Tiểu luận Kỹ năng của luật sư trong việc hỗ trợ khách hàng khởi kiện tranh chấp thừa kế ra Tòa án

ật dân sự năm 2009……………………07 2.1. Thời điểm, địa điểm mở thừa kế……………………………….…….…..08 2.2. Người thừa kế……………………………………………………………….08 2.3. Di sản thừa kế……………………………………………..………………..10 2.4. Di chúc……………………………………………………………………….11 2.5. Thời hiệu khởi kiện vụ án thừa kế………..……………………………..12 Chương 2. KỸ NĂNG CỦA LUẬT SƯ TRONG VIỆC HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG KHỞI KIỆN TRANH CHẤP THỪA KẾ RA TÒA ÁN...……..13 1. Kỹ năng tiếp xúc khách hàng……………………………….……………. 13 1.1. Luật sư cần biết rõ về thân chủ…………………………………………..14 1.2. Trao đổi với khách hàng về nội dung tranh chấp..............................15 1.3. Tư vấn cho khách hàng về việc có khởi kiện hay không………...…..16 1.3.1. Về chủ thể khởi kiện………………….……………………………16 Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 3 1.3.2. Thẩm quyền của Tòa án giải quyết vụ việc……………….……16 1.3.3. Về thời hiệu khởi kiện…………………………………….……….17 1.3.4. Điều kiện về hòa giải ở cơ sở đối với tranh chấp thừa kế có liên quan đến quyền sử dụng đất……………………………..………………...19 1.4. Nghiên cứu, thu thập chứng cứ và xác định các quan hệ pháp luật trước khi khởi kiện......................................................................................20 1.4.1. Nghiên cứu, thu thập chứng cứ …………………………………20 1.4.2. Xác định di sản tranh chấp thừa kế……………………………..21 1.4.3. Các chế định áp dụng khi bảo vệ quyền, lợi ích cho khách hàng trong các vụ việc tranh chấp thừa kế theo di chúc……………….....….…....21 1.4.4. Các chế định áp dụng khi bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho khách hàng trong vụ việc tranh chấp thừa kế theo pháp luật………….22 2. Giúp khách hàng chuẩn bị hồ sơ khởi kiện………..……………...……24 2.1. Khái niệm về hồ sơ khởi kiện..............................................................24 2.2. Hướng dẫn khách hàng viết đơn khởi kiện…...…..…………...………24 2.3. Chuẩn bị tài liệu, chứng cứ………………………..………………….….27 2.4. Hồ sơ khởi kiện…………………………..………………..………………..27 2.5. Sắp xếp các giấy tờ trong hồ sơ khởi kiện……………………..……….28 3. Hướng dẫn khách hàng thủ tục nộp hồ sơ tại Tòa án…………..…....29 KẾT LUẬN…………………..……………………………………….………….31 Tài liệu tham khảo………………………………………………………………32 Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 4 Mở đầu Xã hội Việt Nam càng phát triển, khối lượng tài sản thuộc sở hữu tư nhân có giá trị ngày càng cao và quyền sở hữu cá nhân được luật pháp công nhận và bảo vệ, vấn đề thừa hưởng tài sản (thừa kế) luôn là một trong những các vấn đề gây tranh cãi do xung đột quyền lợi giữa các bên tham gia quan hệ và vấn đề này luôn là đề tài nóng cần tìm hiểu, xử lý khéo léo vì các quan hệ này có một đặc trưng đó là hầu hết các đối tượng tham gia quan hệ thừa kế đều có một điểm chung là ít nhiều có quan hệ huyết thống hoặc nuôi dưỡng. Tại Điều 58 Hiến pháp năm 1992 quy định: "Nhà nước bảo hộ quyền sở hữu hợp pháp và quyền thừa kế của công dân". Từ pháp lệnh thừa kế năm 1990 đến BLDS năm 1995, BLDS năm 2005, BLDS năm 2009. Việc phải cân nhắc giữa giá trị vật chất và giá trị đạo đức là một trở ngại lớn cho các luật sư khi tham gia bảo vệ quyền lợi cho các đối tượng tham gia quan hệ này khi phát sinh tranh chấp. Với các quy định cụ thể - rõ ràng - chặc chẽ của hệ thống pháp luật Việt Nam về thừa kế trong Bộ luật dân sự năm 2009 - Luật Hôn nhân Gia đình năm 2002 ít nhiều cũng đã giải quyết tốt vấn đề này. Tuy nhiên không ít những trường hợp phát sinh khiến các cơ quan tham gia giải quyết phải đau đầu do các quan hệ này khá phức tạp và ít nhiều do nhận thức của người dân về pháp luật cũng như việc hiểu biết các quy định này còn thấp và một phần do giá trị đạo đức của người Việt Nam theo truyền thống cũng ngăn cản không ít đến việc giải quyết các vấn đề có liên quan. Xuất phát từ thực tiễn tranh chấp về thừa kế và những quy định pháp luật về thừa kế ở Việt Nam hiện nay cũng như việc chính bản thân người luật sư phải thể hiện và khẳng định mình trong hoạt động nghề nghiệp, không ngừng trau dồi đạo Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 5 đức, nâng cao kỹ năng nghề nghiệp, cập nhật kiến thức chuyên môn để đáp lại sự kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và của toàn xã hội, tôi xin chọn đề tài "Kỹ năng của luật sư trong việc hỗ trợ khách hàng khởi kiện tranh chấp thừa kế ra Tòa án" làm bài tiểu luận. Qua đề tài tiểu luận này, mặc dù còn rất nhiều khiếm khuyết và thiếu sót, tôi cũng muốn góp một vài ý kiến nhỏ vào việc nâng cao kỹ năng của luật sư trong giai đoạn khởi kiện án tranh chấp thừa kế; đồng thời cũng chính là tạo điều kiện cho luật sư và nghề luật sư ngày càng vươn lên tầm cao mới, xứng đáng là một nghề được xã hội tôn vinh. Bố cục của tiểu luận. Với mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu như đã trình bày, kết cấu của tiểu luận ngoài phần mở đầu và kết luận, tiểu luận gồm 2 chương: Chương 1. Những nội dung cơ bản về chế định thừa kế trong Bộ Luật dân sự năm 2009. Chương 2. Kỹ năng của luật sư trong việc hỗ trợ khách hàng khởi kiện tranh chấp thừa kế ra Tòa án. Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 6 Chương 1. NHỮNG NỘI DUNG CƠ BẢN VỀ CHẾ ĐỊNH THỪA KẾ TRONG BỘ LUẬT DÂN NĂM 2009 1. Khái niệm - mục đích - ý nghĩa kỹ năng của luật sư hỗ trợ khách hàng trong giai đoạn khởi kiện vụ án dân sự. 1.1. Khái niệm khởi kiện vụ án dân sự. Căn cứ vào Điều 161 và 162 BLTTDS quy định về quyền khởi kiện thì khởi kiện vụ án dân sự là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức có đủ tư cách chủ thể tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp khởi kiện vụ án tại Tòa án có thẩm quyền yêu cầu bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình khi có căn cứ cho rằng họ có quyền và lợi ích bị xâm phạm hoặc việc các cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội theo luật định khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khác, lợi ích công cộng và lợi ích của Nhà nước. Khởi kiện vụ án dân sự là một hoạt động tố tụng mang tính chất tiên phong trong thủ tục giải quyết vụ án dân sự tại Tòa án. Khởi kiện vụ án dân sự đối với các đương sự là giai đoạn đầu tiên thể hiện ý chí của đương sự muốn được Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình đang bị xâm phạm. Về thực chất, đây là giai đoạn quyết định về những điều kiện phát sinh một vụ án dân sự tại Tòa án. Có nghĩa giai đoạn này đòi hỏi phải xác định các điều kiện khởi kiện một cách chính xác, rõ ràng và hợp pháp để tránh thiếu sót, sai về mặt nội dung và hình thức dẫn đến việc Tòa án không thụ lý vụ án, gây phiền hà, tốn kém cho các đương sự. Về phương diện kỹ năng của luật sư, hỗ trợ khách hàng trong giai đoạn khởi kiện vụ án dân sự là một hoạt động gồm những kỹ năng nghề nghiệp tiên quyết, quan trọng trong hoạt động tố tụng dân sự. Thực hiện đúng và đầy đủ những kỹ Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 7 năng trong giai đoạn khởi kiện, luật sư đã xem như có một hồ sơ đầy đủ, cơ bản của vụ án, nhằm tiết kiệm được thời gian, công sức và tạo được niềm tin, hy vọng cho khách hàng của mình trong những giai đoạn tố tụng tiếp theo. Đây cũng chính là yếu tố ảnh hưởng đến sự thành công trong nghề nghiệp của một luật sư. 1.2. Khái quát chung về thừa kế và tranh chấp thừa kế. Thừa kế là việc dịch chuyển tài sản của người chết cho những người còn sống theo di chúc hoặc theo pháp luật. Pháp luật về thừa kế của Việt Nam quy định việc chuyển tài sản của người chết cho người khác theo hai hình thức: - Theo di chúc: tức là người có tài sản lập di chúc để định đoạt tài sản của mình cho người khác. - Theo pháp luật: tức là việc người thừa kế được nhận di sản thừa kế trong trường hợp không có di chúc hoặc di chúc không hợp pháp và một số trường hợp đặc biệt khác mà pháp luật quy định. Tranh chấp thừa kế là những xung đột, mâu thuẫn, bất đồng được bộc lộ ra bên ngoài về quyền thừa kế, về việc thực hiện nghĩa vụ do người chết để lại, thanh toán các khoản chi từ di sản,… 1.3. Mục đích - ý nghĩa kỹ năng của luật sư trong hỗ trợ khách hàng khởi kiện vụ án dân sự. Cho đến thời điểm này, tranh chấp dân sự thực chất là một loại tranh chấp phổ biến và phức tạp trong thực tiễn giải quyết tranh chấp tại các cấp Tòa án. Khi cá nhân, cơ quan, tổ chức và các chủ thể khác nhận thấy họ có quyền dân sự bị xâm phạm, thì pháp luật trao cho họ quyền được khởi kiện vụ án dân sự để yêu cầu Tòa án có thẩm quyền giải quyết, nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 8 pháp của họ, ghi nhận trong Điều 4, 5 của Bộ luật Tố tụng dân sự (sau đây xin được phép ghi là BLTTDS) năm 2005. Như vậy, khi phát sinh tranh chấp, đương sự thực hiện quyền tự định đoạt của mình thông qua việc nộp đơn khởi kiện và các tài liệu, chứng cứ có liên quan, làm cơ sở cho yêu cầu khởi kiện. Đồng thời với việc được thực hiện quyền khởi kiện, cá nhân, cơ quan, tổ chức còn được pháp luật trao cho quyền được tự bảo vệ hoặc nhờ người khác bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho mình (Điều 9- Bộ luật TTDS năm 2005). Việc tham gia của luật sư trong giai đoạn này có vai trò rất quan trọng trong việc giúp khách hàng xác định những thuận lợi và khó khăn của việc khởi kiện. Đây cũng là giai đoạn đầu tiên luật sư giúp khách hàng hiểu rõ bản chất pháp lý vấn đề tranh chấp và những yêu cầu của khách hàng, giúp họ thực hiện quyền và nghĩa vụ chứng minh thông qua việc chuẩn bị hồ sơ khởi kiện với những chứng cứ có liên quan làm cơ sở cho Tòa án thụ lý, giải quyết tranh chấp để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các đương sự, đảm bảo công bằng xã hội. 2. Chế định thừa kế trong Bộ Luật dân sự. Chế định thừa kế là một chế định quan trọng trong hệ thống các quy phạm pháp luật dân sự Việt Nam. Hơn nữa trong những năm gần đây, số vụ việc tranh chấp về thừa kế luôn chiếm tỷ trọng trong các tranh chấp dân sự và có tính phức tạp cao. Bởi vậy, việc nghiên cứu và nắm rõ các quy định pháp luật về thừa kế là một đòi hỏi cơ bản khi luật sư tham gia bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho khách hàng. Nhìn chung, những nội dung cơ bản của chế định thừa kế được thể hiện qua các vấn đề sau: Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 9 2.1. Thời điểm, địa điểm mở thừa kế. Theo qui định tại Điều 636 Bộ Luật dân sự thì thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. trong trường hợp Tòa án tuyên bố một người đã chết, thì thời điểm mở thừa kế là ngày mà Tòa án xác định người đó đã chết. Nếu không xác định được chính xác ngày chết của người đó thì ngày bản án tuyên bố một người đã chết có hiệu lực pháp luật được coi là ngày mà người đó chết. Địa điểm mở thừa kế là nơi cư trú cuối cùng của người để lại di sản; nếu không xác định được nơi cư trú cuối cùng, thì địa điểm mở thừa kế là nơi có toàn bộ hoặc phần lớn di sản. Việc xác định thời điểm, địa điểm mở thừa kế là yêu cầu đầu tiên của quan hệ thừa kế và đóng vai trò rất quan trọng. Vì tại thời điểm và địa điểm này sẽ xác định được người thừa kế của người chết, di sản mà người chết để lại, xác định Tòa án có thẩm quyền thụ lý, nơi thực hiện nghĩa vụ cũng như thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế. Đồng thời việc xác định chính xác địa điểm mở thừa kế còn đóng vai trò quan trọng khi xác định việc từ chối nhận di sản có hợp pháp hay không. Theo quy định Điều 645 BLDS “ việc từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản; Người từ chối phải báo cho những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản, công chứng Nhà nước hoặc UBND xã, phường, thị trấn nơi có địa điểm mở thừa kế về việc từ chối nhận di sản”. 2.2. Người thừa kế. Để xác định được người thừa kế của người chết vào thời điểm người này chết, cần phải xác định được là người chết có để lại di chúc hay không. Nếu có di chúc thì người thừa kế sẽ được xác định theo di chúc. Nếu không có di chúc hoặc di chúc không hợp pháp hoặc di chúc không phát sinh được hiệu lực pháp luật thì Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 10 người thừa kế sẽ được xác định theo quy định của pháp luật. Theo đó người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây: a. Hàng thứ nhất: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi ,mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết. b. Hàng thứ hai: ông nội, bà nội, ông ngọai, bà ngọai, anh ruột, chi ruột, em ruột của người chết. c. Hàng thứ ba: cụ nội, cụ ngọai của người chết ; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau. Những người ở hàng thừa kế chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước đó đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng thừa kế hoặc từ chồi nhận di sản ( Điều 679 ). Tuy nhiên trong một số trường hợp kể cả thừa kế theo di chúc hay theo pháp luật, thì những người sau đây không có quyền được hưởng thừa kế: - Bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó. - Vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản. - Bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế nhằm hưởng một phần hoặc tòan bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền được hưởng. - Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc, giả mạo, sửa chữa di chúc, hủy di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý muốn của người để lại di sản. Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 11 Nhưng những người có hành vi này vẫn được hưởng di sản, nếu người để lại di sản đã biết hành vi của người đó, nhưng vẫn cho họ hưởng di sản. Như vậy, người thừa kế có thể là cá nhân hoặc cơ quan, tổ chức. Trường hợp người thừa kế là cá nhân thì cá nhân đó phải là người còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết. Trong trường hợp người thừa kế theo di chúc là cơ quan, tổ chức, thì cơ quan, tổ chức phải tồn tại vào thời điểm mở thừa kế (Điều 638 Bộ Luật Dân Sự). 2.3. Di sản thừa kế. Theo quy định tại Điều 637 di sản bao gồm: Tài sản riêng của người chết, phần tài sản của người chết trong tài sản chung với người khác. Quyền sử dụng đất cũng thuộc di sản thừa kế và được để lại thừa kế theo quy định tại phần thứ năm của BLDS. Một thực tế hiện nay, có nhiều cách hiểu khác nhau về di sản, dẫn đến tình trạng các vụ án thừa kế phải xét xử lại do xác định di sản không chính xác. Vậy hiểu thế nào mới chính xác và đầy đủ? Tại Điều 172 BLDS quy định “ tài sản bao gồm vật có thực, tiền, giấy tờ có giá trị được bằng tiền và các quyền tài sản ”. Như vậy, quyền tài sản đã nằm trong khái niệm tài sản. Cho nên cần phải hiểu khái niệm di sản còn bao gồm cả các quyền tài sản như: quyền đòi bồi thường thiệt hại, quyền đòi nợ, quyền thừa kế giá trị, quyền sử dụng nhà thuê của nhà nước. Mặt khác, di sản thừa kế không bao gồm nghĩa vụ của người chết. Do vậy, trong trường hợp người có tài sản để lại còn có cả nghĩa vụ về tài sản, thì thông thường phần nghĩa vụ này sẽ được thanh tóan bằng tài sản của người chết. Phần Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 12 còn lại sẽ được xác định là di sản thừa kế và được chia theo di chúc hay quy định của pháp luật. Theo đó, nghĩa vụ của người chết được thực hiện như sau: Nếu di sản đã được chia thì mỗi người thừa kế sẽ có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ về tài sản do người chết để lại tương ứng với phần tài sản mà mình đã nhận. Trong trường hợp di sản chưa được chia, thì nghĩa vụ tài sản do người chết để lại được người quản lý di sản thực hiện theo đúng thỏa thuận của những người thừa kế. Trong trường hợp Nhà nước, cơ quan, tổ chức hưởng di sản theo di chúc, thì cũng phải thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại như người thừa kế là cá nhân. 2.4. Di chúc. Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Di chúc phải được lập thành văn bản. Trong trường hợp tính mạng của một người bị cái chết đe dọa do bệnh tật hoặc các nguyên nhân khác mà không thể lập di chúc bằng văn bản, thì có thể di chúc miệng. Di chúc miệng chỉ được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau đó những người làm chứng phải ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Sau 3 tháng, kể từ thời điểm di chúc miệng mà người để lại di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt, thì di chúc miệng bị hủy bỏ. Trong trường hợp di chúc của người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha mẹ hoặc người giám hộ đồng ý; Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có chứng nhận của Công chứng nhà nước hoặc chứng thực của UBND xã, phường, thị trấn. Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 13 Tuy nhiên, một di chúc dù bằng văn bản hay bằng miệng thì chỉ được coi là hợp pháp khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện sau: Người lập di chúc đã thành niên, minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa đối, đe dọa hoặc cưỡng ép. Nội dung di chúc không phải trái pháp luật, đạo đức xã hội, hình thức di chúc không trái quy định của pháp luật. Nếu việc lập di chúc có người làm chứng thì người làm chứng không phải là những người sau: Người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc gồm tất cả các hàng thừa kế theo Điều 679 BLDS. Người có quyền nghĩa vụ tài sản liên quan tới nội dung di chúc. Người chưa đủ 18 tuổi, hoặc đủ 18 tuổi nhưng người đó bị tâm thần hoặc mắc các bệnh khác mà không thể nhận thức và làm chủ được hành vi của mình. 2.5. Thời hiệu khởi kiện vụ án thừa kế. Theo qui định tại Điều 648 Bộ Luật Dân Sự : “thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế là mười năm, kể từ ngày mở thừa kế”. Trong thời hạn này, người thừa kế có quyền yêu cầu Tòa án chia thừa kế, xác định quyền thừa kế của mình, truất quyền thừa kế của người khác. Hết thời hạn này, người thừa kế không còn quyền khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp về quyền thừa kế. Thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế sẽ được tính bắt đầu từ thời điểm bắt đầu của ngày tiếp theo ngày xảy ra sự kiện người để lại di sản chết và do đó, thời điểm kết thúc là thời điểm kềt thúc ngày tương ứng 10 năm sau. Tuy nhiên phải hiểu thời điểm mở thừa kế là thời điểm được xác định bằng giờ người để lại di sản chết, tại thời điểm đó xác định người thừa kế, di sản của người chết,… để bảo vệ quyền lợi của những người thừa kế. Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 14 Như vậy, thừa kế là việc chuyển giao tài sản của một người sau khi người này chết cho những người khác theo qui định của pháp luật. Việc chuyển giao này có thể thực hiện theo di chúc, nếu người có tài sản đã lập di chúc trước khi chết. Trường hợp không có di chúc, di chúc không hợp pháp hoặc di chúc không phát sinh được hiệu lực pháp luật, thì việc chuyển giao tài sản sẽ thực hiện theo pháp luật. Trong trường hợp có tranh chấp về tài sản thừa kế thì người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan có quyền yêu cầu Tòa án giải quyết. Qua quá trình phân tích những nội dung cơ bản của chế định thừa kế, chúng ta có thể nhận thấy các vụ án tranh chấp về thừa kế có những đặc điểm sau: Quan hệ pháp luật về thừa kế là một quan hệ pháp luật mang tính chất đặc thù. Vì những người tham gia vào quan hệ pháp luật này là những bên có quan hệ huyết thống gần gũi với nhau như: cha, mẹ, con, anh, em v.v…hoặc quan hệ hôn nhân như: vợ chồng, và quan hệ nuôi dưỡng như: con nuôi. Chính vì vậy, để giải quyết các vụ tranh chấp về quyền thừa kế người Luật sư không những phải nắm vững và áp dụng đúng đắn các quy định của pháp luật về thừa kế mà còn phải có trách nhiệm nhằm giữ vững tình yêu thương, đoàn kết trong gia đình khách hàng của mình. Chương 2 KỸ NĂNG CỦA LUẬT SƯ TRONG VIỆC HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG KHỞI KIỆN TRANH CHẤP THỪA KẾ RA TÒA ÁN 1. Kỹ năng tiếp xúc khách hàng. Khi khách hàng tìm đến yêu cầu luật sư giúp đỡ, luật sư phải chú ý nghe để chắc lọc vấn đề, trao đổi các thông tin khách hàng cung cấp nhằm làm rõ nội dung đang có tranh chấp, quan hệ pháp luật của vụ kiện. Từ đó luật sư có thể hiểu được yêu cầu của khách hàng, xác định khả năng của Luật sư có đáp ứng được yêu cầu Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 15 của khách hàng không? Đồng thời luật sư sẽ xác định được thời hiệu khởi kiện, tư cách người đi kiện, các vấn đề liên quan đến thẩm quyền và việc lựa chọn Tòa án có thẩm quyền giải quyết. Đây cũng là nghệ thuật, đòi hỏi Luật sư phải hiểu biết về khoa học tâm lý, và văn hóa giao tiếp. Bằng thái độ chân tình tìm hiểu xem thân chủ của mình mong muốn đạt được gì, qua tiếp xúc, gặp gỡ họ có thể bộc bạch tất cả. 1.1. Luật sư cần biết rõ về thân chủ. Do đòi hỏi nghề nghiệp Luật sư trước hết phải biết về thân chủ, đây là cả một vấn đề khoa học và nghệ thuật lớn. Để bảo vệ lợi ích cho thân chủ, Luật sư không thể không biết rõ về thân chủ của mình, đặc biệt trong các vụ việc tranh chấp về thừa kế. Bằng cách gì và như thế nào để có được những thông tin đầy đủ khách quan, chuẩn xác về thân chủ, điều đó phụ thuộc cách tiếp cận và khả năng khai thác của từng cá nhân Luật sư. Luật sư cần lưu ý, thân chủ có thể là tổ chức, pháp nhân được thừa kế theo di chúc của người để lại di sản thừa kế. Trước hết, trong vụ việc tranh chấp thừa kế, Luật sư cần có đầy đủ thông tin về gốc gác, gia đình của chính thân chủ, những gì liên quan đến nhân thân của thân chủ. Xác định chuẩn xác quan hệ gia đình, dòng tộc của thân chủ với người để lại thừa kế... Xác định quan hệ của thân chủ với người hoặc số người đang có tranh chấp về di sản thừa kế là đương sự của vụ án. Tìm hiểu và có đánh giá chuẩn xác quan hệ giữa họ với nhau. Xác định quan hệ thân chủ của mình với những người có quyền và nghĩa vụ liên quan trong vụ việc tranh chấp. Xác định chuẩn xác quan hệ thân chủ với người làm chứng (nếu có) trong vụ tranh chấp. Bằng cách nào đó xác định nét chữ, bút tích, thói quen, sở thích, ý muốn của thân chủ. Ngoài ra, Luật sư cần tìm hiểu, cần biết về đạo đức, lối sống, quan hệ xã hội, nghề nghiệp, vị trí công tác thân chủ của mình. Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 16 Đồng thời, cần phải tìm hiểu quan hệ gia đình, thái độ đối xử của thân chủ với người thân, với những người khác mà thân chủ có quan hệ. Qua tìm hiểu, để Luật sư biết rõ mình đang bảo vệ quyền, lợi ích cho thân chủ mình là ai, tạo ra sức mạnh nội tâm trong công việc. 1.2. Trao đổi với khách hàng về nội dung tranh chấp. Tưởng đây là vấn đề đơn giản, nhưng qua thực tế hành nghề Luật sư, không phải Luật sư nào cũng nắm vững và hiểu yêu cầu đích thực của thân chủ. Đối với thân chủ là nguyên đơn dân sự, Luật sư cần nghiên cứu kỹ đơn kiện của thân chủ. Qua nghiên cứu đơn khởi kiện để xác định xem thời hiệu khởi kiện còn không, yêu cầu cụ thể của thân chủ gồm những gì : Di sản, quyền tài sản, và tìm hiểu xem ngoài ra thân chủ có yêu cầu gì khác không. Qua tiếp xúc và qua đơn, Luật sư phải nắm vững được mục đích thực tế, mục đích sâu xa của thân chủ qua vụ kiện. Qua đơn của thân chủ, Luật sư có thể nắm bắt nỗi niềm, dự cảm của thân chủ mình. Từ đó để Luật sư hiểu thêm về các luận cứ mà thân chủ dựa vào đó đưa ra yêu cầu. Nghiên cứu đơn của thân chủ hoàn chỉnh lại đơn, mở rộng phạm vi, yêu cầu hoặc sơ bộ giới hạn yêu cầu ... Việc nghiên cứu kỹ đơn của thân chủ nhằm xác định đúng yêu cầu của thân chủ, sẽ giúp cho Luật sư tìm những căn cứ pháp lý và căn cứ thực tế chứng minh cho yêu cầu chính đáng của thân chủ và sẽ không có những trục trặc khi phiên tòa diễn ra. Tránh được trình trạng: “ông nói gà, bà nói vịt”, giữa thân chủ và Luật sư. Đối với thân chủ là bị đơn dân sự, đề bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho thân chủ của mình, Luật sư phải nắm bắt căn cứ phản tố của thân chủ và những yêu cầu mà thân chủ có thể đưa ra độc lập đối với nguyên đơn. Tìm hiểu những trăn trở, băn khoăn của thân chủ, qua đơn phản tố. Luật sư có thể nắm bắt được tinh thần mà thân chủ mình muốn giải quyết trong vụ việc, mức độ thỏa hiệp, Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 17 những giới hạn không thể chấp nhận thỏa hiệp, những vấn đề về nguyên tắc mang tính sống còn trong giải quyết tranh chấp và chủ định của thân chủ về hướng giải quyết vụ tranh chấp. Chuẩn bị tốt khâu này, tại phiên tòa sẽ không có những trục trặc bất ngờ có thể xảy ra giữa Luật sư và thân chủ là bị đơn dân sự. Hiểu yêu cầu của thân chủ, là nắm bắt được cốt lõi mục đích và giới hạn cuối cùng của yêu cầu có thể đạt được, đồng thời tìm hiểu khả năng thỏa hiệp giải quyết bằng hòa giải. 1.3. Tư vấn cho khách hàng về việc có khởi kiện hay không. 1.3.1. Về chủ thể khởi kiện. Luật sư có thể hướng dẫn cho khách hàng tự mình khởi kiện hoặc thông qua người đại diện hợp pháp khởi kiện theo quy định tại Điều 161 BLTTDS. Khi khởi kiện tranh chấp thừa kế ra Tòa án, cũng như các loại vụ việc dân sự khác, chủ thể khởi kiện là cá nhân phải thỏa mãn điều kiện về năng lực hành vi dân sự và là người có quyền, lợi ích hợp pháp bị xâm phạm. Khi tiếp xúc với khách hàng Luật sư cũng cần tư vấn và xem xét về tư cách chủ thể khởi kiện liên quan trực tiếp đến quyền khởi kiện của khách hàng để có những tư vấn về điều kiện khởi kiện theo đúng quy định của pháp luật. Đối với trường hợp khách hàng ủy quyền cho chính luật sư hoặc cho người khác tham gia tố tụng thì luật sư cần hướng dẫn khách hàng lập giấy ủy quyền theo quy định của pháp luật hiện hành. 1.3.2. Thẩm quyền của Tòa án giải quyết vụ việc. Thầm quyền theo loại việc: tranh chấp thừa kế là một loại tranh chấp thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án theo quy định tại khoản 5 Điều 25 BLTTDS. Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 18 Về thẩm quyền theo cấp tòa: Luật sư cần xác định vụ án khởi kiện đúng cấp tòa có thẩm quyền giải quyết vụ việc theo quy định tại Điều 33, 34, 35, 36, 37 BLTTDS, Nghị Quyết số 32/2004/QH11, Nghị quyết số 01/2005/NQ-HĐTP. Ngoài việc lưu ý nguyên tắc xác định thẩm quyền đối với cấp tòa, những trường hợp thuộc thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh theo Khoản 1 Điều 33 BLTTDS. Luật sư cần lưu ý trường hợp "đương sự" ở nước ngoài theo quy định tại Điều 56 BLTTDS bao gồm cả người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan. Vì vậy, với những vụ việc mà có đương sự không phải là người thuộc các diện thưa kế nhưng có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đang ở nước ngoài hoặc việc giải quyết vụ án cần phải ủy thác tư pháp cho cơ quan lãnh sự của Việt Nam ở nước ngoài thì sẽ thuộc thẩm quyền của Tòa án cấp tỉnh. Luật sư cũng cần lưu ý các trường hợp tranh chấp di sản thừa kế là bất động sản áp dụng quy định tại điểm i Khoản 1 Điều 36 BLTTDS và thẩm quyền của tòa án theo sự lựa chọn của nguyên đơn. 1.3.3. Về thời hiệu khởi kiện. Có hai loại thời hiệu khởi kiện đối với vụ án tranh chấp thừa kế: Thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế là thời hạn mà người thừa kế được quyền khởi kiện để yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp bị xâm phạm, nếu thời hạn đó kết thúc thì mất quyền khởi kiện. Theo quy định tại Điều 648 BLDS thì thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản, xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác là 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế. Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại là 3 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế. Khi xem xét điều kiện về thời hiệu khởi kiện Luật sư cần lưu ý các quy định về thời hiệu khác với BLDS đó là: Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 19 - Vụ án có rơi vào trường hợp thời gian không tính vào thời hiệu khởi kiện theo quy định tại Điều 170 BLDS 2009. - Các quy định về bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện theo quy định tại Điều 171 BLDS 2009. - Quy định về thời gian không tính vào thời hiệu khởi kiện đối với việc thừa kế đã mở trước ngày ban hành Pháp lệnh thừa kế (30/8/1990). Việc xác định thời hiệu khởi kiện về thừa kế trên thực tế cũng tương đối phức tạp liên quan đến khá nhiều các văn bản khác nhau và việc xác định thời điểm mở thừa kế. Đối với việc thừa kế đã mở trước ngày ban hành Pháp lệnh thừa kế (ngày 30/8/1990), theo quy định tại khoản 4 Điều 36 Pháp lệnh thừa kế thì thời hiệu khởi kiện đến hết ngày 9/9/2000. Tuy nhiên, theo hướng dẫn tại Nghị quyết số 58/UBTVQH10 ngày 25/8/1998 của Uỷ ban thường vụ quốc hội từ ngày 1/7/1996 đến ngày 31/12/1998 không tính vào thời hiệu khởi kiện đối với giao dịch dân sự về nhà ở xác lập trước ngày 1/7/1991. Do vậy, thời hiệu khởi kiện loại việc này được tính đến ngày 9/3/2003. Bắt đầu từ ngày 10/3/2003 đương sự không còn quyền khởi kiện đối với những vụ án thừa kế có thời điểm mở thừa kế trước ngày 10/9/1990. Đối với những vụ án thừa kế có thời điểm mở thừa kế từ ngày 10/9/1990 đến trước ngày 1/7/1991 đây cũng là loại vụ án bị tạm đình chỉ giải quyết do đợi Nghị quyết 58/1998, thời gian từ 1/7/1996 đến 31/1/21998 cũng không tính vào thời hiệu khởi kiện, do vậy những vụ án thừa kế có thời hiệu khởi kiện trong khoảng thời gian từ 10/9/1990 đến ngày 30/6/1991 đến 1/1/2004 mới hết thời hiệu khởi kiện. Ngoài ra Luật sư cũng cần lưu ý quy định về “không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế’ được hướng dẫn tại Mục 2 Phần I Nghị quyết số 02/2004/NQ-HĐTP “Trường hợp trong thời hạn mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về quyền thừa kế và có văn bản cùng xác nhận là đồng thừa kế hoặc sau khi kết thúc thời hạn mười năm mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về hàng thừa kế và đều thừa nhận di sản do Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 20 người chết để lại chưa chia thì di sản đó chuyển thành tài sản chung của các thừa kế. Khi có tranh chấp và yêu cầu Toà án giải quyết thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế, mà áp dụng các quy định của pháp luật về chia tài sản chung để giải quyết”. Thời hiệu khởi kiện yêu cầu người thừa kế hiện nghĩa vụ do người chết để lại, thanh toán các khoản chi từ di sản: - Đối với việc mở thừa kế trước ngày ban hành Pháp lệnh thừa kế thì thời hiệu khởi kiện được xác định là 3 năm kể từ ngày banh hành Pháp lệnh thừa kế (khoản 4 Điều 36 Pháp lệnh Thừa kế năm 1990); - Đối với việc mở thừa kế kể từ ngày ban hành Pháp lệnh thừa kế (30/8/1990) thời hiệu khởi kiện được xác định là 3 năm kể từ thời điểm mở thừa kế (khoản 2 Điều 36 Pháp lệnh thừa kế năm 1990); - Đối với việc mở thừa kế kể từ ngày 1/7/1996 đến ngày 31/12/2005: áp dụng thời hiệu khởi kiện 2 năm quy định tại Điều 159 BLTTDS để xác định thời hiệu khởi kiện về yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ do người chết để lại, thanh toán các khoản chi từ di sản (do tại Điều 648 BLDS 1996 không quy định về thời hiệu khởi kiện đối với yêu cầu này); - Đối với việc mở thừa kế kể từ ngày 1/1/2006 thời hiệu khởi kiện về về yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ do người chết để lại, thanh toán các khoản chi từ di sản được xác định là 3 năm kể từ ngày người có di sản thừa kế chết (Điều 645 BLDS 2005). 1.3.4. Điều kiện về hòa giải ở cơ sở đối với tranh chấp thừa kế có liên quan đến quyền sử dụng đất. Nếu tranh chấp thừa kế mà liên quan đến quyền sử dụng đất thì theo quy định tại Điều 135, 136 Luật Đất đai năm 2003 thì các tranh chấp này cần phải được hòa giải tại cơ sở (UBND xã, phường, thị trấn). Những trường hợp này Luật Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 21 sư cần hướng dẫn khách hàng làm đơn đề nghị UBND xã, phường, thị trấn hòa giải. Nếu kết quả hòa giải là không thành hoặc không hòa giải được thì mới có thể khởi kiện ra Tòa án có thẩm quyền. Sau đó luật sư phân tích cho khách hàng biết những điểm mạnh và điểm yếu của họ, giúp khách hàng cân nhắc xem có nên khởi kiện hay không và dự liệu những rủi ro của việc khởi kiện hay không khởi kiện . Trên cơ sở phân tích, đánh giá, nội dung sự việc theo quy định của pháp luật, khách hàng sẽ quyết định khởi kiện hay không khởi kiện. Trong trường hợp đương sự quyết định khởi kiện ra trước Tòa án yêu cầu giải quyết tranh chấp về thừa kế thì Luật sư cần hướng dẫn khách hàng của mình. - Tính mức án phí cho khách hàng, hướng dẫn khách hàng tìm hiểu các điều kiện để khách hàng làm đơn xin miễn giảm án phí. - Giải thích cho khách hàng biết trình tự, thủ tục giải quyết vụ án, thời gian tối đa luật định để xem xét và giải quyết vụ án này là bao lâu. Hướng dẫn khách hàng chuẩn bị những gì để tham gia tố tụng được tốt. 1.4. Nghiên cứu, thu thập chứng cứ và xác định các quan hệ pháp luật trước khi khởi kiện. 1.4.1. Nghiên cứu, thu thập chứng cứ. Trong quá trình nghiên cứu tài liệu, chứng cứ, Luật sư cần chủ động đề xuất yêu cầu của mình đối với thân chủ trong việc cung cấp chứng từ, phát hiện và chủ động đề nghị thân chủ thu thập thêm chứng cứ khách quan (nếu thấy chưa đủ hoặc chưa thuyết phục). Trong trường hợp hồ sơ có những chứng cứ không đảm bảo, thiếu tính trung thực, không thiết phục, thì Luật sư nên chủ động yêu cầu thân chủ cung cấp các chứng cứ bổ sung, thay thế bằng những chứng cứ, tài liệu có tính khách quan và thuyết phục hơn. Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 22 Trong một vài trường hợp, xét thấy cần thiết. Luật sư có thể tự mình giúp thân chủ thu thập và cung cấp chứng từ, tài liệu cho Tòa án và cho chính mình để có đủ căn cứ lập luận bảo vệ lợi ích cho thân chủ. Luật sư cần hệ thống một cách khoa học hồ sơ vụ án qua việc tổng hợp, phân tích khách quan các chứng từ, đặc biệt là các chứng từ quan trọng có thể làm thay đổi nội dung vụ án theo hướng có lợi cho thân chủ mình trước hết là: 1.4.2. Xác định di sản tranh chấp thừa kế. Quan hệ tranh chấp thừa kế liên quan trực tiếp đến tài sản thừa kế và thường là những tài sản vừa có giá trị kinh tế, vừa có ý nghĩa tinh thần. Nên để bảo vệ một cách có hiệu quả quyền và lợi ích của thân chủ, Luật sư phải xác định rõ tài sản đang tranh chấp thừa kế. Di sản này là tài sản riêng của người chết và phần tài sản của người chết trong tài sản chung của người khác - tính từ thời điểm mở thừa kế. Luật sư phải xác định được đó là di sản thừa kế hợp pháp của người để lại thừa kế. Trong trường hợp cần thiết phải tra tìm cội nguồn, tập hợp các chứng cứ, tài liệu cần thiết để chứng minh cho tài sản đó là di sản đang tranh chấp của thân chủ mình, thì Luật sư nên dành công sức, thời gian thích đáng cho xác minh điều đó. Nếu di sản cần được giám định thì tương tự như vậy, cần đề nghị trưng cầu giám định của cơ quan có thẩm quyền. Trong khi xác định giá trị, số lượng, địa điểm liên quan đến di sản tranh chấp, Luật sư không nên quên là xác định luôn nghĩa vụ (có thể có) của người để lại thừa kế. Vì vấn đề thực hiện nghĩa vụ của người để lại thừa kế sẽ liên quan đến trách nhiệm, lợi ích của thân chủ. 1.4.3. Các chế định áp dụng khi bảo vệ quyền, lợi ích cho khách hàng trong các vụ việc tranh chấp thừa kế theo di chúc. Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 23 Trước hết, Luật sư cần xác định rõ di chúc đó có hợp pháp hay không về điều kiện người lập di chúc, hình thức di chúc, nội dung di chúc, hiệu lực pháp luật của di chúc, những quy định của di chúc có người làm chứng, có di chúc không cần có người làm chứng, di chúc có chứng nhận của công chức nhà nước hoặc chức thực của UBND xã, phường, các thủ tục lập di chúc tại phòng công chứng và UBND xã, phường, thị trấn và quy định của pháp luật về những người không được chứng nhận, chứng thực di chúc, ... Đặc biệt, Luật sư cần lưu ý khi di chúc có phần không hợp pháp mà phần đó có phần không có hiệu lực pháp luật. Hoặc trong trường hợp khi người để lại di sản thừa kế có nhiều bản di chúc đối với tài sản, thì chỉ có bản di chúc sau cùng mới có hiệu lực pháp luật. Trong trường hợp thân chủ của mình là người thừa kế không phụ thuộc di chúc - tức là những người con chưa thành niên, cha mẹ, vợ chồng, hoặc là con của người để lại di sản thừa kế đã thành niên mà không có khả năng tự lao động kiếm sống, thì họ được hưởng 2/3 kỷ phần được hưởng di sản theo pháp luật. Nếu như người để lại di chúc không cho họ hưởng di sản thừa kế, hoặc cho họ hưởng ít hơn 2/3 kỷ phần theo pháp luật, trừ trường hợp họ bị pháp luật cấm được hưởng quyền thừa kế. Trường hợp thân chủ của Luật sư là người được hưởng di sản di tặng của người để lại thừa kế, thì cần lưu ý, thân chủ không phải thực hiện nghĩa vụ tài sản đối với phần được di tặng. Người được hưởng di sản di tặng không được hưởng di sản đó chỉ trong trường hợp toàn bộ di sản để lại không đủ thanh toán nghĩa vụ của người để lại tài sản di tặng, thì phần tài sản di tặng cũng được dùng để thực hiện phần nghĩa vụ của người quá cố. 1.4.4. Các chế định áp dụng khi bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho khách hàng trong vụ việc tranh chấp thừa kế theo pháp luật. Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 24 Để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho thân chủ trong trường hợp tranh chấp thừa kế. Luật sư cần xác định đúng thân chủ của mình thuộc diện thừa kế, hàng thừa kế nào theo pháp luật. Bộ luật Dân sự quy định nguyên tắc thừa kế theo pháp luật: “ Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, truất quyền hưởng thừa kế hoặc từ chối nhận di sản”. Theo quy định của BLDS, di sản được chia theo pháp luật được áp dụng trong một số trường hợp sau: Không có di chúc, di chúc không hợp pháp, những người thừa kế theo di chúc đều chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc, cơ quan tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn vào thời điểm mở thừa kế, những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản thừa kế hoặc họ từ chối quyền hưởng di sản. Trong trường hợp chia thừa kế theo di chúc, còn những phần di sản không được định đoạt trong di chúc, phần di sản liên quan đến phần di chúc, phần di sản liên quan đến phần di chúc không có hiệu lực, hoặc phần di sản bị từ chối không hưởng hoặc của cá nhân được chỉ định làm người thừa kế chết cùng thời điểm với người thành lập di chúc hoặc phần di sản thuộc di chúc của tổ chức, cơ quan mà họ không tồn tại vào thời điểm thừa kế, thì những phần di sản đó được chia theo pháp luật. Luật sư lưu ý, phần nghĩa vụ trong các trường hợp nếu trên (nếu có) thì cũng được chia theo pháp luật phù hợp với tỉ lệ theo kỷ phần những ai được hưởng di sản theo pháp luật. Chia thừa kế theo pháp luật là chia di sản của người để lại thừa kế thành những phần bằng nhau cho những người cùng thừa kế. Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 25 2. Giúp khách hàng chuẩn bị hồ sơ khởi kiện. Theo như phần khái niệm khởi kiện vụ án dân sự, thì việc yêu cầu khởi kiện gởi cho Tòa án là nghĩa vụ của nguyên đơn, người được giả định là có quyền và lợi ích bị xâm phạm hoặc cơ quan, tổ chức được Nhà nước trao quyền khởi kiện nhằm bảo vệ lợi ích của người khác, lợi ích công cộng và lợi ích của Nhà nước. Vì vậy trong phần chuẩn bị hồ sơ khởi kiện, chỉ xin nêu trong trường hợp khách hàng là nguyên đơn quyết định khởi kiện. 2.1. Khái niệm về hồ sơ khởi kiện. Hồ sơ khởi kiện là hồ sơ mà nguyên đơn nộp cho Tòa án khi khởi kiện vụ án. Việc lập hồ sơ khởi kiện nhằm tập hợp một cách có hệ thống các tài liệu, chứng cứ và những vấn đề có liên quan đến vụ án mà nguyên đơn yêu cầu Tòa án xem xét, giải quyết. Hồ sơ khởi kiện giúp đưa các thông tin đích thực của nguyên đơn đến với các thành viên của Hội đồng xét xử. Hồ sơ khởi kiện chứa đựng những ý tưởng quan trọng mà qua đó nguyên đơn muốn làm rõ yêu cầu của mình. Với kỹ năng của luật sư trong việc hổ trợ khách hàng luật sư làm những công việc như; soạn thảo đơn khởi kiện; Điều 164 BLTTDS (theo mẫu); sắp xếp sự việc theo thời gian; đánh số bút lục các giấy tờ đính kèm để chứng minh cho yêu cầu của nguyên đơn. 2.2. Hướng dẫn khách hàng viết đơn khởi kiện. Luật sư phải hướng dẫn khách hàng viết đơn khởi kiện đúng hình thức và nội dung theo quy định tại Điều 164- BLTTDS. - Ngày, tháng, năm làm đơn khởi kiện. - Tên Tòa án nhận đơn khởi kiện. - Họ, tên, tuổi, chổ ở của người khởi kiện và người bị kiện, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan, người làm chứng(nếu có). Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 26 - Nội dung vụ kiện. - Thời điểm, địa điểm mở thừa kế. - Mối quan hệ huyết thống. - Phải đưa ra chính xác, đầy đủ các thông tin liên quan đến khối di sản đang có tranh chấp và hiện nay khối di sản đó đang do ai quản lý. - Nêu rõ yêu cầu của nguyên đơn. Nếu yêu cầu của mình hưởng di sản bằng hiện vật hoặc bằng tiền cũng phải nêu rõ. CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc ……., ngày…tháng…năm… ĐƠN KHỞI KiỆN (V/v …………………………………..) Kính gửi: Toà án nhân dân………………… Nguyên đơn: Người khởi kiện là cá nhân: Họ và tên…, Ngày sinh…, CMND…; Địa chỉ…. Người khởi kiện là cơ quan, tổ chức: (Quyết định thành lập số… nơi cấp…..ngày…/../.. có số tài khoản:… tại:…; do ông/bà… làm đại diện); Địa chỉ…; Theo uỷ quyền số: … (trường hợp nguyên đơn uỷ quyền cho người đại diện theo uỷ quyền) Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 27 Địa chỉ…; Bị đơn: Họ và tên………; Địa chỉ………..; (Quyết định thành lập số… nơi cấp…..ngày…/../..có số tài khoản:… tại:…; do ông/bà… làm đại diện); Địa chỉ…; Tên, địa chỉ của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, nếu có; Trình bày nội dung vụ kiện………………………………………… Để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, phía nguyên đơn kính đề nghị Toà án nhân dân ….. Xem xét giải quyết tranh chấp theo những yêu cầu cụ thể sau: (1)……………………………………………….. (2)……………………………………………….. …………………………………………………… Tôi (chúng tôi, cơ quan chúng tôi) xin nộp tạm ứng án phí đầy đủ và theo đúng thời gian qui định của pháp luật. (trường hợp nguyên đơn có hoàn cảnh kinh tế khó khăn có đơn xin miễm giảm án phí/ hoặc trường hợp vụ án theo qui định của pháp luật không phải nộp án phí thì không cần thiết ghi nội dung này) Tôi (chúng tôi, cơ quan chúng tôi) xin gửi kèm theo đơn này các tài liệu làm căn cứ cho yêu cầu khởi kiện. Kính đơn. NGƯỜI KHỞI KiỆN (ký tên, ghi rõ họ và tên) (Cơ quan, tổ chức kk, đại diện cơ quan, tổ chức ký tên, đóng dấu) Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 28 2.3. Chuẩn bị tài liệu, chứng cứ. Những chứng cứ, tài liệu liên quan đến vụ án khách hàng phải tự thu thập như: bản di chúc, giấy tờ chứng nhận là con nuôi, con đẻ, các tài liệu chứng minh nguồn gốc di sản v.v…Nhưng Luật sư phải hướng dẫn cho khách hàng biết chứng cứ nào là quan trọng đối với việc xem xét và giải quyết vụ án, trên cơ sở đó khách hàng thu thập, sắp xếp theo chỉ dẫn của luật sư. Đối với những chứng cứ là bản gốc duy nhất luậ sư cần hướng dẫn các khách hàng photo công chứng lại các bản gốc. Bước tiếp theo sau khi thu thập được các chứng cứ cần thiết, Luật sư cần hướng dẫn khách hàng cung cấp chứng cứ cho Tòa án. Về nguyên tắc thì chứng cứ sẽ được cung cấp lần lượt cho Tòa án để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của khách hàng. Tuy vậy, cung cấp chứng cứ nào và vào thời điểm nào là một quyết định mang tính chất chiến lược. Trong giai đọan chuẩn bị xét xử, bên cạnh các chứng cứ do bên mình cung cấp còn có các chứng cứ do phía bên kia cung cấp. Do đó để làm rõ yêu cầu của mình và phản bác các yêu cầu của đối phương, luật sư cần hướng dẫn khách hàng chỉ cung cấp cho Tòa án các chứng cứ với mục đích trên. Những chứng cứ chưa thực sự cần thiết phải cho đối phương biết thì khuyên khách hàng chưa nên cung cấp. Bởi vì nếu cung cấp thì phía đối phương sẽ tìm mọi cách để phản bác lại. Sau khi thực hiện các vấn đề trên, luật sư giúp khách hàng sắp xếp các tài liệu, chứng cứ để chứng minh yêu cầu của khách hàng thành tập hồ sơ khởi kiện gửi lên Tòa án. 2.4. Hồ sơ khởi kiện. + Đơn khởi kiện; + Các tài liệu làm cơ sở cho yêu cầu của nguyên đơn; Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 29 + Các tài liệu xác định tư cách chủ thể của nguyên đơn Các giấy tờ về quan hệ giữa người khởi kiện và người để lại di sản: + Giấy khai sinh; + CMND; + Giấy chứng nhận kết hôn; + Sổ hộ khẩu; + Giấy giao nhận nuôn con nuôi; “Để xác định diện và hàng thừa kế”. - Di chúc (nếu có); - Giấy chứng tử của người để lại di sản thừa kế; - Bản kê khai các di sản; - Các giấy tờ, tài liệu chứng minh sở hữu của người để lại di sản và nguồn gốc di sản của người để lại di sản; - Các giấy tờ khác: Biên bản giải quyết trong họ tộc; Biên bản giải quyết tại UBND xã, phường (nếu có); Tờ khai khước từ nhận di sản (nếu có). 2.5. Sắp xếp các giấy tờ trong hồ sơ khởi kiện. Theo quy định tại Điều 164 BLTTDS, người khởi kiện phải gởi kèm đơn khởi kiện tài liệu, chứng cứ để chứng minh cho những yêu cầu của mình là có căn cứ và hợp pháp. Vì vậy luật sư cần hướng dẫn cho khách hàng thu thập các tài liệu, chứng cứ tương ứng với từng yêu cầu cụ thể, từng quan hệ pháp luật cụ thể một cách logic, sắp xếp sự việc theo thời gian; đánh số bút lục các giấy tờ đính kèm để chứng minh cho yêu cầu của nguyên đơn có tính chính xác và thuyết phục cao khi Tòa án xem xét hồ sơ khởi kiện của khách hàng. Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 30 3. Hướng dẫn khách hàng thủ tục nộp hồ sơ tại Tòa án. Theo Điều 166 BLTTDS Luật sư hướng dẫn khách hàng nộp hồ sơ khởi kiện: 1. Trực tiếp tại Toà án và nhận biên lai, ngày khởi kiện được tính từ ngày đương sự nộp đơn tại Toà án; 2. Gửi đến Toà án qua đường bưu điện và lấy biên lai. Ngày khởi kiện được tính theo ngày trên dấu bưu điện nơi gửi; Sau khi nộp hồ sơ và có thông báo về việc nộp tạm ứng án phí, Luật sư hướng dẫn khách hàng đi nộp tạm ứng án phí tại cơ quan thi hành án dân sự cùng cấp với Toà án và đem biên lai nộp lại cho Tòa án để Tòa thụ lý vụ án; Trường hợp khách hàng có khó khăn về kinh tế, Luật sư có thể hướng dẫn làm đơn xin miễn nộp một phần hoặc toàn bộ tiền tạm ứng án phí. Đơn này phải được UBND xã, phường, thị trấn, cơ quan, tổ chức xã hội nơi cư trú hoặc làm việc của khách hàng chứng nhận mới có căn cứ để Toà án xem xét giải quyết yêu cầu của khách hàng. Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 31 CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập – Tự do – Hạnh phúc ……, ngày … tháng … năm … ĐƠN XIN MIỄN NỘP TẠM ỨNG ÁN PHÍ Kính gửi: Toà án nhân dân ………….(toà án nơi khởi kiện) Tôi (chúng tôi) là: Họ và tên:…… ; Sinh năm: ……; CMTND số: ………do Công an…… cấp, ngày… tháng … năm … ; trú tại: Vụ kiện đang được xem xét thụ lý giải quyết tại TAND……… . Do điều kiện hoàn cảnh kinh tế của tôi (chúng tôi) rất khó khăn (trình bày cụ thể những khó khăn về điều kiện sinh hoạt, thu nhập kinh tế…). Vì vậy, tôi (chúng tôi) không có điều kiện để nộp tạm ứng án phí theo qui định của pháp luật Tôi (chúng tôi) làm đơn này đề nghị Quí toà xem xét đến hoàn cảnh khó khăn về kinh tế của tôi, cho tôi được miễn toàn bộ, hoặc 1 phần số tiền tạm ứng án phí trong vụ kiện này. Tôi xin trân trọng cảm ơn. Xác nhận của UBND xã/ phường NGƯỜI LÀM ĐƠN Nơi cư trú về hoàn cảnh khó khăn (ký và ghi rõ họ và tên) Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 32 KẾT LUẬN Tranh chấp thừa kế là một loại hình tranh chấp khá phổ biến và phức tạp trong thực tiễn giải quyết các tranh chấp tại các cấp Tòa án, bao gồm nhiều loại di sản như tiền, các loại giấy tờ có giá trị, động sản, bất động sản, quyền tài sản,…Cũng giống như khi hỗ trợ khách hàng khởi kiện các loại tranh chấp khác ra Tòa án, Luật sư cần có một số kỹ năng chung như: tiếp xúc khách hàng, tư vấn về điều kiện khởi kiện, tư vấn về hồ sơ và thủ tục khởi kiện, thu thập chứng cứ, hướng dẫn khách hàng bổ sung tài liệu chứng cứ. Tuy nhiên, do những đặc thù của tranh chấp thừa kế nên Luật sư cũng cần có thêm các kỹ năng riêng ngoài các kỹ năng chung như đã trình bày ở trên nhằm dảm bảo việc bảo vệ lợi ích tốt nhất cho khách hàng. Điều này đòi hỏi người luật sư không ngừng nâng cao kiến thức trong các lĩnh vực nói chung, kiến thức pháp luật nói riêng; trau dồi kỹ năng nghề nghiệp và luôn đặt đạo đức nghề nghiệp lên hàng đầu là tiêu chí xuyên suốt khi luật sư vận dụng các kỹ năng ấy để trợ giúp khách hàng, dẫn dắt họ đi trên một hành lang pháp lý an toàn, đồng thời hướng đến việc tạo lập những mối quan hệ xã hội hài hòa nhằm hạn chế đến mức thấp nhất những tranh chấp về thừa kế, thường là giữa những người thân cận, quen biết lẫn nhau, góp phần xây dựng sự nghiệp “Dân giàu, nước mạnh, xã hội Công bằng- Dân chủ- Văn minh” Tiểu luận học phần dân sự Nguyễn Thanh Hùng – Lớp C – SBD 149 33 Tài liệu tham khảo. 1- Hiến pháp năm 1992; 2- Bộ luật Dân sự; 3- Bộ luật Tố tụng Dân sự; 4- Pháp lệnh thừa kế, ngày 30/8/1990; 5- Nghị quyết số 58/UBTVQH10 ngày 25/8/1998; 6- Nghị quyết số 02//2004/NQ-HĐTP; 7- Nghị quyết số 01//2005/NQ-HĐTP; 8- Nghị định 70/CP ngày 12/6/1997 của Chính phủ về án phí, lệ phí; 9- Giáo trình Kỹ năng giải quyết vụ việc dân sự của Học viện Tư pháp; 10- Sổ tay Luật sư của Học viện Tư pháp; 11- Tuổi trẻ onlie thứ 7, 25/12/2010; 12- Trang Civillaw Network; 13- 14- Ecolaw@ecolaw.vn; 15- Website: http//:luatsuvn.com/.