Tiểu luận Kỹ năng sử dụng tiếng động trong báo phát thanh

HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN KHOA PHÁT THANH-TRUYỀN HÌNH TIỂU LUẬN ĐỀ TÀI : KỸ NĂNG SỬ DỤNG TIẾNG ĐỘNG TRONG BÁO PHÁT THANH MỤC LỤC A.MỞ ĐẦU......3 B.NỘI DUNG..4 I.Khái niệm Báo phát thanh..4 II.Tiếng động báo phát thanh....4 III.Khảo sát thực trạng sử dụng tiếng động trong tác phẩm báo phát thanh.7 IV.Kỹ năng sử dụng tiếng động trên báo phát thanh9 1.Những yêu cầu cơ bản về tiếng động được sử dụng trong báo phát thanh. 2.Cách thức khai thác và sử dụng tiếng động trong tác phẩm báp phát thanh. C.KẾT LUẬN28 A.MỞ ĐẦU Trong số các thể loại báo chí hiện nay,báo phát thanh ( báo nói ) đã từ lâu đóng một vai trò hết sức quan trọng trong việc truyền tải thông tin đến với người nghe trên sóng Radio.Lời nói, tiếng động, âm nhạc là 3 yếu tố cấu thành của ngôn ngữ báo nói. Nhưng để lời nói, tiếng động và âm nhạc gắn quyện vào nhau để tạo cho người nghe thoải mái, dễ hiểu nội dung thông tin mà tác giả muốn truyển tải đến công chúng thì tiếng động phát thanh có vai trò hết sức quan trọng trong việc cung cấp thời gian,không gian,bối cảnh,nhịp điệu từ đó tạo sự chân thực,khách quan cho thông tin mà nhà đài muốn truyền tải,làm tăng sắc thái biểu cảm cũng như tạo sự liên tưởng mạnh mẽ cho người nghe. Tuy nhiên để có thể thực hiện được những tác phẩm,chương trình phát thanh hay,sử dụng tiếng động một cách đa dạng nhưng đồng thời cũng phải hợp lý thì đòi hỏi rất nhiều những kỹ năng trong việc khai thác,sử dụng tiếng động.Và trong bài tiểu luận này chúng ta sẽ cùng tìm hiểu kỹ hơn về những kỹ năng sử dụng tiếng động trong báo phát thanh ( báo nói ) để từ đó thực hiện ra những chương trình có nội dung hay,hấp dẫn,đáp ứng nhu cầu thông tin,giải trí,thư gián của công chúng.Góp phần củng cố địa vị vững chắc của báo phát thanh,giúp cho làn sóng phát thanh bay cao hơn,xa hơn trước sự phát triển ngày càng nhanh của báo truyền hình và báo mạng điện tử trong thời kì truyền thông hiện đại như hiện nay B.NỘI DUNG I.KHÁI NIỆM BÁO PHÁT THANH -Báo phát thanh là loại hình báo chí chỉ sử dụng kỹ thuật sóng điện tử và hệ thống truyền thanh,truyền đi âm thanh,trực tiếp tác động vào thính giác của đối tượng tiếp nhận. -Phương tiện chuyển tải thông tin chính và duy nhất của báo phát thanh là sử dụng âm thanh tổng hợp gồm lời nói,tiếng động,âm nhạc,tác động trực tiếp vào thính giác đối tượng tiếp nhận. II.TIẾNG ĐỘNG BÁO PHÁT THANH Tiếng động là một trong ba thành tố của ngôn ngữ báo phát thanh: Lời nói,tiếng động và âm nhạc.Trong đó lời nói là thành tố chínhtrong ngôn ngữ báo phát thanh.Ở các chương trình,tác phẩm được phát trên các đài phát thanh quốc gia,đài phát thanh,truyền thanh địa phương hiện nay,thời lượng sử dụng tiếng động còn ít và hạn chế.Tuy nhiên không thể phủ nhận vai trò to lớn của tiếng động trong việc truyền tải thông tin đến công chúng nghe đài. 1.Khái niệm tiếng động -Tiếng động là những âm thanh được phát ra do sự va chạm nói chung của vạn vật tạo ra trong quá trình phát sinh,phát triển mà tai người có thể nghe thấy được. -Mức cường độ tiếng động ( âm thanh ) mà tai người có thể nghe thấy được là trong khoảng 20 Hz đến 20 kHz. 2.Tiếng động phát thanh 2.1 Khái niệm -Tiếng động trong báo phát thanh là những âm thanh của cuộc sống được phát ra trong quá trình vận động và phát triển của con người và vạn vật hoặc là những âm thanh mô phỏng tiếng động tự nhiên được nhà báo ghi âm sử dụng trong tác phẩm phát thanh làm tăng hiệu quả thông tin của mỗi một tác phẩm,chương trình phát thanh. 2.2 Phân lọai các dạng tiếng động báo phát thanh a, Dạng tiếng động phân chia theo nguồn gốc,xuất xứ Dựa theo tiêu chí về nguồn gốc,xuất xứ có thể phân chia thành tiếng động tự nhiên và tiếng động nhân tạo. -Tiếng động tự nhiên: Là tiếng động do người,vật tạo ra trong quá trình vận động phát triển. Ví dụ như tiếng tàu chạy,tiếng nước suối chảy róc rách,tiếng mưa rào,tiếng chó sủa -Tiếng động nhân tạo: Là tiếng động do nhà báo tạo ra bằng cách mô phỏng tiếng động từ tự nhiên. Ví dụ như huýt sáo để tạo tiếng chim hot,tạo tiếng vó ngựa bằng cách lấy hai gáo dừa khô gõ vào nhau hay lấy ống nước thổi vào thau nước để mô tả tiếng nước sôi b, Dạng tiếng động được phân chia theo cách thức sử dụng tiếng động của nhà báo Theo tiêu chí này,tiếng động được phân chia thành hai dạng tiếng động đồng thời và tiếng độc lập -Tiếng động đồng thời là dạng tiếng động được xuất hiện đồng thời cùng với các thành tố âm thanh khác như lời nói của phóng viên,lời nói của nhân vật hoặc xuất hiện đồng thời với âm nhạc Ví dụ: Trong vở kịch truyền thanh “ Hoa hậu du xuân” được phát trên VOV1 ngày 22/2/2015. Trong vở kịch này sau phần dẫn của người dẫn truyện,các nhân vật trò chuyện với nhau trên nền tiếng động đường phố,có tiếng động cơ xe máy,,tiếng còi xe ồn ào ngày tết để mô tả một cuộc nói chuyện trên đường phố.Như vậy,ở trong trường hợp nay,lời nói của nhân vật và tiếng động luôn gắn bó khăng khít với nhau,bổ trợ lẫn nhau. Trong chương trình Giao lưu Văn hóa các dân tộc : “Lễ hội Cầu Ngư- Trao truyền những giá trị văn hóa” (28/1/2015). Ở phần mở đầu chương trình đã sử dụng lời của phát thanh viên được dẫn trên nền tiếng trống,kèn được biểu diễn trong lễ hội Cầu Ngư . -Tiếng động độc lập là tiếng động xuất hiện trong tác phẩm một cách riêng biệt,không đi liền với bất kỳ một thành tố âm thanh nào khác . Ví dụ: Trong phóng sự phát thanh “Tiếng rao Sài Gòn”.Mở đầu tác phẩm tác giả đã sử dụng tiếng rao đêm Sài Gòn cùng với tiếng của một chiếc xe máy đi lướt qua,khi những tiếng rao ấy được nén âm lượng thấp xuống thì lời nói của phát thanh viên mới xuất hiện. III.KHẢO SÁT THỰC TRẠNG SỬ DỤNG TIẾNG ĐỘNG TRONG TÁC PHẨM PHÁT THANH Để thấy rõ thực trạng sử dụng tiếng động trong các tác phẩm,chương trình phát thanh hiện nay.Tôi đã tiến hành khảo sát 15 chương trình phát thanh GIAO LƯU VĂN HÓA CÁC DÂN TỘC (Hệ VOV 2-Đài tiếng nói Việt Nam) Bao gồm các tác phẩm-chương trình sau: 1.Lễ cúng cơm mới của đồng bào miền núi phía Bắc. (5/1/2015) 2.Cách làm nhà truyền thống của người Mông. (7/1/2015) 3.Hội làng Quế Võ-Nét đẹp văn hóa Kinh Bắc xưa (7/4/2015) 4.Lễ hội Kim Pang Then của người Thái-Lễ cúng cầu an,cầu phúc. (22/1/2015) 5.Trò chơi dân gian: Nét đẹp vùng cao Tây Băc. (26/1/2015) 6.Lễ hội Cầu Ngư-Trao truyền những giá trị văn hóa. (28/12014) 7.Múa dân gian: Những giá trị bản làn. (6/2/2015) 8.Tết Khu Cù Tê của Đồng báo La Chí (Hà Giang)-Tết sum họp gia đình. (10/2/2015) 9.Đặc sản Văn hóa ẩm thực các vùng miền. (19/2/2015) 10.Đàn dây-Những linh hồn quê. (23/2/2105) 11.Bếp lửa-Không gian linh thiêng và kỳ diệu (28/2/2105) 12.Trống hội-Âm vang bản làng. (3/3/2015) 13.Người Mông và những khúc ca dân tộc độc đáo. (9/3/2015) 14.Lễ hội Xăng Khan-Kết nối bản làng. (17/3/2015) 15.Lễ hội xuống đồng Bủng Kham-Cầu mùa,cầu phúc. (24/3/2015) Dạng tiếng động Đầu tác phẩm Giữa tác phẩm Cuổi tác phẩm Tiếng động độc lập 2 2 1 Tiếng động đồng thời 1 9 Kết quả khảo sát: Trong 15 chương trình phát thanh được khảo sát thì chỉ có 3 tác phẩm sử dụng tiếng động ngay từ đầu tác phẩm (chiếm 20 %), 11 tác phẩm không sử dụng tiếng động xuất hiện đầu tác phẩm mà xuất hiện từ giữa tác phẩm dưới hình thức trải dài theo lời dẫn của phóng viên và lời nói của nhân chứng (chiếm 73 %), Có 1 tác phẩm sử dụng tiếng động độc lập ở cuối chương trình (chiếm 7 %). Từ kết qủa khảo sát nêu trên,chúng ta có thể nhận thấy rõ tiếng động thường xuất hiện nhiều ở phần giữa nội dung của tác phẩm,giúp cho người nghe dễ dàng cảm nhận được nội dung,cũng như dòng chảy của câu truyện mà mỗi một tác giả muốn truyền đạt thông qua tác phẩm của mình.,một số tác phẩm sử dụng tiếng động ở phần đầu và cuối tác phẩm để tạo điểm nhấn cho tác phẩm phát thanh của mình,tạo ấn tượng đến với người nghe.Tuy nhiên ở phần cuối của mỗi một tác phẩm,khi đưa ra kết luận của vấn đề nên tiếng động ít được sử dụng ở những phần nội dung này. Tuy nhiên có thể thấy được rằng,tác giả của mỗi một chương trình phát thanh nêu trên đã thực sự sử dụng tiếng động một cách tinh tê và hợp lý phù hợp với nội dung của mỗi một tác phẩm.Tiếng động cũng được sử dụng một cách sinh động từ đó không gây nhàm chán cho người nghe. Qua đây có ta có thể đưa ra những nhận xét chung sau.Tiếng động có thể sử dụng ở bất kỳ phần nội dung của tác phẩm,với một thời lượng linh hoạt.Ở phần đầu tác phẩm thường sử tiếng độc độc lập để tạo điểm nhấn,cũng như thu hút thính giả ngay từ những phút đầu tiên phát sóng.Ở phần giữa thường sử dụng các tiếng động đồng thời xen lẫn với lời dẫn của phóng viên hay lời nói của nhân vật,đồng thời có thể sử dụng một số đoạn tiếng động độc lập với thời lượng ngắn.Phần cuối là phần kết thúc vấn đề thường không sử dụng tiếng động.Tuy nhiên tùy thuộc vào nội dung,đề tài,cách thể hiện tác phẩm mà ta có thể cho tiếng độc độc lập vào cuối tác phẩm. Tiếng động thực sự phù hợp với các thể loại sau: Tường thuật trực tiếp; Ghi nhanh trực tiếp; Phóng sự; Bài phản ánh về sự kiện,sự việc,giao lưu trực tiếp; tin về sự kiện,vụ việc. (Sắp xếp theo thứ tự mức độ phù hợp) IV. KỸ NĂNG SỬ DỤNG TIẾNG ĐỘNG TRÊN BÁO PHÁT THANH Khái niệm Kỹ năng: Kỹ năng là năng lực hay khả năng của chủ thể thực hiện thuần thục một hay một chuỗi hành động trên cơ sở hiểu biết (kiến thức hoặc kinh nghiệm) nhằm tạo ra kết quả mong đợi. Khái niệm kỹ năng sử dụng tiếng động trên báo phát thanh: Đó là năng lực,hay khả năng của đội ngũ nhà báo,phóng viên,biên tập viên phát thanh trong lĩnh vực khai thác và sử dụng tiếng động tự nhiên hay nhân tạo vào trong tác phẩm phát thanh nhằm tạo ra những tác phẩm,chương trình phát thanh có chất lượng cao,đáp ứng nhu cầu của thính giả nghe đài. 1.Những yêu cầu cơ bản về tiếng động được sử dụng trong Báo Phát thanh. 1.1 Tiếng động Phát thanh(tiếng động tự nhiên) khi được sử dụng trong các tác phẩm,chương trình phát thanh phải là “tiếng động thật,giống như thật”. Tiếng động được sử dụng để truyền tải thông tin phải là những tiếng động,âm thanh tự nhiên hoặc âm thanh,tiếng động đó cũng phải là bản sao của tiếng động tự nhiên.Đó là những tiếng động được nhà báo ghi âm lại trong quá trình sự kiện,câu chuyện đó diễn ra. Đối với phần âm thanh tiếng động này thì đòi hỏi tác giả cần phải chọn lọc,thêm bớt,cắt xén và sửa chữa sao cho tiếng động đó đảm bảo yêu cầu tự nhiên giống như thật.Nếu không cẩn thận chú ý đến yêu cầu này mà khiến cho tiếng động tự nhiên trong tác phẩm không giống so với tiếng động thực ngoài đời thì sẽ dễ gây phản cảm,phản tác dụng làm mất đi giá trị chân thực,khách quan của tác phẩm. Ví dụ: Trong một trương trình phóng sự viết về đề tài giao thông,thì nhất định nhà báo cần phải tiến hành ghi âm tiếng động-âm thanh đường phố(tiếng động cơ,tiếng còi của các phương tiện giao thông,tiếng người nói chuyện) trong một khoảng thời gian cần thiết,sau đó về chỉnh sử,cắt ghép để sao cho khi đưa vào tác phẩm thì thính giả sẽ hình dung ra được cảnh lưu thông trên đường phố. -Trong Phát thanh nhất là các tác phẩm chương trình thực tế,nên hạn chế sử dụng các tiếng động nhân tạo.Chỉ trừ các trường hợp tác giả không thể thu được tiếng động để đưa vào trong tác phẩm.Mà tác phẩm này nếu không có tiếng động thì sẽ làm giảm đi sự hấp dẫn của tác phâm đó thì tác giả có thể sử dụng những tiếng động lưu trữ có sẵn,sau đó lắp ghép chỉnh sửa rồi đưa vào trong tác phẩm.Điều này đòi hỏi những nhà báo,cần phải có trình độ,tay nghề cao để tạo nên những tiếng động như thật. 1.2 Tiếng động phát thanh cần phải có nhiệm vụ làm sáng tỏ bối cảnh ,không gian,thời gian,tâm trạng,tính cáchcủa sự vật,hiện tượng,con người được đề cập trong tác phẩm. Nói đúng hơn là những tiếng động được sử dụng trong một tác phẩm phát thanh cần phải cần phải đề cập một cách chân thực bối cảnh,không gian,thời gian..đồng thời giúp khắc họa rõ nét tâm trạng,chân dung nhân vật. Ví dụ: Trong phóng sự: Một xã “đáng sống” của huyện Khoái Châu thuộc chuyên mục Góc nhìn phóng viên-Hệ VOV2.(22/03/2015). Để nói lên phong trào vệ sinh đường làng ngõ xóm vào mỗi một buổi chiều tại thôn Thiết Trụ,xã Bình Minh,huyện Khoái Châu,tỉnh Hưng Yên.Tác giả bài phóng sự đã sử dụng tiếng chổi tre ngay từ khi bắt đầu phóng sự,sau đó là lời dẫn của Phát thanh viên để giúp cho thính giả cảm nhận rõ hơn về việc làm này của bà con nhân dân thôn Thiết Trụ. Tiếp theo là phần trả lời phỏng vấn của ông Đỗ Vũ Ngọc trưởng Ban Mặt trận thôn Thiết trụ cùng với đó là kèm theo những tiếng chim hót,tiếng gà kêu.Giúp cho thính giả cảm nhận và hình dung ra được sự trong lành,bonhf yên của của vùng thôn quê này.Và thấy được lợi ích từ một việc làm tưởng trừng nhỏ bé và không mấy cần thiết này. Hay để miêu tả cảnh khi ông Ngọc dẫn phóng viên đến nhà ông Lê Văn Tấn-một hộ gia đình trong thôn tiêu biểu trong phong trào vệ sinh đường làng ngõ xóm.Lúc này có tiếng cổng sắt nhà ông Tấn kêu lên khi ông Ngọc và phóng viên đã đến nhà ông Tấn. 1.3 Tiếng động phải có thông tin Không nên đưa vào tác phẩm phát thanh những tiếng động vô thưởng vô phạt,hoặc tiếng động phức tạp,làm hạn chế mục đích truyền tải thông tin của tác phẩm.Những tiếng động trong một tác phẩm phát thanh (tiếng động độc lập) cần phải đủ dài,đủ rộng đủ sâu để diễn đạt trọn vẹn một thông tin nào đó,đem đến một sự hình dung,liên tưởng phù hợp cho người nghe. Còn nếu chúng ta không đáp ứng đúng yêu cầu này đối với tiếng động thì sẽ làm mất đi giá trị của tác phẩm,khi mà người nghe họ phải tiếp nhận những âm thanh,tiếng động mà họ không hiểu đó là những âm thanh tiếng động gì. 1.4 Tiếng động mang tính đặc trưng Tiếng động mang tính đặc trưng là những tiếng động giúp cho nhà báo phản ánh đúng ý đồ,giúp cho người nghe không nhầm lẫn với bất kỳ một tiếng động nào khác. Có những tiếng động đặc trưng sau: -Một lễ hội mùa xuân thì thường có tiếng trống vật,tiếng khấn lần rần trong những ngôi chùa,tiếng loa phát thanh phát những bài hát về mùa xuân về quê hương đất nước.Tiếng người cười nói. -Buổi đêm ở một thôn quê vào hè đó là tiếng ếch kêu,tiếng dế gáy và đôi khi có tiếng gà gáy. -Đường phố chính là tiếng động cơ xe lưu thông trên đường -Bữa tiệc đó là tiếng người nói chuyện vui vẻ,tiếng của những bản nhạc của những cái cụm ly -Vào vụ gặt ngoài đồng là tiếng người gọi nhau í ới,tiếng của lưỡi liềm cắt lúa,tiếng của những chiếc máy phụt lúa vang khắp cánh đồng. 1.5 Tiếng động phải rõ ràng,chung thực,chính xác Yêu cầu này đòi hỏi về vấn đề đảm bảo chất lượng tiếng động.Vì nhiều khi tiếng động này sau khi đưa vào tác phẩm để truyền tải đến người nghe thì người nghe lại nghe thành một tiếng động khác.Nó giống như tạp âm. Điều này thì mỗi một nhà báo cần phải lưu ý trong quá trình ghi âm,từ việc chọn thiết bị ghi âm,đặt điểm máy ghi âm sao cho âm thanh được ghi lại rõ nét không pha tạp.Tránh âm thanh tiếng động khi ghi lại bị rè,vỡ gây ảnh hưởng đến nội dung của tác phẩm. 1.6 Tiếng động phải đủ dài đủ sâu,để người nghe có thể hiểu rõ ràng và cảm nhận. Ví dụ: Để miêu tả rõ ràng không khí nhộn nhịp,vui vẻ và ấm cúng của Tết Khu Cù Tê của đồng bào La Chí-Hà Giang.Tác giả của bài phóng sự đã sử dụng những tiếng động như tiếng trống,chiêng được đánh trong trong ngày tết,tiếng mọi người nói chuyện với nhau.Những tiếng động này được sử dụng ở dạng tiếng động độc độc lập sau lời dẫn của PTV và được đưa vào sử dụng ở đoạn giữa của tác phẩm. 1.7 Thời điểm,thời lượng cũng như âm lượng của tiếng động trong mỗi một tác phẩm phát thanh cần phải được sử dụng linh hoạt tùy thuộc vào ý đồ chủ quan của nhà báo. Cho đến nay thì vẫn chưa có một tiêu chuẩn nhất định nào về thời lượng của tiếng động trong tác phẩm phát thanh,bởi vì tiếng động cũng là một nghệ thuật,nó cần sự sáng tạo. Trong mỗi một tác phẩm phát thanh,tùy thuộc vào thể loại,nội dung của tác phẩm mà nhà báo quyết định sử dụng tiếng động sao cho hợp lý. Đối với các tác phẩm tường thuật,giao lưu trực tiếp thì tiếng động có thể đi suốt dọc theo chiều dài tác phẩm.Tiếng động lúc này kết hợp với các thành tố khác như lời nói phóng viên,nhân vật,nhân chứng và âm nhạc sẽ tạo nên một tác phẩm,chương trình phát thanh hoản chỉnh. -Trong những chương trình phát thanh trực tiếp như cầu phát than trực tiếp thì tiếng động có thể được sử dụng trong suốt chiều dài của tác phẩm.Tiếng động lúc này cùng kết hợp với âm nhạc cũng như lời dẫn của phóng viên và nhân vật-nhân chứng sẽ làm nên những chương trình phát thanh trực tiếp. -Còn đối với các tác phẩm,phóng sự,phỏng vấn ghi nhanhmỗi nhà báo đều tự quyết định về mặt thời lượng của các loại tiếng động được sử dụng. Ví dụ Trong phóng sự “ Tiếng giao thời @” được phát vào ngày 16/3/2015.Tác phẩm có thời lượng là 5’50s.Tác giả đã sử dụng tiếng động từ tiếng động độc lập đầu tác phẩm cho đến tiếng động đồng thời được sử dụng làm nền cho lời dẫn của phóng viên và lời nói của nhân vật là 5’30s.Điều này giúp cho tác phẩm chở nên chân thực và sinh động rất nhiều. Hay trong phóng sự: “Trạm Tấu:Khi người nghèo xuất ngoại” phát ngày 20/3/2015.Mở đầu tác giả sử dụng tiếng động đó chính là tiếng loa của xe tuyên truyền lưu động giới thiệu chính sách thúc đẩy xuất khẩu lao động của Đảng và nhà nước được trung tâm văn hóa thông tin huyện Trạm Tấu tuyên truyền đến từng xã trong huyện.Tuy tiếng động chỉ được sử dụng với thời lượng rất ngắn là 28s nhưng cũng đã đủ để giúp cho người nghe cảm nhận rõ hơn không khí của vùng quê nghèo Trạm Tấu lúc này. 1.8 Âm lượng của tiếng động trong tác phẩm phát thanh cần phải linh hoạt Âm lượng của tiếng động trong báo phát thanh luôn phải linh hoạt,lúc to,lúc nhỏ phụ thuộc vào chính nội dung của tác phẩm.Cùng trong một tác phẩm,có đoạn tiếng động có âm lượng to được vang lên một cách rõ ràng,nổi bật, tạo điểm nhấn,gây ấn tượng cho người nghe.Nhưng cũng có những đoạn tiếng động được cho âm lượng giảm dần,nhỏ dần xuống để hỗ trợ cho thông tin bài viết. Trong quá trình sử dụng tiếng động thì một điều rất đáng để lưu ý đó chính là cần phải phân biệt đúng đâu là tiếng động,đâu là lời nói của nhân chứng. Thực tế thì nhiều người,trong đó có cả một số phóng viên nhầm lẫn tiếng động chính là lời nói của nhân chứng. Lời nói trên sóng phát thanh bao gồm lời nói của phát thanh viên,biên tập viên và cả lời nói của nhân chứng.Cả nhà báo và nhân chứng đều phải dùng ngôn từ để có thể truyền đạt thông tin,thể hiện cảm xúc,thái độ.Như vậy lời nói của nhân chứng không phải là tiếng động mặc dù trong quá trình được phóng viên nhà báo phỏng vấn thì đi kèm với lời nói của nhân chứng là những tiếng động của môi trường xung quanh. 2.Cách thức khai thác và sử dụng tiếng động trong tác phẩm báo phát thanh. Để có được những tác phẩm phát thanh đạt chất lượng,thu hút thính giả thì đòi hỏi mỗi một nhà báo,phóng viên,biên tập viên phát thanh cần phải luôn chú tâm đến việc sử dụng tiếng động,sao cho những tiếng động được sử dụng phải phù hợp với nội dung của tác phẩm.Để có được điều đó,mỗi một nhà báo cần phải quan tâm tới những bước kỹ năng khai thác tiếng động sau: Ý tưởng về sử dụng tiếng động cho nội dung tác phẩm được viết ra hoặc là chỉ là những dự định trong đầu .Khi đến hiện trường thu thập thông tin,thì chắc chắn nhà báo đã có thể xác định được chủ đề bái viết,những nội dung thông tin sẽ có trong bài viết và xác định thể loại tác phẩm. Căn cứ từ những yếu tố nêu trên,nhà báo sẽ xác định được rằng tác phẩm này có cần sử dụng tiếng động không? Nếu có thì sẽ bao gồm những tiếng động nào? Sử dụng tiếng động độc lập,tiếng động nền hay cả hai dạng này? Và cuối cùng là nên đưa tiếng động vào những phần nội dung nào của tác phẩm cho bố cục tác phẩm được hợp lý? Từ những câu hỏi nêu trên,chắc chắn rằng mỗi một nhà báo đều sẽ phác thảo ra được ý tưởng sử dụng tiếng động cho tác phẩm báo phát thanh của riêng mình. Ví dụ: Khi viết một phóng sự với chủ đề “Toàn cảnh vụ chặt 6700 cây xanh ở thành phố Hà Nội”,nhà báo có thể đưa ra ý tưởng sử dụng tiếng động của mình như sau: -Xác định nội dung chính của bài phóng sự,bao gồm: Phần 1:Phản ánh thực trạng hiện nay là cây xanh ở thành phố Hà Nội đang dần bị chặt hạ. Phần 2: Tiếng hành tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến vụ việc này. Phần 3: Ý kiến của người dân Hà Nội về vụ việc này. Phần 4: Ý kiến của một số nhà chuyên môn về vấn đề này. -Những tiếng động mà nhà báo cần sử dụng dựa theo nội dung của từng phần như đã nêu trên trong phóng sự này 1,Tiếng xe cộ trên những tuyến đường có cây xanh đang bị chặt hạ. 2,Tiếng nói của những người công nhân có nhiệm vụ chặt hạ cây xanh. 3,Tiếng cưa máy.Tiếng dao chặt những cành cây nhỏ. 4,Tiếng ồn do người nói chuyện,tiếng máy ảnh trong một cuộc họp báo chất vấn các nhà lãnh đạo của các cơ quan ngành có liên quan để tìm câu trả lời xác đáng cho vụ việc này. Theo nội dung từng phần nhà báo có thể đưa tiếng động vào sử dụng như sau: Phần 1: Có thể đưa toàn bộ những tiếng động 1,2,3 nêu trên làm tiếng động độc lập tiếp sau đó sẽ dẫn lời của phóng viên,nhà báo. Phần2: Đưa những tiếng động cùng câu trả lời của những nhà lãnh đạo có liên quan trong cuộc họp báo để làm phần lý giải nguyên nhân của vụ việc này Phần 3: Bên cạnh những phần trả lời phóng vẩn của người dân về vụ việc này,tác giả cũng có thể sử dụng những tiếng động 1,2,3 đưa nó trở thành tiếng động nền,giúp cho tác phẩm trở nên sinh động,chân thực. Phần 4:Lấy ý kiến của các chuyên gia để đưa vào tác phẩm không cần phải sử dụng tiếng động. Phần cuối: Kết thúc phóng sự này có thể đưa tiếng cưa máy,tiếng những cái cây sau cưa bị đổ xuống cùng với lời nói của phóng viên hiện trường. 2.2 Thu âm tiếng động tại hiên trường Đây là một công đoạn hết sức quan trọng vì nó sẽ quyết định tới nội dung của tác phẩm,chương trình phát thanh mà một nhà báo thực hiện. Chính vì vậy khi đến hiện trường nhà báo cần phải: a.Quan sát hiện trường để đưa ra quyết định chọn lựa tiếng động cho phù hợp với nôi dung tác phẩm.Trong nhiều trường hợp,khi nhà báo nhận thấy không thể thu được những tiếng động phù hợp như hình dung ban đầu trước khi tiếp cận hiện trường ,nhà báo sẽ cần phải đưa ra những ý tưởng về sử dụng tiếng động nhân tạo để thay thế. b.Nếu có nhiều tiếng động thì nhà báo cần phải thực sự chú tâm lắng nghe để phân biệt xem sắc thái của từng tiếng động,từ đó đưa ra quyết định xem tiếng động nào thì phù hợp với sắc thái thông tin của từng phần nội dung trong tác phẩm. c.Kỹ thuật thu âm tiếng động tại hiện trường. -Bước đầu tiên trước khi nhà báo muốn thực hiện thu âm hiện trường đó là cần phải kiểm tra toàn bộ máy móc,những thiết bị cần sử dụng và chắc chắn rằng các thiết bị đó đã được kết nối sẵn sàng.Những thiết bị cần có khi đi thu âm hiện trường thường là micro,máy ghi âm,tai nghe cũng thực sự rất cần thiết. -Nhà báo cần phải dành thời gian nhất định để lựa chọn thời gian,địa điểm để tiến hành ghi âm,tính khoảng cách từ nơi ghi âm đến địa điểm phát ra tiếng động để có thể thu được những tiếng động hợp lý. Với những tiếng động có cường độ âm thanh nhỏ hoặc ở mức trung bình-nhà báo nên đến gần để có thể thu được âm thanh đó một cách chân thực. Với những tiếng động có cường độ âm thanh quá lớn thì nhà báo cần phải tìm một khoảng cách hợp lý,vì nếu thu quá gần thì sẽ dẫn đến âm thanh tiếng động đó bị vỡ,khi nghe thính giả rất khó nhận định đó là âm thanh tiếng động gì. Những vật có thể phát ra tiếng động to như máy cưa trong xưởng chế biến gỗ,máy phụt lúa,tiếng ồn của các phương tiện giao thông trên đường phố giờ cao điểm Khi phỏng vấn lấy lời nhân vật,thì nhà báo cũng nên lưu ý.Nên chọn địa điểm phỏng vẫn cách xa một khoảng cách nhất định với những nguồn âm thanh quá to như nêu trên,để tránh việc âm thanh,tiếng động lấn át lời của nhân vật phỏng vấn.Khi phỏng vấn nên đặt máy ghi âm gần với miệng của người nói. Nhà báo cần phải thật chú ý tới quá trình thu những tiếng động mà thính giả dễ nhầm lấn khi nghe như: +Tiếng các phương tiện giao thông trên phố với tiếng máy móc trong công trường xây dựng +Tiếng mưa rơi với tiếng nước suối chảy Nhà báo cần phải lựa chọn điểm và góc đặt mic sao cho phù hợp. d. Khi đến hiện trường nhà báo cần phải thu thật nhiều tiếng động để khi về sản xuất chương trình có thể có nhiều cơ hội lựa chọn những tiếng động phù hợp cho mỗi một chi tiết trong tác phẩm( tránh thu tràn lan những tiếng động không phù hợp mà ngay từ đầu đã không có trong ý tưởng thu thập tiếng động của nhà báo) -Nên dùng lời để đánh dấu từng phần tiếng động khác nhau,hoặc với loại máy ghi âm hiên đại,nhà báo có thể dùng marker để đánh dấu.Việc đánh dấu này sẽ giúp cho nhà báo dễ dàng trong quá trình chỉnh sửa lựa chọn tiếng động,từ đó tránh tình trạng quên hoặc nhầm lẫn. e. Sử dụng máy ghi âm chuyên dụng để đảm bảo chất lượng âm thanh tốt,chân thực,rõ nét từ đó tránh bị nhầm lẫn với tạp âm. Một số máy ghi âm chuyên dụng,có chất lượng ghi âm tốt giúp cho nhà báo có thể thu được những âm thanh tiếng động một cách trung thực sắc nét như: f.Bước cuối cùng là phóng viên,nhà báo cần phải nghe lại qua toàn bộ những phần tiếng động mà mình vừa thu.Và sẵn sàng thu lại,nếu những tiếng động vừa thu được không đảm bảo chất lượng âm thanh phục vụ cho bài viết. 2.3 Một số thiết bị máy ghi âm xách tay và những đặc điểm kỹ thuật cần lưu ý. Zoom H4n Đặc điểm kỹ thuật: Loại thẻ nhớ: SD (16MB-2GB); SDHC (4GB-32GB) Khả năng thu đa kênh Đầu vào: Analogue Micro ngoài: Micro tụ điện,Micro trong Zắc Micro: Canon (XLR), 3 li Định dạng ghi âm: -Đối vơí file âm thanh không nén ( WAV) Bit lượng tử:16/24 bit ; Tần số lấy mẫu (fs): 44,1/48/96 KHz -Đối với file âm thanh nén (MPEG3) Tốc độ truyền (Bit Rate):48-320 kb/s ; Tần số lấy mẫu: 44,1 KHz (thu), 48 KHz (thu,phát) Batterry: AA (2 pin) Thời gian sử dụng pin: 6-11h *Lưu ý: Đối với máy ghi âm Zoom H4n,nên sử dụng micro ngoài. Với micro trong nên để góc 90 độ giữa hai mic. Đồng thời điều chỉnh mức -12 dBFs đến -6 dBFs. Mở chế độ PreREC Đặc biệt máy ghi âm này có chức năng MASK để đánh dấu những đoạn ghi âm khác nhau,từ đó hỗ trợ rất nhiều cho khâu biên tập âm thanh tiếng động cho phóng viên,nhà báo sau này. b.Tascam DR-07 Đặc điểm kỹ thuật: Loại thẻ nhớ: SD Khả năng thu: Chỉ Stereo Đầu vào: Analogue Micro ngoài: Micro tụ điện,Micro trong Zắc Micro: 3 li Định dạng ghi âm: -WAV: 16/24 bit; fs: 44,1/48 KHz -MPEG 3: Bit Rate: 32-320 kb/s; fs: 44,1/48 KHz Battery: AA (2 pin) Thời gian sử dụng pin: 5h c.HHb FlashMic DRM-85 Đặc điểm kỹ thuật: Chỉ có thẻ nhớ trong (1Gb) Khả năng thu: Stereo,mono Đầu vào: Analogue Chỉ có micro trong Định dạng ghi âm: -WAV: 16 bit; fs: 44,1/48 KHz MPEG 2: Bit Rate 128 kb/s; fs: 44,1/48/32 KHz Battery: AA (2 pin) Thời gian sử dụng pin : 10h 2.4 Lựa chọn biên tập tiếng động. Sau quá trình thu thập tiếng động tại hiện trường và có được những file âm thanh tiếng động ở dạng “thô”.Lúc này nhà báo tiến hành công đoạn lựa chọn và biên tập tiếng động.Kỹ năng này đòi hỏi nhà báo cần phải dành một lượng thời gian nhất định,đồng thời nhà báo cũng phải có khả năng cảm thụ để có thể nhận biết được những sắc thái của mỗi một tiếng động.Từ đó lựa chọn ra được những âm thanh tốt,chất lượng. Để lựa chọn được những âm thanh tốt nhà báo cần phải có những ký năng cơ bản sau: -Nghe nhanh,nghe lướt lại toàn bộ những tiếng động mà mình thu được trong suốt quá trình tiếp cận hiện trường.Và ngay trong lần nghe đầu tiên này,nhà báo nên lựa chọn luôn những đoạn tiếng động cảm thấy cần thiết nên sử dụng trong tác phẩm thì nhà báo cần phải đánh dấu marker trên các phần mềm Adobe audition hoặc coppy các đoạn âm thanh đó để sau này có thể dễ dàng nghe lại và chọn lựa. -Nghe lại một lần nữa những tiếng động đã được ghi âm để coppy,cut những đoạn tiếng động cần cho nội dung thông tin của tác phẩm. -Sau khi lựa chọn được những file tiếng động cần thiết,nhà báo tiến hành biên tập kỹ lưỡng những đoạn tiếng động đó qua những công việc cụ thể như sau: + Loại bỏ tạp âm,tức là những tiếng ồn,tiếng động không có thông tin;cắt bỏ những tiếng động thừa hoặc lặp lại.. +Ghép những chi tiết tiếng động cần thiết lại với nhau thành một đoạn tiếng động hoàn chỉnh,hợp lý,đáp ứng yêu cầu của tiếng động phát thanh trong tác phẩm báo chí. +Tăng-Giảm âm lượn,pha trộn(Mix) các tiếng động lại với nhau sao cho tạo thành một dải tiếng động phù hợp với nội dung thông tin mà tác phẩm cần truyền tải. Tuy nhiên không được chỉnh sửa quá nhiều những file tiếng động đặc biệt là mix nhiều tiếng động lại với nhau tạo nên sự phức tạp và đôi khi trong nhiều trường hợp nó sẽ trở thành tạp âm. 2.5 Pha âm tiếng động cho tác pha âm Khái niệm pha âm trong phát thanh: “Pha âm” hay còn gọi là “dựng ghép” trong phát thanh có nghĩa là lựa chọn,sắp xếp và liên kết giữa những đoạn âm thanh tiếng động riêng biệt hoặc cũng có thể là giữa lời nói,tiếng động và âm nhạc để từ đó tạo ra một tác phẩm phát thanh thống nhất,hoàn chỉnh theo trình tự mà kịch bản đòi hỏi. -Trước đây,khi chưa có những phần mềm chỉnh sửa,cắt ghép hiện đại thì các nhà báo thường phải tiến hành pha âm theo phương thức truyền thống đó là ghi âm vào băng từ sau đó trộn âm thanh bằng phương thức thủ công,nghĩa là vào studio bật băng ghi âm lời nói rồi bật băng tiếng động để chèn vào những đoạn cần chèn nhạc ,rồi phát sóng trực tiếp,hoặc thu băng lại để phát sóng sau.Theo như phương thức này thì nhà báo chỉ có thể chèn được những đoạn tiếng động đơn giản.Hơn nữa còn tạo ra tâm lý ngại sử dụng tiếng động khi làm một tác phẩm báo phát thanh từ đó ít tạo ra được những chương trình tác phẩm hay,có chất lượng cao. Ngày nay với sự hỗ trợ của các phần mềm chỉnh sửa âm thanh hiện đại như Adobe audition,Cool Edit hay Dalet thì việc pha âm trong các chương trình phát thanh đã trở nên dễ dàng hơn rất nhiều.Đồng thời với những phần mềm này nhà báo cũng có thể pha được những tiếng động phức tạo tạo nên sự sinh động cho mỗi một tác phẩm phát thanh. Và pha âm là công đoạn cuối cùng để tạo ra một tác phẩm,chương trình phát thanh hoàn chỉnh khi mà đã có được lời nói,tiếng động và âm nhạc.Công đoạn này bao giờ cũng được tiến hành trước khi nhà báo đã hoàn tất hoặc gần hoàn chỉnh phần lời cho tác phẩm. Khi pha âm cho tác phẩm,nhà báo cần phải lưu ý một số vấn đề sau: -Có ý tưởng chi tiết về sử dụng tiếng động cho bài viết,trong đó cụ thể hóa: +Thời điểm tiếng động xuất hiện +Nội dung tiếng động +Dạng tiếng động( Tiếng động độc lập,hay tiếng động đồng thời) +Thời lượng cho từng tiếng động -Cụ thể hơn là nhà báo cần phải có trong đầu những hình dung cụ thể về dòng chảy tiếng động trong tác phẩm: Bắt đầu là tiếng động gì(xuất hiện dưới dạng nào),tiếp theo là tiếng động gì,những tiếng động đó xuất hiện ở những vị trí những phần nội dung thông tin nào trong bài viết,thời lượng của đoạn tiếng động đó là bao nhiêuCũng trong công đoạn này nhà báo cần phải chú ý đến tổng quan thời lượng,âm lượng của phần tiếng động mà mình sử dụng. -Pha âm phải làm sao cho tiếng động được đi ra một cách hài hòa hợp lý,làm tôn lên phần lời,phần nội dung chính của tác phẩm phát thanh. -Nghe tác phẩm hoàn chỉnh để có thể đảm bảo sự hoàn chỉnh,đồng đều giữa lời nói và tiếng động cả về thời lượng lẫn âm lượng.Kịp thời phát hiện ra những sai sót để chỉnh sửa.(Chú ý: Khi pha âm,nhà báo nên cố gắng làm sao cho phần tiếng động thật phong phú,tránh lặp lại tiếng động để tránh gây nên sự nhàm chán cho người nghe) C.KẾT LUẬN Kỹ năng sử dụng tiếng động trong báo phát thanh là tập hợp tất cả những kiến thức về lý thuyết cũng như kỹ năng thực tế mà mỗi một phóng viên nhà báo trong quá trình tác nghiệp đúc kết lại được.Từ những nội dung kiến thức nêu trên,mong rằng mỗi một phóng viên nhà báo đặc biệt là thế hệ phóng viên,nhà báo tương lai có thể nhận thấy rõ tầm quan trọng của tiếng động trong mỗi một tác phẩm báo phát thanh,cùng với đó vận dụng một cách đúng đắn những kỹ năng được đưa ra để có thể sáng tạo nên được những tác phẩm,chương trình phát thanh có chất lược cao,thu hút đông đảo thính giả lắng nghe.Từ đó góp phần củng cố,xây dựng báo phát thanh ngày càng phát triển,bền vững trước muôn vàn những khó khăn,thách thức trong bối cảnh truyền thông hiện đại ngày nay.