch söû kinh teá , xaõ hoäi, chính trò thôøi kyø naøy vaø ruùt ra nhöõng luaän ñieåm noåi tieáng coù yù nghóa khoa hoïc vaø caùch maïng saâu saéc .Coù theå noùi ñaây laø taùc phaåm keá tuïc boä “ Tö baûn “ cuûa K . Marx trong thôøi kyø CNTB ñoäc quyeàn . Taùc phaåm bao goàm lôøi töïa vaø noäi dung 10 vaán ñeà . Noäi dung taùc phaåm ñöôïc giôùi thieäu trong taøi lieäu naøy theo baûn in tieáng vieät cuûa Nhaø xuaát baûn Tieán Boä Maùt-xcô-va 1975 NOÄI DUNG TAÙC PHAÅM I - Taäp trung saûn xuaát vaøo caùc toå chöùc ñoäc quyeàn Toång hôïp phaân tích soá lieäu thoáng keâ caùc neàn kinh teá Ñöùc , Myõ , Anh , Phaùp sau thôøi kyø khuûng hoaûng phaù saûn naêm 1873 .V.I.Lenine chöùng minh söï hình thaønh , phaùt trieån cuûa caùc toå chöùc ñoäc quyeàn dieãn ra nhö moät taát yeáu , ñaùp öùng söï ñoøi hoûi khaùch quan phaùt trieån LLSX “ Töø choã laø hieän töôïng nhaát thôøi nhöõng Caùc-ten ñaõ trôû thaønh cô sôû cuûa ñôøi soáng kinh teá” ( Trang 32) . Nghieân cöùu caùc toå chöùc ñoäc quyeàn , oâng phaûn aùnh 3 hình thöùc toå chöùc phoå bieán ôû caùc nöôùc Tö baûn : Cartel (Caùc-ten) Syndicate ( Xanh-ñi-ca) Trust ( Tô-rôùt) Caùc-ten , Xanh-ñi-ca laø nhöõng lieân minh ñoäc quyeàn döïa treân söï kyù keát hieäp ñònh giöõa caùc thaønh vieân laø nhöõng xí nghieäp lôùn tham gia lieân minh ñoäc quyeàn “ Nhöõng Caùc-ten thoûa thuaän vôùi nhau veà caùc ñieàu kieän baùn haøng , veà kyø haïn traû tieàn , … chuùng chia nhau caùc khu vöïc tieâu thuï , chuùng quyeát ñònh soá löôïng saûn phaåm caàn cheá taïo , chuùng quy ñònh giaù caû , chia laõi cho caùc xí nghieäp” (Trang 33) . Coøn Tô-rôùt laø “ cheá ñoä lieân hieäp hoùa, nghóa laø söï taäp hôïp vaøo trong tay moät xí nghieäp duy nhaát nhieàu ngaønh coâng nghieäp khaùc nhau , nhöõng ngaønh naøy hoaëc theå hieän nhöõng giai ñoaïn keá tieáp nhau trong quaù trình cheá bieán nguyeân lieäu , hoaëc coù taùc duïng hoã trôï laãn nhau” (Trang 25) . Taäp trung saûn xuaát laøm cô sôû kinh teá cuûa söï hình thaønh ñoäc quyeàn vaø söï thoáng trò cuûa caùc toå chöùc ñoäc quyeàn ñoái vôùi neàn kinh teá . Nhôø söï thoáng trò naøy , caùc toå chöùc ñoäc quyeàn vöøa thu lôïi nhuaän ñoäc quyeàn cao , vöøa trieät tieâu caùc xí nghieäp ngoaøi ñoäc quyeàn qua vieäc khoáng cheá giaù caû , töôùc ñoaït nguyeân lieäu , nhaân löïc , kyõ thuaät … Quaù trình hình thaønh ñoäc quyeàn ñöôïc V.I.Lenine chia laøm 3 thôøi kyø : Nhöõng naêm 1860 –1870 : Töï do caïnh tranh phaùt trieån toät ñieåm . Caùc toå chöùc ñoäc quyeàn chæ laø nhöõng maàm moáng chöa roõ laém . Sau cuoäc khuûng hoaûng naêm 1873 laø giai ñoaïn phaùt trieån roäng raõi cuûa nhöõng Caùc-ten , nhöõng Caùc-ten ñoù vaãn laø ngoaïi leä . Chuùng vaãn coøn chöa ñöôïc vöõng chaéc . Chuùng vaãn coøn laø moät hieän töôïng nhaát thôøi . Thôøi kyø phoàn vinh cuoái theá kyû XIX vaø cuoäc khuûng hoaûng cuûa nhöõng naêm 1900 – 1903 Caùc-ten trôû thaønh moät trong nhöõng cô sôû cuûa toaøn boä ñôøi soáng kinh teá . Chuû nghóa tö baûn ñaõ bieán thaønh Chuû nghóa ñeá quoác ( Trang 33) OÂng ruùt ra nhöõng nhaän xeùt : Söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa caùc toå chöùc ñoäc quyeàn vaø söï thoáng trò cuûa noù ñoái vôùi neàn kinh teá laø ñaëc ñieåm haøng ñaàu cuûa CNTB ñeá quoác . Caùc toå chöùc ñoäc quyeàn thay theá caïnh tranh töï do nhöng khoâng thuû tieâu caïnh tranh töï do maø ñaåy caïnh tranh töï do ñeán moät hình thaùi môùi , ít oàn aøo hôn nhöng gay gaét vaø khoác lieät hôn - caïnh tranh giöõa caùc toå chöùc ñoäc quyeàn Caïnh tranh bieán thaønh ñoäc quyeàn , keát quaû laø vieäc xaõ hoäi hoùa saûn xuaát tieán moät böôùc lôùn , trong ñoù caû quaù trình phaùt minh ra caùc tieán boä kyõ thuaät cuõng ñöôïc xaõ hoäi hoaù , nhôø ñoù xaõ hoäi coù khaû naêng kieåm soaùt caùc tieán boä kyõ thuaät , caùc nguoàn nguyeân lieäu , thò tröôøng tieâu thu . Xeùt veà maët naøy taäp trung saûn xuaát laø moät söï tieán boä cuûa saûn xuaát xaõ hoäi . Vôùi söï thoáng trò cuûa ñoäc quyeàn saûn xuaát trôû leân coù toå chöùc xaõ hoäi roäng lôùn hôn nhöng sôû höõu laïi taäp trung vaøo moät soá ít tö baûn ñoäc quyeàn . Söï thoáng trò cuûa ñoäc quyeàn ñoái vôùi xaõ hoäi “ñaõ trôû thaønh naëng neà , roõ reät, khoâng theå chòu noåi , hôn tröôùc gaáp traêm laàn” (Trang 39) II - Ngaân haøng vaø vai troø môùi cuûa noù Gioáng nhö trong coâng nghieäp , quaù trình tích tuï vaø taäp trung tö baûn trong ngaân haøng cuõng daãn tôùi söï ra ñôøi cuûa ñoäc quyeàn ngaân haøng . Söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa ñoäc quyeàn ngaân haøng , laøm thay ñoåi vai troø cuûa ngaân haøng trong saûn xuaát xaõ hoäi , laø moät trong nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa CNTB ñoäc quyeàn “ Vieäc bieán ñoâng ñaûo nhöõng keû trung gian khieâm toán thaønh moät nhoùm nhoû nhöõng keû ñoäc quyeàn laø moät trong nhöõng quaù trình cô baûn cuûa söï chuyeån bieán CNTB thaønh chuû nghóa ñeá quoác ” (Trang 49 ) Quaù trình hình thaønh ñoäc quyeàn Ngaân haøng ñöôïc thöïc hieän thoâng qua “cheá ñoä tham döï” dieãn ra ôû khaép caùc nöôùc Tö baûn nhöõng naêm cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX. Baèng cheá ñoä tham döï ñoäc quyeàn trong ngaân haøng hình thaønh vôùi teân goïi Coâng-xooùc-xi-om (Consortium) “Caùc xí nghieäp lôùn nhaát laø caùc ngaân haøng , khoâng nhöõng chæ tröïc tieáp nuoát nhöõng xí nghieäp nhoû , chuùng coøn laøm cho nhöõng xí nghieäp nhoû naøy “gaén lieàn” vaøo chuùng , phuïc tuøng chuùng , saùp nhaäp vaøo taäp ñoaøn chuùng , neáu duøng thuaät ngöõ chuyeân moân thì töùc la vaøo caùc “Coâng-xooùc-xi-om” cuûa chuùng , baèng caùch “tham döï” vaøo tö baûn cuûa nhöõng ngaân haøng nhoû aáy baèng loái mua hay trao ñoåi coå phaàn , baèng heä thoáng quan heä vay möôïn , … Trong ñaëc ñieåm naøy Le-nine phaûn aùnh moät toå chöùc ñoäc quyeàn môùi . Coâng-xooùc-xi-om ñöôïc oâng moâ taû laø söï lieân keát cuûa caùc xí nghieäp lôùn coù lieân quan veà kinh teá , kyõ thuaät , thaäm chí bao goàm caû caùc Xanh-ñi-ca vaø Tô-rôùt hình thaønh neân nhöõng taäp ñoaøn ñoäc quyeàn lôùn trong caû lónh vöïc coâng nghieäp vaø ngaân haøng . Chaúng haïn nhö : “taäp ñoaøn” ngaân haøng Ñöùc laø moät trong nhöõng taäp ñoaøn lôùn nhaát , neáu khoâng phaûi laø taäp ñoaøn lôùn hôn caû trong heát thaûy caùc taäp ñoaøn ngaân haøng lôùn … toång coäng tham gia vaøo taäp ñoaøn ngaân haøng Ñöùc , tröïc tieáp hay giaùn tieáp , toaøn boä hay töøng phaàn , coù 87 ngaân haøng (Trang 51 vaø 53) ; coøn ôû Myõ coù 2 ngaân haøng lôùn nhaát chi phoái laø ngaân haøng cuûa taäp ñoaøn Roác -cô- phen-lô vaø Mooùc-gan. Vôùi söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa ñoäc quyeàn ngaân haøng , giôø ñaây moïi giao dòch cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp ñaõ quy veà moät moái , trong söï kieåm soaùt , khoáng cheá cuûa ngaân haøng ñoäc quyeàn , taïo ra söï phuï thuoäc qua laïi ngaøy caøng lôùn giöõa ngaân haøng vôùi coâng nghieäp , hình thaønh quan heä môùi , söï thaâm nhaäp vaøo nhau giöõa ñoäc quyeàn coâng nghieäp vôùi ñoäc quyeàn ngaân haøng . Quaù trình naøy dieãn ra döôùi söùc maïnh cuûa caùc taäp ñoaøn ngaân haøng, thoâng qua vieäc thanh toaùn , kieåm soaùt moïi hoaït ñoäng cuûa khaùch haøng, giôø ñaây laø nhöõng ñoäc quyeàn coâng nghieäp. Daãn ñeán söï leä thuoäc ngaøy caøng taêng cuûa coâng nghieäp vaøo ngaân haøng , vaø söï lieân hieäp taát yeáu dieãn ra “söï hôïp nhaát giöõa nhöõng ngaân haøng naøy vôùi nhöõng doang nghieäp kia baèng caùch mua coå phaàn , baèng caùch ñöa caùc giaùm ñoác ngaân haøng vaøo caùc hoäi ñoàng giaùm saùt ( hay caùc ban quaûn trò) cuûa caùc doang nghieäp coâng thöông nghieäp vaø ngöôïc laïi” ( trang 67). Söï lieân hieäp giöõa tö baûn ñoäc quyeàn ngaân haøng vôùi tö baûn ñoäc quyeàn coâng nghieäp daãn ñeán hình thaønh tö baûn taøi chính kieåm soaùt caû coâng nghieäp vaø ngaân haøng, kieåm soaùt ñaïi boä phaän kinh teá xaõ hoäi Vôùi quyeàn löïc kieåm soaùt vaø khoâng cheá hoaït ñoäng kinh teá, caùc theá löïc tö baûn taøi chính nhôø ñoù khoáng cheá lónh vöïc xaõ hoäi vaø chính trò thoâng qua söï lieân hieäp veà con ngöôøi vôùi chính phuû; cöû ngöôøi tham gia vaøo chính phuû. Thöïc chaát laø söï cuûng coá quyeàn löïc cuûa tö baûn ñoäc quyeàn, baèng vieäc thaâm nhaäp vaøo boä maùy nhaø nöôùc, naém quyeàn löïc nhaø nöôùc phuïc vuï cho tö baûn ñoäc quyeàn maø ñöùng ñaàu laø caùc taäp ñoaøn tö baûn taøi chính. Ñaëc ñieåm treân ñaây cho thaáy ngaân haøng trong thôøi kì ñoäc quyeàn ñaõ trôû thaønh nhöõng cô quan thöïc söï coù “tính chaát vaïn naêng” trong ñôøi soáng kinh teá, xaõ hoäi cuûa caùc nöôùc tö baûn laøm thay ñoåi ñôøi soáng xaõ hoäi ñöôïc Leâ-nin ñaùnh giaù “theá kæ XX ñaùnh daáu moät böôùc ngoaët töø CNTB cuõ sang CNTB môùi, töø söï thoáng trò cuûa tö baûn noùi chung sang söï thoáng trò cuûa tö baûn taøi chính” ( Trang 77) III - Tö baûn taøi chính vaø boïn ñaàu soû taøi chính Phaàn naøy taùc giaû moâ taû quyeàn löïc cuûa tö baûn ñoäc quyeàn, thoâng qua söï loäng haønh, söï thoáng trò cuûa tö baûn taøi chính maø ñöùng ñaàu laø boïn ñaàu soû taøi chính, ñoái vôùi xaõ hoäi. Cô cheá quyeàn löïc cuûa tö baûn taøi chính laø cheá ñoä tham döï vaøo coâng ty meï thoâng qua soá coå phieáu khoáng cheá , khi ñaõ kieåm soaùt coâng ty meï, cô cheá naøy cho pheùp tö baûn taøi chính chi phoái coâng ty con vaø coâng ty chaùu; vôùi löôïng tö baûn moät trieäu, tö baûn taøi chính coù theå chi phoái haøng chuïc trieäu cuûa xaõ hoäi. Töø quyeàn löïc kinh teá tö baûn taøi chính tieán haønh caùc hoaït ñoäng töôùc ñoaït cuûa caûi xaõ hoäi, khoáng chæ baèng quyeàn löïc hôïp phaùp maø caû baèng nhöõng hoaït ñoäng gian laän, phi phaùp, khoâng chæ trong thôøi kì phoàn vinh maø ngay trong suy thoaùi, khuûng hoaûng. Tröôùc heát phaûi noùi ñeán gian laän trong hoaït ñoäng keá toaùn ôû caùc taäp ñoaøn ñoäc quyeàn, caùc baûng caân ñoái taøi saûn thöôøng laø: “gioáng nhöõng baûn thoaùt tích thôøi trung coå, trong ñoù tröôùc heát ngöôøi ta phaûi caïo lôùp chöõ roõ ñi ñaõ, roài môùi coù theå tìm thaáy nhöõng chöõ noùi leân noäi dung thaät söï cuûa taøi lieäu” ( Trang 84 Leâ-nin giaûi thích thoaùi tích laø baûng giaáy da treân ñoù ngöôøi ta ñaõ xoaù lôùp chöõ goác, ñeå vieát ñeø leân moät lôùp chöõ môùi). Sau ñoù laø töôùc ñoaït taøi saûn xaõ hoäi nhanh choùng, baèng vieäc mua reû caùc xí nghieäp trong thôøi kì suy thoaùi, khuûng hoaûng, nhöõng xí nghieäp vöôït qua thôøi kì tieâu ñieàu ñeå baét ñaàu phuïc hoài, caûi toå laïi rôi vaøo cheá ñoä tham döï cho söï caûi toå vaø phuïc hoài ñoù, hay saùng laäp coâng ty môùi, tö baûn tieáp tuïc ñöôïc thaâu toùm ngaøy caøng lôùn vaøo tay caùc taäp ñoaøn ñoäc quyeàn. Ñöùng ñaàu caùc taäp ñoaøn ñoäc quyeàn aáy laø caùc truøm taøi phieät. Hôn theá nöõa laø vieäc giôùi tö baûn taøi chính, mua chuoäc luõng ñoaïn nhaø nöôùc, trong vieäc naém ñoäc quyeàn khai thaùc cô sôû haï taàng , ñieàu phoái quy hoaïch, ñaàu cô naâng giaù ñaát ñai, thu nhöõng khoaûn lôïi khoång loà. Tuy nhieân hoaït ñoäng mang laïi lôïi nhuaän lôùn hôn heát laø ñoäc quyeàn phaùt haønh chöùng khoaùn coâng nghieäp, laøm trung gian phaùt haønh coâng traùi cho nöôùc ngoaøi vay, ñaõ bieán tö baûn taøi chính thaønh nhöõng keû thöïc lôïi, taùch khoûi quaù trình saûn xuaát ñöùng ngoaøi saûn xuaát aên baùm xaõ hoäi treân phaïm vi quoác teá . Leâ-nin keát luaän “Chuû nghóa ñeá quoác hay söï thoáng trò cuûa tö baûn taøi chính laø giai ñoaïn toät cuøng cuûa CNTB, khi maø söï taùch rôøi aáy ñaït tôùi moät quy moâ raát lôùn . Öu theá cuûa tö baûn taøi chính ñoái vôùi taát caû caùc hình thöùc khaùc cuûa tö baûn, coù nghóa laø boïn thöïc lôïi vaø boïn ñaàu soû taøi chính giöõ ñòa vò thoáng trò, coù nghóa laø moät soá ít quoác gia coù söùc maïnh taøi chính taùch khoûi taát caû caùc quoác gia khaùc” ( Trang 100) Söï thoáng trò vaø loäng haønh cuûa tö baûn taøi chính, khoâng chæ ôû kinh teá maø thaâm nhaäp vaøo moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi. Vì theá thôøi ñaïi tö baûn ñoäc quyeàn chính laø thôøi ñaïi thoáng trò cuûa tö baûn taøi chính “Boïn ñaàu soû taøi chính hoaøn toaøn thoáng trò, chuùng thoáng trò caû baùo chí vaø caû chính phuû” ( Trang 92) IV - Xuaát khaåu tö baûn Gaén vôùi tö baûn taøi chính laø xuaát khaåu tö baûn - ñem tö baûn ra nöôùc ngoaøi ñaàu tö nhaèm thu lôïi nhuaän ñoäc quyeàn cao “ñieån hình cuûa CNTB môùi nhaát, trong ñoù caùc toå chöùc ñoäc quyeàn thoáng trò laø vieäc xuaát khaåu tö baûn”. ( Trang 103) Xuaát khaåu tö baûn ra nöôùc ngoaøi baét ñaàu vaøo cuoái theá kæ XIX ñaàu theá kæ XX , laø moät taát yeáu kinh teá naûy sinh khi caùc taäp ñoaøn tö baûn ñoäc quyeàn ñaõ hoaøn thaønh vieäc kieåm soaùt neàn kinh teá , naåy sinh hieän töôïng tö baûn thöøa töông ñoái, ñoøi hoûi nôi ñaàu tö coù lôïi nhaát. Moät maët khaùc, thôøi kì naøy toaøn theá giôùi ñang bò cuoán huùt vaøo quyõ ñaïo phaùt trieån tö baûn chuû nghóa do thöông maïi quoác te, giao thoâng vaän taûi phaùt trieån. Xuaát khaåu tö baûn ñöôïc thöïc hieän döôùi hai hình thöùc chuû yeáu, vôùi nhöõng nöôùc coù nhieàu thuoäc ñòa “ laø hình thöùc xuaát khaåu tö baûn tröïc tieáp thu lôïi nhuaän töø thò tröôøng, nguyeân vaät lieäu, coâng nhaân reû maït…Coøn vôùi caùc nöôùc khaùc laø thu lôïi töø xuaát khaåu tö baûn cho vay döôùi moïi hình thöùc vaø luoân ñi keøm vôùi nhöõng hôïp ñoàng cho vay vaø nhöõng ñieàu kieän naøo ñoù” “Moät khoaûn nhöôïng boä trong hieäp öôùc thöông maïi, moät traïm cung caáp than ñaù , vieäc xaây döïng haûi caûng , moät toâ nhöôïng beùo bôû hay moät moùn ñaët mua ñaïi baùc ( Trang 109) ,vaø hôn theá nöõa laø nhöõng ñieàu kieän chính trò. Xuaát khaåu tö baûn laøm cho “TBCN phaùt trieån roäng vaø saâu theâm treân toaøn theá giôùi ( Trang 108), noù kích thích xuaát khaåu haøng hoaù môû roäng phaân coâng lao ñoäng phaùt trieån thò tröôøng…mang laïi quyeàn löïc kieåm soaùt theá giôùi, cho caùc taäp ñoaøn tö baûn ñoäc quyeàn , nhö vaäy “ coù theå noùi raèng tö baûn taøi chính buûa löôùi cuûa mình leân ñaàu taát caû caùc nöôùc treân theá giôùi” ( Trang 111) hay “ noùi theo nghóa boùng thì caùc nöôùc xuaát khaåu tö baûn ñaõ chia nhau theá giôùi” ( Trang 112) Ñaàu theá kyû XX vieäc phaân chia theá giôùi giöõa caùc taäp ñoaøn tö baûn ñoäc quyeàn ñaõ hoaøn thaønh, theá giôùi chia thaønh moät beân laø nhöõng nöùôc chuû ñaàu tö, chuû nôï, nhöõng nöôùc thöïc lôïi coøn moät beân laø nhöõng nöôùc con nôï, do ñoù xuaát khaåu tö baûn laø phöông thöùc phaùt trieån cuûa ñoäc quyeàn. Tö baûn ñoäc quyeàn boùc loät toaøn theá giôùi. V-Vieäc phaân chia theá giôùi giöõa caùc lieân minh cuûa boïn tö baûn Cuøng vôùi quaù trình hình thaønh lieân minh ñoäc quyeàn trong töøng quoác gia laø söï hình thaønh caùc lieân minh ñoäc quyeàn quoác teá do söï phaùt trieån ñoàng thôøi cuûa thò tröôøng TBCN ôû caû phaïm vi quoác gia vaø quoác teá. Lieân minh ñoäc quyeàn quoác teá laø “söï thoaû thuaän quoác teá, hình thaønh Cac-ten quoác teá” ( Trang 114) Cac-ten quoác teá phaûn aùnh möùc ñoä môùi cuûa taäp trung tö baûn vaø taäp trung saûn xuaát vôùi quy moâ quoác teá . Ñieån hình laø ngaønh coâng nghieäp ñieän, ngaønh tieâu bieåu cho kyõ thuaät tieân tieán nhaát cuûa CNTB cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX, ngaønh naøy do hai coâng ty ñieän khí cuûa Ñöùc vaø Myõ khoáng cheá toaøn theá giôùi. ÔÛ Ñöùc khôûi ñaàu naêm 1900 ngaønh ñieän coù 8 taäp ñoaøn goàm 27 coâng ty ñieän, moãi taäp ñoaøn coù 2 ñeán 11 ngaân haøng laøm haäu thuaãn, ñeán 1907 taát caû caùc taäp ñoaøn ñoù hôïp nhaát laïi thaønh toång coâng ty ñieän khí Ñöùc (AEG ). ÔÛ Myõ quaù trình dieãn ra töông töï , taát caû caùc coâng ty ñöôïc taäp trung laïi hình thaønh toång coâng ty ñieän khí Myõ ( GEC) . Hai coâng ty khoång loà caïnh tranh, chieám höõu ngaønh ñieän theá giôùi. Leâ-nin daãn lôøi moät taùc giaû tö saûn luùc baáy giôø moâ taû “ Treân traùi ñaát naøy khoâng coù moät coâng ty ñieän naøo khaùc laïi hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi hai coâng ty aáy” ( B 115, 117) Vôùi quy moâ to lôùn vieäc caïnh tranh giöõa hai coâng ty chæ coù theå ñi ñeán keát quaû laø söï thoûa hieäp phaân chia quyeàn “ cai quaûn” ngaønh ñieän theá giôùi. Naêm 1907 hai coâng ty ñaõ kyù keát hieäp ñònh phaân chia ngaønh ñieän theá giôùi, toång coâng ty ñieän khí Ñöùc ñöôïc caùc nöôùc Ñöùc, Aùo, Ñan Maïch, Nga, Haø Lan, Thuïy Só, Thoå Nhó Kyø…Toång coâng ty ñieän khí Myõ ñöôïc Myõ vaø Canada vaø caïnh tranh chaám döùt. Söï phaân chia theá giôùi nhö vaäy ñöôïc goïi chung laø söï phaân chia theá giôùi veà kinh teá , noù dieãn ra ôû taát caû caùc ngaønh coâng nghieäp vaø khoâng loaïi tröø nhöõng thay ñoåi vaø daãn ñeán ñaáu tranh phaân chia laïi. Chaúng haïn trong ngaønh daàu hoûa giöõa moät beân laø Tô – roát daàu löûa cuûa Myõ cuûa Roc-co-phen-lo vaø moät beân laø Tô – roát daàu löûa Nga cuûa Rot- Sin –do vaø No- benV. Cuoäc ñaáu tranh phaân chia theá giôùi veà khai thaùc vaø phaân phoái daàu löûa loâi keùo khoâng chæ nhöõng ngaønh coù lieân quan , nhu ngaân haøng , ñieän hoïc maø caû boä maùy cuûa nhaø nöôùc, noù cho thaáy quy moâ caïnh tranh vaø ñoái ñaàu , khoâng coøn thuaàn tuùy laø tö baûn ñoäc quyeàn maø ñaõ trôû thaønh caïnh tranh giöõa caùc cöôøng quoác tö baûn ñoäc quyeàn. Nhöõng cuoäc ñaáu tranh nhö theá thöôøng keát thuùc baèng hieäp ñònh phaân chia, phaûn aùnh töông quan löïc löôïng cuûa caùc toå chöùc ñoäc quyeàn vaø khi töông quan ñoù thay ñoåi, hieäp ñònh lieân minh ñoäc quyeàn quoác teá bò phaù vôõ, laïi tieáp tuïc cuoäc ñaáu tranh phaân chia môùi. Trong cuoäc ñaáu tranh naøy moät trong nhöõng nöôùc tö baûn ñoäc quyeàn haøng ñaàu baáy giôø laø Ñöùc ñaõ tham döï gaàn 100 Cac –ten quoác teá “ Thôøi ñaïi CNTB hieän ñaïi chæ cho ta raèng, giöõa caùc lieân minh cuûa boïn tö baûn, nhöõng quan heä nhaát ñònh ñaõ ñöôïc xaùc laäp treân cô sôû phaân chia theá giôùi veà kinh teá ( Trang 127 – 128 ) VI -Vieäc phaân chia theá giôùi giöõa caùc cöôøng quoác lôùn Söï phaân chia theá giôùi veà kinh teá ñöôïc cuûng coá vaø taêng cöôøng baèng söï phaân chia theá giôùi veà laõnh thoå. “ Chæ coù vieäc chieám ñöôïc thuoäc ñòa môùi hoaøn toaøn ñaûm baûo cho caùc toå chöùc ñoäc quyeàn ñoái phoù coù hieäu quaû vôùi moïi tröôøng hôïp baát traéc , trong cuoäc ñaáu tranh vôùi ñoái thuû cuûa mình” ( Trang 140) Caùc cöôøng ñeá quoác ra söùc xaâm chieám thuoäc ñòa, bôûi thuoäc ñòa laø nôi ñaûm baûo nguoàn nguyeân lieäu vaø thò tröôøng thöôøng xuyeân , laø nôi an toaøn trong caïnh tranh vaø ñaûm baûo thöïc hieän toát nhöõng muïc ñích veà kinh teá , chính trò vaø quaân söï , chính vì vaäy “CNTB phaùt trieån caøng cao, nguyeân lieäu caøng thieáu thoán, söï caïnh tranh caøng gay gaét vaø vieäc tìn kieám caùc nguoàn nguyeân lieäu treân toaøn theá giôùi caøng raùo rieát thì cuoäc ñaáu tranh ñeå chieám thuoäc ñòa caøng quyeát lieät hôn” ( Trang 140 –141) Vaø chæ treân thò tröôøng thuoäc ñòa, caùc toå chöùc ñoäc quyeàn môùi deã daøng loaïi tröø nhöõng keû caïnh tranh baèng nhöõng thuû ñoaïn ñoäc quyeàn, môùi deã daøng naém ñöôïc nôi cung caáp haøng hoùa. Ngoaøi ra xaâm chieám thuoäc ñòa coøn laø bieän phaùp toái öu giaûi toûa nhöõng “ böïc töùc, caêm hôøn” töø maâu thuaãn giai caáp ôû caùc nöôùc tö baûn ñoäc quyeàn Thôøi kì 1884 ñeán 1900 laø thôøi kì maõnh lieät nhaát cuûa caùc cöôøng quoác tö baûn. Trong xaâm chieám thuoäc ñòa, vaø ñaáu tranh giöõa caùc cöôøng quoác trong giaønh giaät thuoäc ñòa. Noù phaûn aùnh söï phaân chia theá giôùi giöõa caùc cöôøng quoác tö baûn. Noù bieán CNTB ñoäc quyeàn thaønh chuû nghóa ñeá quoác , noù bieán theá giôùi thaønh nhöõng nöôùc xaâm chieám thuoäc ñòa vaø nhöõng nöôùc thuoäc ñòa vaø phuï thuoäc. Cuoái theá kyû XIX ñaàu theá kyû XX caùc cöôøng quoác tö baûn ñaõ phaân chia xong laõnh thoå theá giôùi. Thuoäc ñòa cuûa caùc cöôøng quoác lôùn ñeán : 1914 ( Tính theo trieäu km2 vaø trieäu ngöôøi ) NÖÔÙC Thuoäc ñòa trieäu km2 trieâu ngöôøi Chính quoác trieäu km2 trieäu ngöôøi Toång coäng trieäu kmv2 trieäu ngöôøi ANH NGA PHAÙP ÑÖÙC MYÕ NHAÄT 33,5 393,5 17,4 33,2 10,6 55,5 2,9 12,3 0,3 9,7 0,3 19,2 0,3 46,5 5,4 136,2 0.5 39,6 0.5 64,9 9,4 97,0 0,4 53,0 33,8 440,0 22,8 169,4 11,1 95,1 3,4 77,2 9,7 106,7 0,7 72,2 TOÅNG 65,0 523,4 16,5 437,2 81,5 960,6 Thuoäc ñòa cuûa caùc cöôøng quoác khaùc :(Bæ , Haø lan…) …………… 9,9…………… 45,3 Nöûa thuoäc ñòa:(Ba tö ,Trung quoác , Thoå nhó kyø … )……………14,5………….. 361,2 Caùc nöôùc khaùc : …………………………………………………..28,0 …………..289,9 Toaøn boä traùi ñaát : ………………………………………………..133,9 …………..1657,0 ( trang 137 ) Baûng treân cho thaáy keát quaû cuûa söï phaân chia laõnh thoå töø söï phaùt trieån khoâng ñeàu laø tö baûn Anh chieám ñöôïc nhieàu thuoäc ñòa nhaát sau ñoù ñeán Nga vaø Phaùp. Soá daân thuoäc ñòa cuûa Anh chieám nhieàu hôn 12 laàn soá daân thuoäc ñòa cuûa Nga vaø baèng 7 laàn cuûa Phaùp, soá daân thuoäc ñòa cuûa Phaùp laïi nhieàu hôn soá daân thuoäc ñòa cuûa ba nöôùc Ñöùc, Myõ, Nhaät coäng laïi. Söï phaân chia laõnh thoå töø söï phaùt trieån khoâng ñeàu cuûa CNTB taát yeáu daãn ñeán cuoäc ñaáu tranh ñeå phaân chia laïi ñaát ñai theá giôùi ñaõ chia xong, daãn ñeán chieán tranh theá giôùi. VII -Chuû nghóa ñeá quoác giai ñoaïn ñaëc bieät cuûa CNTB Phaàn naøy Leâ- nin khaùi quaùt nhöõng quan ñieåm cuûa oâng veà CNTB ñoäc quyeàn .Nhö treân ñaõ xaùc ñònh CNTB ñoäc quyeàn vaø ñaëc ñieåm kinh teá cô baûn cuûa noù laø ñoäc quyeàn thay theá cho caïnh tranh töï do, caùc toå chöùc ñoäc quyeàn maø treân heát laø caùc tö baûn taøi chính, thoáng trò xaõ hoäi töø kinh teá ñeán chính trò, roài môû roäng söï thoáng trò ra toaøn theá giôùi qua xuaát khaåu tö baûn , caïnh tranh giöõa caùc cöôøng quoác tö baûn ñoäc quyeàn trong xuaát khaåu tö baûn ra nöùôc ngoaøi daãn tôùi söï phaân chia theá giôùi veà kinh teá vaø laõnh thoå. Do söï phaùt trieån khoâng ñeàu, töông quan löïc löôïng bieán ñoåi, caùc cöôøng quoác tö baûn ñoäc quyeàn ñaáu tranh quyeát lieät vôùi nhau , phaân chia laïi theá giôùi ñaõ chia xong, vì vaäy chieán tranh theá giôùi laø keát quaû taát yeáu trong söï phaùt trieån cuûa CNTB ñoäc quyeàn. Gaén vôùi xaâm löôïc theá giôùi veà kinh teá vaø laõnh thoå CNTB laø chuû nghóa thöïc daân ñeá quoác; chuû nghóa ñeá quoác laø giai ñoaïn phaùt trieån cao cuûa CNTB , maø trong ñoù “ nhöõng ñaëc tính cô baûn cuûa CNTB ñaõ baét ñaàu bieán thaønh ñieàu traùi ngöôïc vôùi nhöõng ñaëc tính ñoù” ( Trang 150) Theo Leâ- nin; caïnh tranh töï do laø ñaëc tính cô baûn cuûa CNTB, cuûa neàn saûn xuaát haøng hoùa noùi chung, ñoäc quyeàn laø caùi tröïc tieáp traùi ngöôïc vôùi caïnh tranh töï do . Caïnh tranh töï do chuyeån hoùa thaønh ñoäc quyeàn cuõng ñoàng thôøi laø tao ra neàn saûn xuaát lôùn, loaïi boû saûn xuaát nhoû, thay theá saûn xuaát lôùn baèng saûn xuaát lôùn hôn, ñöa ñeán taäp trung saûn xuaát vaø taäp trung tö baûn, hình thaønh caùc toå chöùc ñoäc quyeàn. Söï dung hôïp giöõa ñoäc quyeàn coâng nghieäp vaø ñoäc quyeàn ngaân haøng hình thaønh tö baûn taøi chính. Baèng cheá ñoä tham döï tö baûn taøi chính loäng haønh, thao tuùng kinh teá xaõ hoäi vaø chính trò ôû caùc nöôùc tö baûn. Ñoäc quyeàn thay theá caïnh tranh töï do nhöng khoâng thuû tieâu caïnh tranh töï do. Ñoäc quyeàn toàn taïi beân treân caïnh tranh töï do , cuøng vôùi caïnh tranh töï do, do ñoù maø “ gaây ra moät soá maâu thuaãn, va chaïm vaø xung khaéc ñaëc bieät gay gaét vaø kòch kieät. Ñoäc quyeàn laø böôùc quaù ñoä töø CNTB leân moät cheá ñoä cao hôn ( Trang 151) Laøm roõ hôn veà chuû nghóa ñeá quoác, Leâ nin khaùi quaùt 5 ñaëc ñieåm kinh teá cuûa noù: 1 – Söï taäp trung saûn xuaát vaø tö baûn ñaït tôùi moät möùc ñoä phaùt trieån cao, taïo ra nhöõng toå chöùc ñoäc quyeàn, coù vai troø quyeát ñònh trong ñôøi soáng kinh teá . 2 – Söï hôïp nhaát tö baûn ngaân haøng vôùi tö baûn coâng nghieäp vaø treân cô sôû “ tö baûn taøi chính ñoù” xuaát hieän boïn ñaàu soû taøi chính. 3 – Vieäc xuaát khaåu tö baûn coù moät yù nghóa quan troïng ñaëc bieät . 4 – Söï hình thaønh nhöõng lieân minh ñoäc quyeàn quoác teá cuûa boïn tö baûn chia nhau theá giôùi . 5 – Vieäc caùc cöôøng quoác tö baûn lôùn nhaát chia xong ñaát ñai theá giôùi. Qua ñaây Leâ - nin ruùt ra vai troø lòch söû cuûa chuû nghóa ñeá quoác laø “giai ñoaïn phaùt trieån ñaëc bieät cuûa CNTB” Tính chaát ñaëc bieät cuûa chuû nghóa ñeá quoác ôû choã trong baûn thaân noù coù söï xung ñoät, ñaõ “ñaëc bieät gay gaét”. Thoâng qua vieäc pheâ phaùn quan ñieåm veà chuû nghóa ñeá quoác cuûa Cau -xky, Leâ - nin ñaõ ñöa ra nhieàu luaän chöùng, nhieàu soá lieäu, töø chính caùc taùc giaû tö saûn ñeå chöùng minh raèng vôùi söï phaùt trieån cuûa ñoäc quyeàn, söï baønh tröôùng cuûa chuû nghóa thöïc daân xaâm löôïc ñaõ mang laïi söï taäp trung saûn xuaát, taäp trung tö baûn ngaøy caøng lôùn vaøo tay moät soá ñeá quoác. Nhôø ñoù, nhöõng nöôùc naøy coù quyeàn vô veùt, boùc loät toaøn theá giôùi . Thôøi ñaïi tö baûn ñoäc quyeàn ñaõ sinh ra nhöõng nöôùc chuû nôï vaø nhöõng nöôùc con nôï, phaûi phuïc tuøng chuû nôï veà moïi phöông dieän. Söï phaùt trieån khoâng ñeàu, trong quaù trình tranh giaønh, xaâm chieám thuoäc ñòa boùc loät theá giôùi, ñaõ ñaåy maâu thuaãn giöõa caùc cöôøng quoác tö baûn ñoäc quyeàn tôùi cöïc ñieåm maø ngoaøi chieán tranh ra, coøn phöông saùch naøo khaùc ñeå khaéc phuïc tình traïng khoâng caân ñoái giöõ moät beân laø söï phaùt trieån cuûa löïc löôïng saûn xuaát vaø tích luõy tö baûn vaø moät beân laø söï phaân chia thuoäc ñòa vaø caùc khu vöïc aûnh höôûng cho tö baûn taøi chính ñöôïc chaêng ? Leâ-nin khaúng ñònh nhö vaäy vaø chieán tranh laø ñieàu taát yeáu gaén vôùi chuû nghóa ñeá quoác nhö thöïc teá ñaõ dieãn ra VIII -Tính aên baùm vaø thoái naùt cuûa CNTB Cô sôû kinh teá cuûa chuû nghóa ñeá quoác laø ñoäc quyeàn kinh teá , töø muïc ñích kinh teá cuûa noù sinh ra xu höôùng kìm haõm tieáøn boä kyõ thua . Toå chöùc ñoäc quyeàn khoâng caàøn aùp duïng tieán boä kyõ thuaät vaãn thu ñöôïc lôïi nhuaän ñoäc quyeàn cao, vì theá ngöôøi ta “mua caùc baèng phaùt minh nheùt vaøo ngaên keùo”. Tuy vaäy trong thôøi kì naøy vaãn toàn taïi moät xu höôùng ngöôïc laïi laø khaû naêng giaûm bôùt chi phí saûn xuaát, taêng lôïi nhuaän do vieäc aùp duïng tieán boä kyõ thuaät, nhöõng xu höôùng kìm haõm vaãn taùc ñoäng trong töøng luùc, töøng ngaønh trong moät soá nöùôc naøo ñoù vaø coù theå chieám öu theá trong nhöõng thôøi gian nhaát ñònh. Chuû nghóa ñeá quoác gaén vôùi tö baûn taøi chính, söï phaùt trieån cuûa taàng lôùp tö baûn naøy taïo ra nhöõng ngöôøi hoaøn toaøn taùch khoûi saûn xuaát xaõ hoäi “ nghóa laø nhöõng keû hoaøn toaøn khoâng tham gia moät doanh nghieäp naøo caû, nhöõng keû chuyeân ngheà aên khoâng ngoài roài” Baèng cheá ñoä tham döï, chi phoái saûn xuaát, xaõ hoäi qua ñoäc quyeàn taøi chính, giôùi tö baûn taøi chính baây giôø chæ ñôn thuaàn tham döï voán thu lôïi nhuaän, toaøn boä vieäc ñieàu haønh saûn xuaát kinh doanh chuyeån sang moät taàng lôùp laøm thueâ môùi, nhöõng nhaø quaûn trò doanh nghieäp. Tö baûn taøi chính trôû thaønh nhöõng keû hoaøn toaøn aên baùm xaõ hoäi. Xuaát khaåu tö baûn moät trong nhöõng cô sôû kinh teá caên baûn nhaát cuûa chuû nghóa ñeá quoác, laøm gia taêng söï taùch rôøi cuûa taàng lôùp nhöõng keû thöïc lôïi ñoái vôùi saûn xuaát qua vieäc baønh tröôùng tính chaát aên baùm naøy leân taàm quoác gia. Hình thaønh nhöõng quoác gia thöïc lôïi, giaøu coù nhôø aên baùm, boùc loät heä thoáng thuoäc ñòa. ÔÛ nöôùc Anh, nöôùc ñieån hình coù neàn ngoaïi thöông vaø thöông maïi thuoäc ñòa noåi tieáng thôøi baáy giôø, nhöng thu nhaäp töø ngaønh naøy khoâng theå so saùnh ñöôïc vôùi thu nhaäp töø thöïc lôïi “ Soá thu nhaäp cuûa nhöõng ngöôøi thöïc lôïi lôùn hôn gaáp 5 laàn soá thu nhaäp do ngoaïi thöông mang la, trong moät nöôùc thöông maïi phaùt trieån nhaát theá giôùi. Ñoù laø thöïc chaát cuûa chuû nghóa ñeá quoác vaø cuûa tính aén baùm cuûa noù. ( Trang 173 ) Tính aên baùm thoái naùt cuûa chuû nghóa ñeá quoác, khoâng chæ ôû vieäc hình thaønh caùc nöôùc thöïc lôïi, aên baùm vaøo caùc nöôùc thuoäc ñòa vaø phuï thuoäc. Taïo thaønh hai cöïc nhöõng nöôùc chuû nôï vaø con nôï, maø coøn ôû vieäc laäp ra quaân ñoäi thuoäc ñòa, duøng quaân ñoäi thuoäc ñòa xaâm chieám thuoäc ñòa, duøng ngöôøi thuoäc ñòa baén gieát ngöôøi thuoäc ñòa. Söû duïng boä maùy thoáng trò cuûa nöùôc thuoäc ñòa thoáng trò vaø khai thaùc thuoäc ñòa laøm giaøu cho giai caáp caàm quyeàn ôû caùc nöôùc tö baûn ñoäc quyeàn. Boùc loät vaø aùp böùc giai caáp cuûa tö baûn ñoäc quyeàn, khoâng loaïi tröø chính caùc nöùôc tö baûn vaø vì theá mua chuoäc giai caáp voâ saûn, xoa dòu maâu thuaãn taïi chính quoác, laø moät phöông saùch ñeå duy trì quyeàn thoáng trò töø beân trong. Noù taïo ra söï khaùc bieät naøo ñoù giöõa giai caáp voâ saûn ôû chính quoác vaø thuoäc ñòa, ôû nöôùc naøy so vôùi nöôùc khaùc, taïo ra söï di chuyeån lao ñoäng töø nöôùc naøy sang nöùôc khaùc nhaèm phaân hoùa, chia reõ giai caáp coâng coâng nhaân. Keát quaû ñaït ñöôïc laø söï phaân hoùa ngaøy caøng saâu saéc trong phong traøo coâng nhaân. Taàng lôùp coâng nhaân ñöôïc öu ñaõi daàn daàn trôû thaønh nhöõng keû cô hoäi saün saøng choáng laïi giai caáp, ñöùng ra baûo veä quyeàn lôïi cho giai caáp tö baûn ñoäc quyeàn. Vì vaäy phaân hoùa, mua chuoäc giai caáp cuûa tö baûn ñoäc quyeàn taïo ra chuû nghóa cô hoäi ñuû moïi maøu saéc, choáng laiï phong traøo coâng nhaân quoác teá, laø moät ñaëc tröng cuûa aên baùm vaø thoái naùt. IX- Pheâ phaùn chuû nghóa ñeá quoác Thoâng qua phaân tích nhöõng luaän ñieåm tö saûn, luaän ñieåm cô hoäi chuû nghóa, trong nhaän ñònh veà chuû nghóa ñeá quoác, Leâ - nin ñaõ laøm roõ quan ñieåm cuûa chuû nghóa Maùc trong pheâ phaùn chuû nghóa ñeá quoác, oâng khaúng ñònh: Caïnh tranh töï do TBCN daãn ñeán ñoäc quyeàn tôùi söï thoáng trò cuûa tö baûn taøi chính vaø xuaát khaåu tö baûn, töø ñaây phaân chia theá giôùi veà kinh teá vaø laõnh thoå laø ñieàu taát yeáu. Chieán tranh xaâm löôïc thuoäc ñòa, chieán tranh theá giôùi laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi trong söï phaùt trieån cuûa CNTB ôû giai ñoaïn ñoäc quyeàn, chuû nghóa tö baûn ñoäc quyeàn vì theá laø chuû nghóa ñeá quoác. Chuû nghóa ñeá quoác coù vai troø to lôùn trong thuùc ñaåy, taäp trung saûn xuaát, taäp trung tö baûn, khoâng chæ quy moâ quoác gia maø caû quy moâ quoác teá , noù laøm cho saûn xuaát ngaøy caøng xaõ hoäi hoùa, tuy nhieân moät maët khaùc, noù laøm cho maâu thuaãn voán coù vaø khuûng hoaûng cuûa CNTB ngaøy caøng trôû neân gay gaét. Bôûi möùc ñoä taäp trung saûn xuaát ngaøy caøng lôùn, khoâng coøn chöùa ñöïng noåi trong quan heä saûn xuaát tö baûn chuû nghóa, vôùi sôû höõu tö nhaân tö baûn chuû nghóa ngaøy caøng thu heïp, vaøo moät nhoùm nhoû tö baûn taøi chính, Chuû nghóa ñeá quoác daãn tôùi maâu thuaãn ngaøy caøng gay gaét, khoâng chæ ôû caùc nöôùc thuoäc ñòa vaø phuï thuoäc maø ngay taïi caùc nöôùc tö baûn ñoäc quyeàn. Theâm vaøo ñoù laø tình traïng caêng thaúng toät ñoä giöõa caùc cöôøng quoác tö baûn, trong caïnh tranh xaâm chieám thuoäc ñòa, vaø möu ñoà chia laïi ñaát ñai theá giôùi ñaõ chia xong. Nhöõng luaän ñieåm treân laø söï pheâ phaùn trung thöïc, vaïch ra nhöõng maâu thuaãn noäi taïi cuûa chuû nghóa ñeá quoác , laø cô sôû ñeå hoaïch ñònh ñöôøng loái ñaáu tranh caùch maïng trong phong traøo coâng nhaân, choáng laïi giai caáp tö saûn, choáng laïi caùc xu höôùng caûi löông, cô hoäi trong phong traøo coâng nhaân. X- Vò trí cuûa chuû nghóa ñeá quoác trong lòch söû Phaàn naøy Leâ-nin heä thoáng hoùa toaøn boä söï phaân tích cuûa mình veà chuû nghóa ñeá quoác xuaát phaùt töø caïnh tranh töï do ñeán taäp trung saûn xuaát cao, hình thaønh ñoäc quyeàn ñeán xuaát hieän cuûa tö baûn taøi chính. Kieåm soaùt toaøn boä neàn kinh teá , chi phoái chính trò xaõ hoäi. Xuaát khaåu tö baûn ra nöôùc ngoaøi, roài xaâm chieám thò tröôøng, phaân chia theá giôùi veà kinh teá vaø laõnh thoå hình thaønh heä thoáng thuoäc ñòa cuûa CNTB, taïo ra theá giôùi vôùi moät beân laø chuû nghóa thöïc daân- nöôùc chuû nôï, vaø moät beân laø nhöõng thuoäc ñòa- nöôùc con nôï. Vì theá chuû nghóa tö baûn ñoäc quyeàn laø chuû nghóa ñeá quoác, chuû nghóa ñeá quoác laø giai ñoaïn phaùt trieån ñaëc bieät cuûa CNTB, giai ñoaïn quaù ñoä sang moät xaõ hoäi môùi. Luaän chöùng vaán ñeà naøy oâng muoán khaúng ñònh vai troø lòch söû cuûa CNTB khi baûn thaân noù ñaõ trôû thaønh vaät caûn trong tieán trình vaän ñoäng phaùt trieån cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi. OÂng neâu tính chaát aên baùm vaø thoái naùt cuûa chuû nghóa ñeá quoác theå hieän ôû xu höôùng kìm haõm tieán boä kyõ thuaät; ÔÛ söï gia taêng nhanh choùng taàng lôùp thöïc lôïi vaø caùc quoác gia thöïc lôïi, taùch rôøi saûn xuaát aên baùm vaøo heä thoáng thuoäc ñòa vaø phuï thuoäc; ÔÛ chính saùch mua chuoäc taàng lôùp cô hoäi trong phong traøo coâng nhaân , choáng laïi giai caáp coâng nhaân xaây döïng quaân ñoäi thuoäc ñòa, laøm chieán tranh xaâm chieám thuoäc ñòa; ÔÛ tính chaát caêng thaúng toät ñoä trong caïnh tranh giöõa caùc nöôùc tö baûn ñoäc quyeàn ñaáu tranh phaân chia laõnh thoå theá giôùi. OÂng vieát : phaûi coi chuû nghóa ñeá quoác laø chuû nghóa tö baûn quaù ñoä, hay noùi ñuùng hôn chuû nghóa tö baûn ñang haáp hoái. ( Trang 219 )