Tiểu luận Kĩ năng thiết kế bảng câu hỏi nghiên cứu thị trường

ng chúng ta sử dụng ba loại câu hỏi: Câu hỏi cho phép người trả lời có thể có nhiều chọn lựa, câu hỏi đóng/mở và câu hỏi mà người trả lời phải viết ý kiến riêng của mình. Để tìm hiểu sâu hơn về việc thiết kế một bảng câu hỏi sao cho thật hoàn chỉnh, cùng với những việc cần tránh khi thiết kế một bảng câu hỏi nhóm chúng tôi xin giới thiệu bài tiểu luận Thiết kế bảng câu hỏi I/- KHÁI NIỆM Bản câu hỏi (questionnaire) là dung công cụ dùng để phỏng vấn, hỏi han, thu thập những thông tin cần thiết.Bảng câu hỏi gồm những câu hỏi được soạn sẵn thông qua một tiến trình nghiêm ngặt. Nó được sử dụng cả trong 2 trường hợp nghiên cứu theo cấu trúc và không theo cấu trúc Bảng câu hỏi là công cụ điều tra phổ biến nhất, được sử dụng để thu thập thông tin từ nhiều người, và bảng câu hỏi có thể kết hợp với nhiều kỹ thuật khác nhau. Số lượng câu hỏi bao nhiêu phụ thuộc vào nội dung nghiên cứu. Đó là vì bảng câu hỏi được xây dựng dựa trên những nguyên tắc tâm lý và những nguyên tắc này là nền tảng cho các hành vi của con người. Mục đích không phải chỉ để hiểu hành vi này – từ đó để tiến đến bước giải thích, mà còn để vượt qua những rào cản do chính những hành vi này tạo ra II/CÁC ĐỐI TƯỢNG VÀ CÁC QUYỆT ĐINH TRONG THIẾT KẾ BẢNG CÂU HỎI Chúng ta có hai đối tượng trong việc thiết kế một bảng hỏi: Tối ưu hóa sự cân đối của chủ đề các câu trả lời Nhằm khám phá các thông tin chính xác cho cuộc điều tra của chúng ta. Để tối đa hóa các câu trả lời, chúng ta phải cân nhắc cẩn thận xem làm thế nào để có thể quản lý chúng, thiết lập mối quan hệ hài hòa giữa chúng, giải thích mục đích của cuộc điều tra và xem có ai không trả lời câu hỏi hay không. Độ dài của câu hỏi nên được cân nhắc cẩn trọng để có thể phát hiện những thông tin chính xác, chúng ta phải tự đặt ra các câu hỏi như chúng ta sẽ hỏi những câu hỏi nào, hỏi chúng ra sao?, thứ tự của chúng trong bảng hỏi và phác thảo chung của bảng hỏi sẽ gồm những phần nào?. *Quyết định hỏi những gì Có 3 loại thông tin cơ bản sau đây: Thông tin căn bản mà chúng ta quan tâm, các biến phụ thuộc Thông tin có thể giải thích các biến phụ thuộc – các biến độc lập. Các yếu tố khác liên quan đến cả hai biến phụ thuộc và độc lập có thể làm sai lệch các kết quả và phải được điều chỉnh – đó là các biến xáo trộn.Hãy lấy ví dụ một cuộc điều tra quốc gia để tìm ra các nhân tố sự báo trình độ kiến thức hiện tại, kỹ năng và thái độ của sinh viên đại học chuyên ngành y khoa. Các yếu tố phụ phụ thuộc bao gồm các yếu tố liên quan đến trình độ kiến thức, các kỹ năng và thái độ, GCSE và A level grades, hiện trạng kinh tế xã hội, dân tộc,..v..v..Các biến dễ gây bối rối có thể bao gồm các kiểu và chất lượng giảng dạy trong mỗi trường y khoa. Đôi khi các câu hỏi thêm được sử dụng để phát hiện ra sự tin cậy trong câu trả lời. Ví dụ: một số người có xu hướng chọn cả “đồng ý” và “không đồng ý” trong tất cả các câu trả lời. Các quan điểm trái ngược nhau này có thể được sử dụng để phát hiện ra các xu hướng này. Cách diễn đạt các câu hỏi rất quan trọng và thường có một vài quy luật để cấu trúc các câu hỏi trong một bảng hỏi. III/ NHỮNG LƯU Ý TRONG THIẾT KẾ BẢNG CÂU HỎI: Mục tiêu điều tra cụ thể Xây dựng bảng câu hỏi điều tra mà thiếu mục tiêu rõ ràng, cụ thể thì sẽ không thể thu thập được đầy đủ và chính xác những thông tin cần tìm. Mục tiêu “xác định mức độ hài lòng của thực khách về chất lượng phục vụ của nhà hàng X” nghe có vẻ rõ ràng, đầy đủ nhưng thực ra vẫn chưa ổn. Nhà nghiên cứu cần nêu rõ ràng hơn về cụm từ “chất lượng phục vụ” ở đây có nghĩa là gì? Tiêu chí hài lòng được đo lường ra sao? Rất nhiều yếu tố như giá cả, sự ngon miệng, tốc độ phục vụ, vệ sinh, vị trí nhà hàng, sự lịch thiệp của nhân viên, độ tươi của thực phẩm, số lượng món ăn, sự đa dạng của thức uống… đều có ảnh hưởng lớn đến cái gọi là “chất lượng phục vụ” của nhà hàng. Đôi khi khảo sát kỹ lưỡng tất cả các yếu tố trên là điều không thể nên người ta thường chỉ chọn khảo sát khoảng 3 - 5 tiêu chí quan trọng nhất. Nhưng tiêu chí quan trọng nhất là tiêu chí nào? Muốn biết, hãy thực hiện phỏng vấn nhóm. Không hỏi thừa Khác với việc phỏng vấn trực tiếp, bảng câu hỏi khảo sát không cần những câu hỏi mang tính xã giao, làm quen. Những câu hỏi không xác đáng lắm, kiểu như: “Bạn có hoạt động giải trí nào vào ngày nghỉ cuối tuần không?” chỉ làm cho người được hỏi mất hứng trả lời. Nếu bạn muốn tìm hiểu về thói quen xem phim ở rạp của giới trẻ, hãy đi thẳng luôn vào vấn đề. Câu hỏi có nội dung tương tự với một vấn đề trước đó đã được hỏi sẽ làm cho bảng câu hỏi dài thêm và sự hăng hái của người trả lời ít đi. Câu hỏi dạng “thích nhất, yêu nhất, ghét nhất” có thể gây hứng thú cho người trả lời vì được dịp thể hiện cá tính riêng của mình nhưng sự chênh lệch và khác biệt của các câu trả lời có khi làm cho người phân tích chóng mặt, mất tự tin vào chất lượng khảo sát. Nếu bạn sản xuất loại nước ngọt A, đừng hỏi: “Bạn thích uống nước giải khát nào nhất?” mà hãy hỏi trực tiếp: “Bạn chọn uống loại nước ngọt nào trước tiên trong các nhãn hiệu A, B, C, D?” Nếu bốn loại nước ngọt này đã chiếm đến trên 90% thị trường, đừng cố cho thêm một lựa chọn nữa: “A, B, C, D hoặc Khác:...”. Khảo sát thật kỹ về một việc nhỏ không thể làm cho vấn đề chủ chốt của cuộc khảo sát được rõ ràng hơn. Thư ngỏ             Cho dù bạn gửi bảng câu hỏi qua bưu điện hay qua thư điện tử thì thư ngỏ là một yếu tố cực kỳ quan trọng. Sẽ là ý tưởng hay nếu nghĩ rằng thư ngỏ là một phần của bảng câu hỏi, vì nó khá quan trọng trong quyết định trả lời hay không đối với người nhận. Hãy nhớ rằng về cơ bản có ba loại thông tin mà thư ngỏ phải cung cấp: • Nó cần nêu ra mục đích của cuộc khảo sát. • Nó cần đưa ra lý do tại sao người nhận đã được chọn để khảo sát. • Nó cần đưa ra lý do tại sao người nhận phải tham gia vào cuộc khảo sát (ví dụ: có gì đó có lợi cho họ). Điểm cuối cùng thì là đặc biệt quan trọng. Các bảng khảo sát qua thư điện tử thường được mở đầu ngắn gọn với một câu như "Chúng tôi muốn nhờ bạn đóng góp quan điểm của bạn” nhưng người ta lại ít khi quan tâm đến những gì “chúng tôi” muốn. Thư ngỏ cũng nên kèm theo các phong bì phản hồi đã được đóng tiền bưu phí, mà bạn muốn gởi kèm với bảng câu hỏi. (Nếu nó là một thư lớn thì nó đó hoàn toàn nằm ngoài ngân sách của bạn, bạn sẽ muốn soạn một thư ngỏ thật sự xuất sắc.) Có bốn loại cách tiếp cận cơ bản để sử dụng thư ngỏ nhằm để lôi kéo sự tham gia của người nhận như sau: 1. Thể hiện cái tôi: Nhấn mạnh tầm quan trọng và giá trị to lớn mà người nhận đóng góp vào nghiên cứu – “ý kiến của bạn là rất quan trọng để ...” 2.  Tính xã hội: Nhấn mạnh phản hồi của người nhận sẽ giúp ích cho những người khác –“Câu trả lời của bạn sẽ cho phép người tiêu dùng khác ...” 3. Tính hữu ích đối với các nhà tài trợ: Nhấn mạnh các phản hồi sẽ tạo ra lợi ích cho các công ty tài trợ -“Chúng tôi cần sự giúp đỡ của bạn nếu chúng tôi định ...” 4.  Kết hợp: Kết hợp hai hoặc nhiều cách trên “Kiến thức tiêu dùng của bạn có thể được sử dụng để trợ giúp những người tiêu dùng khác” Cách tiếp cận hiệu quả nhất thay đổi tùy thuộc vào công ty tài trợ cho cuộc khảo sát. Lời kêu gọi thích hợp cho một trường đại học là "tiện ích xã hội", trong khi phương pháp tiếp cận ”thể hiện cái tôi” có vẻ như thành công nhất cho các nhà tài trợ thương mại. Nhìn chung, cách tiếp cận tiện ích xã hội dường như là ít thành công nhất. Hỏi thật hay mà dễ hiểu Chất lượng mẫu khảo sát phụ thuộc vào khả năng và hứng thú trả lời của người được phỏng vấn. Không hiểu câu hỏi thì không thể trả lời đúng được. Khi bạn ghi “7:00AM”, vẫn có nhiều người không biết tiếng Anh và không hiểu đó là bảy giờ sáng. Nếu không phân biệt được 7:00AM và 7:00PM thì câu hỏi “Bạn thường nghe đài vào lúc nào trong ngày?” sẽ không được trả lời đúng. Thử nghiệm “Metallic Metals Act” của Sam Gill thực hiện từ năm 1947 vẫn là dẫn chứng thú vị cho dân trong nghề NCTT. Sam đã hỏi về một đạo luật hoàn toàn không có thật, nhưng chỉ có 4,7% số câu trả lời là phù hợp. Số còn lại cho rằng đạo luật đó là đúng hoặc không, tức thừa nhận sự tồn tại của đạo luật này. Người trả lời phỏng vấn luôn có khuynh hướng thể hiện khả năng của mình, ngay cả ở những vẫn đề không thực sự hiểu biết. Cố gắng đừng để người trả lời phỏng vấn rơi vào tình huống như đi thi trắc nghiệm, số gắng trả lời mà không biết câu trả lời đúng. Chọn bừa đáp án sẽ làm cho kết quả điều tra bị sai lệch. Phải suy nghĩ để trả lời, cảm xúc của người tham gia phỏng vấn thay đổi dần theo từng câu hỏi. Giữ cho người được hỏi hứng thú với đề tài, trả lời thẳng thắn và trung thực thì thông tin khảo sát thu được mới có giá trị cho việc tổng hợp và phân tích về sau. Sử dụng các câu văn ngắn gọn và đơn giản Các câu văn ngắn, đơn giản nhìn chung ít gây bối rối và mơ hồ hơn các câu văn phức tạp. Như một quy tắc, các câu văn nên bao hàm một đến hai mệnh đề. Các câu văn có nhiều hơn 3 mệnh đề nên được nhắc lại. Chỉ nên hỏi một khía cạnh của vấn đề một lúc Ví dụ, “Hãy đánh giá về nội dung và trình bày của bài giảng” yêu cầu hai loại thông tin cùng lúc. Nó nên được chia ra làm hai phần: “Hãy ước lượng bài giảng trên phương diện (a) nội dung và (b) trình bày” Nên tránh sử dụng các câu hỏi phủ định Các câu hỏi phủ định nên sử dụng một cách hạn chế. Ví dụ, thay vì hỏi sinh viên đồng ý hay không với quan điểm cho rằng “Không nên bỏ hình thức đào tạo theo nhóm?”, “Đào tạo theo nhóm nhỏ nên được tiếp tục?” Cả hai dạng phủ định này đều nên được tránh. Hỏi những câu hỏi chính xác Các câu hỏi có thể trở nên phức tạp vì một từ hay một thuật ngữ có nhiều nghĩa khác nhau. Lấy ví dụ, nếu chúng ta yêu cầu sinh viên đánh giá mức độ quan tâm vào “y học”, thuật ngữ này có thể mang nghĩa “y khoa nói chung” (như khi so sánh với việc chữa bệnh) nhưng bao gồm tẩt cả liên quan đến chuyên ngành khám và điều trị bệnh nhân (như trong sự tương phản với nghề ngoài y khoa). Một nguyên nhân khác dẫn đến sự mơ hồ là sai lầm trong bố cục. Ví dụ trong câu hỏi “Bạn có thường mượn sách ở thư viện không?” thì thời gian mà câu hỏi ám chỉ đã bị mất. Nó có thể được cấu trúc lai như sau: “Bạn đã mượn tổng cộng bao nhiêu sách từ thư viện trong vòng 6 tháng qua?” Đảm bảo những người hỏi phải có đủ kiến thức cần thiết Lấy ví dụ trong cuộc phỏng vấn một giảng viên đại học về những thay đổi gần đây ở nền giáo dục đại học thì câu hỏi “Bạn có đồng ý với những lời khuyến cáo trong báo cáo của Haward về nền giáo dục đại học không?” là không hài lòng bởi một vài lý do. Không chỉ nó hỏi tới nhiều khía cạnh của thông tin cùng lúc mà còn cho rằng tất cả giảng viên đều biết về những khuyến cáo đó. Mức độ chi tiết Hỏi đúng mức độ chi tiết theo như yêu cầu là rất quan trọng. Ngoài ra, bạn có thể không hoàn thoành mục đích của cuộc điều tra nếu bỏ sót một vài chi tiết quan trọng. Thêm vào đó cần thiết phải tránh những chi tiết không cần thiết. Mọi người không có khuynh hướng hoàn thành những bảng câu hỏi dài. Điều này đặc biệt quan trọng với những thông tin riêng tư nhạy cảm như là các vấn đề tài chính của bản thân hay là các mối quan hệ hôn nhân. Các vấn đề nhạy cảm Rất khó đạt được sự chính xác trong các câu trả lời đối với các câu hỏi nhạy cảm. Rõ ràng, câu hỏi “Bạn đã bao giờ quay bài chưa?” dường như sẽ không thu được câu trả lời hoặc nếu có thì thông tin đó thường không có nhiều giá trị và do vậy, cách tiếp cận ít trực tiếp hơn nên được gợi ý ở đây. Trước tiên, cách tiếp cận ngẫu nhiên: “Nhân tiện, đã bao giờ xảy ra việc bạn quay bài của người khác chưa?” có thể được dùng như một phần cuối của câu hỏi mồi khác. Thứ hai, phương pháp dùng thẻ: Hãy tick chọn một hoặc nhiều hơn nội dung phù hợp với những gì bạn vừa trả lời các câu hỏi đến thi cử vừa rồi”. Trong danh sách lựa chọn bao gồm “quay bài của người khác” trong nhiều phương án lựa chọn khác nữa. Thứ ba, phương pháp cào bằng: “Như tất cả chúng ta đều biết, hầu hết sinh viên đều quay bài của bạn’. Bạn có là một trong số đó?” Thứ tư, một số người lại có cách tiếp cận khác. Phương pháp này đã được sử dụng trong điều tra của sinh viên thời gian gần đây. Trong nghiên cứu này, các sinh viên đã đưa ra viễn cảnh “Hoa sao chép bài của Mai trong kỳ thi.” Sau đó họ hỏi, “Bạn có nghĩ việc làm của Hoa là sai?, hình phạt nào nên được dành cho Hoa và bạn đã bao giờ làm hay có ý định làm việc này chưa??” Độ dài của bảng hỏi Không có một thống nhất chung về độ dài tối ưu nhất của bảng hỏi. Nó phụ thuộc vào người trả lời. Tuy nhiên, các câu hỏi ngắn thường thu hút sự quan tâm cao hơn đối với những câu hỏi dài. Sắp xếp các câu hỏi Thứ tự các câu hỏi cũng rất quan trọng. Một vài quy luật là: Đi từ tổng quát đến chi tiết. Đi từ dễ tới khó. Đi từ hiện thực tới trừu tượng. Bắt đầu với các câu hỏi đóng. Bắt đầu với những câu hỏi liên quan đến chủ đề chính. Không bắt đầu với những câu hỏi về nhân khẩu và cá nhân. Nên sử dụng đa dạng và linh hoạt các dạng câu hỏi như nhìn thấy ở hình trên nhằm duy trì sự thích thú của người trả lời. Khi một chuỗi các thước đo khác nhau được sử dụng, dường như là một ý tốt nếu chúng ta kết hợp các câu hỏi phủ định và khẳng định. Ví dụ, Điều này sẽ làm cho người trả lời suy nghĩ hơn và tránh được xu hướng chọn các phương án trả lời giống nhau cho các câu hỏi. Việc lọc các câu hỏi là rất có ích nhằm bảo đảm rằng người trả lời chỉ trả lời các câu hỏi có liên quan. Tuy nhiên, cần đặc biệt tránh các cách thức lọc quá phức tạp. Nên sử dụng hợp lý các mũi tên và các hộp để làm cho dễ hiểu. Phần mở đầu và kết thúc Sẽ là rất tốt nếu như có thư giới thiệu hoặc ít nhất là một lời giới thiệu ngắn gọn về mục đích của cuộc điều tra, tầm quan trọng của sự tham gia, ai chịu trách nhiệm về cuộc điều tra và một giấy tờ làm tin. Một lá thư cá nhân có thể dễ dàng tạo thông qua công cụ xử lý văn bản. Việc cảm ơn người trả lời cũng là một việc rất quan trọng sau khi kết thúc cuộc điều tra. Làm thế nào để quản lý bảng hỏi? Có vài cách để quản lý bảng hỏi. Nó có thể tự…hoặc được đưa ra bởi những người phỏng vấn. Việc tự đánh giá bảng hỏi có thể thông qua cách gửi qua đường bưu điện, email. Các bảng hỏi phỏng vấn có thể thực hiện thông qua điện thoại hoặc tiếp xúc cá nhân. Ưu điểm của bộ câu hỏi tự chuẩn bị bao gồm: • Rẻ và dễ quản lý. • Được bảo vệ cẩn thận. • Có thể được hoàn thành với sự vui vẻ của các bên. • Có thể được quản lý trong một cách thức chuẩn. Ưu điểm của phỏng vấn với bộ câu hỏi được chuẩn bị trước bao gồm: • Cho phép sự tham gia của cả những người ít học. • Cho phép làm sáng tỏ các vấn đề mơ hồ. Phương pháp tối ưu nhất phụ thuộc vào việc ai sẽ là đối tượng cuộc phỏng vấn. Ví dụ, giảng viên đại học có thể thích hợp hơn với phỏng vấn qua email, những người già hơn thì dùng phương pháp phỏng vấn qua điện thoại, các hành khác đi trên tàu phỏng vấn trực tiếp. Thí điểm và đánh giá bộ câu hỏi Công việc này thường bị bỏ qua và đôi khi gặp khó khăn thậm chí với các chuyên gia ngay trong lần đầu tiên áp dụng. Bộ câu hỏi phải được kiểm tra trước – hay nói cách khác là phải thí điểm trước – trong một phạm vi nhỏ có các đặc điểm trong cuộc khảo sát. Trong một khảo sát nhỏ, có lẽ chỉ cần thử trước các câu hỏi phác thảo. Còn trong một khảo sát có quy mô lớn hơn, cần thiết phải tiến hành 3 giai đoạn thí điểm. Trong phần đầu, chúng ta có thể hỏi mỗi người một lượng giới hạn các câu hỏi: hiệu quả của việc dùng từ, cái gì hiện ra trong đầu họ khi đưa ra câu trả lời đặc biệt, làm cách nào họ hiểu các từ đặc biệt (chuyên ngành)…. Trong giai đoạn thứ hai toàn bộ các câu hỏi được góp ý bởi những người được phỏng vấn. Phân tích các câu trả lời và các phản hồi của người phỏng vấn được cho là sẽ cải thiện chất lượng của bộ câu hỏi hơn. Theo lý thuyết, sẽ có sự đa dạng trong số các câu trả lời giữa những người phỏng vấn; mỗi câu hỏi nên đánh giá các đặc tính khác nhau – quả thật, sự tương tác giữa hai thành tố bất kỳ nào không nên có sự tương quan với nhau quá chặt chẽ – và tỷ lệ các câu không được trả lời nên giảm thiểu. Trong giai đoạn thứ ba, sự thăm dò được nói đến để cải thiện thứ tự các câu hỏi, lọc các câu hỏi và xem xét bố cục của chúng. IV/LOẠI CÂU HỎI VÀ TỪ NGỮ Nhiệm vụ thiết kế bảng câu hỏi là nhiệm vụ không dễ dàng và nó nhấn mạnh quan điểm nghiên cứu là một quá trình. Nếu không có sự hiểu biết về đề tài của bạn, căn cứ vào công việc sơ bộ như tìm kiếm tài liệu, bạn không thể bắt đầu đặt câu hỏi hợp lý và có liên quan theo một cách đạt hiệu quả nhất. Trong trường hợp này, thật đáng để suy nghĩ cẩn thận về đặc điểm của đối tượng điều tra của bạn. Ví dụ, nếu đối tượng điều tra là các chuyên gia có trình độ cao về đề tài bạn đang nghiên cứu, hoặc chỉ là một nhóm người chung, bạn cần phải xem xét cả hai vấn đề là dạng câu hỏi và từ ngữ. Sau đây là những ví dụ về các câu hỏi khảo sát chia thành hai nhóm: câu hỏi đóng và câu hỏi mở. Bạn nên làm quen với dạng câu hỏi này và suy nghĩ về cách mỗi câu hỏi có thể được sử dụng trong đề tài của bạn. Hãy nghĩ về kiểu dữ liệu mà câu hỏi được thiết kế để trình bày và những kết luận bạn có thể rút ra: 1. Câu hỏi đóng Do đảm bảo được tính khuyết danh và không mất nhiều công sức khi người trả lời chỉ việc đánh dấu vào những phương án lựa chọn, tuy nhiên cũng cần phải lưu ý một số điểm khi sử dụng câu hỏi đóng. Thứ nhất, các phương án của câu hỏi đóng cần phản ánh đầy đủ các chiều cạnh của hiện tương nghiên cứu nhằm giúp người được hỏi có thể lựa chọn được phương án phù hợp với mình. Thứ hai, các phương án đưa ra phải được liệt kê theo một hệ thống logic nhất định, các phương án có thể đối lập nhau nhưng tránh trường hợp phương án này bao hàm phương án khác. Thứ ba, các phương án trả lời cũng không nên quá dài, tạo ra tâm lý chán nản, mệt mỏi khiến người trả lời đánh dấu bừa bãi cho xong.Thứ tư, cần có hướng dẫn cụ thể trong việc trả lời với câu hỏi đóng lựa chọn (chỉ chọn 1 phương án) hay câu hỏi đóng tùy chọn (có thể chọn nhiều phương án, chọn tối đa 3 phương án...) để tạo thuận lợi cho cả người trả lời cũng như người nhập số liệu và xử lý thông tin. Cuối cùng, để tránh việc trùng lặp do tâm lý của người trả lời, có thể đánh dấu điểm bắt đầu đọc các phương án trả lời một cách ngẫu nhiên, điều này thường được áp dụng trong các bảng hỏi nghiên cứu thị trường.  a.  Câu hỏi phân đôi Một câu hỏi đưa ra hai  lựa chọn cho câu trả lời. Ví dụ: Có phải đây là lần đầu tiên bạn tham gia trả lời phỏng vấn? Có hoặc Không b.  Câu hỏi nhiều lựa chọn Một câu hỏi đưa ra ba hoặc nhiều hơn sự lựa chọn cho câu trả lời. Ví dụ: Bạn thường tham quan mô hình khuyến nông với ai? Một mình - Vợ - Người thân / Bạn bè - Nhóm tổ chức phối hợp kinh doanh. c.  Thang đo Likert Một phát biểu mà người trả lời cho thấy mức độ cụ thể của sự đồng ý hoặc không đồng ý. Ví dụ: Những tư vấn của cán bộ khuyến nông giúp tôi tự tin hơn trong quyết tâm thoát nghèo. 1 = rất không đồng ý, 2 = không đồng ý, 3 = phân vân, 4 = đồng ý, 5 = rất đồng ý 1_ 2_ 3_ 4_ 5_ d. Thang đo đối nghĩa Một thang đo được ghép từ hai từ đối nghĩa, và người trả lời sẽ lựa chọn theo quan điểm của mình. Ví dụ: Lãi suất vay vốn cao ……….Lãi suất vay vốn thấp…….; e.  Thang đo quan trọng Một thang đo đánh giá tầm quan trọng của một số thuộc tính. Ví dụ: lãi suất ưu đãi của Ngân hàng chính sách xã hội đối với tôi là ... 1 = vô cùng quan trọng, 2 = rất quan trọng, 3 = khá quan trọng, 4 = không rất quan trọng, 5 = không quan trọng chút nào. 1_ 2_ 3_ 4_ 5_ f.  Thang đo xếp hạng Một thang đo xếp hạng một số thuộc tính từ "tệ hại" đến "tuyệt vời". Ví dụ 1: Hãy xếp hạng thứ tự mức độ ảnh hưởng (1-UP) đến quyết định lựa chọn (mua) máy ĐTDĐ của các yếu tố sau đây: Kiểu dáng --- Thương hiệu --- Giá cả --- Quảng cáo hấp dẫn --- Bạn bè giới thiệu --- Khác__________ --- Ví dụ 2: Chất lượng tư vấn khuyến nông mà bạn tham gia là ... 1 = rất tốt, 2 =  tốt, 3 = trung bình, 4 = kém, 5 = tồi tệ. 1_ 2_ 3_ 4_ 5_ Ví dụ 3: Nhân tố tác động đến quyết định ghi danh học ngành quản trị kinh doanh của bạn là gì ? (Xếp hạng từ 1 đến 5 theo thứ tự từ nhân tố có tác động lớn nhất đến nhân tố có tác động ít nhất : Do ý thích của bản thân □, Do hướng dẫn, gợi ý của người thân □, Do ảnh hưởng của bạn bè □, Do ảnh hưởng của SVcác khoá trước □, Do uy tín của giảng viên □ g. Thang đo dự định Một thang đo mô tả dự định của người trả lời về một hành động. Ví dụ: Nếu buổi trình diễn khuyến nông được thực hiện bằng người thực- việc thực, tôi sẽ ... 1 = chắc chắn tham gia, 2 = có thể tham gia, 3 = không chắc chắn tham gia, 4 = có thể không tham gia, 5 = chắc chắn không tham gia. 1_ 2_ 3_ 4_ 5 h. Câu hỏi đánh dấu tình huống trong danh sách: Là dạng câu hỏi mà ta đưa ra sẵn danh sách các phương án trả lời, và người trả lời sẽ đánh dấu vào những đề mục phù hợp với họ. Ví dụ: Bạn hãy đánh dấu vào nhãn hiệu kem đánh răng mà bạn sử dụng nhiều nhất trong danh sách các nhãn hiệu liệt kê dưới đây (chỉ chọn 1 phương án trả lời): P/S □ , Colgate □, Close-up □, Fresh □, Nhãn khác □ (ghi rõ tên) 2.Câu hỏi mở Độ chính xác của thông tin thu được từ dạng câu hỏi này phụ thuộc rất nhiều vào trình độ hiểu biết, ý thức cá nhân và tâm trạng của người trả lời. Cho dù có ưu điểm nổi trội là đem lại thông tin đa chiều, có thể đem lại nhiều phát hiện mới mẻ, thú vị mà người nghiên cứu chưa lường hết được. Tuy nhiên câu hỏi mở lại gây ra rất nhiều khó khăn từ khâu khai thác thông tin cho đến ghi chép và xử lý số liệu. Để tận dụng được hết những ưu điểm cũng như hạn chế tối đa những nhược điểm của câu hỏi mở thì đòi hỏi điều tra viên phải là người có kinh nghiệm và kỹ năng tốt, biết khơi gợi để đối tượng được hỏi đưa ra hết tất cả những ý kiến xung quanh vấn đề nghiên cứu đồng thời phải biết cách ngắt khi người trả lời bắt đầu lan man, ngoài ra cần có khả năng ghi chép đầy đủ, chính xác và khách quan những thông tin thu được, cần loại bỏ hoàn toàn những yếu tố chủ quan của người hỏi trong quá trình tiếp nhận thông tin từ phía người trả lời. Thông thường câu hỏi mở được sử dụng trong các phỏng vấn sâu với mục tiêu hiểu biết kỹ, tỷ mỷ về hiện tượng nghiên cứu. Phỏng vấn viên phải được lựa chọn kỹ càng và trong hầu hết các trường hợp, người xây dựng nghiên cứu sẽ trực tiếp đi hỏi để đạt hiệu quả cao nhất trong việc thu thập thông tin. a. Câu hỏi tự do trả lời Một câu hỏi mà người trả lời có thể trả lời không giới hạn các cách trả lời khác nhau.Ví dụ: Bạn mong Nhà nước  giúp gì cho bạn trong quá trình thoát nghèo? b.  Phối hợp từ Ngay lúc từ được trình bày, người trả lời đề cập ngay đến từ đầu tiên xuất hiện trong đầu. Ví dụ: Từ gì bạn nghĩ ngay đầu tiên khi bạn nghe những điều sau đây? Nghèo đói……, Khuyến nông………, Ngân hàng chính sách………. c. Hoàn chỉnh câu Khi những câu không hoàn chỉnh được trình bày, ngay lúc đó, người trả lời hoàn chỉnh câu. Ví dụ: Khi tôi chọn một loại cây trồng để sản xuất, việc cân nhắc quan trọng nhất trong quyết định của tôi là ___ Ý nghĩa của các từ ngữ đơn lẻ được sử dụng trong các câu hỏi có thể mang tính mơ hồ, khó hiểu. Nếu có sự hiểu lầm ở đây, thì sau đó ngay cả khi các câu hỏi được thực hiện trực tiếp bởi người thiết kế ra nó, điều không chính xác vẫn sẽ xảy ra bởi vì người phỏng vấn sẽ không bao giờ nhận ra đã có một sự hiểu lầm. Dạng đặc biệt của vấn đề này được coi là khá tinh tế, và hiếm khi được đề cập đến trong những cuốn sách nghiên cứu. Mặc dù vốn dĩ là đơn vị nhỏ nhất của một câu hỏi - từ - nhưng nó có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng nếu như mắc lỗi trong việc kết hợp từ, chính vì vậy nó đáng được thảo luận đầu tiên. Việc hiểu sai đầy tiềm năng có thể đề cập ở đây là những từ vốn dĩ được dùng rất đặc trưng.Ví dụ: khi một câu hỏi bắt đầu với từ "bạn", đối với một số loại câu hỏi thì người trả lời thường chuyển đổi trong suy nghĩ của người trả lời là  “bạn và gia đình của bạn” hay “ bạn và vợ chồng của bạn / đối tác ". Điều này thường xuyên xảy ra nhất khi người ta được hỏi về sự tham gia của họ trong hoạt động giải trí hoặc xem truyền hình. Và điều này có thể làm sai lệch kết quả các cuộc điều tra do người trả lời đôi khi sẽ trả lời "có" nếu gia đình của họ tham gia, mặc dù chính họ lại không làm điều đó. Nếu bạn đã từng được phỏng vấn bởi một người phỏng vấn đến tận từng nhà của một trong những công ty nghiên cứu thị trường lớn, bạn sẽ biết lỗi này được tránh như thế nào. Câu hỏi bắt đầu với những thứ như: 'Bạn, chính bạn, bao giờ ...?'. Việc thêm từ “chính bạn” có thể tạo ra sự khác biệt khá lớn trong nhận thức của người trả lời. * Ưu điểm của câu hỏi đóng và mở Câu hỏi mở • Cho phép phát hiện các chủ đề liên quan một cách chuyên sâu hơn• Có thể được sử dụng bao hàm một phạm vi các lựa chọn thay thế khổng thể làm thỏa mãn Câu hỏi đóng là loại câu hỏi bắt buộc lựa chọn • Dễ dàng nhanh chóng để hoàn thành • Tác dụng cả với những người ít học (trong các câu hỏi tự vấn) hay kém lưu loát (trong các câu hỏi phỏng vấn) • Dễ mã hóa, ghi chép và phân tích các kết quả định lượng. • Dễ báo cáo kết quả 3.Câu hỏi mong muốn, đánh giá Đánh giá và mong muốn của con người thường rất hay thay đổi, thậm chí ngay trong quá trình của cuộc nói chuyện, cuộc phỏng vẫn, người trả lời có thể thay đổi ý kiến của mình, có trường hợp thay đổi ý kiến đến một vài lần. Hơn nữa, mong muốn, đánh giá thường năm trong ý thức chủ quan của cá nhân, không phải luôn tìm được cách thể hiện, diễn đạt phù hợp cho người khác hiểu hết, hiểu đúng. Mặt khác, những mong muốn, ý thích của cá nhân nhiều khi mang tính chất riêng tư mà người trả lời không muốn hay thậm chí không thể chia sẻ với người khác. Do vậy, khi sử dụng dạng câu hỏi này cần đặc biệt quan tâm tới cách đặt câu hỏi, sử dụng từ ngữ, hình thức câu hỏi sao cho phù hợp với hoàn cảnh và đối tượng được hỏi. Trong một số trường hợp, có thể dùng câu hỏi một cách gián tiếp để người trả lời mạnh dạn đưa ra ý kiến của mình về vấn đề. Ví dụ: Theo anh chị sinh viên trong lớp đánh giá thế nào về hiện tượng sống thử trước hôn nhân? 4.Câu hỏi hồi cố Những câu hỏi liên tưởng lại quá khứ là các câu hỏi vận dụng trí nhớ lâu dài. Mặc dù các sự kiện trong quá khứ chưa hoàn toàn bị quên lãng nhưng thực sự khó khăn để nhớ lại chính xác trong một thời gian ngắn. Mốc thời gian cần phải cụ thể và không quá xa thời điểm tiến hành điều tra. Ví dụ: Rất ít người nhớ được chính xác số lần phải đi khám chữa bệnh trong vòng 5 năm trở lại đây. Để thu được thông tin chính xác thì chỉ nên hỏi số lần họ phải đi khám chữa bệnh trong năm gần nhất. Độ chính xác của thông tin thu được từ các câu hỏi hồi cố phụ thuộc vào 3 yếu tố: mức độ nổi bật của sự kiện, tần suất của sự kiện và cách thiết kế câu hỏi. Cách diễn đạt câu hỏi cũng có tác động đến khả năng nhớ chính xác thông tin cần thu thập. Một cách tăng khả năng gợi nhớ là đặt một câu hỏi dài thay vì dùng một câu hỏi ngắn. Điều này có nghĩa là cho thêm phần giới thiệu vào để giúp đối tượng đưa tâm trí của họ trở lại khoảng thời gian của sự kiện cần gợi nhớ. Ngoài ra, có thể hỏi các câu hỏi gợi mở liên quan đến sự kiện cần gợi nhớ. Ví dụ: Trước khi hỏi về nội dung chính là tác động của chính sách dồn điền đổi thừa đối với sự phát triển kinh tế xã hội tại địa phương, nên sử dụng thêm một số câu hỏi giúp gợi nhớ về thời điểm địa phương tiến hành dồn điền đổi thửa. Chẳng hạn: Thời điểm địa phương tiến hành dồn điền đổi thửa là năm nào?............. Gia đình ông bà có thuộc đối tượng dồn điền đối thửa không? Ông bà đánh giá thế nào về tác động của việc dồn điền đổi thừa đối với sự phát triển kinh tế xã hội tại địa phương? Việc sử dụng cách diễn đạt nhấn mạnh tầm quan trọng của vấn đề nghiên cứu sẽ có tác động tích cực đến tâm lý người trả lời, tăng độ chính xác, đầy đủ của thông tin. Ví dụ: Có thể sử dụng các cụm từ như: “Hãy dành thời gian trả lời câu hỏi này....” hoặc “Độ chính xác của câu trả lời này rất quan trọng.....” hoặc “Hãy dành ít nhất 30s suy nghĩ trước khi trả lời câu hỏi này....” 5.Câu hỏi kiểm tra Với một số thông tin quan trọng, nên sử dụng câu hỏi kiểm tra để đảm bảo chắc chắn độ tin cậy của thông tin mà người trả lời cung cấp. Tuy nhiên, cần sử dụng một cách khéo léo và tế nhị nếu không người được hỏi sẽ dễ có tâm lý khó chịu khi bị hỏi đi hỏi lại về cùng một vấn đề, thậm chí cảm thấy bị xúc phạm do không được tin tưởng. Ví dụ: - Anh chị có nắm được nội dung chính của pháp lệnh dân số mới không?- Anh/chị đánh giá thế nào về nội dung “được phép sinh con thứ tư” được nêu trong pháp lệnh? Trên thực tế, pháp lệnh dân số quy định rõ chỉ được phép sinh từ 1-2 con. Nếu như người được hỏi trả lời là đã nắm được nội dung chính của pháp lệnh dân số mà vẫn tiếp tục trả lời câu hỏi sau thì cần xem lại độ chính xác của thông tin. Trong nhiều trường hợp, bản thân một câu hỏi đóng cũng có tác dụng tương tự một câu hỏi kiểm tra khi các phương án có ý nghĩa loại trừ nhau được trộn lẫn khi đưa ra. Độ chính xác của thông tin cần được xem xét lại nếu người trả lời lựa chọn cả 2 phương án đối lập đó. V/ XÁC ĐỊNH CẤU TRÚC BẢNG CÂU HỎI: Đó là việc sắp đặt trình tự bảng câu hỏi sao cho hợp lý, tạo hứng thú cho đối tượng nghiên cứu, và có khả năng thu thập được thông tin tốt nhất. Vì vậy: Sắp xếp các câu hỏi theo trình tự hợp lý. Câu hỏi này phải dẫn đến câu hỏi kế tiếp theo một trình tự hợp lý, theo một dòng tư tưởng liên tục. Một vấn đề lớn nên phân ra nhiều vấn đề nhỏ. Trong các câu trả lời lại tiếp tục đặt ra câu hỏi phân nhánh để tiếp tục sàng lọc thông tin. Tuân theo trình tự về tâm lý: Sau khi đã thiết lập mối quan hệ thân thiện tốt đẹp thì mới hỏi các câu hỏi riêng tư. Nên theo trình tự là hỏi cái chung rồi mới đến cái riêng; những câu hỏi ít gây hứng thú nên hỏi cuối cùng, nên theo trình tự để khơi gợi trí nhớ về các sự việc đã qua. *Cấu trúc bảng câu hỏi : Thường bao gồm 5 phần : Phần mở đầu: Giải thích lý do, có tác dụng gây thiện cảm để tạo nên sự hợp tác của người trả lời lúc bắt đầu buổi phỏng vấn. Phần gạn lọc (Câu hỏi định tính): Có tác dụng xác định, và gạn lọc đối tượng được phỏng vấn. Phần khởi động (Hâm nóng): Có tác dụng gợi nhớ để tập trung vào chủ đề mà bảng câu hỏi đang hướng tới. Phần chính (Câu hỏi đặc thù): Có tác dụng làm rõ nội dung cần nghiên cứu. Phần kết thúc (Câu hỏi phụ): Có tác dụng thu thập thêm thông tin về đặc điểm nhân khẩu người trả lời (giới tính, tuổi tác, nghề nghiệp,..) Mối quan hệ giữa câu hỏi và thang đo: Phần Dạng câu hỏi Thang đo Gạn lọc Các câu hỏi định tính Thang đo định danh, xếp hạng theo thứ bậc Khởi động Các câu hỏi hâm nóng (sử dụng dạng câu hỏi đánh dấu tình huống; câu hỏi dạng bậc thang) Thang đo định danh, xếp hạng theo thứ bậc Phần chính Các câu hỏi đặc thù (Thu thập dữ liệu định lượng cần cho NC) Thang đo khoảng Thang đo Likert Thang đo tỷ lệ Kết thúc Các câu hỏi về đặc tính cá nhân của đối tượng nghiên cứu. Thang đo định danh, xếp hạng theo thứ bậc. VI/BỐN NHIỆM VỤ CỦA BẢN CÂU HỎI 1.Giúp cho cả vấn viên (Người làm công tác phỏng vấn-Interviewer) lẫn đáp viên (Người được phỏng vấn -Interviewee) hiểu rõ câu hỏi. 2.Làm cho đáp viên cảm thấy muốn hợp tác với cuộc nghiên cứu và tin tưởng rằng điều họ phát biểu sẽ được lắng nghe cặn kẽ và được giữ kín. 3.Khuyến khích những câu trả lời dựa trên sự xem xét lại nội tâm (introspection), cố gắng nhớ lại hoặc sẵn sàng đưa ra những chứng cứ đã ghi chép để tham khảo. 4.Bản câu hỏi dẫn cuộc phỏng vấn đi vào đúng những trọng tâm về các thông tincần biết đã được dự kiến xếp loại, dễ thực hiện và tiên liệu được những việc xử lýthông tin hoặc kiểm tra lại sau này. VII/-TIẾN TRÌNH THIẾT KẾ BẢN CÂU HỎI Bước 1:Xác định các dữ liệu đặc biệt cần tìm:Có 3 bản văn phải được viết ra, cụ thể là: Mục tiêu nghiên cứu Danh sách các thông tin cần thu thập Bản nháp kế hoạch phân tích dữ kiện thu thập được. Hình 1.1: Quan hệ giữa thong tin thu thập, câu hỏi và dữ liệu Dự án nghiên cứu Thông tin cần có Bảng câu hỏi Các câu hỏi cần hỏi Đối tượng nghiên cứu Dữ liệu cần thu thập Bước 2:Xác định qui trình phỏng vấn:Ta cần xác định 2 yếu tố then chốt là Loại thông tin Người được phỏng vấn *Đối với phỏng vấn trực tiếp cá nhân: Nên chú ý 2 loại: Vấn viên hỏi và ghi chép: đáp viên luôn trong tầm quan sát và kiểm soát. Vấn viên có thể chưng dẫn các sản phẩm, vật mẫu hay hình ảnh, bảng chữ cho người được phỏng vấn xem. Giao bản câu hỏi cho đáp viên tự ghi câu trảlời: các câu hỏi rất dễ bị hiểu lầm dẫn tới việclời đáp sai hoặc không đúng vào trọng tâm ta muốn hỏi.. *Đối với phỏng vấn qua điện thoại: Lưu ý sự thông đạt chỉ truyền qua yếu tố nghe, không thấy được. Lời nói phải dễ hiểu, rành mạch và cũng đòi hỏi người nghe phải hiểunhanh, đồng thời có thái độ chuẩn bị trước để nghe và trả lời. Không thể sử dụng các hình ảnhhay bảng biểu hoặc thang điểm phức tạp. *Đối với phỏng vấn qua thư tín: Bản câu hỏi phải kèm theo thư giới thiệu đơn vị phỏng vấn, mụcđích phỏng vấn, lời động viên và cám ơn người đáp. Bản câu hỏi phải được hướng dẫn kỹ nhất và có tính thuyết phục cao. *Internetn: có thể dùng các câu hỏi phức tạp và có thể gửi kèm hình ảnh minh hoạ. Bước 3:Đánh giá nội dung câu hỏi Khi viết bản câu hỏi, người viết phải đặt địa vị của mình là người đápđể xem xét : Người được hỏi có hiểu được câu hỏi không? Người đó có nắm được thông tin ta hỏi hay không? Người đó có muốn nói ra thông tin đó hay không?Liệu có lý do gì khiến họ ngần ngại nói ra hay sẽ buộc phải nói không đúng sự thật. Muốn cho câu hỏi có thể hiểu được, cần phải: Loại bỏ những câu hàm hồ, tối nghĩa, xa lạ hoặc có nhiều từ kỹ thuật không phổ cập.Tuyệt đối tránh những từ hoặc câu có hai hoặc nhiều nghĩa . Sử dụng chữ nghĩa theo địa phương hay dân tộc nơi nghiên cứu. Khi dịch một bảng câu hỏi tiếng nước ngoài sang tiếng Việt phải dịch theo nghĩa câu chứ không phải là dịch từng chữ. Bước 4:Quyết định về dạng câu hỏi và câu trả lời Câu hỏi mở (Open – Ended Question): Câu hỏi mở -Trả lời tự do Câu hỏi mở có tính cách thăm dò Câu hỏi mở áp dụng kỹ thuật phỏng chiếu: Câu hỏi đóng (Closed End Question Có nhiều câu trả lời: Câu hỏi xếp hạng thứ tự (Ranking): Có 1 danh sách nhiều câu trả lời có thể đánh dấu nhiều mục 1 lúc(checklist). Phân theo thứ tự cấp bậc(Ranking): Sử dụng các loại thang như Likert, Stapel, thang hình ảnh, thang có tổng không đổi... Bước 5:Xác định cách dùng từ trong câu hỏi - Dùng từ ngữ và cách hành văn đơn giản, dễ hiểu, dùng từ thông dụng - Tránh câu hỏi quá dài 5.3 - Tránh câu dịch nghĩa quá xa lạ, quá “tây“hay có thể hiểu lầm 5.4 - Tránh câu hỏi điệp ý hoặc ghép2 ý khác nhau vào một câu 5.5 - Tránh câu hỏi gợi ý (leading question) làm người đáp bị thiên lệch 5.6 - Tránh câu hỏi thang trả lời không cân bằng  5.7 - Tránh sự ước lượng hay phỏng đoán quá co giãn. Bước 6:Xác định cấu trúc câu hỏi Các câu hỏi mở đầuCác câu hỏi định tínhCác câu hâm nóngCác câu hỏi đặc thùCác câu hỏi về nhân khẩu học Cuối bản nên có chỗ ghi tên người phỏng vấn, ngày phỏng vấn và nơi phỏng vấn và phần ghi chép những điều quan sát Bước 7: Quyết định về chất liệu và hình thức bản câu hỏi - Chất lượng giấy, chất lượng in - Cách trình bày, tính mỹ thuật, màu sắc - Chừa đủ khoảng trống để trả lời Bước 8: Thử nghiệm trước, sửa sai và viết nháp Đây là bước cuối cùng của một quá trình thiết kế bản câu hỏi: - Thử nghiệm trước bằng cách phỏng vấn thử hoặccho người khác làm thử để xem họ có hiểu không,có thắc mắc gì không? - Cần xem lại (revise), sửa chữa, thêm bớt câu chữ. Lưu ý thường nên tránh bản câu hỏi quá dài.Phỏng vấn người tiêu dùng một cách đại trà chỉ nên gói gọn trong khoảng 10 câu. - Viết nháp lần cuối (final draft) VIII/-Kết luận Bộ câu hỏi phải chuẩn bị cẩn thận để có thể thu được các thông tin có giá trị. …phải đảm bảo rằng các câu hỏi có liên quan đến nhau, thích hợp, thông minh, chính xác và không unbiased. Thứ tự của các câu hỏi phải được sắp xếp cẩn thận, bố cục rõ ràng. Bộ câu hỏi trước tin cần phải thử nghiệm và đánh giá trước khi sử dụng trong thực nghiệm. TÀI LIỆU THAM KHẢO Wai-Ching Leung lecturer in public health medicine, University of East Anglia w-c.leung@uea.ac.uk Dương Xuân Lâm – ĐHNL Thái Nguyên tạm dịch Nguyễn Đình Thọ & Nguyễn Thị Mai Trang, (2011), Giáo trình Nghiên cứu thị trường, TPHCM: NXB Lao Động. Thiết kế bảng câu hỏi nghiên cứu thị trường, (2011). Được lấy về từ: PHỤ LỤC Kịch bản cho buổi thuyết trình: Các nhân vật chính: Cô giáo Nghiêm Trọng (CG) Bé Điệu (BĐ) Hào Hoa Lãng Tử (HHLT) Bé Po (BP) (BĐ vừa đi từ ngoài cửa lớp vào vừa đọc bài thơ Thu Sang ; chiếu slide kết hợp nhạc nền nhẹ nhàng cho phù hợp với bài thơ) Hai sắc hoa tigôn (T T K H ) Một mùa thu trước mỗi hoàng hôn Nhặt cánh hoa rơi chẳng thấy buồn Nhuộm ánh nắng tà qua mái tóc Tôi chờ người ấy với yêu thương Người ấy thường hay ngắm lạnh lùng Dải đường xa vút bóng chiều phong, Và phương trời thẳm mờ sương cát, Tay vít dây hoa trắng lạnh lòng. Người ấy thường hay vuốt tóc tôi, Thở dài trong lúc thấy tôi vui. Bảo rằng hoa dáng như tim vỡ, Anh sợ tình ta cũng thế thôi.  BĐ: ây dà (thở dài) bài thơ buồn quá! Hôm nay ngày đầu tiên đi học mình phải vui chứ. Không biết có anh handsome nào ko nữa, hii Ngày đầu tiên đi học mệ dắt….. ak ! hic con xin lỗi mẹ. mẹ dặn mỗi lần hát là không được cho ai nghe, ai ngờ…. (vừa đi vừa hát) (HHLT từ từ xuất hiện và nhìn chằm chằm bé Điệu) Mà sao anh ấy nhìn mình chằm chằm thế nhỉ ? quên mẹ dặn con gái đẹp ra đường là phải chảnh mà!(vuốt tóc , ngất mặt…) HHLT: Hix sao chưa bao giờ thấy cô gái nào mà đẹp lạ vậy trời. Mụn ruồi gì dễ thương mà to dữ vậy ta. Còn có râu nữa chứ. Oh ! đaẹp lạ quá đi! Tiếng trống tùng tùng… Vào lớp học.(chiếu slide phù hợp chủ đề vào lớp, kết hợp tiếng trống) => ( sau đó slide là tên đề tài thuyết trình) CG: Chào các em, cô xin tự giới thiệu cô họ Nghiêm tên Trọng. Vì thế đối với cô cái gì cũng rất chi là nghiêm trọng. Nên các em hãy cố học cho tốt. Cô rất vui được dạy các em, những học trò đẹp một cách lạ lùng (vỗ tay). Chúng ta bắt đầu làm wen nào. Bạn nào xung phong giới thiệu trước đây? BĐ: (Lgiơ tay) dạ thưa cô , em là bé Điệu. 10 năm qua em toàn là học sinh giỏi. Em nhớ mỗi lần lên trả bài cũ đọc được mấy câu là thầy cô cho em 10 điểm về chỗ liền ak. Hic tại mấy bạn trong lớp bảo em đọc nữa thì cả lớp chảy nước ak ! em thấy cô và mấy bạn ngồi đây chưa chảy cũng là giỏi rồi. Hiii HHLT: Thưa cô em tên là Lãng Tử, họ là Hào Hoa. Ghép lại là Hào Hoa Lãng Tử. Em thích ăn nhất là chuối đặc biệt là chuối chiên nhưng ngay chính thời điểm thiêng liêng này đây em thích ăn, lộn em thích bé điệu nhất ạ. BĐ: mắc cỡ BP: Mình tên Bé Po. Mình rất thích chuối luộc và lúc này mình đang cực kỳ hâm mộ Hào Hoa Lãng Tử. Rất vui được học chung các bạn . CG: Vậy là chúng ta đã biết nhau. Hôm nay các em sẽ được học cách để thiết kế bảng câu hỏi. Trong lớp mình, có ai hiểu biết gì về bảng câu hỏi có thể phát biều cho cả lớp cùng nghe. BP: (Lgiơ tay) Thưa cô. Theo như em biết: Trong các bước nghiên cứu một vấn đề gì đó, thì sau bước xác định vấn đề nghiên cứu chúng ta cần xác định dữ liệu cần thu thập. có hai nguồn dữ liệu, đó là sơ cấp và thứ cấp .chúng ta có thể dựa vào đặc điểm nghiên cứu mà chọn phương pháp là nghiên cứu định tính hay định lượng ak. Em nhớ bảng câu hỏi là một trong những công cụ để thu thập dữ liệu định lượng ak. BĐ: hi vỗ tay trang giỏi quá ! CG: Bạn Po nói đúng đấy. Cô cảm ơn Po. Cô sẽ cung cấp cho các em cấc bước cần thiết để thiết kế một bảng câu hỏi hoàn chỉnh. HHLT: Zậy mình thiết kế bảng câu hòi để làm gì cô ? BĐ: Sao bạn ngốc dạ. Cô nói rồi thay, nó là công cụ để thu thập dữ liệu định lượng. Hiểu hông ? Tấn: Điệu hiểu sao thì nói Hào Hoa Lãng Tử nghe với. P: uh thì ! công cụ là công cụ chứ là sao ai biết? CG: Các em trật tự, cô sẽ giải thích.Ví dụ như công ty A muốn sản xuất một loại sản phẩm mới. Họ có thể thiết kế bảng câu hỏi nhằm tìm hiểu nhu cầu, thị hiếu, mong muốn và thói quen mua sắm của khách hang…. Tứ thong tin thu thập được công ty sản xuất 1 sản phẩm phù hợp với khách hang. Cả lớp hiểu chưa? BP:dạ thưa cô có phải bảng câu hỏi sẽ cung cấp những số liệu cụ thể cho nghiên cứu vì vậy cần thiết kế đầy đủ các câu hỏi để lấy đầy đủ các thông tin mà chúng ta cần, ngoài ra nội dung câu cần kích thích được sự hợp tác, khuyến khích được ý tưởng hay từ người trả lời. Có như vậy bảng câu hỏi mới thành công phải không cô ? CG: Bạn Po nắm bài rất tốt. Nào chúng ta cùng đi vào trọng tâm của bài. HHLT: cô cho em nói tý. Vậy em muốn biết bé Điệu mỗi tháng ăn những gì cũng có thể lập ra bảng câu hỏi để có được những số liệu cụ thể đó phải ko cô ? BĐ: ứ không chịu đâu. CG: Nghiêm mặt. Thôi không giỡn nữa. Thiết kế bảng câu hỏi sẽ gồm 8 bước (chiếu slide gồm 8 bước : liệt kê ra 8 bước cụ thể). Giờ ta cùng đi vào từng bước cụ thể. Bước đầu tiên là Xác định cụ thể dữ liệu cần thu thập. HHLT: hi cô! Em nói này nghe nè. Có phải em muốn biết bé Điệu có thích em không thì em cũng thiết kế bảng câu hỏi để điều tra phải không ak? Bước đầu tiên, em xác định vấn đề nghiên cứu đó là em muốn bít điệu có iu HHLT không, dựa vào đó em sẽ đặt ra câu hỏi cho phù hợp phải không ak ? CG: Thôi nghen. Em phải biết đây là lớp học chứ không phải vườn hồng hay vườn đào nghe chưa? Nếu không tôi sẽ mời phụ huynh đấy! Biết chưa? P: Tui không thích ông đâu ak. Người gì đâu nhìn cái đầu là biết từ đâu xuống rồi ? CG: gõ bàn. Một lần nữa cô nhắc đây là lớp học. HHLT nói cũng chính xác. Các em nên nhớ Khi thiết kế bảng câu hỏi ta phải dựa vào mục tiêu và phương pháp nghiên cứu. Từ đó hình thành nên các câu hỏi cho phù hợp. Để làm tốt, các em có thể liệt kê danh sách những thông tin cần biết theo một trình tự nhất định, tránh tình trạng thiếu sót. Sau đó sắp xếp chúng theo trình tự hợp lý.Đó là bước đầu tiên trong thiết kế bảng câu hỏi mà các em cần nắm. PB:thưa cô, vậy phải chăng giữa thông tin thu thập, câu hỏi và đối tượng được hỏi có mối quan hệ phải không ak ? CG: (Lshow slide về mối quan hệ giữa các đối tượng và giải thích) ( vẽ cái bảng mối quan hệ trong SGK trang 101) Các em hiểu hết chưa? Cả 3 trò đồng thanh: Thưa cô bây giờ chúng em da hiểu rồi ạ CG: chúng ta sẽ sang bước hai. Đó là xác định dạng phỏng vấn. (quay xuống lớp nói nghiêm túc) Phần tiếp theo của nhóm mong được sự cộng tác từ các bạn, chúng mình sẽ có 4 câu hỏi. Mỗi câu sẽ chọn ra một bạn trả lời đúng để tham gia vào trò chơi lớn.Và 2 người chiến thắng cuối cùng sẽ được 2 phiếu ăn gà KFC đi cùng pé Điệu. Mong sự hợp tác của các bạn. Và để trò chơi diễn ra suôn sẻ tôi có mời tới 2 trợ giảng là : Khoa & Khoa. Câu thứ nhất. Ưu và nhược điểm của từng dạng phỏng vấn sẽ sẽ được trình bày theo 4 bảng sau. Chúng mình sẽ cho các bạn 4 gợi ý tương ứng với 4 bảng các bạn chỉ cần sắp xếp mỗi gợi ý với từng bảng sao cho hợp lý.để công bằng sau khi mình nói từ bắt đầu thì các bạn giơ tay hen. Bốn gợi ý là : Suất trả lời và suất hoàn tất Mức độ chi tiết câu hỏi Chí phí Sự ảnh hưởng phỏng vấn viên. ( Chiếu slide câu hỏi 1 là bảng này và một bên là bảng các đáp án) BĐ: Thưa cô, để em làm mẫu một cái cho các bạn dễ hiểu nha cô.suất trả lời và suất hoàn tất các bạn có thể ghép với bảng 1. vì…. Hi các bạn vỗ tay cả ơn bé điệu đi. mình giúp giảm bớt một bảng rìu đó. Hii CG: cô thay mặt lớp cảm ơn điệu nhiều. Rồi, chỉ còn lại 3 cái, mình sẽ đếm: 5 3 1 bắt đầu….. (sau khi có bạn trả lời BĐ sẽ nói về phần lý thuyết trên) BĐ: thanks sự hợp tác đầu tiên từ các bạn. chúc mừng bạn... đã nhận được vé mời đầu tiên tham gia vào trò chơi lớn của nhóm mình. Như các bạn đã thấy………. tóm lại như đã theo dõi trên bảng thì: Dựa vào ưu nhược điểm của từng dạng phỏng vấn, kết hợp đặc điểm thông tin cần thu thập mà xác định dạng phỏng vấn cho phù hợp. Phỏng vấn trực diện: dùng câu hỏi dài và phức tạp, kèm theo có thể dùng hình ảnh minh hoạ. Phỏng vấn qua điện thoại: phải giải thích cặn kẽ rõ ràng để người trả lời hiểu rõ câu hỏi và trả lời chính xác. Phỏng vấn bằng thư: phải đặt câu hỏi hết sức đơn giản và có những chỉ dẫn về cách trả lời thật rõ ràng chi tiết; Internet: có thể dùng các câu hỏi phức tạp và có thể gửi kèm hình ảnh minh hoạ. CG: Các bạn cùng quay lại lớp học nha HHLT: Không biết mình nên gửi bảng câu hỏi cho bé Điệu bằng cách nào nhỉ ? Điệu gặp mình là chửi chắc, làm sao giờ? á cách hợp lý nhất là gửi qua mail thôi, hii ai mà thông minh vậy ta. CG: Em có biết là đến cả tôi mà còn vẫn chưa được yêu không hả? Sao em cứ thích trứng khôn hơn vịt thế hả? Quay lại chuyên môn. Bước thứ ba là Đánh giá nội dung câu hỏi: Có thể thấy nội dung câu hỏi ảnh hưởng đến khả năng hợp tác của người trả lời rất lớn. Những câu hỏi hợp lý tạo điều kiện cho họ mong muốn tham gia và trả lời trung thực. Vì thế chúng ta nên tránh hỏi trực tiếp về đời tư, bí mật nghề nghiệp, thu nhập cá nhân, các vấn đề tôn giáo, giới tính, và các vấn đề nhạy cảm khác…. Em nào có thể cho cô ví dụ: HHLT: Thưa cô em không nên hỏi Điệu mỗi ngày ăn bao nhiêu tô cơm mà nên hỏi mỗi tháng bạn ăn nhiêu tấn gạo phải không cô ? BP: dạ thưa cô! Theo em biết: 1 tháng Bé Điệu ăn sơ sơ cũng hết 8 tấn gạo. Ý đó là ví dụ của bạn Lãng Tử, còn của em là: khi nghiên cứu thường người ta quan tâm đến nhóm tuổi để phân theo từng nhóm đối tượng vì thế chúng ta không nên hỏi bạn bao nhiêu tuổi? ta nên hỏi “Bạn thuộc nhóm tuổi nào phải khôngcô” ? CG: Tấn nói cũng có ý đúng, nhưng ví dụ của bạn trang chính xác hơn. Chỉ trong trường hợp ta cần chính xác thông tin tuổi thì các em hỏi chính năm XXXX không thì các em nên hỏi nhóm tuổi, tránh những điều nhạy cảm để tạo thoải mái cho người trả lời. Bước thứ 4 đó là: Xác định hình thức trả lời. (quay xuống lớp nói) Như các bạn đã biết có hai dạng câu hỏi đó là câu hỏi mở và đóng. Câu hỏi thứ hai nhóm mình dành cho các bạn đó là: Như thế nào là câu hỏi đóng và như thế nào là câu hỏi mở; trong nghiên cứu định lượng người ta thường sử dụng câu hỏi nào? (chiếu slide câu hỏi 2) 5 3 21 bắt đầu. HHLT: tấm vé thứ hai đã lọt vài tay bạn… bạn thấy So với câu hỏi đóng, câu hỏi mở giúp người trả lời được tự do diển đạt ý kiến của mình, giúp dữ liệu thu được phong phú, có những thông tin “ bên trong” của các đối tượng nghiên cứu.Tránh được tình trạng miễn cưỡng chấp nhận trả lời vì những câu hỏi đóng có đáp án không phù hợp. Đó là ưu điểm của câu hỏi mở nhưng nó cũng có một số hạn chế sau: việc phân tích dữ liệu tốn thời gian và công sức. Việc ghi chép thường bị chệch do phòng vấn viên thường chỉ tóm tắt hơn là ghi đầy đủ. Có thể tạo ra những quan niệm cực đoan; dễ lạc đề; người trả lời do ngại suy nghĩ, ngại viết dễ gây ra sự thiên lệch. Vì những đặc điểm ấy nên thường trong nghiên cứu định tính người ta sử dụng câu hỏi mở, và định lượng thì câu hỏi đóng.Nhưng việc kết hợp hai hình thức hỏi này vẫn thấy trong bảng câu hỏi, chỉ là thiên về câu hỏi nào nhiều hơn tuỳ thuộc vào dạng nghiên cứu mà thôi. BĐ: Khôn ngờ lâu lâu cũng khôn ra nhỉ ? đúng là ngu ba năm khôn 5 phút hiii Hix mà sao mih đễ ý anh ta nhỉ? CG: nào chúng ta tiếp tục sang bước thứ 5 : cách dùng thuật ngữ. (quay xuống lớp nói) Và đây cũng là câu hỏi thứ ba dành cho các bạn. Khi thiết kế những câu hỏi chúng ta nên dung những từ ngữ như thế nào, lời văn ra sao? đây là một câu hỏi dễ nên các bạn chuẩn bị tinh thần. mình nói bắt đầu là giơ tay nha. (chiếu slide câu hỏi 3) 5431 bắt đầu ………………. CG: Sau đây trợ giảng sẽ giúp tôi giải thích rõ hơn với các bạn về vấn đề trên. Khoa: Trong các câu hỏi và đáp án trả lời nên dùng những từ ngữ đơn giản và quen thuộc, phù hợp từng thị trường ngiên cứu. Để cách dùng từ khác nhau giữa các địa phương. Ví dụ: miền nam gọi là chén thì miền bắc gọi là bát Nên tránh: Câu hỏi quá dài Câu hỏi hai vế. ví dụ: bạn thấy sữa chua vừa ngon vừa bổ phải không? Câu hỏi gợi ý để người trả lời theo hướng dẩn câu hỏi.Ví dụ: BẠn có đồng ý là thương hiệu Cô gái Hà Lan là loại sữa có chất lượng cao nhất không? Câu hỏi thang trả lời không cân bằng. Ví du:… (chiếu slide showcard giải thích cụ thể) (cái này làm slide lấy ví dụ trong sách giáo khoa) Câu hỏi bắt người trả lời phải đoán.Ví dụ: Bạn mua bao nhiêu chai nước mắm trong năm qua? CG:thank tro giảng cua chung ta ha.Các em sẽ tiếp tục đến bước thứ 6 Xác định cấu trúc bảng câu hỏi (Lchiếu slide) Thường được chia ba phần chính: Phần gạn lọc : giúp xác định và gạn lọc đối tương nghiên cứu Phần chính:phần thu thập các du liễu cân cho mục tiêu nghiên cứu Phần dữ liệu về cá nhân người trả lời. Cùng nhau: chúng em đã hiểu. HHLT: Khi có phần dữ liệu cá nhân là mình biết thêm về bé điệu iu dấu của mình rùi. Kha kha kha CG: vậy các em đến bước thứ 7: Xác định hình thức bảng câu hỏi Có phải nếu trả lời trên một bảng câu hỏi nhìn đẹp mắt thì các em sẽ thấy phấn khởi mà vui lòng trả lời hơn không ? BĐ: hi đúng rồi cô, chứ nhìn mấy tờ in trắng trắng đen đen nhìn thấy ghê hết hứng trả lời. CG: Vì vậy việc in ấn và trình bày câu hỏi nên được quan tâm để tạo thiện cảm và lôi cuốn người trả lời câu hỏi.có thể dung giấy màu hoặc in những phần với màu khác nhau kích thích sự tham gia phỏng vấn cho người trả lời. Có bạn nào thắc mắc bước này không ? Cùng nhau: dạ không ak ? CG: Phù! Cuối cùng cũng tới bước thứ cuối cùng. BĐ: hi sắp đươc về rồi, đói quá, các bạn cố gắng thêm một tý nha,hii CG: (quay xuống lớp nói) Và đây cũng là câu hỏi cuối cùng dành cho các bạn. Để có được một bảng câu hỏi chất lượng cao,sau khi thiết kế bảng câu hỏi phải dược kiểm tra qua nhiều lần. Thông thường người ta sẽ hỏi mấy làn, và đối tượng cho từng lần như thế nào ? (chiếu slide câu hỏi 4) CG: Mời trợ giảng Khoa còn lại sẽ giúp tôi giải thích rõ hơn cho các bạn. Khoa: Lần thứ nhất: phỏng vấn thử một số thành viên nghiên cứu khác trong đơn vị và dược điều chỉnh lại. Sau khi sữa chữa, bảng câu hỏi này được gọi là bản nháp cuối cùng. Lần thứ hai: phỏng vấn đối tượng nghiên cúu thực sự nhằm đánh giá bảng câu hỏi. Ví dụ: Người trả lời có hiểu dúng câu hỏi không ? Họ có chịu cung cấp thông tin không ? (chiếu slide cho phần giải thích) CG: Vừa rồi là tất cả nội dung của kỹ năng thiết kế bảng câu hỏi. Bây giờ mời các bạn trải trí với trò chơi lớn rành cho 4 bạn vừa trả lời được 4 câu hỏi của nhóm mình. Trò chơi lớn cho bốn bạn trả lời được câu hỏi ở trên: Bốn bạn chia làm 2 đội. Nhóm em chọn 2 câu lý thuyết dài (mỗi câu 25 chữ) khác nhau trong sách đánh mày rồi in ra, nhưng cắt rời từng chữ và trộn chung chúng với nhau. Hai đội bốc thăm chọn câu lý thuyết của mình rồi trong vòng 1 phút phải chọn được các từ trong câu của mình và ghép lại theo đúng thứ tự dán lên bảng.