Tiểu luận Vị thế của Việt Nam trong cộng đồng ASEAN

1 HỌC VIỆN NGOẠI GIAO VIỆT NAM KHOA CHÍNH TRỊQUỐC TẾ BỘ MÔN CHÍNH SÁCH ĐỐI NGOẠI Bài tiểu luận VỊ THẾ CỦA VIỆT NAM TRONG CỘNG ĐỒNG ASEAN Hà Nội, ngày 14 tháng 4 năm 2009 2 Mục lục LỜI MỞ ĐẦU……………………………………………………………………….3 NỘI DUNG I. Bước đi của Việt Nam trong tiến trình gia nhập ASEAN…………………………4 II. Vị thế và vai trò của Việt Nam trong cộng đồng ASEAN………………………..5 III. Nguyên nhân Việt Nam có được vị thế như vậy trong cộng đồng ASEAN……..10 IV. Vị thế của Việt Nam trong ASEAN qua cái nhìn của bạn bè quốc tế…………..11 V. Những thuận lợi và khó khăn hiện nay của Việt Nam trong ASEAN…………...13 1.Thuận lợi…………………………………………………………………………..13 2. Khó khăn………………………………………………………………………….13 VI.Giai pháp để nâng cao vị thế của Việt Nam trong ASEAN……………………...14 KẾT LUẬN……………………………………………………………………….....16 Danh mục tài liệu tham khảo ………………………………………………………. 17 3  LỜI MỞ ĐẦU  “Việt Nam là bạn, là đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng quốc tế, tham gia tích cực vào tiến trình hợp tác quốc tế và khu vực.” Hơn 40 năm đã trôi qua kể từ ngày thành lập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á ,viết tắt là ASEAN. Đó cũng là quãng thời gian mà quan hệ Việt Nam – ASEAN trải qua nhiều đợt thăng trầm, vượt qua nhiều cơn sóng gió để đến hôm nay , tất cả các nước trong khu vực cùng đứng trong một tổ chức, cùng nhau phấn đấu vì một Đông Nam Á hòa bình, ổn định , hợp tác và phát triển.ASEAN hiện là đối tác không thể thiếu của các nước và trung tâm lớn trên thế giới,đồng thời là nhân tố quan trọng thúc đẩy các tiến trình đối thoại và hợp tác trên nhiều lĩnh vực ở khu vực châu Á – TBD. Việc Việt Nam trở thành thành viên đầy đủ của tổ chức ASEAN đã đánh dấu một bước phát triển mới trong toàn bộ lịch sử quan hệ giữa nước ta với các nước ASEAN, là sự kiện quan trọng đối với nước ta nói riêng và đối với khu vực nói chung, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của Việt Nam trong sự phát triển chung của toàn khu vực. Vậy trong hơn 13 năm qua, Việt Nam đã đóng góp như thế nào để tạo dựng vị thế của mình trong cộng đồng ASEAN – phát triển năng động này? Việt Nam có được coi là một thành viên tích cực và có đóng góp quan trọng đối với sự phát triển và trưởng thành của ASEAN? Bài tiểu luận của tôi sẽ làm sáng rõ những đóng góp của Việt Nam trong tổ chức ASEAN để qua đó thấy được vị trí thực sự của Việt Nam trong tổ chức này.Để có một cái nhìn khách quan hơn tôi cũng tìm hiểu xem “Bạn bè thế giới đã đánh giá như thế nào về vị thế của Việt Nam trong ASEAN?”.Và trước những thuận lợi và khó khăn đặt ra hiện nay “Việt Nam phải làm gì để nâng cao hơn nữa vị thế của mình trong cộng đồng ASEAN?” Bài tiểu luận còn nhiều thiếu sót rất mong được sự chỉ bảo của thầy cô. Qua đây em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến sự tận tình giảng dạy của thầy cô trong thời gian vừa qua. 4  NỘI DUNG  I. Bước đi của Việt Nam trong tiến trình gia nhập ASEAN Trong bối cảnh chiến tranh lạnh khi cơn bão tham vọng đang muốn nhấn chìm cả Việt Nam, cả Đông Nam Á vào vòng xoáy của chiến tranh và lệ thuộc, khi lịch sử đã đặt lên vai Việt Nam gánh nặng nghiệt ngã của một chiến trường nóng với những hy sinh xương máu và những khổ đau chia cắt không thể diễn tả bằng lời, khi nhân dân Việt Nam quật cường trong cuộc đọ sức sinh tử với đế quốc Mỹ để bảo vệ không chỉ độc lập và toàn vẹn lãnh thổ của mình mà còn là để thực hiện sứ mệnh của người chiến sĩ đấu tranh vì hoà bình và tiến bộ của khu vực Đông Nam Á và của toàn nhân loại thì Việt Nam lại ở phía đối diện của một hiệp hội liên kết khu vực có mục tiêu thiết lập hoà bình khu vực và muốn gạt bỏ sự can thiệp từ bên ngoài. Nếu Đông Nam Á đã bị biến thành “đấu trường” của các cường quốc thì vì sao những thành viên dũng cảm (Việt Nam và các quốc gia Đông dương) đang chiến đấu chống lại dã tâm đó của đế quốc Mỹ và thế lực phản động lại không thể trở thành thành viên của hiệp hội liên kết khu vực ngay từ khi nó được thành lập?. Nghịch lý đó là một vấn đề của khu vực, nó phản ánh mâu thuẫn giữa phong trào giải phóng dân tộc với chủ nghĩa đế quốc đồng thời cũng phản ánh mâu thuẫn giữa 2 phe xã hội chủ nghĩa và tư bản chủ nghĩa trong phạm vi khu vực. Chính vì vậy sau đó mặc dù cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân Việt Nam đã giành thắng lợi trọn vẹn vào mùa xuân 1975, giáng một đòn quyết định vào việc đẩy lùi sự can thiệp của các cường quốc nước ngoài đặc biệt là Mỹ ở khu vực Đông Nam Á, nhưng ASEAN vẫn chỉ là một tổ chức của một đầu chiến tranh lạnh. Nhịp cầu để Việt Nam và phần còn lại của Đông Nam Á đến với ASEAN vẫn còn nằm bên kia bờ vực.1967 sự ra đời của ASEAN chứng tỏ “lần đầu tiên các nước Đông Nam Á đã đi tới một điểm cơ bản của việc loại trừ thói quen xấu là đi riêng rẽ với nhau, theo những hướng khác nhau, đôi khi đối lập nhau, khiến họ quay lưng với nhau”chứng tỏ “Đã có một sự đoàn kết khu vực bất kể những khác biệt nảy sinh từ lợi ích dân tộc” thì việc mở rộng ASEAN trong thập niên 90 là bước 5 ngoặt to lớn của hợp tác khu vực, đòi hỏi các quốc gia Đông Nam Á phải có những cố gắng vượt bậc mới có thể đưa hợp tác khu vực phát triển sang giai đoạn mới. Trong bước phát triển đó, Việt Nam từ nhiều hệ quả của lịch sử đã trở thành tâm điểm của những nỗ lực đổi mới vượt lên chính mình. Việt Nam chủ động rút quân tình nguyện tại Campuchia, tích cực đổi mới tư duy để thoát khỏi ảnh hưởng của quá khứ chiến tranh lạnh. Việt Nam chủ trương thực hiện chính sách đối ngoại mở rộng, đa dạng hoá, đa phương hoá quan hệ đối ngoại cả về chính trị, văn hoá, khoa học kỹ thuật, kinh tế, xã hội, v.v.. với tất cả các nước, trong đó đặc biệt là các nước trong khu vực Đông Nam Á.Những đổi mới có tính chất đột phá trong đường lối đối ngoại của Việt Nam đã góp phần quan trọng cải thiện tình hình, nhờ đó tiến độ hội nhập vào khu vực của Việt Nam trở nên nhanh chóng và vững chắc. Kết quả 28/7/1995 Việt Nam chính thức gia nhập vào ngôi nhà chung của Hiệp hội liên kết khu vực Đông Nam Á. Việc Việt Nam gia nhập ASEAN đã đánh dấu chấm dứt sự đối đầu giữa hai khối ASEAN và Đông dương hình thành dưới thời chiến tranh lạnh, mở ra một bước ngoặt trong lịch sử phát triển hợp tác khu vực ở Đông Nam Á. Sự tham gia của Việt Nam vào ASEAN đã mở đầu cho quá trình tham gia hợp tác khu vực của tất cả các quốc gia còn lại, biến ước mơ nhất thể hoá khu vực của ASEAN được đề cập trong “Tuyên bố Băng Cốc” năm 1967 thành hiện thực. Hợp tác khu vực của ASEAN nhờ đó đã bước lên bình diện mới để đối phó một cách hiệu quả với những biến động đầy phức tạp của thế giới thời kỳ hậu chiến tranh lạnh. Việc Việt Nam gia nhậpASEAN cũng đánh dấu thắng lợi cho chặng đường trở lại cội nguồn Đông Nam Á của Việt Nam. II. Vị thế và vai trò của Việt Nam trong cộng đồng ASEAN Trong hơn13 năm tham gia ASEAN, Việt Nam đã có những đóng góp quan trọng trên tất cả các lĩnh vực hợp tác của Hiệp hội, góp phần quan trọng vào việc triển khai thực hiện đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa của Đảng và Nhà nước; củng cố xu thế hoà bình, ổn định và hợp tác ở khu vực có lợi cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước. 6 Đóng góp quan trọng đầu tiên của chúng ta sau khi tham gia ASEAN là đã góp phần tích cực trong việc thúc đẩy kết nạp các nước Lào, Mianma và Campuchia, để hình thành một khối ASEAN thống nhất, quy tụ tất cả 10 quốc gia ở Đông Nam Á. Trong lĩnh vực chính trị, Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ cùng bạn bè ASEAN trên các diễn đàn quan trọng như AMM, Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF) chuyên thảo luận các vấn đề về an ninh, Diễn đàn sau Hội nghị Bộ trưởng ASEAN (PMC) để đối thoại với các nước công nghiệp phát triển; đóng vai trò quan trọng trong việc xác định các phương hướng hợp tác và phát triển của khu vực, và trong các quyết sách lớn của ASEAN như:, Tầm nhìn 2020, Chương trình Hành động Hà Nội (HPA), Sáng kiến Liên kết ASEAN (IAI); tích cực góp phần thúc đẩy xu thế hòa bình, ổn định và hợp tác để nó trở thành xu thế chủ đạo ở Ðông- Nam Á, củng cố các cơ sở pháp lý để duy trì môi trường quốc tế thuận lợi cho sự phát triển chung của ASEAN. Việt Nam đã tham gia tích cực vào những cố gắng của ASEAN, nhằm biến Hiệp ước thân thiện và hợp tác (TAC) Bali thành bộ quy tắc ứng xử không chỉ trong quan hệ giữa các nước khu vực mà giữa các nước này với các nước ngoài khu vực; ký Hiệp ước xây dựng Ðông-Nam Á thành khu vực không có vũ khí hạt nhân (SEANWFZ). Tuyên bố về Quy tắc Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) để tiến tới Bộ Quy tắc Ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC) Ðối với ARF là Diễn đàn duy nhất để các nước khu vực và các nước lớn cùng nhau đối thoại về các vấn đề chính trị-an ninh, bảo đảm hòa bình, ổn định ở châu Á - Thái Bình Dương, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực để duy trì vai trò đầu tàu của ASEAN tại Diễn đàn phù hợp lợi ích của các nước thành viên. Việt Nam cũng tích cực duy trì những nguyên tắc cơ bản đã trở thành bản sắc riêng của ASEAN nhất là nguyên tắc "đồng thuận", "không can thiệp công việc nội bộ của nhau", góp phần giữ vững sự đoàn kết, thống nhất, năng động trong đa dạng của ASEAN. Trong lĩnh vực quan hệ đối ngoại của ASEAN, Việt Nam đã có nhiều đóng góp tích cực cho việc thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa ASEAN với các nước và bên đối thoại quan trọng, tham gia tổ chức nhiều hoạt động tăng cường quan hệ với các nước đối thoại, đảm nhiệm tốt vai trò là nước điều phối quan hệ đối thoại giữa ASEAN với các cường quốc như Nhật Bản, Nga, Mỹ và hiện nay là Ô-xtrây-li-a. Việt Nam cũng tham gia tích cực tiến trình hợp tác ASEAN+3 (với ba nước Ðông - Bắc Á là Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc) và các nỗ lực tiến tới việc hình thành một khuôn khổ hợp tác mới trên quy mô toàn khu vực Ðông Á 7 Chúng ta đã chủ trì thành công Hội nghị PMC+1 với Canada trên cương vị nước Ðiều phối quan hệ đối thoại ASEAN-Canada và có những đóng góp tích cực trong quá trình xây dựng và thông qua Kế hoạch Hành động ASEAN - Canada giai đoạn 2007-2010, được Canada và các nước ASEAN đánh giá cao. Đáng lưu ý Việt Nam đã đăng cai tổ chức thành công Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN (tháng 12/1998) và Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế ASEAN lần thứ 33 (12-16/9/2001) tại Hà Nội. Từ tháng 7/2000 – 7/2001, Việt Nam đã hoàn thành tốt vai trò Chủ tịch ủy ban Thường trực ASEAN; tổ chức thành công Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN lần thứ 34 (AMM-34) . Các Bộ/ngành của Việt Nam cũng đăng cai nhiều Hội nghị cấp Bộ trưởng và cấp Quan chức cao cấp (SOM) về kinh tế và hợp tác chuyên ngành. Việt Nam cũng đã đăng cai và tổ chức thành công Hội nghị Liên minh Nghị viện ASEAN (AIPO) tháng 9/2002 Không những thế, Việt Nam còn là quốc gia luôn có sáng kiến hay đưa ra trong các cuộc họp. Ví dụ, tại Hội nghị APEC-11 “Thế giới của sự khác biệt: Đối tác vì tương lai” tổ chức tại Bangkok, Thái Lan (20-21/10/2003), Việt Nam đã đưa ra hai sáng kiến: thứ nhất, cần tăng cường hợp tác đầu tư cho cân bằng với hợp tác thương mại nhằm thúc đẩy đầu tư nội khối APEC, trong đó dành ưu tiên đầu tư vào ASEAN; thứ hai, đưa ra một số biện pháp cụ thể triển khai kế hoạch hành động hỗ trợ các doanh nghiệp vừa, nhỏ và “siêu nhỏ”, trong đó có việc đề xuất thành lập Quỹ xây dựng năng lực hỗ trợ các doanh nghiệp “siêu nhỏ” Cùng với ASEAN, Việt Nam còn tham gia tích cực vào các khuôn khổ hợp tác liên khu vực khác như Diễn đàn Hợp tác Á - Âu (ASEM) và Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC). Nước ta đã tổ chức rất thắng lợi Hội nghị Cấp cao Á - Âu 5 (ASEM-5) năm 2004 và Hội nghị các nhà lãnh đạo các nền kinh tế APEC năm 2006 Cùng với các nước ASEAN, Việt Nam đã tham gia tích cực vào việc xây dựng Hiến chương ASEAN ngay từ những ngày đầu. Trong quá trình soạn thảo Hiến chương, Việt Nam đã góp phần bảo vệ những mục tiêu và nguyên tắc cơ bản của Hiệp hội .Những đóng góp của Việt Nam đã góp phần định hướng quan trọng trong quá trình soạn thảo nội dung Hiến chương, tạo điều kiện để Hiến chương đáp ứng tốt hơn những yêu cầu đặt ra cho ASEAN trong giai đoạn phát triển mới, được bạn bè hoan nghênh và đánh giá cao. Nước ta là một trong những nước ASEAN hoàn tất sớm nhất thủ tục phê chuẩn Hiến chương và là nước thứ hai cử Đại sứ, Đại diện Thường trực tại ASEAN chính thức trình Thư Ủy nhiệm Điều này một lần nữa khẳng định chính sách Việt Nam luôn coi trọng vị trí của 8 ASEAN trong khu vực, đồng thời cũng thể hiện mong muốn và cam kết của chúng ta tham gia và đóng góp một cách tích cực, chủ động, có trách nhiệm trong hợp tác ASEAN và thực thi các thỏa thuận chung của Hiệp hội. Hơn nữa, trong bối cảnh ASEAN đang chịu nhiều tác động của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, việc lập Phái đoàn Đại diện thường trực của ta tại ASEAN còn cho thấy mong muốn của Việt Nam nhanh chóng đưa Hiến chương vào cuộc sống và phát huy hiệu quả, góp phần củng cố, tăng cường đoàn kết và liên kết ASEAN vì các mục tiêu của Hiệp hội.. Việt Nam chính là nước đã đề xuất xây dựng trụ cột thứ ba là Cộng đồng Văn hóa-Xã hội ASEAN. Chúng ta cũng tích cực cùng các nước xây dựng, triển khai Sáng kiến Liên kết ASEAN (IAI) nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các nước thành viên mới (CLMV) và các nước thành viên cũ của ASEAN. Đến nay, Kế hoạch hành động IAI giai đoạn I (2002-2008) đã được hoàn tất. Với vai trò là Chủ tịch đương nhiệm Nhóm Đặc trách IAI, ta tích cực cùng các nước tiếp tục soạn thảo Kế hoạch hành động giai đoạn II (2009-2015) với các trọng tâm như: phát triển nguồn nhân lực, nâng cao năng lực quốc gia, liên kết kinh tế, và cơ sở hạ tầng bao gồm cả phần cứng và phần mềm, và sẽ trình lên Cấp cao ASEAN lần thứ 14. Trong lĩnh vực kinh tế: Vượt qua nhiều khó khăn, thách thức do sự chênh lệnh về trình độ phát triển, Việt Nam đã tham gia tích cực vào các chương trình hợp tác, liên kết kinh tế như Hiệp định đầu tư ASEAN (AIA), Khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA)... đồng thời đưa ra sáng kiến phát triển kinh tế các vùng nghèo liên quốc gia dọc hành lang Đông-Tây (WEC) tạo ra bước tiến quan trọng trong quá trình hội nhập kinh tế Việt Nam với khu vực và thế giới. Kim ngạch thương mại xuất nhập khẩu Việt Nam- ASEAN tăng trung bình 15,8% hàng năm. Đến tháng 3/2005; Việt Nam đã cắt giảm 10.277 dòng thuế, tương đương với 96,15% tổng số dòng thuế phải cắt giảm trong khuôn khổ CEPT/AFTA. Trong hợp tác đầu tư, tính đến cuối tháng 6/2005, ASEAN đã đầu tư hơn 600 dự án với số vốn đăng ký là 11,385 tỷ USD, chiếm 23,38% tổng số FDI vào Việt Nam. Tăng cường hợp tác kinh tế Việt Nam- ASEAN đã góp phần làm lành mạnh hóa môi trường kinh doanh trong nước. Đáng chú ý nhất là Việt Nam đã trở thành thành viên chính thức của tổ chức thương mại thế giới WTO tháng 11/2007 và được bầu làm ủy viên không thường trực của hội động bảo an liên hợp quốc. 9 Đặc biệt quan trọng là, chúng ta đã và đang quyết tâm tiếp tục thúc đẩy công cuộc đổi mới, cải cách kinh tế trong nước với hàng loạt chủ trương, biện pháp nhằm tăng tốc độ phát triển, nâng cao khả năng cạnh tranh và hội nhập của cả nền kinh tế quốc dân, của các lĩnh vực/ngành kinh tế, của các địa phương và doanh nghiệp. Thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới, cải cách kinh tế sẽ góp phần rất quan trọng tạo thuận lợi để chúng ta tham gia tích cực và hiệu quả nhất vào tiến trình xây dựng AEC, đồng thời tận dụng tốt nhất những cơ hội tăng trưởng và phát triển mà AEC mang lại cho mỗi nước thành viên ASEAN. Trong lĩnh vực văn hóa-xã hội: Trong hơn 13 năm qua, tích cực hội nhập với khu vực Đông Nam Á và thế giới, Việt Nam luôn gìn giữ vững bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời tiếp thu những tinh hoa văn hóa của khu vực và thế giới, giao lưu học hỏi, tăng cường hiểu biết lẫn nhau giữa các nước bạn bè trong ASEAN. Ngày nay ASEAN đã trở nên khá quen thuộc với giới thanh niên, sinh viên ở các thành phố lớn trong cả nước. Việc trao đổi văn hóa giáo dục giữa Việt Nam với các nước ASEAN đã không ngừng được mở rộng. Nhiều đoàn nghệ thuật Việt Nam đến thăm, biểu diễn ở các nước bạn, giới thiệu nền văn hóa dân tộc đặc sắc của Việt Nam; đồng thời nhiều đoàn nghệ thuật các nước ASEAN đã đến biểu diễn, giao lưu tại Việt Nam. Trong lĩnh vực giáo dục: Ngay từ đầu những năm 1990, Bộ Giáo dục Đào tạo Việt Nam đã coi việc mở rộng quan hệ hợp tác với các nước trong khu vực Đông Nam Á là một ưu tiên. Thực hiện chủ trương đó, tháng 2/1990, Bộ Giáo dục Đào tạo chính thức gia nhập tổ chức Bộ trưởng Giáo dục các nước Đông Nam Á (SEAMEO). Sau khi Việt Nam trở thành thành viên chính của ASEAN, Bộ Giáo dục Đào tạo Việt Nam trở thành thành viên của Tiểu ban Giáo dục của ASEAN (ASCOE), đã tích cực phối hợp với các nước trong khu vực với nhiều hoạt động thiết thực, có hiệu quả và được các bạn đánh giá cao Cùng với việc tham gia tích cực vào tất cả các lĩnh vực hợp tác chuyên ngành của ASEAN như khoa học, công nghệ và môi trường; văn hóa thông tin; phát triển xã hội; phòng, chống ma túy, v.v... Việt Nam còn mạnh dạn nêu các sáng kiến, đăng cai tổ chức các hội nghị về hợp tác chuyên ngành, được các nước ASEAN đánh giá cao như việc ta tổ chức thành công Tuần lễ khoa học và công nghệ ASEAN (1998); Tuần văn hóa ASEAN lần II theo sáng kiến của Thủ tướng ta tại Hạ Long (2004); Hội thi tay nghề ASEAN (2004); nhiều hội nghị cấp bộ trưởng quan trọng khác... 10 Trong lĩnh vực môi trường, Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể về mặt tài chính cũng như nhân lực để đảm bảo sự hợp tác bình đẳng và hiệu quả với các nước thành viên khác và đã đề xuất một số dự án hợp tác. Đặc biệt, sáng kiến "Đối thoại về chính sách thúc đẩy thực hiện Hiệp ước ASEAN về phòng chống cháy rừng" của Việt Nam được các nước ASEAN hoan nghênh. Về du lịch, thời gian qua, ASEAN là một trong những khuôn khổ hợp tác du lịch đa phương mà Việt Nam tham gia sâu rộng và có hiệu quả nhất. Những năm gần đây, lượng khách từ ASEAN vào Việt Nam có tốc độ tăng trưởng khá cao. ASEAN luôn là một trong 3 thị trường gửi khách lớn nhất của Việt Nam. Từ 1999-2004, lượng khách ASEAN vào Việt Nam đã tăng gần 200%. ASEAN cũng là khu vực có vốn đầu tư nước ngoài lớn vào du lịch Việt Nam, chiếm trên 31% trong tổng số gần 6 tỷ đô la Mỹ đầu tư trực tiếp vào du lịch. Các nước trong khu vực có nhiều khách đến Việt Nam du lịch là Campuchia, Malaixia, Thái Lan, Xinhgapo, Philippin. Những đóng góp trên là sự tiếp nối của quá trình tham gia tích cực và đóng góp to lớn của Việt Nam kể từ khi gia nhập ASEAN tháng 7/1995. Trong hơn 13 năm qua, với dân số hơn 86 triệu người và vị trí địa-chiến lược và địa-kinh tế quan trọng, chính trị - xã hội ổn định, thế và lực ngày càng gia tăng và chính sách đối ngoại rộng mở, Việt Nam được các nước ASEAN và các đối tác bên ngoài nhìn nhận là thành viên đóng vai trò tích cực đối với hòa bình, hợp tác và phát triển trong ASEAN. Những kết quả này đã phản ánh Việt Nam là một đất nước phát triển năng động và là bạn, là đối tác tin cậy của tất cả các nước, các dân tộc vì hoà bình, ổn định và phát triển. III. Nguyên nhân Việt Nam có được vị thế như vậy trong cộng đồng ASEAN Thứ nhất, đó là Việt Nam đã thực hiện có hiệu quả cao đường lối đối ngoại rộng mở và đúng đắn phù hợp với nhu cầu phát triển của đất nước trong bối cảnh toàn cầu hoá và khu vực hoá hiện nay. Thứ hai, các đối tác của Việt Nam trong đó có các nước ASEAN đều đã nhìn thấy hiện thực và tiềm năng phát triển của Việt Nam ở tất cả mọi lĩnh vực mà họ có thể hợp tác cùng phát triển, trong đó trước hết là các lợi ích về phát triển kinh tế và nâng cao vị thế chính trị ở khu vực và trên thế giới, vì như đã biết Việt Nam là quốc gia có ưu thế về an ninh chính trị 11 đối ngoại ở Đông Nam Á và hơn thế nữa Việt Nam đang là “miền đất hứa” có nhiều tiềm năng về các nguồn lực tài nguyên, lao động và lại đang rất ổn định về chính trị-xã hội... Thực tế cho thấy, đến nay Việt Nam đã có quan hệ với hầu hết các tổ chức tiền tệ và tài chính quốc tế như IMF, WB, ADB... Việt Nam cũng đã quan hệ ngoại giao và hợp tác kinh tế với hơn 150 nước và lãnh thổ trên thế giới, đã ký kết Hiệp định thương mại Việt Nam-Hoa Kỳ, Hiệp định đầu tư song phương với 40 nước và Hiệp định tránh đánh thuế hai lần với 40 nước khác. Hiện nay Việt Nam đã trở thành thành viên chính thức của WTO. Trong những năm qua, thực hiện đường lối đổi mới của Đảng Cộng sản Việt Nam, chúng ta đã chủ động hội nhập vào nền kinh tế thế giới và khu vực, liên tục đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 7% năm, năm 2004 đã đạt 7,6% đến năm 2008 đạt 11%. IV. Vị thế của Việt Nam trong ASEAN qua cái nhìn của bạn bè quốc tế Ông Nicolas Dammen, Phó Tổng thư ký ASEAN đã khẳng định vai trò quan trọng của Việt Nam trong ASEAN. Ông Nicolas nói: “Việt Nam đã có những đóng góp tích cực cho ASEAN kể từ khi tham gia vào Hiệp hội 12 năm trước đây, trở thành nước lớn thứ hai trong ASEAN và biến ASEAN thành một khối thống nhất. Thêm vào đó, Việt Nam còn là một cầu nối hữu hiệu cho ASEAN thâm nhập vào Trung Quốc - nền kinh tế có tốc độ phát triển nhanh nhất thế giới”. Ông Nicolos nhấn mạnh: “Việt Nam ngày nay là một thành viên không thể tách rời của ASEAN với những đóng góp có hiệu quả và thiết thực vào các sang kiến và chương trình của ASEAN. Đặc biệt, Việt Nam đi đầu trong trong lĩnh vực cải cách chính sách và kinh tế trong số các nước thành viên mới của Hiệp hội ở khu vực Đông Dương. Thêm nữa, Việt Nam còn có vai trò quan trọng trong việc hoạch định định hướng tương lai của ASEAN không kém gì các nước sang lập tổ chức này ban đầu”. Tổng thư ký Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) Ong Keng Yong đã đánh giá cao những đóng góp tích cực của Việt Nam vào nguyên tắc bình đẳng và công bằng của ASEAN sau khi Việt Nam gia nhập hiệp hội này vào tháng 7/1995.Ông Ong nói: "Trước hết, nhìn vào bản đồ của hiệp hội, Việt Nam đã thực sự gắn kết vùng phía bắc với phía nam của khu vực Đông Nam Á. Do đó, quốc gia này có một vai trò rất quan trọng. Xét về mặt địa lý và nhân khẩu học, đóng góp chính của Việt Nam khi trở thành một thành viên của ASEAN là đã kết hợp mọi bộ phận của Đông Nam Á thành một khối thống nhất."Quan trọng hơn, Việt 12 Nam có một đặc tính riêng, đó là sự tôn trọng và tính nguyên tắc. Tại các cuộc họp của ASEAN, các quan chức Việt Nam thường lắng nghe ý kiến của mọi người, sau đó họ giơ tay nói "nguyên tắc của chúng tôi là muốn là bạn với tất cả, mong muốn sự công bằng cho mọi người. Chúng ta thực hiện điều này với các nước khác như thế nào?". Việt Nam luôn luôn theo đuổi nguyên tắc bình đẳng và công bằng. Trong bất cứ cuộc thảo luận nào có Việt Nam tham gia, Việt Nam đều đưa ra nguyên nhân và các giải pháp hữu hiệu. Nói tóm lại, Việt Nam đã có những đóng góp mang tính nguyên tắc đối với những hoạch định của ASEAN."Là nước láng giềng của Trung Quốc, Việt Nam sẽ thường xuyên đem những kinh nghiệm lịch sử của mình để giúp ASEAN thúc đẩy quan hệ với Trung Quốc. Những gì Việt Nam làm là nhằm duy trì nguyên tắc của chúng ta, nguyên tắc tôn trọng lẫn nhau, tôn trọng hòa bình và ổn định. Trong quan hệ với Trung Quốc, Việt Nam luôn đưa ra những đề xuất tích cực và mang tính xây dựng. Đây không phải là vấn đề cảm tính mà là vấn đề tư duy. Theo ông Ong, sự tăng trưởng kinh tế nhanh chóng sẽ đưa Việt Nam trở thành một trong những đầu tàu quan trọng thúc đẩy sự hội nhập kinh tế của ASEAN trong 5 đến 10 năm tới. "Việc Việt Nam trở thành thành viên của ASEAN đã giúp xây dựng một khu vực gắn kết hơn" - Đại sứ Laura Q. Del Rosario nói với phóng viên TTXVN ngày 2/8 trong một cuộc phỏng vấn nhân dịp kỷ niệm lần thứ 40 ngày thành lập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (8/8/1967-8/8/2007).Theo bà Laura Q. Del Rosario, kể từ khi gia nhập ASEAN năm 1995, Việt Nam luôn tích cực trong việc xây dựng đoàn kết và tăng cường thống nhất trong khu vực. Việt Nam đã đóng góp cho việc thúc đẩy hợp tác giữa các nước thành viên của hiệp hội trong việc thực hiện Sáng kiến liên kết ASEAN, phát triển khu vực Tiểu vùng Mê Công mở rộng và Hành lang kinh tế Đông Tây. "Sự phát triển nhanh chóng của Việt Nam trong 12 năm qua, cả về vị thế trên thế giới và sức mạnh, là một đóng góp đáng kể cho ASEAN, một cộng đồng với 505 triệu dân. Việt Nam sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc ra quyết định trọng đại cũng như trong việc thúc đẩy hợp tác khu vực trên nhiều lĩnh vực", Trong bài phỏng vấn ngày 7/8/2007 dành cho VietNamNet của ông Carl Thayer, một chuyên gia hàng đầu về châu Á, ông đã ví vai trò Việt Nam trong ASEAN từ một cầu thủ dự bị thành một tiền đạo. Chính xác hơn, có lẽ nên nói: trước khi trở thành một cầu thủ trong ASEAN, Việt Nam đã được coi là một đối phương chính. 13 Qủa thực một Việt Nam hội nhập mạnh mẽ vào ASEAN, một Việt Nam có nhiều đóng góp quan trọng tạo nên sự trỗi dậy của một ASEAN mới trong bối cảnh thế giới phức tạp đầy biến động đã được bạn bè thế giới thừa nhận và đánh giá cao. Đây có lẽ là cái nhìn khách quan nhất để ta thấy rõ được vị thế của mình trong cộng đồng ASEAN. V. Những thuận lợi và khó khăn của Việt Nam hiện nay trong ASEAN 1. Thuận lợi  Được nâng cao vị thế và tạo thế đứng vững chắc trên trường quốc tế, có tiếng nói trong việc định hướng phát triển chung của nền kinh tế thế giới thông qua những cuộc thương lượng và đàm phán, từ đó có điều kiện bảo vệ các quyền lợi và thực hiện các nghĩa vụ theo hướng có lợi cho quốc gia.  Có điều kiện khai thác nhiều tiềm năng thông qua việc hợp tác đa dạng với nhiều đối tác để mở rộng và ổn định thị trường, tiếp cận nguồn vốn quốc tế, tạo mội trường hấp dẫn để đẩy nhanh tiến độ thu hút đầu tư nước ngoài, tiếp cận nhanh sự chuyển giao khoa học – công nghệ trên diện rộng và tham gia tích cực vào việc phân công lao động quốc tế.  Giữ vững và ổn định an ninh quốc gia để phát triển.  Có điều kiện thúc đẩy tiến trình cải cách và cơ cấu lại nền kinh tế linh hoạt và năng động hơn theo hướng nâng cao hiệu quả. Cụ thể là đẩy nhanh quá trình cải cách khu vực doanh nghiệp Nhà nước nâng cao tính cạnh tranh của các doanh nghiệp, xoá bỏ cơ chế còn mang tính bao cấp trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, đầu tư và xuất nhập khẩu phát huy hơn nữa tiềm năng và thế mạnh của các thành phần kinh tế.  Nâng cao khả năng nắm bắt và vận dụng có hiệu quả các quy tắc ứng xử theo chuẩn mực quốc tế, góp phần nhanh chóng đưa nền kinh tế của nước ta tiến lên phát triển ngang tầm quốc tế.  Có điều kiện thực hiện tốt các quan hệ đối ngoại, góp phần tích cực trong việc duy trì 2. Khó khăn  Thách thức lớn nhất là trình độ phát triển kinh tế của nước ta còn thấp, năng lực cạnh tranh của nền kinh tế nói chung, của từng ngành và từng doanh nghiệp nói riêng còn yếu. 14  Việt Nam đi sau rất nhiều nước trên đường phát triển. Cơ chế thị trường còn đang trong quá trình hình thành, các khuôn khổ pháp lý còn chưa hoàn chỉnh, chưa phù hợp với thông lệ và chuẩn mực quốc tế.  Còn tồn tại nhiều bất hợp lý trong cơ cấu sản xuất, cơ cấu kinh tế, trong việc phân bổ các nguồn lực của nền kinh tế, trong việc vận dụng các chính sách, quy định, trong việc quy hoạch chiến lược phát triển các ngành kinh Sự hiểu biết về các tổ chức cần hội nhập còn rất hạn chế, đội ngũ cán bộ còn thiếu lại bị hạn chế về chuyên môn, ngoại ngữ và kỹ năng hoạt động đàm phán đa phương.  Mở cửa kinh tế còn làm cho nền kinh tế trong nước dễ bị tác động bởi sự biến động không thuận lợi diễn ra từ các nước khác.  Các nước ASEAN có những lợi thế tương đồng giống Việt Nam do vậy việc hợp tác thông qua sự phân công lao động sẽ trở nên khó khăn phức tạp và mang tính cạnh tranh gay gắt hơn.  Cơ cấu hàng xuất khẩu của Việt Nam hiện nay chủ yếu là nông sản chưa qua chế biến. Đây là những mặt hàng giảm thuế chậm, trong khi đó những mặt hàng công nghiệp, xuất nguyên liệu là những mặt hàng giảm thuế nhanh lại là sản phẩm xuất khẩu của các nước AFTA khác và là sản phẩm nhập khẩu của Việt Nam.  Cạnh tranh gay gắt trong thu hút đầu tư nước ngoài, nhất là trong điều kiện hiện nay, khi mà nhiều nước trong khu vực đã vực dậy sau cơn khủng hoảng. VI. Giải pháp để nâng cao vị thế của Việt Nam trong cộng đồng ASEAN Trước bối cảnh ASEAN bước sang một giai đoạn phát triển mới, chúng ta cần có sự chuẩn bị tốt hơn về mọi mặt để nâng cao hơn nữa hiệu quả tham gia của Việt Nam. Trước hết, chúng ta cần nhận thức đầy đủ hơn và coi trọng đúng mức tầm quan trọng chiến lược của ASEAN đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước ta. Việt Nam là một bộ phận hữu cơ của khu vực Đông Nam Á, do vậy một ASEAN liên kết chặt chẽ, đoàn kết và thống nhất, có vai trò và vị thế quốc tế quan trọng, hoàn toàn phù hợp với lợi ích cơ bản và lâu dài của chúng ta. Gia nhập và tham gia hợp tác ASEAN đã và sẽ mang lại cho Việt Nam nhiều lợi ích quan trọng và thiết thực về chính trị-an ninh, kinh tế, văn hóa-xã hội và đối ngoại, mà bao trùm là tạo môi trường quốc tế thuận lợi cho xây dựng và bảo vệ đất nước 15 cũng như hỗ trợ Việt Nam hội nhập nhanh chóng và hiệu quả hơn vào khu vực và quốc tế. Chính vì vậy, ASEAN xét cả về hợp tác đa phương và quan hệ song phương, luôn được xác định là một bộ phận quan trọng trong tổng thể chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa, chủ động hội nhập khu vực và quốc tế của Đảng và Nhà nước ta. Hai là, chúng ta cần tiếp tục làm hết sức mình cùng các nước thành viên khác xây dựng thành công Cộng đồng ASEAN vào năm 2015 và đưa Hiến chương ASEAN vào cuộc sống. Chúng ta cần tham gia tích cực, chủ động và có trách nhiệm hơn trong hợp tác ASEAN. Với thế và lực của đất nước đang tăng lên, chúng ta có nhiều điều kiện thuận lợi hơn để phát huy vai trò này. Chúng ta cần tích cực tham gia mọi hoạt động của Hiệp hội, chủ động đề xuất nhiều sáng kiến và biện pháp phù hợp để tăng cường đoàn kết và hợp tác trong ASEAN, thúc đẩy giải quyết những vấn đề lớn và phức tạp của Hiệp hội, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao trong việc thực hiện nghiêm túc các thỏa thuận của ASEAN và tương lai phát triển của Hiệp hội. Ba là, chúng ta cần có sự đổi mới và chuẩn bị tốt trong nội bộ để nâng cao hiệu quả tham gia hợp tác ASEAN, cả về tổ chức bộ máy, phương thức hoạt động và nguồn lực. Hợp tác ASEAN rất đa dạng về hình thức và nội dung, do vậy cần có sự phân công nhiệm vụ rõ ràng và sự phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành khi tham gia hoạt động ASEAN, nhất là vai trò điều phối quốc gia của Bộ Ngoại giao. Các cơ quan đảm nhận vai trò điều phối trong từng trụ cột của Cộng đồng ASEAN cần phải phát huy tính chủ động, thường xuyên phối hợp tốt với các Bộ, ngành liên quan để đảm bảo sự tham gia đồng bộ và nhất quán của Việt Nam. Từng Bộ, ngành cần sớm tăng cường bộ phận chuyên trách, đầu tư thích đáng về nhân lực và tài chính cho việc tham gia hoạt động ASEAN. Bốn là, cần tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền rộng rãi cho mọi tầng lớp nhân dân và các tổ chức trong xã hội về ASEAN và sự tham gia của Việt Nam, để tạo sự đồng thuận trong xã hội về nhận thức và hành động, huy động được sự tham gia và đóng góp của mọi tầng lớp nhân dân vào tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, thúc đẩy hợp tác ASEAN hướng tới phục vụ và nâng cao cuộc sống của người dân. Cuối cùng, chúng ta cũng cần bắt tay ngay vào các công việc chuẩn bị để Việt Nam đảm nhận tốt vai trò Chủ tịch ASEAN trong năm 2010, trong đó có việc tổ chức Hội nghị Cấp cao ASEAN và nhiều Hội nghị cấp Bộ trưởng quan trọng khác. Đây sẽ là dịp quan trọng để 16 chúng ta tiếp tục đóng góp cho đoàn kết và hợp tác ASEAN, qua đó góp phần nâng cao vai trò và vị thế quốc tế của đất nước ta.  KẾT LUẬN  Nhìn lại chặng đường một thập kỷ qua, chúng ta có nhiều lý do để lạc quan trước triển vọng của Hiệp hội ASEAN sẽ ngày càng phát triển và lớn mạnh, vai trò và vị thế của ASEAN trên thế giới tiếp tục được nâng cao. Thực tế chứng minh quyết định tham gia ASEAN của chúng ta là hoàn toàn đúng đắn. Việt Nam đã trở thành một thành viên tích cực không thể thiếu trong ASEAN. Sự tham gia tích cực và vai trò ngày càng cao của Việt Nam trong tiến trình hội nhập khu vực, hỗ trợ đắc lực sự nghiệp đổi mới và triển khai hiệu quả đường lối đối ngoại rộng mở của Ðảng và Nhà nước ta, đặt nền tảng vững chắc để chúng ta tích cực, chủ động hơn và đẩy nhanh hơn tiến trình hội nhập không chỉ trong ASEAN, mà cả trên bình diện khu vực và quốc tế, góp phần quan trọng trong nỗ lực chung của các nước ASEAN tiếp tục xây dựng một khu vực Ðông-Nam Á hòa bình, ổn định và phồn vinh trong các thập kỷ tới. Tính kiên định đấu tranh vì một Đông Nam Á độc lập tự chủ hoà bình và ổn định của một Việt Nam trong cuộc chiến tranh chống Mỹ đầy máu lửa và hy sinh hôm qua là nền tảng để có được một Việt Nam mạnh mẽ năng động trong ASEAN trỗi dậy hôm nay.Trong mảng màu đa sắc của các thành viên ASEAN thì Việt Nam là hiện tượng khá nổi bật về sự khác biệt.. Nói khác đi, nếu hành trang của các quốc gia Đông Nam Á mang tới ngôi nhà ASEAN là rất đa dạng thì hành trang của Việt Nam là tiêu biểu cho sự đa dạng đó. Việt Nam đã, đang và sẽ làm hết sức mình để có đóng góp tích cực và quan trọng cho việc xây dựng Cộng đồng ASEAN. Những nỗ lực và đóng góp của chúng ta trong ASEAN đã được bạn bè trong khu vực hoan nghênh và đánh giá rất cao. Ngày nay,Việt Nam đã tạo dựng được cho mình một vai trò và vị trí vững vàng trong ASEAN. Khi đưa ra các quyết sách lớn về các vấn đề trọng đại, nhất là những vấn đề liên quan đến định hướng phát triển tương lai của Hiệp hội, tiếng nói của chúng ta luôn được các bạn lắng nghe và nể trọng. Thời 17 gian Việt Nam tham gia ASEAN tuy chưa phải là dài, song Việt Nam có thể tự hào về những đóng góp và dấu ấn của Việt Nam trong ASEAN. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO - Giáo trình Chính sách đối ngoại Việt Nam(tập II)- Học viện quan hệ quốc tế - Việt Nam – ASEAN quan hệ song phương và đa phương - Nguyễn Phương Bình,ASEAN mở rộng thành viên và vị trí vai trò của ASEAN mở rộng, Học viện quan hệ quốc tế,1999. - Nguyễn Duy Qúy: Tiến tới một ASEAN hòa bình , ổn định và phát triển bền vững, Nxb. Chính trị quốc gia,Hà Nội ,2001 Và các trang web: - - - - - - - -