Tiểu luận Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp

Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 1 Tiểu luận Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 2 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP 1. Khái niệm, đặc điểm và sự cần thiết của thuế TNDN: 1.1 Khái niệm thuế TNDN: Thuế gắn liền với sự tồn tại, phát triển của Nhà nước và là một công cụ quan trọng mà bất kỳ quốc gia nào cũng sử dụng để thực thi chức năng, nhiệm vụ của mình. Tùy thuộc vào bản chất của Nhà nước và cách thức Nhà nước sử dụng, các nhà kinh tế có nhiều quan điểm về thuế khác nhau. Thuế TNDN là một loại thuế trực thu đánh vào lợi nhuận của các doanh nghiệp (DN). Thuế TNDN là loại thuế trực thu tính trên thu nhập chịu thuế của các tổ chức sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch vụ trong kỳ tính thuế. Thuế TNDN xuất hiện rất sớm trong lịch sử phát triển của thuế. Hiện nay ở các nước phát triển, thuế TNDN giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đảm bảo ổn định nguồn thu ngân sách Nhà nước và thực hiện phân phối thu nhập. Mức thuế cao hay thấp áp dụng cho các chủ thể thuộc đối tượng nộp thuế TNDN là khác nhau, điều đó phụ thuộc vào quan điểm điều tiết thu nhập và mục tiêu đặt ra trong phân phối thu nhập của từng quốc gia trong từng thời kỳ nhất định. Cách tính thuế TNDN: + Thu nhập chịu thuế = (thu nhập – chi phí) + Thuế DN phải nộp = thu nhập chịu thuế * thuế suất + Thu nhập của DN bao gồm doanh thu và các khoản thu nhập khác. + Chi phí của DN bao gồm: - Chi phí bằng tiền phát sinh trong kinh doanh như tiền lương, bảo hiểm xã hội và các chi phí trung gian: nguyên vật liệu, điện, nước, chi phí văn phòng… - Chi phí tài chính: từ các định chế tài chính và các tổ chức trên thị trường. - Chi phí khấu hao. Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 3 1.2 Đặc điểm của thuế TNDN: Thuế TNDN là một loại thuế trực thu. Tính chất trực thu được biểu hiện ở sự đồng nhất giữa đối tượng nộp thuế và đối tượng chịu thuế. Đặc điểm của thuế trực thu là việc đánh thuế có tính đến khả năng của nguời nộp thuế. Tuy nhiên, thuế TNDN thường không sử dụng thuế suất lũy tiến mà sử dụng thuế suất đồng nhất. Mức thuế suất khác nhau có thể áp dụng đối với các nhóm đối tượng hoặc một số loại thu nhập khác nhau tùy thuộc vào mục tiêu chính sách thuế của mỗi nước. Thuế TNDN đánh vào thu nhập chịu thuế của DN, mức động viên vào NSNN đối với loại thuế này phụ thuộc rất lớn vào hiệu quả kinh doanh của DN. Đối với thuế Giá trị gia tăng (GTGT), thuế Tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) thường là một số tiền cộng thêm vào giá bán của hàng hóa, dịch vụ, người bán hàng hoặc người cung cấp dịch vụ là người tập hợp và nộp thuế vào kho bạc. Vì vậy, nó chủ yếu phụ thuộc vào mức tiêu dùng hàng hóa. Khác với thuế TTĐB và thuế GTGT, thuế TNDN được xác định trên cơ sở thu nhập chịu thuế, nên chỉ khi DN, các nhà đầu tư kinh doanh có lợi nhuận mới phải nộp thuế TNDN. 1.3 Sự cần thiết của thuế TNDN: Thuế TNDN là một loại thuế bổ sung hay được coi là một loại thuế thu nhập trước hoặc thu gộp của thuế thu nhập cá nhân để tránh tình trạng thất thu và giảm bớt đầu mối thu. Đối với cơ quan thuế việc kiểm soát và hành thu thuế thuận lợi hơn so với việc kiểm soát từng cá nhân. Vì vậy, việc đánh thuế TNDN trước khi các thu nhập này được phân phối cho các cá nhân góp vốn vừa có thể giảm được đầu mối quản lý thu vừa có thể hạn chế việc thất thu do thiếu khả năng kiểm soát chặt chẽ. Lợi thế này đặc biệt đúng với các nước kém phát triển do chưa có thuế thu nhập cá nhân hoặc thuế thu nhập cá nhân chưa trở thành nguồn thu chủ yếu của NSNN. Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 4 Có thể thấy vai trò của thuế TNDN ở các điểm sau: Thuế TNDN là công cụ quan trọng để Nhà nước thực hiện chức năng tái phân phối thu nhập, đảm bảo công bằng xã hội. Thuế TNDN được sử dụng để điều tiết thu nhập của các nhà đầu tư nhằm góp phần đảm bảo công bằng xã hội bằng cách từng bước thu hẹp sự phân biệt giữa đầu tư trong nước và đầu tư nước ngoài, giữa DN nhà nước và DN tư nhân, đảm bảo sản xuất kinh doanh phù hợp với chủ trương phát triển kinh tế của Nhà nước. Trong điều kiện nền kinh tế thị trường ở nước ta, tất cả các thành phần kinh tế đều có quyền tự do kinh doanh và bình đẳng trên cơ sở pháp luật. Các DN với lực lượng lao động có tay nghề cao, năng lực tài chính mạnh thì DN đó sẽ có ưu thế và có cơ hội để nhận được thu nhập cao; ngược lại các DN với năng lực tài chính, lực lượng lao động bị hạn chế sẽ nhận được thu nhập thấp, thậm chí không có thu nhập. Ðể hạn chế nhược điểm đó, Nhà nước sử dụng thuế TNDN làm công cụ điều tiết thu nhập của các chủ thể có thu nhập cao, đảm bảo yêu cầu đóng góp của các chủ thể kinh doanh vào ngân sách Nhà nước được công bằng, hợp lý. Thuế TNDN là nguồn thu quan trọng của ngân sách Nhà nước và có xu hướng tăng lên cùng với sự tăng trưởng của nền kinh tế. Phạm vi áp dụng của thuế TNDN rất rộng, gồm nhóm kinh doanh và các tổ chức kinh tế có hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hoá, dịch vụ có phát sinh lợi nhuận. Khi nền kinh tế phát triển, đầu tư gia tăng, thu nhập của các chủ thể tư tăng lên làm tăng khả năng đóng góp vào nguồn ngân sách Nhà nước thông qua số thuế TNDN thu được ngày càng ổn định và vững chắc. Thuế TNDN là công cụ quan trọng để góp phần khuyến khích, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh phát triển theo chiều hướng kế hoạch, chiến lược, phát triển toàn diện của Nhà nước. Thuế TNDN còn là một trong những công cụ quan trọng của Nhà nước trong việc thực hiện chức năng điều tiết các hoạt động kinh tế - xã hội trong từng thời kỳ phát triển Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 5 kinh tế nhất định. Nhà nước ưu đãi, khuyến khích đối với các chủ thể đầu tư, kinh doanh vào những ngành, lĩnh vực và những vùng, miền mà Nhà nước có chiến lược ưu tiên phát triển trong từng giai đoạn nhất định. Xuất phát từ yêu cầu phải quản lý các hoạt động đầu tư và kinh doanh trong từng thời kỳ, thông qua việc quy định đối tượng nộp thuế, đối tượng chịu thuế, sử dụng thuế suất và các ưu đãi thuế TNDN, Nhà nước thực hiện các mục tiêu quản lý kinh tế vĩ mô. Chẳng hạn như Nhà nước khuyến khích nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào Việt Nam, khuyến khích các tổ chức, cá nhân trong nước tiết kiệm vốn, để dành cho đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh thông qua chính sách ưu đãi thuế suất, giảm thuế, miễn thuế… 2. Nguyên tắc đánh thuế TNDN: Việc xác định đối tượng nộp thuế TNDN ở mỗi quốc gia đều phải dựa trên những nguyên tắc đánh thuế nhất định. Trên thế giới đã từng tồn tại những nguyên tắc đánh thuế khác nhau. Có ba dạng nguyên tắc đánh thuế thu nhập cơ bản đó là: nguyên tắc đánh thuế theo quốc tịch, nguyên tắc đánh thuế theo nơi cư trú và nguyên tắc đánh thuế theo lãnh thổ. 2.1 Nguyên tắc đánh thuế theo quốc tịch: Nguyên tắc này xác định các tổ chức kinh tế được coi là có “quốc tịch” tại một nước là tổ chức pháp nhân được thành lập theo luật tổ chức kinh doanh của một nước được Nhà nước đó bảo hộ về mọi phương diện có nghĩa vụ bắt buộc phải nộp thuế đối với toàn bộ thu nhập và tài sản, bất kể thu nhập đó nằm trên phạm vi lãnh thổ nước đó hay nước khác. Tiêu chí để xác định “quốc tịch” của một tổ chức kinh doanh chính là DN đó được thành lập theo luật pháp của nước đó và có “trụ sở chính” đóng trên quốc gia đó. 2.2 Nguyên tắc lãnh thổ: Nguyên tắc này xuất phát từ quyền đánh thuế của một Nhà nước là không hạn chế trong phạm vi biên giới quốc gia. Theo đó thì Nhà nước có quyền đánh thuế không hạn chế đối với mọi khoản thu nhập hay tài sản có nguồn gốc phát sinh trong phạm vi lãnh thổ quốc gia, không tính đến mức độ quan hệ của từng đối tượng nộp thuế với Nhà nước. Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 6 Đối với thuế trực thu, nguyên tắc này được thể hiện dưới hình thức đánh thuế theo nguồn thu nhập hay tài sản phát sinh. Vì lý do đó mà người ta còn gọi nguyên tắc này là nguyên tắc đánh thuế theo nguồn gốc lãnh thổ hình thành thu nhập. 2.3 Nguyên tắc đánh thuế theo nơi cư trú: Theo nguyên tắc này, quyền đánh thuế của Nhà nước được xác lập trên cơ sở mối quan hệ kinh tế, xã hội của đối tượng nộp thuế đối với quốc gia đó. Khi một tổ chức sản xuất kinh doanh được xác định là “đối tượng cư trú” tại một nước thì có nghĩa là đối tượng đó gắn chặt đời sống kinh tế của mình với quốc gia đó, được hưởng các dịch vụ công cộng và cơ sở hạ tầng của quốc gia đó, nên phải có nghĩa vụ nộp thuế đối với mọi khoản thu nhập của DN. Đối với “đối tượng không cư trú” thì chỉ bị đánh thuế đối với phần thu nhập phát sinh trong phạm vi lãnh thổ của nước đó. Tiêu chuẩn “cư trú” được xác định bởi tài sản, quan hệ kinh tế, thời gian lưu trú tại một quốc gia, trong đó quan hệ kinh tế và thời gian cư trú có ý nghĩa quyết định. Một DN được coi là “cư trú” tại một nước nếu DN đó có “trụ sở điều hành thực tế” tại nước đó, còn nếu chỉ có “cơ sở thường trú” thì chỉ được coi là “đối tượng không cư trú”. Trong ba nguyên tắc nói trên, nguyên tắc quốc tịch ít được áp dụng, chỉ có một vài nước trong đó điển hình là Hoa Kỳ là áp dụng nguyên tắc này, vì nguyên tắc này không còn phù hợp trong điều kiện giao lưu kinh tế giữa các quốc gia ngày càng mở rộng, việc các công ty mở các công ty con ở nước ngoài (hoạt động theo luật pháp của nước đó) ngày càng nhiều, do vậy khái niệm “trụ sở chính” nhiều khi không còn có ý nghĩa, thay vào đó là khái niệm “trụ sở điều hành thực tế”. Nguyên tắc cư trú và nguyên tắc lãnh thổ được áp dụng ngày càng phổ biến ở các nước OECD (trừ Hoa Kỳ) và nhiều nước khác trên thế giới, hai nguyên tắc này được áp dụng bổ sung cho nhau trong hầu hết các luật thuế thu nhập của các nước. Dựa trên hai nguyên tắc cơ bản: nguyên tắc lãnh thổ và nguyên tắc cư trú, các nước có thể xác định đối tượng nộp thuế TNDN bao gồm: - Các tổ chức kinh doanh là “đối tượng cư trú” của nước đó (tức là nó có “trụ sở điều hành thực tế”). Đối tượng này phải có nghĩa vụ nộp thuế trên toàn bộ thu Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 7 nhập có được trong quá trình sản xuất kinh doanh bất kể thu nhập đó có nguồn gốc trong nước hay ở nước ngoài. - Các tổ chức kinh doanh nước ngoài là “đối tượng không cư trú” của nước đó nhưng có “cơ sở thường trú” đóng trên lãnh thổ của nước đó. Đối tượng “không cư trú” chỉ phải nộp thuế trên phần thu nhập phát sinh tại nước đó. - Các tổ chức kinh doanh nước ngoài không hiện diện trên lãnh thổ quốc gia nhưng thực hiện việc kinh doanh và có thu nhập phát sinh trên lãnh thổ quốc gia đó. Đối tượng nộp thuế này chỉ phải nộp thuế trên phần thu nhập phát sinh tại nước đó. Như vậy, việc áp dụng kết hợp giữa nguyên tắc cư trú và nguyên tắc lãnh thổ trong đánh thuế thu nhập cho phép bao quát hết đối tượng nộp thuế thu nhập và phù hợp với điều kiện quốc tế hóa đời sống kinh tế - xã hội ngày càng cao. 3. Bản chất của thuế TNDN: Xét trên góc độ học thuyết cổ điển, bản chất của thuế thể hiện rõ ở ba đặc điểm sau: - Thuế là khoản trích nộp bằng tiền của tổ chức, cá nhân cho nhà nước. - Thuế là khoản đóng góp bắt buộc dựa trên quyền lực nhà nước. - Thuế là khoản thu mang tính không hoàn trả trực tiếp. Các đặc điểm này vẫn tiếp tục được thừa nhận trong xã hội ngày nay, dù rằng quan niệm này hiện tại đã có nhiều thay đổi. Có thể nhận thấy điểm hạn chế lớn nhất của quan niệm cổ điển về thuế chính là ở chỗ nó đã tuyệt đối hóa vai trò quyền lực nhà nước trong việc xác lập và hành thu thuế, trên cơ sở nhấn mạnh tính cưỡng chế bắt buộc, tính không hoàn trả của thuế, đồng thời coi nhẹ vai trò và địa vị kinh tế, thành phần xã hội của người nộp thuế trong quan hệ nộp thuế với nhà nước. Theo quan niện hiện đại về thuế, vấn đề bản chất của thuế lại nằm ở các mục tiêu kinh tế và xã hội của thuế. Tuy không phủ nhận hoàn toàn các đặc trưng cơ bản của thuế theo quan niệm cổ điển nhưng các học giả hiện đại lại tìm cách chỉ ra những hạn chế của quan niệm cổ điển về thuế, trên cơ sở đó cho rằng cần nhận thức lại về bản chất mối quan Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 8 hệ nhà nước với công dân (với tư cách là người nộp thuế) trong lĩnh vực thuế vụ, dựa trên nền tảng ý tưởng về một xã hội công bằng và dân chủ. Theo đó, thuế được coi là cái giá mà người nộp thuế phải trả để đổi lấy các dịch vụ hàng hóa công cộng mà nhà nước cung cấp. Nói cách khác, đó là sự trao đổi lợi ích giữ nhà nước với người nộp thuế (học thuyết thuế – trao đổi). Việc nộp thuế còn được coi như hành động người nộp thuế chấp nhận hy sinh một phần lợi ích của mình cho nhà nước vì lợi ích chung của cộng đồng, bằng cách nộp thuế cho nhà nước theo sự ấn định thuế của nhà nước (học thuyết thuế – đoàn kết). Ngoài ra, mặc dù thuế được coi như sự trao đổi lợi ích giữa nhà nước và người nộp thuế, nhưng nếu sự trao đổi đó không đảm bảo lợi ích chính đáng cho tất cả mọi người dân, trong đó có những người nghèo thì cần thiết phải có sự hy sinh, tương trợ của những người có khả năng đóng thuế đối với nhóm người không có khả năng đóng thuế, dựa trên tinh thần đoàn kết và tương trợ cộng đồng (học thuyết thuế - bù đắp). Về sâu xa, bản chất của thuế TNDN cũng không nằm ngoài những bản chất chung của thuế. Tuy nhiên, xét về mặt hạch toán thuế, bản chất của thuế TNDN được hiểu như sau: Lợi nhuận ròng = Lợi nhuận gộp – Thuế TNDN phải nộp Như vậy, thuế TNDN là khoản nợ mà DN có trách nhiệm phải trả cho Nhà nước, được hạch toán khấu trừ vào phần lợi nhuận chưa phân phối, nó làm giảm lợi nhuận ròng của DN và có thể nói, thuế TNDN được coi là khoản chi phí thuế. Vì thế, DN thường tìm mọi cách để giảm tối đa gánh nặng thuế phải chịu và từ đó tăng lợi nhuận ròng (lợi nhuận sau thuế). 4. Tác động của thuế TNDN: 4.1 Tác động của thuế TNDN đến quyết định đầu tư: 4.1.1 Quyết định đầu tư trong trường hợp không có thuế TNDN: Giả sử: + Giá trị đầu tư thêm vào thiết bị là 1 đồng, việc đầu tư thêm sẽ tạo ra FK đồng đầu ra tăng thêm mỗi kỳ. FK gọi là lợi ích biên của đầu tư. Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 9 + Khấu hao mỗi kỳ là δ đồng. + Nguồn đầu tư thiết bị là từ vốn cổ phần, tỷ lệ chi trả cổ tức mỗi đồng vốn đầu tư là ρ đồng. Vậy chi phí mỗi kỳ phải bỏ ra để đầu tư vào thiết bị trị giá 1 đồng là: (δ + ρ) đồng. (δ + ρ) đồng này được gọi là chi phí biên, công ty sẽ ra quyết định đầu tư thêm 1 đồng nếu tiền lời mỗi kỳ ít nhất là (δ + ρ) đồng. Vì vậy, chi phí biên chính là tiền lời mong đợi khi công ty đầu tư thêm 1 đồng. Quyết định đầu tư trong trường hợp không có thuế thu nhập công ty được thể hiện qua biểu đồ sau: Đường lợi ích biên (đường FK) dốc xuống biểu thị lợi ích khi đầu tư thêm 1 đồng sẽ giảm xuống theo giả thuyết sản phẩm biên giảm dần. Đường chi phí biên là hằng số và bằng (δ + ρ). + Công ty sẽ đầu tư thêm cho đến khi chi phí biên bằng lợi ích biên (điểm A), tương ứng mức đầu tư là K1. + Đối với những điểm phía trái K1, việc đầu tư thêm sẽ tạo ra lợi ích lớn hơn chi phí, do đó công ty sẽ tiếp tục đầu tư. + Đối với những điểm phía phải K1, việc đầu tư thêm sẽ không mang lại hiệu quả do lợi ích tạo ra từ việc đầu tư thêm sẽ nhỏ hơn chi phí. K Chi phí biên và lợi ích biên A FK δ + ρ Đầu tư (K) Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 10 4.1.2 Quyết định đầu tư trong trường hợp có thuế TNDN không tính đến ảnh hưởng của khấu hao và giảm trừ thuế đối với đầu tư: Giả sử: thuế thu nhập công ty là T được đánh vào “thu nhập bằng tiền trừ chi phí bằng tiền”, tức không tính chi phí khấu hao trong tổng chi phí của công ty. + Lợi ích biên FK lúc này là: FK(1-T). + Chi phí biên không thay đổi so với trường hợp không có thuế. Điều này dẫn đến đường FK di chuyển qua trái, lúc này lựa chọn đầu tư tối ưu là điểm B, giá trị đầu tư giảm từ K1 xuống K2. Công ty sẽ đầu tư ít hơn nếu có thuế thu nhập. 4.1.3 Quyết định đầu tư trong trường hợp có thuế TNDN tính đến ảnh hưởng của khấu hao và giảm trừ thuế đối với đầu tư: Nếu khấu hao được tính vào tổng chi phí được giảm trừ thuế TNDN thì mỗi 1 đồng khấu hao sẽ tiết kiệm được T đồng tiền thuế. Giả sử hiện giá khấu hao là z thì nó sẽ tiết kiệm cho công ty T x z đồng tiền thuế. Nếu khấu hao được trừ ra khỏi thu nhập chịu thuế thì chi phí biên sẽ là (δ + ρ) x (1 – (T x z)). Chính phủ có chính sách giảm trừ thuế cho tiền đầu tư (ITC: Investment Tax Credit). ITC cung cấp cho các công ty mức giảm trừ α cho mỗi đôla đầu tư trong năm. Chi phí biên lúc này sẽ là: (δ + ρ) x (1 – (T x z) – α). Chi phí biên và lợi ích A K1 F δ + ρ K2 B FK x (1 – T) Đầu tư (K) Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 11 Điểm cân bằng mới là C với mức đầu tư K3. Mức đầu tư này cao hơn mức đầu tư trước khi đưa tác động của khấu hao và giảm trừ thuế đối với đầu tư, nhưng vẫn thấp hơn khi không có thuế thu nhập công ty. 4.2 Tác động của thuế TNDN đối với tài trợ: 4.2.1 Tác động của thuế TNDN đối với tài trợ bằng vốn chủ sở hữu: Vốn chủ sở hữu bao gồm: vốn điều lệ, thặng dư vốn cổ phần, lợi nhuận giữ lại. Lợi nhuận giữ lại được lấy từ nguồn thu nhập hàng năm của công ty. Nếu công ty chi trả cổ tức, cổ đông sẽ phải chịu một khoản thuế trong khi lợi nhuận giữ lại sẽ tạo ra một khoản lời trên vốn cổ đông nhưng họ không phải nộp thuế cho đến khi khoản lời được hiện thực (bán cổ phiếu, chia cổ tức). Do đó, các công ty có xu hướng giữ lại lợi nhuận. Tuy nhiên việc giữ lại lợi nhuận còn bị ảnh hưởng bởi thuế suất của nhà đầu tư.  Những nhà đầu tư chịu mức thuế suất biên thấp có khuynh hướng đánh giá cổ tức tương đối cao, họ có xu hướng đầu tư vào các DN có tỷ lệ chi trả cổ tức cao.  Những nhà đầu tư chịu thuế suất biên cao có khuynh hướng đầu tư vào công ty không chi trả cổ tức.  Những nhà đầu tư không chịu thuế sẽ đầu tư vào công ty chi trả toàn bộ cổ tức. Chi phí biên và lợi ích biên A K1 FK δ + ρ K2 B FK x (1 – T) Đầu tư (δ + ρ) x (1 – (T x z) – α) C K3 Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 12 4.2.2 Tác động của thuế TNDN đối với tài trợ bằng nợ vay: Nợ vay là một trong hai nguồn vốn quan trọng của công ty bên cạnh vốn chủ sở hữu. Công ty có thể vay mượn vốn từ các định chế tài chính như ngân hàng, hoặc thông qua phát hành trái phiếu. Ở hầu hết các nước, luật thuế đều cho phép DN khấu trừ khoản trả lãi tiền vay ra khỏi thu nhập chịu thuế của công ty. Do đó, thuế đã tạo ra tấm lá chắn thuế, khuyến khích các DN sử dụng nguồn tài trợ từ nợ vay. Tuy nhiên, mỗi công ty đều hướng tới một cấu trúc vốn tối ưu trong đó chỉ sử dụng một tỷ lệ nợ vay nhất định do các nguyên nhân sau: - Khi sử dụng nợ vay, định kỳ công ty phải tạo ra thu nhập để thanh toán nợ và lãi vay cho chủ nợ, trong khi tài trợ vốn cổ phần không tạo ra áp lực này. Với vốn cổ phần công ty có thể chi trả cổ tức trong điều kiện tài chính dồi dào, hoặc không chi trả trong những điều kiện khó khăn. Khi sử dụng nợ vay, nếu công ty không trả được nợ thì nguy cơ rất lớn dẫn đến phá sản. - Chi phí phá sản: phá sản có thể dẫn đến chi phí rất lớn, bao gồm cả chi phí pháp lý liên quan đến thủ tục phá sản và ảnh hưởng tâm lý thất bại kinh doanh. Do đó, nhiều công ty sử dụng tài trợ vốn để tạo ra vùng đệm chống lại rủi ro phá sản. - Vấn đề “người đại diện”: các chủ nợ luôn nhận được phần lãi cố định khi tài trợ cho công ty. Tuy nhiên, đối với các công ty có tỷ lệ nợ vay cao, rủi ro phá sản của công ty tăng lên. Do đó, rủi ro thu hồi vốn và lãi của chủ nợ tăng, nên chủ nợ chỉ chấp nhận tài trợ trong một phạm vi nhất định. Ngoài ra, khi vay nợ tăng lãi suất nợ vay cũng sẽ tăng lên, lợi nhuận tạo ra không đủ bù đắp chi phí lãi vay cũng làm công ty cân nhắc đến tỷ lệ tài trợ nợ. 4.3 Tác động của thuế TNDN đối với công ty đa quốc gia: Các công ty đa quốc gia với đặc điểm là tổ chức mạng lưới các công ty con rộng khắp toàn cầu. Các công ty con ở nước ngoài được xem như một DN tách bạch về mặt luật pháp đối với công ty mẹ. Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 13 4.3.1 Khác biệt chính sách thuế giữa công ty con và công ty mẹ: Lợi nhuận của công ty con ở nước ngoài được tính cho lợi nhuận của công ty mẹ chỉ khi lợi nhuận này được chuyển về cho công ty mẹ dưới dạng cổ tức. Tùy theo các nước hoặc dựa vào hiệp định tránh đánh thuế trùng hai lần, thì việc đánh thuế TNDN đối với công ty con ở nước ngoài có thể được hoãn. Nếu thuế mà công ty con phải chịu lớn hơn thuế suất tại công ty mẹ thì lợi nhuận này khi chuyển về cho công ty mẹ sẽ không chịu thuế suất lần hai. Tuy nhiên, nếu thuế suất công ty con phải chịu nhỏ hơn thuế suất tại công ty mẹ thì các công ty đa quốc gia có xu hướng giữ lại lợi nhuận tại công ty con mà không chuyển về cho công ty mẹ. 4.3.2 Phân bổ thu nhập giữa các công ty con: Rất khó để biết được tổng thu nhập và chi phí của một công ty đa quốc gia được phân bổ cho các hoạt động của nó ở một quốc gia cụ thể là bao nhiêu. Về bản chất, các hoạt động ở trong nước và ở nước ngoài đều được xem xét như những DN tách biệt trong kinh doanh. Lợi tức chịu thuế của mỗi pháp nhân được tính toán bằng cách lấy doanh số bán hàng trừ đi các chi phí của riêng chúng. Do đó, các công ty đa quốc gia sẽ có xu hướng phân phối các chi phí lớn đến các nước có thuế suất cao, khi đó lợi nhuận giảm sẽ làm giảm lượng thuế phải đóng. Ngược lại thu nhập sẽ được phân phối đến các nước có thuế suất thấp, nhằm tối đa hóa lợi ích thu được. Đây chính là vấn đề “chuyển giá”. 4.3.3 Đánh giá tác động của thuế TNDN lên mục tiêu của công ty đa quốc gia: Các công ty đa quốc gia thường theo đuổi hai mục tiêu tối đa hóa thu nhập: tối đa hóa thu nhập toàn cầu và tối đa hóa thu nhập quốc gia. Chính sách thuế của các quốc gia thường không thể đạt được cùng lúc cả hai mục tiêu, tối ưu cho mục tiêu này thì không thể tối ưu cho mục tiêu còn lại.  Mục tiêu tối đa hóa thu nhập toàn công ty (toàn cầu) Tối đa hóa thu nhập toàn cầu của công ty đa quốc gia đòi hỏi lợi nhuận trước thuế trên 1 đôla đầu tư ở mỗi nước phải bằng nhau (tỷ suất lợi nhuận biên). Nếu tỷ suất lợi nhuận Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 14 biên không bằng nhau, các công ty đa quốc gia sẽ gia tăng thu nhập toàn cầu của mình bằng cách chuyển dịch vốn từ quốc gia có tỷ suất lợi nhuận biên thấp sang quốc gia có tỷ suất lợi nhuận biên cao. Xem xét trường hợp X là công ty đa quốc gia ở Mỹ với: - rUS là tỷ suất lợi nhuận biên ở Mỹ - rf là tỷ suất lợi nhuận biên ở nước ngoài - Hiệu quả của toàn công ty X đòi hỏi: rf = rUS - tUS là thuế suất ở Mỹ - tf là thuế suất ở nước ngoài Quyết định đầu tư của công ty X dựa trên cơ sở lợi nhuận sau thuế. Chính vì thế công ty X sẽ phân bổ vốn đầu tư giữa các nước sao cho lợi nhuận biên sau thuế ở các nước đều bằng nhau, nghĩa là (1-t f)rf = (1-tUS)rUS. Điều kiện trên được thõa mãn khi và chỉ khi tf = tUS. Công ty X phân bổ vốn một cách hiệu quả khi mức thuế trên vốn ở các quốc gia là như nhau. Hàm ý của chính sách này là nếu nước Mỹ quan tâm đến việc tối đa hóa thu nhập toàn cầu thì nên đặt ra một hệ thống thuế làm cho khoản nợ thuế của nó độc lập với hoạt động kinh doanh. Việc miễn giảm toàn bộ các khoản thuế đánh vào thu nhập kiểm được từ nước ngoài là không thể có. Hệ thống Mỹ chỉ cho phép miễn giảm một khoản thuế tối đa bằng thuế của Mỹ đánh vào thu nhập kiếm được từ nước ngoài. Giới hạn miễn giảm thuế là biện pháp để ngăn ngừa sự chuyển dịch từ ngân khố của nước này sang ngân khố của nước khác. Giả sử chính phủ Mỹ thực hiện chính sách cho phép giảm toàn bộ thuế nước ngoài cho các công ty đa quốc gia. Khi đó, chính phủ các nước sẽ có động cơ nâng thuế suất của họ đối gần như không có giới hạn đối với các công ty Mỹ. Hành động như vậy sẽ không mất đi các công ty của Mỹ, bởi vì nghĩa vụ thuế đối với các hoạt động trong nước được giảm một đôla tương ứng với mỗi đôla thuế ở nước ngoài tăng lên. Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 15  Mục tiêu tối đa hóa thu nhập quốc gia Có ý kiến cho rằng chính sách thuế không nên nhằm tối đa hóa thu nhập toàn cầu mà nên nhằm tối đa hóa thu nhập quốc gia. Xác định thu nhập quốc gia là tổng thu nhập trước thuế được tạo ra trong nước và thu nhập có nguồn gốc nước ngoài sau khi đã chi trả các khoản thuế ở nước ngoài. Tối đa hóa thu nhập quốc gia đòi hỏi (1-tf)rf = rUS Để tối đa hóa thu nhập toàn cầu, đầu tư được thực hiện ở nước ngoài cho đến khi rf = rUS, trong khi để tối đa hóa thu nhập quốc gia thì đầu tư nước ngoài được thực hiện cho đến khi rf = rUS/(1-tf). Khi chọn tối đa hóa thu nhập quốc gia làm mục tiêu thì tỷ suất lợi nhuận biên trước thuế của đầu tư nước ngoài phải cao hơn so với chọn mục tiêu tối đa hóa thu nhập thu nhập toàn cầu. Giả sử rằng các công ty đa quốc gia được phép khấu trừ các khoản thuế nước ngoài ra khỏi thu nhập chịu thuế ở Mỹ. Thu nhập chịu thuế ở Mỹ của DN tăng một khoản rf(1 – tf). Sau khi nộp thuế ở Mỹ, lợi nhuận đầu tư nước ngoài là rf(1 – t f)(1 – tUS). Lợi nhuận sau thuế do đầu tư ở Mỹ là rUS(1 – tUS). Các nhà đầu tư cân bằng tỷ suất lợi nhuận biên sau thuế ở trong nước và ở nước ngoài: rf(1 – tf)(1 – tUS) = rUS(1 – tUS) Chia 2 vế cho (1 – tUS) thì phương trình này trở thành phương trình tối đa hóa thu nhập quốc gia. Điều này cho thấy việc khấu trừ các khoản thuế nước ngoài sẽ dẫn đến một kiểu đầu tư làm tối đa hóa thu nhập ở Mỹ. Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 16 Chương 2: THỰC TRẠNG THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP Ở VIỆT NAM 1. Lịch sử hình thành và phát triển thuế TNDN ở Việt Nam: Thuế TNDN có lịch sử hình thành từ rất sớm được thể hiện thông qua nhiều hình thức khác nhau. Ở Việt Nam, tiền thân của thuế TNDN là thuế lợi tức được áp dụng vào trước những năm 90 của thế kỷ XX và áp dụng cho các cơ sở kinh tế ngoài quốc doanh (các cơ sở kinh tế quốc doanh áp dụng chế độ trích nộp lợi nhuận). Từ năm 1990, Quốc hội ban hành luật thuế Lợi tức áp dụng thống nhất chung đối với tất cả các tổ chức, cá nhân có hoạt động sản xuất, kinh doanh thuộc mọi thành phần kinh tế. Thuế lợi tức được thu dựa trên cơ sở lợi nhuận thu được trong quá trình sản xuất kinh doanh của đối tượng nộp thuế. Khắc phục những hạn chế trên, ngày 10/5/1997, Quốc hội đã thông qua luật thuế TNDN, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/1999. Ngày 17/6/2003, Quốc hội đã thông qua luật thuế TNDN sửa đổi có hiệu lực từ ngày 01/01/2004. Ngày 3/6/2008 Quốc hội ban hành luật thuế TNDN mới có hiệu lực kế từ ngày 01/01/2009. 2. Đánh giá chung về tác động luật thuế TNDN hiện hành ở Việt Nam: 2.1 Những tác động tích cực: Trong những năm qua, chính sách thuế TNDN hiện hành đã có những tác động tích cực đối với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội nước ta, trong đó nổi bật những điểm sau: - Luật thuế TNDN đã có tác động tích cực trong việc cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, k ích thích tăng trưởng, phát triển hoạt động sản xuất, kinh doanh: Luật thuế TNDN 2003 đã bỏ thu thuế bổ sung và hạ mức thuế từ 32% xuống 28% đối với DN trong nước; bãi bỏ thuế chuyển lợi nhuận ra nước ngoài (3%, 5%, 7%) đối với nhà đầu tư nước ngoài để chuyển từ mức thuế TNDN 25% sang áp dụng chung mức thuế 28% như các DN trong nước. Luật thuế TNDN điều chỉnh thuế suất từ 28% xuống 25% - áp dụng từ 1/1/2009. Việc điều chỉnh giảm mức thuế đối Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 17 với DN trong nước không chỉ tạo thuận lợi cho các DN mới thành lập mà còn tạo thêm tiềm lực tài chính cho các DN đổi mới thiết bị, bổ sung vốn đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh. Theo số liệu thống kê năm 2006, chỉ tính riêng 45 Tập đoàn kinh tế, Tổng công ty nhà nước, vốn kinh doanh đã được t ích luỹ, bổ sung thêm gần 5.300 tỷ đồng, quỹ đầu tư phát triển tăng gần 13.000 tỷ đồng và quỹ dự phòng tài chính để phòng ngừa rủi ro trong kinh doanh tăng khoảng 2.000 tỷ đồng. Luật thuế TNDN hiện hành cũng quy định chính sách ưu đãi trên cơ sở chọn mức ưu đãi thuế cao nhất trong Luật khuyến khích đầu tư trong nước và Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam để áp dụng chung cho DN trong nước và DN đầu tư nước ngoài đã khắc phục sự phân biệt đối xử trong ưu đãi đầu tư, tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng, thúc đẩy đầu tư trong nước và đầu tư nước ngoài cùng phát triển, góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế cao trong những năm vừa qua. Chính sách miễn giảm thuế TNDN đang thực hiện tập trung ưu tiên cho những DN vừa và nhỏ - những DN khó khăn nhất và cần được tiếp sức sớm nhất, đã tạo ra những tác động tích cực trong việc thực hiện chính sách an sinh xã hội. - Góp phần bảo đảm nguồn thu quan trọng của NSNN: Mặc dù đã hạ mức thuế và áp dụng các mức ưu đãi cao nhưng số thu NSNN về thuế TNDN vẫn bảo đảm tăng trưởng do có t ác động cải thiện môi trường đầu tư, DN trong nước và DN đầu tư nước ngoài đều phát triển về số lượng, quy mô và hiệu quả kinh doanh, mức thuế hợp lý tác động đến việc tự giác sự tuân thủ tốt hơn... Luật thuế TNDN đã góp phần bảo đảm nguồn thu quan trọng của NSNN, đáp ứng nhu cầu chi tiêu ngày càng tăng về đầu tư phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, củng cố an ninh, quốc phòng của đất nước. - Thúc đẩy cải cách hành chính trong quản lý thuế và hoàn thiện pháp luật về Thuế: Luật thuế TNDN áp dụng cơ chế DN tự tính, tự khai, tự chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính trung thực của số liệu đã kê khai thay cho cơ chế cơ quan thuế Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 18 tính thuế, thông báo thuế, quyết toán thuế. Việc ban hành và thực thi Luật thuế TNDN đã đánh dấu một bước tiến về cải cách thủ tục hành chính trong quản lý thuế và đầu tư khi đề cao trách nhiệm của DN trong việc lựa chọn, xác định điều kiện và mức ưu đãi thuế mà không cần giấy phép, giấy chứng nhận ưu đãi đầu tư. Nhờ việc chuyển sang cơ chế mới, cơ quan thuế có điều kiện tập trung nguồn lực vào công tác tuyên truyền, hỗ trợ, kiểm tra, giám sát để giúp cho DN thực hiện tốt các quy định của pháp luật. 2.2 Những hạn chế của chính sách thuế TNDN hiện hành ở Việt Nam: Bên cạnh những ưu điểm trên, chính sách thuế TNDN hiện hành vẫn còn một số tồn tại sau: 2.2.1 Thuế suất thuế TNDN: Thuế suất thuế TNDN ở nước ta có xu hướng ngày càng giảm và thực hiện thống nhất giữa các thành phần kinh tế: từ việc áp dụng 2 thuế suất: 32% và 25 % tiến đến áp dụng thống nhất một thuế suất 28%, bỏ thuế chuyển lợi nhuận ra nước ngoài và giảm thuế suất từ 28% xuống 25 % từ 1/1/2009. Thuế suất 25% là mức trung bình so với trong khu vực (bằng Trung quốc) nhưng còn cao hơn một số quốc gia, vùng lãnh thổ như Hongkong, Singapore là 19%... Xác định mức thuế suất chính là xác định mức độ điều tiết về thuế của Nhà nước đối với thu nhập của DN. M ức thuế suất cao sẽ tăng điều t iết tập trung cho NSNN, nhưng việc giảm thuế suất thuế TNDN sẽ có tác động tăng động viên cho NSNN; tạo điều kiện để DN có thêm nguồn lực tài chính, tăng tích lũy tái đầu tư, đẩy mạnh phát triển sản xuất kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh. Khi DN phát triển sẽ tạo ra nhiều hàng hóa, của cải vật chất cho xã hội, tạo thêm nhiều lợi nhuận và thuế thu nhập nộp cho NSNN cũng sẽ tăng thêm. 2.2.2 Xác định việc chuyển lỗ: Tiếp sau Luật thuế TNDN 14/2008/QH12 là Nghị định 124/2008/NĐ-CP, Thông tư hướng dẫn thực hiện 130/2008/TT-BTC và Thông tư 18/2011/TT-BTC sửa đổi, bổ sung Thông tư 130. Với cùng một vấn đề thuế TNDN tuy nhiên một số nội dung hướng Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 19 dẫn cụ thể lại là thu hẹp lại quyền lợi của DN. Điều 7 của Luật thuế TNDN 14/2008/QH12 ngày 3/6/2008: Xác định thu nhập tính thuế quy định: “Thu nhập tính thuế trong kỳ tính thuế được xác định bằng thu nhập chịu thuế trừ thu nhập được miễn thuế và các khoản lỗ được kết chuyển từ các năm trước.” Điều 7 của Nghị định 124/2008/NĐ-CP ngày 11/12/2008: Xác định lỗ và chuyển lỗ “DN có lỗ thì được chuyển lỗ sang năm sau; số lỗ này được trừ vào thu nhập chịu thuế. Thời gian được chuyển lỗ tính liên tục không quá 5 năm, kể từ năm tiếp sau năm phát sinh lỗ.” Thông tư 130/2008/TT-BTC ngày 26/12/2008: Xác định lỗ và chuyển lỗ. “DN sau khi quyết toán thuế mà bị lỗ thì được chuyển lỗ của năm quyết toán thuế trừ vào thu nhập chịu thuế của những năm sau. Thời gian chuyển lỗ tính liên tục không quá 5 năm, kể từ năm tiếp sau năm phát sinh lỗ.” Thông tư 18/2011/TT-BTC ngày 10/2/2011: Xác định lỗ và chuyển lỗ. “DN sau khi quyết toán thuế mà bị lỗ thì phải chuyển toàn bộ và liên tục số lỗ vào thu nhập chịu thuế của những năm tiếp theo. Thời gian chuyển lỗ t ính liên tục không quá 5 năm, kể từ năm tiếp sau năm phát sinh lỗ.” Qua các trích dẫn trên ta thấy có 3 cách hiểu khác nhau về vấn đề chuyển lỗ khi DN xác định thuế TNDN phải nộp: - Theo Luật thuế TNDN: khi DN xác định thu nhập tính thuế trong kỳ tính thuế thì họ được trừ các khoản lỗ được kết chuyển từ các năm trước và không quy định trong khoảng thời gian bao lâu. Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 20 - Theo Nghị định 124 và Thông tư 130: chuyển lỗ tính liên tục không quá 5 năm, kể từ năm tiếp sau năm phát sinh lỗ. Theo đó: 5 năm là tính cho t hời gian từ năm tiếp theo năm lỗ liên tục hết 5 năm, DN có thể lựa chọn chuyển lỗ trong năm nào bất kỳ nhưng không quá 5 năm (Từ 31 tháng 12 năm 2008 DN đã áp dụng cách chuyển lỗ này). Nếu áp dụng theo 2 cách này sẽ có lợi và thuận tiện cho DN hơn: nếu năm sau có lãi và DN đang được hưởng ưu đãi thuế thì vẫn được ưu đãi và chuyển lỗ sang các năm sau - theo Luật thuế TNDN (nhưng không quá 5 năm theo N ghị định 124 và Thông tư 130). - Theo Thông tư 18: DN phải chuyển toàn bộ và liên tục số lỗ vào thu nhập chịu thuế của những năm sau. Thời gian chuyển lỗ tính liên tục không quá 5 năm. Như vậy, DN sẽ không được lựa chọn năm chuyển lỗ, giả dụ năm 2010 lỗ, năm 2011 có lãi và được ưu đãi miễn thuế TNDN thì DN không được miễn thuế mà phải chuyển lỗ ngay (trước khi có Thông tư 18/2011/TT-BTC sửa đổi Thông tư 130/2008/TT-BTC thì từ 1/1/2009 việc chuyển lỗ đã được áp dụng theo phương thức này thông qua các công văn hướng dẫn quyết toán thuế TNDN hàng năm). Ví dụ 1: Năm 2011 DN A có phát sinh lỗ là 10 tỷ, năm 2012 DN A có phát sinh thu nhập chịu thuế là 12 tỷ đồng thì toàn bộ số lỗ phát sinh năm 2011 là 10 tỷ, DN A phải chuyển toàn bộ vào thu nhập chịu thuế năm 2012. Ví dụ 2: Năm 2011 DN B có phát sinh lỗ là 20 tỷ, năm 2012 DN B có phát sinh thu nhập chịu thuế là 15 tỷ đồng thì: + DN B phải chuyển toàn bộ số lỗ 15 tỷ vào thu nhập chịu thuế năm 2012; + Số lỗ còn lại 5 tỷ, DN B phải theo dõi và chuyển toàn bộ liên tục vào các năm tiếp theo, nhưng tối đa không quá 5 năm, kể từ năm tiếp sau năm phát sinh lỗ (lỗ năm 2011 chuyển tối đa không quá năm 2016). Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 21 2.2.3 Quy định thời điểm xác định doanh thu chưa rõ ràng: Điều 8 của Luật quy định: “Doanh thu là toàn bộ tiền bán hàng, tiền gia công, tiền cung ứng dịch vụ, trợ giá, phụ thu, phụ trội mà DN được hưởng.” Theo Nghị định 124 và Thông tư 130: “1. Doanh thu để tính thu nhập chịu thuế là toàn bộ tiền bán hàng, t iền gia công, tiền cung ứng dịch vụ kể cả trợ giá, phụ thu, phụ trội mà DN được hưởng, không phân biệt đã thu được tiền hay chưa thu được tiền.” “2. Thời điểm xác định doanh thu để tính thu nhập chịu thuế đối với hàng hoá bán ra là thời điểm chuyển giao quyền sở hữu, quyền sử dụng hàng hoá cho người mua. Thời điểm xác định doanh thu để tính thu nhập chịu thuế đối với dịch vụ là thời điểm hoàn thành việc cung ứng dịch vụ cho người mua hoặc thời điểm lập hoá đơn cung ứng dịch vụ.” Thông tư chưa quy định: trường hợp thời điểm lập hoá đơn xảy ra trước thời điểm chuyển giao quyền sở hữu, quyền sử dụng hàng hoá cho người mua thì thời điểm xác định doanh thu được t ính theo thời điểm lập hoá đơn. Trong thực tế, nếu lập hợp đồng trước thì chưa giao hàng vẫn phải xác định doanh thu tính thuế. Điểm 3.11 của Thông tư 130: “Đối với hoạt động xây dựng, lắp đặt là giá trị công trình, giá trị hạng mục công trình hoặc giá trị khối lượng công trình xây dựng, lắp đặt nghiệm thu.” Do có cụm từ “Nghiệm thu” nên khi tính doanh thu, phát sinh trường hợp một số đơn vị cố tình chưa nghiệm thu, hoặc không lập biên bản nghiệm thu để kê khai doanh thu tính thuế chậm. Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 22 2.2.4 Các khoản chi được trừ và không được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế: Các khoản chi được trừ và không được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế được quy định trong điều 9 của Luật 14/2008/QH12 (14 khoản), điều 9 của Nghị định 124/2008/NĐ-CP (11 khoản), Thông tư 130/2008/TT-BTC (31 khoản), Thông tư 18/2011/TT-BTC sửa đổi bổ sung thêm 11 khoản của Thông tư 130/2008/TT-BTC. Trong đó một số nội dung vẫn chưa rõ ràng và mặc dù có sửa đổi, bổ sung nhưng tính khả thi chưa cao: - Chi phí quảng cáo, tiếp thị, khuyến mãi, hoa hồng môi giới; chi tiếp tân, khánh tiết, hội nghị… hiện nay không được vượt quá 10% tổng số chi được trừ (Đối với DN mới thành lập thì tỷ lệ này là 15% trong 3 năm đầu). Với quy định này thì một số DN tùy theo đặc thù kinh doanh sẽ có chi phí này vượt tỷ lệ trên nhưng vẫn không được tính vào chi phí được trừ. - Chi thù lao trả cho các thành viên của Hội đồng thành viên, Hội đồng quản trị không trực tiếp tham gia điều hành sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch vụ… không được tính vào các khoản chi được trừ. Chúng ta khuyến khích các DN hoạt động minh bạch hơn, quản trị hiệu quả hơn. Một trong những cách mà DN nên áp dụng để tăng hiệu quả là mời chuyên gia giỏi, mời các nhà quản lý giỏi tham gia làm hội đồng thành viên hoặc thành viên Hội đồng quản trị độc lập. Đây là chi phí hoàn toàn hợp lý và cần được thừa nhận, nhưng chúng ta không chấp nhận… 2.2.5 Các khoản thu nhập khác: Điều 18 của Luật thuế TNDN: Điều kiện áp dụng ưu đãi thuế Quy định: Việc ưu đãi thuế thu nhập DN của Luật này không áp dụng đối với: Thu nhập quy định tại khoản 2 Điều 3 của Luật này (là các khoản thu nhập khác). Thu nhập khác bao gồm thu nhập từ chuyển nhượng vốn, chuyển nhượng bất động sản; thu nhập từ quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản; thu nhập từ chuyển nhượng, cho thuê, Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 23 thanh lý tài sản; thu nhập từ lãi tiền gửi, cho vay vốn, bán ngoại tệ; hoàn nhập các khoản dự phòng; thu khoản nợ khó đòi đã xoá nay đòi được; thu khoản nợ phải trả không xác định được chủ; khoản thu nhập từ kinh doanh của những năm trước bị bỏ sót và các khoản thu nhập khác, kể cả thu nhập nhận được từ hoạt động sản xuất, kinh doanh ở ngoài Việt Nam. Các khoản thu nhập khác trên có nhiều khoản liên quan mật thiết với hoạt động sản xuất kinh doanh cơ bản được ưu đãi thuế; ví dụ: thanh lý tài sản; thu nhập từ lãi tiền gửi, cho vay vốn; hoàn nhập các khoản dự phòng; thu khoản nợ khó đòi đã xoá nay đòi được; thu khoản nợ phải trả không xác định được chủ; khoản thu nhập từ kinh doanh của những năm trước bị bỏ sót và các khoản thu nhập khác. Do các khoản thu nhập từ hoàn nhập các khoản dự phòng đều chủ yếu trích từ hoạt động sản xuất kinh doanh cơ bản vì vậy không được ưu đãi thuế là bất hợp lý và thiệt thòi cho DN. Riêng thu nhập từ chuyển nhượng vốn, chuyển nhượng bất động sản không được ưu đãi thuế TNDN là hoàn toàn phù hợp. Để phù hợp với thực tiễn, Thông tư 18/2011/TT-BTC sửa đổi bổ sung Thông tư 130/2008/TT-BTC đã đưa vào một số thu nhập được ưu đãi: Thu nhập từ bán phế liệu phế phẩm của sản phẩm được ưu đãi thuế. Theo Thông tư 130 chỉ quy định “Thu nhập về tiêu thụ phế liệu, phế phẩm sau khi đã trừ chi phí thu hồi và chi phí tiêu thụ” – các khoản thu nhập này đều là thu nhập chịu thuế, Thông tư 18 bổ sung “Trường hợp DN phát sinh khoản thu nhập từ bán phế liệu, phế phẩm được tạo ra trong quá trình sản xuất của các sản phẩm đang được hưởng ưu đãi thuế TNDN thì khoản thu nhập này được hưởng ưu đãi thuế TNDN.” 2.2.6 Ưu đãi thuế TNDN: Điều 13 của Luật thuế TNDN quy định: Ưu đãi về thuế suất DN thành lập mới từ dự án đầu tư tại địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, khu kinh t ế, khu công nghệ cao; DN thành lập mới từ dự án đầu tư thuộc lĩnh vực công nghệ cao, nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, đầu tư phát triển cơ sở Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 24 hạ tầng đặc biệt quan trọng của Nhà nước, sản xuất sản phẩm phần mềm được áp dụng thuế suất 10% trong thời gian 15 năm. Quy định trên nhằm khuyến khích DN đầu tư khu công nghệ cao; DN thành lập mới từ dự án đầu tư thuộc lĩnh vực công nghệ cao, nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng đặc biệt quan trọng của Nhà nước, sản xuất sản phẩm phần mềm. Riêng DN nằm trong khu kinh tế cũng hưởng ưu đãi như là DN trên địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn là chưa phù hợp. 2.2.7 Chưa có kế hoạch hỗ trợ động viên DN lớn, nộp thuế TNDN nhiều: Chính sách miễn giảm thuế TNDN đang thực hiện tập trung ưu tiên cho những DN vừa và nhỏ nhưng đối với các DN lớn, các DN đang nộp thuế nhiều và liên tục thì Chính phủ vẫn chưa có chính sách hỗ trợ, động viên nào. Cần khách quan nhìn nhận rằng, chính việc giảm thuế TNDN cho các DN lớn - các DN là đầu tàu, là quả đấm thép, các DN tạo nên diện mạo của nền kinh tế Việt Nam mới thực sự kích thích sản xuất và tăng trưởng. 2.2.8 Còn nhiều bất cập ở các thủ tục hành chính thuế: Hiệp định tránh đánh thuế hai lần - quy định chồng chéo, chưa rõ ràng và thiếu thực tế. Đối với những nước mà Việt Nam có ký kết Hiệp định tránh đánh thuế hai lần, nếu thu nhập phát sinh tại nước đó, DN có thể xem xét áp dụng miễn giảm thuế tại Việt Nam cho phần thu nhập nói trên theo Hiệp định. Tuy nhiên, để được hưởng miễn giảm thuế theo Hiệp định, DN lại phải tiến hành rất nhiều thủ tục, hồ sơ phức tạp và hầu như không thực hiện được. Tóm lại, những hạn chế của chính sách thuế TNDN hiện hành tập trung ở những điểm lớn như sau: - Về thuế suất: tuy ở mức trung bình so với khu vực, tuy nhiên vẫn còn cao hơn một số nước, vùng lãnh thổ, chưa thực sự tạo điều kiện cho các DN tích tụ vốn tái đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh. Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 25 - Có nhiều quy định chồng chéo, chưa rõ ràng và thiếu thực tế: Xác định doanh thu, chi phí được trừ, không được trừ làm cơ sở tính thuế TNDN chưa cụ thể, chưa đảm bảo tính thực thi, như: thời điểm xác định doanh thu, xác định doanh thu trong một số trường hợp cụ thể; Các khoản chi phí được trừ và chưa được trừ, chưa thực sự rõ ràng, một số khoản chi phí thực tế cần thiết cho sản xuất kinh doanh nhưng không được chấp nhận khi tính thuế, vô hình chung, DN phải chịu thuế nhiều hơn. Mặt khác, sự thiếu minh bạch dễ mang đến rủi ro nghề nghiệp của cả phía DN và cả cán bộ thuế trong quá trình thực thi. - Việc xác định doanh thu, chi phí, thu nhập tính thuế của một số hình thức kinh doanh: như bán hàng qua mạng, bán hàng đa cấp... chưa được quy định. - Xác định thu nhập chịu thuế và thu nhập được ưu đãi chưa hợp lý khi toàn bộ các khoản thu nhập khác đều không được ưu đãi thuế (trong đó có nhiều khoản thu nhập khác liên quan đến hoạt động kinh doanh được ưu đãi thuế). Để phù hợp với thực tế, cần phải xác định rõ khoảng các khoản thu nhập này. Đồng thời, các khoảng thu nhập khác có liên quan đến hoạt động kinh doanh được ưu đãi thuế thì cũng nên được ưu đãi thuế. - Có một số ưu đãi thuế chưa phù hợp. - Vấn đề quản lý hành chính thuế còn thiếu công bằng, thiếu minh bạch, khó hiểu và gây khó khăn cho DN. Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 26 Chương 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP Ở VIỆT NAM 1. Định hướng sửa đổi luật thuế TNDN của Đảng và Nhà nước: Việc sửa đổi Luật thuế TNDN nhằm đáp ứng các mục tiêu, yêu cầu sau đây: - Một là, tiếp tục tạo môi trường đầu tư và kinh doanh thuận lợi, bảo đảm công bằng, bình đẳng trong cạnh tranh; thực hiện giảm mức thuế suất chung để DN có thêm nguồn lực tài chính, tăng tích luỹ, tích tụ đổi mới thiết bị, đẩy mạnh đầu tư phát triển, nâng cao năng lực cạnh tranh. - Hai là, cải cách ưu đãi thuế nhằm tạo sự chuyển biến trong phân bổ nguồn lực, khuyến khích và thu hút đầu tư có chọn lọc để phát triển các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn và một số ít ngành, lĩnh vực quan trọng theo chính sách phát triển của Nhà nước trong giai đoạn sắp tới trên cơ sở thu hẹp diện ưu đãi theo ngành, lĩnh vực. - Ba là, việc sửa đổi Luật thuế TNDN tuy có tác động giảm thu ngân sách nhà nước trong vài năm đầu nhưng phải đảm bảo ổn định và tăng trưởng nguồn thu ngân sách nhà nước trong trung và dài hạn. 2. Giải pháp về quản lý hành chính: - Tiếp tục đẩy mạnh cải cách thể chế chính sách, pháp luật thuế theo hướng đơn giản, công bằng, minh bạch, công khai. - Tăng cường giám sát việc thực hiện tự khai, tự nộp của đối tượng nộp thuế. - Đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý thuế theo hướng chuyên sâu về kỹ năng, nghiệp vụ quản lý thuế hiện đại. - Đẩy nhanh tốc độ cải cách hành chính thuế bằng việc áp dụng thành tựu của công nghệ thông tin trong hoạt động quản lý thuế. Hiện tại, đã áp dụng kê khai thuế qua mạng nên đã giảm được phần nào chi phí cho DN. Tuy nhiên, để tạo thuận lợi tốt nhất cho DN cần phải nâng cấp hệ thống và triển khai sử dụng hiệu quả các phần mềm ứng dụng của ngành thuế. Trong điều kiện ứng dụng hiện tại cần phân quyền Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 27 khai thác và chia sẻ thông tin nhiều hơn cho các phòng tuyên truyền hỗ trợ và các phòng chức năng khác. 3. Giải pháp về chính sách thuế: Căn cứ theo Quyết định số 732/QĐ-TTg của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng về việc phê duyệt chiến lược cải cách hệ thống thuế giai đoạn 2011 – 2020 để đưa ra một số giải pháp về chính sách thuế đối với thuế TNDN: - Thuế suất thuế thu nhập DN ở mức 25% như hiện nay là quá cao, khó cạnh tranh với các nước trong khu vực. Hơn nữa việc áp mức thuế suất “cào bằng” 25% như hiện nay với mọi DN được cho là dễ dàng hơn với ngành thuế, nhưng không hợp lý, nhất là trong bối cảnh tác động từ khủng hoảng kinh tế thế giới, cũng như chính sách thắt chặt tiền tệ, tài chính ở trong nước đến các DN không giống nhau. Do đó, thuế suất thuế TNDN nên mạnh dạn không chờ đến năm 2020 mà ngay năm 2015- 2016 có thể giảm về mức 20%. - Đơn giản hóa chính sách ưu đãi thuế theo hướng hẹp về lĩnh vực, tiếp tục khuyến khích đầu tư vào các ngành sản xuất các sản phẩm có giá trị gia tăng lớn, các ngành công nghiệp hỗ trợ, sử dụng công nghệ cao, công nghệ sinh học, dịch vụ chất lượng cao, lĩnh vực xã hội hóa, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và đặc biệt khó khăn; - Bổ sung quy định về các khoản chi phí được trừ và không được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế. Sửa đổi theo hướng: quy định điều kiện để xác định khoản chi được trừ, liệt kê cụ thể các khoản không được trừ; những khoản không được liệt kê thì đương nhiên DN được tính vào chi phí được trừ khi xác định thu nhập (Ví dụ: Các khoản chi phí hợp lý nên được đưa vào chi phí được trừ: chi thù lao cho Hội đồng quản trị… ) - Bổ sung các quy định để bao quát được các hoạt động kinh tế mới phát sinh trong kinh t ế thị trường hội nhập và phù hợp với thông lệ quốc tế như: Hoạt động bán hàng đa cấp, thương mại điện tử,… khi xác định chi phí, đặc biệt là chi phí lãi vay, Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 28 hoặc đánh giá lại tài sản khi tái cơ cấu DN, thỏa thuận trước về giá của các DN liên kết. Phân tích thuế thu nhập doanh nghiệp GVHD: PGS-TS Nguyễn Ngọc Hùng Thực hiện: Nhóm 7 - K20 Ngân hàng Đêm 6 29 TÀI LIỆU THAM KHẢO  Giáo trình Tài chính công và Phân tích chính sách thuế - PGS.TS. Sử Đình Thành, TS. Bùi Thị Mai Hoài, ĐH Kinh tế Tp HCM. file:///D:/MASTER%20BUSINESS/TAX/Ho%C3%A0n%20thi%E1%BB%87n%20lu%E1%BA %ADt%20thu%E1%BA%BF%20thu%20nh%E1%BA%ADp%20doanh%20nghi%E1%BB%87 p.htm thue-viet-nam m-ve- 20/20126/212866.vov 111108034651200P0C6/xin-giam-som-thue-thu-nhap-doanh-nghiep.htm