Tiểu luận Kinh tế học giáo dục

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑH SÖ PHAÏM KYÕ THUAÄT TP.HCM TIEÅU LUAÄN MOÂN HOÏC: KINH TEÁ HOÏC GIAÙO DUÏC GVHD: PGS.TS.LEÂÂ SÔN HVTH : NGUYEÃN HOÀNG SÔN - TP.HCM 2006 – MUÏC LUÏC CAÙC ÑAËC TRÖNG CUÛA NEÀN KINH TEÁ TRI THÖÙC………. Trang 1. Ñaëc tröng cuûa neàn kinh teá tri thöùc : 1 1.1.Teân goïi cuûa neàn kinh teá naøy : 2 1.2 Tri thöùc laø gì : 1.3 Noäi dung cuûa tri thöùc : 1.4 Caùc tieâu chí nhaän dieän neàn kinh teá tri thöùc : 2.Vai troø cuûa giaùo duïc trong neàn kinh teá tri thöùc: 3 3. Giaùo duïc Vieät Nam caàn phaûi laøm gì trong boái caûnh toaøn caàu hoùa vaø nhaân loaïi ñang böôùc vaøo neàn kinh teá tri thöùc. 4 QUAN NIEÄM VEÀ VOÁN NHAÂN LÖÏC …… 1.Phaùt trieån con ngöôøi vaø voán nhaân löïc: 7 2.Vai troø cuûa voán nhaân löïc, voán xaõ hoäi trong phatù trieån kinh teá, xaõ hoäi: 8 3.Voán nhaân löïc cuûa vieät nam hieän nay: 10 4.Thöïc traïng veà giaùo duïc - ñaøo taïo vaø söû duïng nguoàn nhaân löïc ôû nöôùc ta: 12 CAÙC ÑAËC TRÖNG CUÛA NEÀN KINH TEÁ TRI THÖÙC,GIAÙO DUÏC COÙ VAI TROØ NHÖ THEÁ NAØO TRONG NEÀN KINH TEÁ TRI THÖÙC.THEO BAÏN GIAÙO DUÏC VIEÄT NAM CAÀN LAØM NHÖÕNG GÌ TRONG BOÁI CAÛNH TOAØN CAÀU HOÙA VAØ NHAÂN LOAÏI ÑANG BÖÔÙC VAØO NEÀN KINH TEÁ TRI THÖÙC. 1. Ñaëc tröng cuûa neàn kinh teá tri thöùc : Theo caùc chuyeân gia quaûn trò, trong ñieàu kieän neàn kinh teá tri thöùc vaø xu theá toaøn caàu hoùa, khaùc vôùi chieán löôïc truyeàn thoáng, moät chieán löôïc phaùt trieån ngaøy nay phaûi mang tính chaát ñoäng vaø taán coâng – chieán löôïc phaûi ñaëc bieät coi troïng coâng taùc döï baùo, chuû ñoäng thay ñoåi tieân löôïng cuûa moâi tröôøng kinh teá xaõ hoäi lieân laïc, vaïch ra nhöõng giaûi phaùp taán coâng, haïn cheá nhöõng nguy cô coù theå xaûy ra. Vì vaäy khi noùi ñeán chieán löôïc giaùo duïc, khoâng theå boû qua söï hieåu bieát veà moät neàn kinh teá môùi, kinh teá tri thöùc maø chuùng ta ñang ôû ngöôõng cöûa. Trong haøng traêm naêm qua, khoa kinh teá chính trò taân coå ñieån chæ thöøa nhaän hai nhaân toá saûn xuaát : lao ñoäng vaø voán. Tri thöùc, giaùo duïc vaø trí tueä ñeàu ñöôïc coi laø caùc nhaân toá beân ngoaøi – coù nghóa laø bò gaït ra khoûi heä thoáng. Song cho ñeán nay, theo baùo caùo phaùt trieån theá giôùi cuûa WB 1999 thì “Ñoái vôùi nhöõng nöôùc tieân tieán trong neàn kinh teá toaøn caàu, caùn caân giöõa tri thöùc vaø nguoàn nguyeân lieäu hieän nay ñaõ nghieân maïnh veà phía tri thöùc ñeán möùc tri thöùc trôø thaønh nhaân toá quan troïng nhaát quy ñònh möùc soáng- quan troïng hôn ñaát ñai, hôn coâng cuï saûn xuaát, hôn lao ñoäng. Ngaøy nay caùc ngaønh kinh teá tieân tieán nhaát veà coâng ngheä ñaõ hoaøn toaøn döïa treân tri thöùc. Neàn kinh teá tri thöùc coù nhieàu teân goïi, nhöng ñeàu nhaèm moät noäi dung cô baûn , ñoù laø saûn xuaát truyeàn taûi vaø toâng tin- tri thöùc trôû neân quan troïng hôn nhieàu so vôùi saûn xuaát vaø phaân phoái haøng hoùa tröôùc ñaây. 1.1 Teân goïi cuûa neàn kinh teá naøy : Neàn kinh teá môùi (New Economic) : neàn kinh teá theá kyû 21(Economy, network Economy), kinh teá thoâng tin(information Economy) : kinh teá tri thöùc(knowledge Economy), kinh teá döïa treân tri thöùc(Knowledge driven Economy), kinh teá hoïc hoûi(learning Economy) v.v.. Toùm laïi coù nhieàu caùch hieåu khaùc nhau veà neàn kinh teá tri thöùc, song theo OECD coù theå dieãn ñaït neàn kinh teá tri thöùc laø “neàn kinh teá trong ñoù coù söï saûn sinh ra, phoå caäp vaø söû duïng tri thöùc giöõ vai troø quyeát ñònh nhaát ñoái vôùi söï phaùt trieån neàn kinh teá, taïo ra cuûa caûi, naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng” duø cho teân goïi laø theá naøo ñi nöõa, trong neàn kinh teá naøy, tri thöùc vöøa laø noäi dung vöøa laø ñoäng löïc saûn xuaát. 1.2 Tri thöùc laø gì : Coù raát nhieàu ñònh nghóa khaùc nhau, song ñeàu thoáng nhaát cô baûn : “tri thöùc laø nhôø söï traõi nghieäm vaø hoïc hoûi” 1.3 Noäi dung cuûa tri thöùc : Cuõng theo OECD, tri thöùc bao goàm caùc thaønh phaàn sau : . Tri thöùc bieát caùi gì (know what)? . Tri thöùc bieát taïi sao(Know why)? . Tri thöùc bieát laøm nhö theá naøo(know how)? . Tri thöùc bieát ai laøm ñöôïc(know who)? . Tri thöùc bieát ôû ñaâu(know where) vaø bieát vaøo luùc naøo(know when)? . Tri thöùc bieát bao nhieâu(know quantity)? Toùm laïi khi phaân tích vaán ñeà vaø ñöa ra quyeát ñònh, ta caàn phaûi laøm roõ ñöôïc 5 chöõ W vaø 1 chöõ Q (what, why, how, who, when, where, quantity) coù nhö vaäy phöông aùn môùi ñi tôùi thaønh coâng. 1.4 Caùc tieâu chí nhaän dieän neàn kinh teá tri thöùc : . Caùc ngaønh saûn xuaát söû duïng coâng ngheä cao coù toác ñoä phaùt trieån nhanh seõ trôû thaønh caùc nhaø saûn xuaát chuû ñaïo thuùc ñaåy neàn kinh teá phaùt trieån. . Ngaønh saûn xuaát thoâng tin môû roäng nhanh choùng seõ trôû thaønh truï coät cuûa neàn kinh teá quoác daân. . Hoaït ñoäng saùng taïo caùi môùi chöa töøng coù vôùi nhòp ñoä ngaøy caøng cao. Saùng taïo caùi môùi ñöôïc coi laø neàn kinh teá noäi taïi cuûa phaùt trieån neàn kinh teá, bao goàm saùng taïo neàn coâng ngheä môùi, phaùt trieån saûn phaåm môùi, coâng ngheä môùi, khi khai thaùc thò tröôøng môùi, taïo phöông thöùc quaûn lyù môùi, taïo ra hình thöùc toå chuùc môùi, trong ñoù quan troïng nhaát laø saùng taïo coâng ngheä môùi, laøm cho voøng ñôøi coâng ngheä ngaøy caøng ngaén, toác ñoä ñoåi môùi coâng ngheä nhanh. . Tri thöùc trôû thaønh nguoàn voán quyù nhaát, quyeàn sôû höõu tri thöùc trôû thaønh quan troïng nhaát. . Trong caùc neàn kinh teá tri thöùc phaùt trieån, quyeàn sôû höõu caùc phaùt minh saùng taïo vaø taøi naêng cuûa caùc nhaø doanh nghieäp ñeàu coù theå tham gia coå phaàn vôùi tö caùch voán ñaàu tö quan troïng vaø thu ñöôïc lôïi ích, thaäm chí phaùt minh saùng taïo cuûa caùc nhaø doanh nghieäp trôû thaønh voán ñaàu tö, coøn tö baûn trôû thaønh ñoái töôïng thueâ möôùn. . Ñaàu tö vaøo nguoàn nhaân löïc ñöôïc coi vaø ñöôïc môû roäng nhanh, hình thaønh xaõ hoäi hoïc taäp, moïi ngöôøi ñeàu hoïc, hoïc thöôøng xuyeân, hoïc ôû tröôøng vaø hoïc treân maïng… 2.Vai troø cuûa giaùo duïc trong neàn kinh teá tri thöùc: Ñeå coù neàn kinh teá tri thöùc,beân caïnh phaùt trieån nhanh caùc ngaønh kinh teá muõi nhoïn, môû roäng khoâng gian kinh teá,thì phaûi ñoåi môùi toaøn dieän,ñoàng boä giaùo duïc- ñaøo taïo theo höôùng coi troïng ñaøo taïo kyõ naêng cuûa ngöôøi lao ñoäng theo yeâu caàu cuûa söï phaùt trieån neàn kinh teá tri thöùc,phaûi coù chính saùch vaø cô cheá khuyeán khích nhaân taøi, gaén giaùo duïc vôùi thöïc teá,gaén tröôøng hoïc vôùi vieän nghieân cöùu vaø vôùi caùc doanh nghieäp. 3. Giaùo duïc Vieät Nam caàn phaûi laøm gì trong boái caûnh toaøn caàu hoùa vaø nhaân loaïi ñang böôùc vaøo neàn kinh teá tri thöùc. Trong voøng 10 naêm tôùi, nöôùc ta seõ hoaøn thaønh giai ñoaïn cuûa quaù trình CNH, HÑH ñaát nöôùc, ruùt ngaén khoaûng caùch veà kinh teá vôùi caùc nöôùc coâng nghieäp hoùa môùi trong khu vöïc chuû yeáu baèng nhöõng nguoàn löïc noäi sinh vôùi moät phöông thöùc phaùt trieån beàn vöõng veà maët moâi tröôøng töï nhieân vaø xaõ hoäi. Chuùng ta choïn con ñöôøng phaùt trieån ñaûm baûo cho nhaân daân ta tuy veà thu nhaäp coøn thaáp hôn nhieàu so vôùi nhieàu nöôùc treân theá giôùi, nhöng coù cuoäc soáng haøi hoøa veà vaät chaát vaø tinh thaàn, trong ñoù vieäc tieáp nhaän giaùo duïc ñoùng moät vai troø cô baûn.Trong boái caûnh hieän nay, giaùo duïc Vieät nam caàn quan taâm ñeán moät soá vaán ñeà nhö: a. Ngaân saùch ñaàu tö cho giaùo duïc phaûi ñaït cao hôn : Nhieàu nöôùc Chaâu AÙ ngaân saùch chi cho giaùo duïc cao hôn so vôùi ngaân saùch quoác phoøng, thí duï : Singapore, Malayxia. Do ñoù neàn kinh teá cuûa hoï mau choùng tieáp caän vôùi caùc coâng ngheä hieän ñaïi treân theá giôùi vaø chaát löôïng giaùo duïc ñöôïc naâng leân. b. Ñieàu chænh cô caáu cho phuø hôïp vôùi quùa trình phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi : Caàn phaûi baùm saùt nhu caàu kinh teá thò tröôøng lao ñoäng vaø giao chæ tieâu cho töøng tröôøng. Ñieàu chænh cô caáu ñaøo taïo laø vieäc phaûi laøm thöôøng xuyeân, chöù khoâng phaûi nhìn thaáy söï maát caân ñoái cuûa cô caáu ñaøo taïo, thaáy phaûn öùng tieâu cöïc cuûa thò tröôøng lao ñoäng môùi ñieàu chænh. c. Ña daïng hoùa hình thöùc giaùo duïc : Trong nhöõng naêm qua, Vieät Nam ñaõ môû roäng hình thöùc giaùo duïc baèng caùch cho pheùp thaønh laäp caùc tröôøng ñaïi hoïc daân laäp, tö thuïc töø caáp phoå thoâng ñeán cao ñaúng, ñaïi hoïc. ÔÛ nöôùc ngoaøi caùc tröôøng tö thuïc laø chuû yeáu, nhaø nöôùc chæ taäp trung cho caùc tröôøng coâng laäp. Nhöng ôû ñoù cô sôû vaät chaát ôû caùc tröôøng ñoù nhö nhau, chaát löôïng tröôøng tö vaø tröôøng coâng khoâng khaùc xa nhau. Ñaëc bieät coù nhöõng tröôøng tö coù chaát löôïng giaùo duïc raát cao veà chaát löôïng ñaøo taïo. Cho pheùp môû caùc tröôøng daân laäp tö thuïc, baùn coâng laø chuû tröông ñuùng ñaén, nhöng môû ñeán möùc naøo, bao nhieâu tröôøng, môû ôû ñaâu laø phaûi tính toaùn kyõ. d. Coâng baèng vôùi caùc cô hoäi ñöôïc giaùo duïc : Söï cheânh leäch giöõa noâng thoân vaø thaønh thò daãn ñeán yeâu caàu phaûi ñaàu tö cao hôn trong giaùo duïc ôû noâng thoân, öu tieân hôn baèng caùch chính phuû caét giaûm moät soá thueá, taïo ñieàu kieän cho ñòa phöông naâng cao giaùo duïc. Töï do hoïc thuaät laø yeáu toá caïnh tranh nhaân taøi. Cho neân, quyeàn bình ñaúng tröôùc caùc cô hoäi ñöôïc giaùo duïc khoâng theå xem nheï. e. Naâng chaát löôïng cao, phaûi tröôùc heát, phaûi taêng cöôøng kieåm tra caùc bieän phaùp kieåm tra chaát löôïng. Chaát löôïng giaùo duïc laø khaâu quang troïng cuûa heä thoáng giaùo duïc. Coâng ngheä giaùo duïc, ñaøo taïo hieän nay phaûi luoân ñoåi môùi. Neáu bieát caùch öùng duïng caùc coâng ngheä hieän ñaïi vaøo quùa trình ñaøo taïo, khoâng nhoài nheùt kieán thöùc, maø baèng phaùt huy tính saùng taïo vaø chuû ñoäng cuûa ngöôøi hoïc, söû duïng maùy tính, internet trong ñaøo taïo moät caùch phoå caäp ñeå khai thaùc tri thöùc, thì khi ra tröôøng caùc sinh vieân thích nghi vôùi nhöõng ñieàu kieän hoaøn caûnh thò tröôøng vaø töï tin hôn. f. Giaùo trình giaûng daïy moïi caáp phaûi ñöôïc chuaån hoùa : ÔÛ baäc ñaïi hoïc noùi chung ôû töøng boä moân chöa coù moät boä giaùo trình chuaån. Boä Giaùo duïc vaø ñaøo taïo Vieät Nam neân ñaàu tö cho bieân soaïn hoaëc dòch caùc boä saùch nöôùc ngoaøi ra tieáng Vieät, phaùt haønh roäng raõi. Nhö vaäy laø ngöôøi ñi hoïc khoâng lo ngaïi laø khoâng hoïc ñeán nôi ñeán choán, thaäm chí hoïc caû nhöõng vaán ñeà khoâng ñuùng. g. Chaêm lo ñeán ñoäi nguõ giaùo vieân : Muoán traùnh söï chi phoái trong thò tröôøng giaùo duïc, ñeàu tröôùc heát phaûi ñaûm baûo cho giaùo vieân phaûi coù thu nhaäp soáng ñuû ñeå hoï khoâng phaûi laøm theâm ngheà khaùc, vaán ñeà laø naâng löông cho ñoäi nguõ giaùo vieân, ñaûm baûo cho möùc löông trung bình treân töøng ñòa phöông. Maët khaùc caàn phaûi nghieâm khaéc xöû lyù nhöõng hieän töôïng tieâu cöïc nhö giaùo vieân laøm kinh teá vôùi hoïc sinh, hoaëc nhaän hoái loä töø hoïc sinh, sinh vieân ñeå mua ñieåm. h. Chính saùch söû duïng lao ñoäng ñaõ qua ñaøo taïo : Ñaây laø phaïm vi nhaø nöôùc, vöôït taàm kieåm soaùt cuûa ngaønh giaùo duïc, nhöng söï meùo moù veà thò tröôøng lao ñoäng nhö hieän nay laïi ñang coù hieän töôïng tieâu cöïc ñeán chaát löôïng giaùo duïc. Giaùo duïc vaø ñaøo taïo seõ phaùt hieän vaø löïa choïn taøi naêng, nhöng chính saùch lao ñoäng hieän nay ñang laøm trieät tieâu caùc ñoäng cô hoïc taäp. Nhöõng haäu quûa maø nhaø nöôùc phaûi chòu laø 10 naêm hoaëc 20 naêm raát naëng neà, bôûi vì, ôû ñoù thieáu caùc quan chöùc coù naêng löïc maø hoï ñang ñöôïc tuyeån vaøo caùc cô quan nhaø nöôùc töø baáy laâu. QUAN NIEÄM VEÀ VOÁN NHAÂN LÖÏC (HUMAN CAPITAL) VAØ PHAÙT TRIEÅN NGÖÔØI. VAI TROØ CUÛA VOÁN NHAÂN LÖÏC VAØ VOÁN XAÕ HOÄI TRONG PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ,XAÕ HOÄI. BAÏN NGHÓ GÌ VEÀ VOÁN NHAÂN LÖÏC CUÛA VIEÄT NAM HIEÄN NAY. 1.Phaùt trieån con ngöôøi vaø voán nhaân löïc: Phaùt trieån con ngöôøi töùc laø coi con ngöôøi laø baûn thaân con ngöôøi vaø phaùt trieån con ngöôøi coù muïc ñích töï thaân vì con ngöôøi.Do ñoù , phaùt trieån con ngöôøi nhìn nhaän con ngöôøi khoâng chæ töø goác ñoä laø yeáu toá ñoùng goùp cho phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi maø coøn töø khía caïnh thoûa maõn vaø tieáp nhaän caùc nhu caàu phaùt trieån, giaûi trí cuûa rieâng caù theå ñoù. Voán nhaân löïc (voán con ngöôøi) ñöôïc xaùc ñònh bao goàm caùc yeáu toá: trình ñoä giaùo duïc,kinh nghieäm, söùc khoûe vaø dinh döôõng.Voán nhaân löïc laø moät lónh vöïc coù theå ñaàu tö. Lôïi ích cuûa vieäc ñaàu tö vaøo nhaân löïc ñöôïc ñaëc tröng nhö sau: a. Ñaàu tö vaøo nguoàn nhaân löïc khoâng heà bò giaûm giaù trò trong quaù trình söû duïng maø ngöôïc laïi caøng ñöôïc söû duïng nhieàu,khaû naêng taïo thu nhaäp vaø do vaäy thu hoài voán caøng cao. b. Ñaàu tö vaøo nguoàn nhaân löïc coù chi phí töông ñoái khoâng cao trong khi ñoù khoaûng thôøi gian söû duïng laïi lôùn,thöôøng laø khoaûng thôøi gian laøm vieäc cuûa moät ñôøi ngöôøi. c. Caùc hieäu öùng giaùn tieáp,vaø hieäu öùng lan toûa cuûa ñaàu tö vaøo voán nhaân löïc laø raát lôùn. d. Ñaàu tö vaøo con ngöôøi khoâng chæ laø phöông tieän ñeå ñaït thu nhaäp maø coøn laø muïc tieâu cuûa xaõ hoäi, giuùp con ngöôøi thöôûng thöùc cuoäc soáng ñaày ñuû hôn. e. Ñaàu tö vaøo con ngöôøi khoâng chæ do tyû leä thu hoài ñaàu tö treân thò tröôøng lao ñoäng quyeát ñònh.. 2. Vai troø cuûa voán nhaân löïc, voán xaõ hoäi trong phatù trieån kinh teá, xaõ hoäi: Nhieàu coâng trình nghieân cöùu cuï theå töø caùc neàn kinh teá cho thaáy, vieäc taêng nguoàn voán nhaân löïc ñaõ goùp phaàn naâng cao toác ñoä taêng tröôûng kinh teá,thuùc ñaåy tieán boä kyõ thuaätvaø coâng ngheä cuûa moät nöôùc,giaûm ngheøo vaø baát bình ñaúng trong xaõ hoäi vaø taêng naêng suaát ñöôïc cuï theå nhö sau: a.Naâng cao nguoàn voán nhaân löïc ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá. Nguoàn voán nhaân löïc nhö moät söï keát hôïp giöõa kieán thöùc,kyõ naêng, kinh nghieäm,söùc khoûe vaø dinh döôõng cuûa moät con ngöôøi laø moät nguoàn taïo taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá cho ñaát nöôùc bôûi vì noù cho pheùp söû duïng ñöôïc caùc nguoàn löïc thieân nhieân hieäu quaû hôn, söû duïng caùc coâng ngheä tieân tieán hôn vaø caùch toå chöùc hôïp lyù hôn. b. Naâng cao trình ñoä giaùo duïc vaø giaûm ngheøo,baát bình ñaúng vaø oån ñònh kinh teá vó moâ. Giaùo duïc vaø söùc khoûe laø nhöõng yeáu toá quan troïng giuùp caûi thieän cô hoäi cuûa moät ngöôøi keå caû khi tìm vieäc treân thò tröôøng lao ñoäng laãn khi thaønh laäp moät doanh nghieäp môùi,do vaäy taïo thu nhaäp toát hôn vaø goùp phaàn laøm giaûm ñoùi ngheøo. c. Phaùt trieån GD-ÑT vaø tieán boä coâng ngheä. Trình ñoä nguoàn voán nhaân löïc laø yeáu toá chuû choát trong phaùt trieån coâng ngheä cuûa moät quoác gia keå caû trong quaù trình ñoåi môùi,saùng taïo vaø moâ phoûng coâng ngheä.Trong quaù trình saùng taïo coâng ngheä, naêng suaát tæ leä thuaän vôùi trình ñoä voán nhaân löïc ñöôïc tich luõy töø tröôùc, trong khi ñoù trong quaù trình moâ phoûng vaø du nhaäp coâng ngheä, naêng suaát phuï thuoäc vaøo khoaûng caùch giöõa trình ñoä kieán thöùc coâng ngheä beân ngoaøi vaø trình ñoä nguoàn voán nhaân löïc trong nöôùc. Khoaûng caùch naøy caøng nhoû thì chi phí moâ phoûng coâng ngheä caøng cao do chi phí cuûa moät ñôn vò tích luyõ theâm nguoàn voán nhaân löïc moâ phoûng cao hôn. d. Nguoàn voán nhaân löïc naâng cao naêng suaát. Beân caïnh thöïc teá raèng söï naâng cao nguoàn voán nhaân löïc laøm taêng naêng suaát nhôø bieán ñoåi coâng ngheä,noù coøn tröïc tieáp ñoùng goùp thuùc ñaåy naêng suaát.Giaùo duïc vaø söùc khoûe coøn laøm taêng naêng suaát thoâng qua vieäc giuùp giaøi maõ caùc thoâng tin veà coâng ngheä môùi vaø hieåu ñöôïc chuùng. Ñoàng thôøi,naêng suaát phuï thuoäc vaøo söùc khoûe coâng nhaân.Suy dinh döôõng vaø oám ñau thöôøng xuyeân ngaên caûn laøm vieäc trong thôøi gian daøi qui ñònh.Trong khi ñoù, moät heä thoáng dinh döôõng phuø hôïp coù theå laøm taêng naêng suaát,giaûm beänh taät cuõng nhö taêng khaû naêng höôûng thuï cuoäc soáng. Giaùo duïc laøm taêng naêng suaát toaøn boä caùc yeáu toá (TFP) voán ñöôïc xem laø chæ soá veà hieäu quaû söû duïng ñaàu vaøo. Trong tính toaùn taêng tröôûng kinh teá, caùc yeáu toá ñaàu vaøo truyeàn thoáng chæ coù theå giaûi thích ñöôïc moät phaàn taêng tröôûng. Phaàn dö khoâng giaûi thích ñöôïc xem nhö laøTFP,Phaûn aùnh söï keát hôïp caûi tieán chaát löôïng ñaàu vaøo,döôùi hình thöùc keát hôïp,phaân phoái ñaàu vaøo trong quaù trình saûn xuaát vaø naêng löïc theå cheá moät nöôùc.Do vaäy, TFP theå hieän trình ñoä nhaân löïc cuûa moät nöôùc. Trình ñoä nhaân löïc cao daãn ñeán TFP cao. Toùm laïi, vai troø cuûa nguoàn voán nhaân löïc trong quaù trình phaùt trieån kinh teá hieän ñaïi;giaùo duïc ñoùng goùp cho taêng tröôûng kinh teá;nguoàn voán nhaân löïc naâng cao naêng suaát, taêng thu nhaäp,giaûm ñoùi ngheøo vaø baát bình ñaúng; nhöõng cam keát phaùt trieån nguoàn nhaân löïc lieân tuïc seõ taïo ra taêng tröôûng kinh teá daøi haïn vaø caùc xu theá kinh teá hieän ñaïi nhö kinh teá tri thöùc vaø toaøn caàu hoùa khoâng nhöõng khoâng laøm giaûm vai troø cuûa PTNNL maø coøn taïo ra nhu caàu ñaïi chuùng ñoái vôùi nguoàn nhaân löïc chaát löôïng cao. Voán xaõ hoäi laø nhöõng ñieåm ñaëc tröng cuûa toå chöùc xaõ hoäi nhö maïng löôùi cuûa caùc caù nhaân hay hoä gia ñình,vaø caùc chuaån möïc vaø giaù trò lieân hôïp taïo neân traïng thaùi beân ngoaøi cho toaøn coäng ñoàng.Töùc laø voán xaõ hoäi bao goàm caùc moái lieân heä ngang giöõa con ngöôøi, bao goàm caùc maïng löôùi xaõ hoäi vaø caùc chuan möïc lieân hôïp coù taùc ñoäng tôùi hieäu suaát vaø thònh vöôïng cuûa coäng ñoàng. (Robert Putnam_1993) Voán xaõ hoäi taäp trung vaøo moâi tröôøng kinh teá, chính trò ñaõ taïo ra caùc cô caáu xaõ hoäi vaø taïo ñieàu kieän hình thaønhcaùc quy taéc. Moâi tröôøng naøy bao goàm caùc cô caáu vaø quan heä theå cheá ñöôïc chính thöùc hoùa,nhö laø chính phuû, cheá ñoä chính trò, söï tuaân thuû phaùp luaät, heä thoáng toøa aùn, vaø söï töï do chính trò, daân söï. Caùc theå cheá naøy coù aûnh höôûng lôùn ñeán toác ñoä vaø maãu hình phaùt trieån (North 1990; Fukuyama 1995; Olson 1982). Noùi chung, voán xaõ hoäi gaén lieàn vôùi lónh vöïc kinh teá, xaõ hoäi vaø chính trò.chuùng cuøng chia seû caùch nhìn cho raèng caùc moái quan heä xaõ hoäi taùc ñoäng vaø bò taùc ñoäng bôûi kinh teá. Voán xaõ hoäi taïo neân caùc taùc ñoäng tích cöïc laãn tieâu cöïc tôùi söï phaùt trieån. Taùc ñoäng tích cöïc phuï thuoäc vaøo baûn chaát cuûa nhöõng moái quan heä (ngang ñoái vôùi doïc) vaø boái caûnh chính trò vaø luaät phaùp roäng lôùn hôn; Noù taäp trung vaøo caùc taùc nhaân kinh teá vaø tính hieäu quaû cuûa chuùng tôùi caùc hoaït ñoäng kinh teá. 3.Voán nhaân löïc cuûa vieät nam hieän nay: a . Tình hình daân soá vaø löïc löôïng lao ñoäâng: Nguoàn löïc con ngöôøi cuûa moät quoác gia tröôùc heát ñöôïc taïo ra töõ quy moâ daân soá maø tröïc tieáp laø löïc löôïng lao ñoäng. Daân soá nöôùc ta hieän nay thuoäc loaïi hình daân soá treû 60% löïc löôïng lao ñoäng ôû tuoåi 16-34, toác ñoä taêng daân soá thuoäc loaïi cao (töø naêm 1990- 2002 coù tyû leä l,5%) vôùi quy moâ töông ñoái lôùn, naêm 2002 coù gaàn 80 trieäu daân ñöôïc xeáp haïng laø quoác gia ñoâng daân thöù 12 treân theá giôùi, thöù 7 ôû chaâu Aù vaø ñöùng thöù nhì trong 10 nöôùc Ñoâng Nam Aù. Quy moâ daân soá ngaøy caøng môû roäng, toác ñoä phaùt trieån daân soá cao laøm cho löïc löôïng lao ñoäng taêng leân ñaùng keå, neáu tính vaøo naêm 1978 caû nöôùc coù 22, 1 trieäu lao ñoäng thì ñeán naêm 2000 leâân ñeán treân 50 trieäu lao ñoäng chieám tæ leä 64,8% daân soá. Daân soá noâng thoân chieám 80% nhöng tyû leä ngöôøi ôû ñoä tuoåi 13 tuoåi trôû leân ñöôïc ñaøo taïo chuyeân moân ngheà nghieäp chæ chieám 5,6%. Tyû leä lao ñoäng kyõ thuaät daân soá trong ñoä tuoåi lao ñoäng giöõa caùc vuøng laõnh thoå coù söï cheânh leäch leäch raát lôùn : ôû ñoàng baèng soâng Hoàng coù tæ leä 14%, coøn caùc vuøng khaùc ôû möùc treân döôùi 7%, thaäm chí ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long chæ coù 3%. b. Trình ñoäâ vaø cô caáu ñaøo taïo cuûa nguoàn löïc con ngöôøi: Veà trình ñoä hoïc vaán cuûa nguoàn löïc con ngöôøi ôû nöôùc ta theo soá lieäu naêm 2001 chæ coù 8,4% chöa bao giôø tôùi tröôøng, soá ngöôøi coù trình ñoä toát nghieäp phoå thoâng cô sôû (caáp II) trôû leân chieám 46,4%, soá toát nghieäp phoå thoâng trung hoïc caáp III) trôû leân chieám gaàn 15%. Cuõng trong naêm 2001 caû nöôùc coù khoaûng 2 trieäu coâng nhaân kyõ thuaät, 1.1 trieäu ngöôøi coù trình ñoä cao ñaúng, 1.3 trieäu ngöôøi coù trình ñoä ñaïi hoïc trôû leân ñaït tæ 1eä treân 5% daân soá, trong ñoù coù treân 22.000 ngöôøi coù trình ñoä thaïc só trôû leân chieám tæ 1eä 0,04% daân soá (nguoàn Taïp chí coâng taùc Khoa giaùo 2001). Veà trình ñoä chuyeân moân kyõ thuaät cuûa nguoàn löïc con ngöôøi ngaøy caøng gia taêng töø 770 ngaøn ngöôøi naêm 1979 taêng leân 2,246 trieäu ngöôøi vaøo naêm 1993 , taêng 4,7 trieäu ngöôøi trong naêm 1995 vaø ñeán naêm 2001 laø treân 6 trieäu ngöôøi. Ñaây laø voán quyù, neáu ñaàu tö vaø khai thaùc coù hieäu quaû seõ 1aø tieàm naêng ñeå thöïc hieän coâng cuoäc coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ôû nöôùc ta hieän nay. 4.Thöïc traïng veà giaùo duïc - ñaøo taïo vaø söû duïng nguoàn nhaân löïc ôû nöôùc ta: a. Nhöõng maët laøm ñöôïc : qua hôn 10 naêm ñoåi môùi giaùo duïc – ñaøo taïo Vieät Nam ñaõ coù ñöôïc moät soá thaønh quaû veà hoäi nhaäp, veà xaõ hoäi hoùa, veà ña daïng hoùa loïai hình ñaøo taïo vaø môû roäng qui moâ xaây döïng ñöôïc moät heä thoáng tröôøng lôùp töø nhaø treû, maãu giaùo ñeán phoå thoâng, ñaïi hoïc, treân ñaïi hoïc thoáng nhaát ña daïng treân phaïm vi caû nöôùc; tieán haønh ñoåi môùi noäi dung ñaøo taïo, phöông phaùp vaø ñieàu kieän ñaøo taïo phuø hôïp hôn vôùi cô cheá thò tröôøng ñeå taïo ra nguoàn löïc ña daïng taïo tieàn ñeà cho söï phaùt huy nguoàn nhaân löïc phuïc vuï Coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. b. Nhöõng toàn taïi : Neáu xem xeùt theo yeâu caàu cuûa neàn kinh teá giaùo duïc, phaùt trieån nguoàn nhaân löïc thì Giaùo duïc – Ñaøo taïo Vieät Nam cuõng ñang boäc loä caùc maët haïn cheá sau : * Nhöõng naêm qua veà toång theå cô caáu trong giaùo duïc – ñaøo taïo chöa thöïc söï taïo ra caùc nhaân toá ñoàng boä ñeå höôùng tôùi neàn kinh teá tri thöùc, phaùt trieån giaùo duïc. * Qui moâ ñaøo taïo. Ôû nöôùc ta, soá sinh vieân trong ñoä tuoåi hieän nay khoaûng 6%, nghóa laø môùi ñaït ñöôïc möùc trung bình cuûa caùc nöôùc coù thu thaäp thaáp ôû naêm 1990. Theo döï kieán, tæ leä naøy seõ ñaït 15% naêm 2010 vaø 25% naêm 2020, nghóa laø toác ñoä taêng bình quaân khoaûng 10% lnaêm (toác ñoä trong 10 naêm qua ôû Vieät Nam khoaûng 20%; ôû trong khu vöïc thôøi kyø 1970-1980 laø 20% ôû Haøn Quoác vaø Malaxia, thôøi kyø 1980-1990 laø: 14,8% ôû Haøn Quoác, 13,3% ôû Malaixia vaø 12,4% ôû Singapore; ôû Trung Quoác laø gaàn 50% trong naêm qua) . * Giaùo duïc - Ñaøo taïo ñang coù nguy cô taïo ra nhöõng con ngöôøi thuï ñoäng, chaát löôïng thaáp, chaát löôïng giaùo duïc ñaøo taïo chöa cao do thieáu nhöõng giaùo vieân gioûi, do cô sôû vaät chaát nhö tröôøng lôùp, phöông tieän hoïc vaø giaûng daïy, giaùo trình, giaùo khoa ... thieáu vaø laïc haäu. * Haàu heát sinh vieân Vieät Nam toát nghieäp khoâng ñuû trình ñoä hoäi nhaäp trong khi laøm vieäc trong caùc coâng ty lieân doanh ôû Vieät Nam, hoï ñeàu phaûi ñöôïc ñaøo taïo laïi veà ngoaïi ngöõ vaø chuyeân moân, kyõ naêng thöïc haønh, kyõ naêng giao tieáp, kyû luaät lao ñoäng coâng nghieäp. * Hieän nay, coù ñeán 92,7% lao ñoäng noâng nghieäp cuûa ta chöa ñöôïc ñaøo taïo ngheà vaø trong ñoù phuï nöõ chieám ña soá vaø cuõng moãi naêm, ngöôøi lao ñoäng noâng nghieäp coù tôùi töø 5 ñeán 6 thaùng "noâng nhaøn", maø "noâng nhaøn" nghiaõ laø thaát nghieäp vaø baùn thaát nghieäp. * Trong cô caáu chi tieâu thöôøng xuyeân cuûa ngaân saùch nhaø nöôùc, chi cho giaùo duïc - ñaøo taïo taêng töø 12% trong chi thöôøng xuyeân naêm 1990, trong nhöõng naêm gaàn ñaây taêng leân töø 13- 15% ( 2000 ). Tuy nhieân, tôùi hôn 70% toång quó naøy ñöôïc duøng ñeå chi traû löông, maëc duø möùc löông trong ngaønh chöa phaûi laø cao. Vì vaäy ñaàu tö cho giaùo duïc môùi chæ ñaït ñöôïc töø 10 = 15 USD moät ngöôøi moãi naêm, trong khi chæ tieâu naøy ôû Philippin laø 21 USD, Thaùi Lan: 56 USD, Malaixia: 162 USD, Haøn Quoác: 225,3 USD . Toùm laiï: trong thôøi gian qua heä thoáng ñaøo taïo cuûa nöôùc ta ñaõ coù böôùc phaùt trieån raát lôùn trong vieäc phaùt trieån nguoàn nhaân löïc khoa hoïc -coâng ngheä. Ñeán nay, chuùng ta ñaõ ñaøo taïo ñöôïc moät ñoäi nguõ caùn boä khoa hoïc coâng ngheä: hôn 20 nghìn ngöôøi trình ñoä treân ñaïi hoïc, treân l trieäu ngöôøi coù trình ñoä ñaïi hoïc, l,5 trieäu ngöôøi trình ñoä trung caáp kyõ thuaät vaø. 2,8 trieäu ngöôøi coâng nhaân kyõ thuaät (Soá lieäu töø döï thaûo laàn 4 - Chieán löôïc PT KHCN ñeán naêm 2010). Vôùi löïc löôïng ñoù ñaõ coù ñoùng goùp to lôùn trong söï nghieäp CNH, HÑH ñaát nöôùc, ñaëc bieät trong 15 naêm ñoåi môùi Maëc daàu vaäy, löïc. löôïng lao ñoäng ñaõ qua ñaøo taïo ôû nöôùc ta vaãn ôû trong tình traïng bình quaân treân l vaïn daân ôû möùc raát thaáp so vôùi theá giôùi vaø khu vöïc, trình ñoä khoa hoïc vaø coâng ngheä coøn laïc haäu. Song, nguoàn nhaân löïc ñaøo taïo ra chöa ñöôïc söû duïng coù hieäu quaû, ñaëc bieät tyû leä sinh vieân toát nghieäp chöa coù vieäc laø coøn raát cao (khoaûng 30 - 40%, coù ngaønh leân ñeán 50 - 60% - Soá lieäu ñieàu tra lao ñoäng vaø vieäc laøm naêm 2000 cuûa trung taâm thoâng tin Boä Lao ñoäng, TB vaø XH). TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Leâ Thò Aùi Laâm – Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc thoâng qua Giaùo duïc – Ñaøo taïo. NXB Khoa hoïc Xaõ hoäi, Haø Noäi, 2003. 2. Nguyeãn Thanh – Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc phuïc vuï coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. NXB Chính trò Quoác gia Haø Noäi, 2002 3. Phaïm Minh Haïc - Nghieân cöùu con ngöôøi vaø nguoàn nhaân löïc. Nxb Khoa hoïc xaõ hoäi 2004 4. PGS.TS Leâ Sôn ; PGS.TS Ñaëng Quoác Baûo – Giaùo trình Kinh teá hoïc giaùo duïc cung caáp cho lôùp cao hoïc SPKT K11 5. Baùo caùo veà tình hình giaùo duïc vieät Nam Chính Phuû : Haø noäi, thaùng 10/2004 6. Caùch maïng thoâng tin vaø caùch maïng giaùo duïc NXB : Haø Noäi. 2005 7. Taïp chí giaùo duïc soá 105 – 110, thaùng 1 – 3 Naêm 2005 LÔØI NOÙI ÑAÀU Trong neàn kinh teá tri thöùc, söcù caïnh tranh cuûa neàn kinh teá chuû yeáu ñöôïc taïo neân bôûi trí toâng minh vaø söï saùng taïo,caùi maø daân toäc naøo cuõng coù theå phaùt huy ñöôïc.Ñi thaúng vaøo neàn kinh teá tri thöùc khoâng coù nghóa laø boû qua caùc ngaønh saûn xuaát truyeàn thoáng nhö noâng nghieäp vaø coâng nghieäp.Ngöôïc laïi trong neàn kinh teá tri thöùc,nhöõng nghaønh ñoù seõ trôû neân thoâng minh hôn vaø do ñoù coù hieäu quaû hôn.Neàn kinh teá tri thöùc coù theå taïm thôøi laøm maát vieäc laøm ôû moät soá nghaønh truyeàn thoáng nhöng noù laïi taïo ra nhieàu vieäc laøm hôn raát nhieàu ôû nhöõng nghaønh ngheà môùi. Söï phaùt trieån cuûa tri thöùc gaén lieàn vôùi lòch söû phaùt trieån cuûa loaøi ngöôøi.Con ngöôøi taïo ra tri thöùc vaø söû duïng tri thöùc ñeå soáng, ñeå phaùt trieån vaø hoaøn thieän cuoäc soáng cuûa mình.Tri thöùc ñöôïc duøng ñeå soáng,roài tieáp ñoù ñeå laøm,vaø ñeán giai ñoaïn hieän nay,tri thöùc coù theâm moät chöùc naêng môùi coù yù nghóa heát söùc quan troïng ñoái vôùi kinh teá xaõ hoäi:duøng tri thöùc ñeå taïo tri thöùc, chöùc nang môùi naøy laø nhaân toá cô baûn laøm neân böôùc chuyeån bieán môùi, hình thaønh neàn kinh teá tri thöùc.Neàn kinh teá tri thöùc aáy laø moät hieän thöïc ñang hình thaønh ôû nhieàu nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån vaø ñang coù söùc lan toûa maïnh meõ. Kinh teá tri thöùc seõ chieám vò trí ngaøy caøng lôùn trong quaù trình phaùt trieån cuûa theá giôùi, ñoù chính laø thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi nuôùc ta, song cô hoäi lôùn cuõng naèm trong chính thaùch thöùc ñoù.Nghò quyeát ñaïi hoäi IX “Theá kyû XXI seõ tieáp tuïc coù nhieàu bieán ñoåi: Khoa hoïc vaø coâng ngheä seõ coù böôùc tieán nhaûy voït. Kinh teá tri thöùc coù vai troø ngaøy caøng noåi baät trong quaù trình phaùt trieån löïc löôïng saûn xuaát”.