Tìm hiểu khả năng phát âm đúng của trẻ mâũ giáo lớn trường mầm non Thụy Vân - Việt Trì

Tr­êng ®¹i häc s­ ph¹m hµ néi Khoa gi¸o dôc mÇm non Bµi tËp nghiÖp vô cuèi kho¸ T×m hiÓu kh¶ n¨ng ph¸t ©m ®óng cña trÎ m©ò gi¸o lín Tr­êng mÇm non thuþ v©n - ViÖt tr× Ng­êi h­íng dÉn : T.s §inh Hång Th¸i Ng­êi thùc hiÖn : §ç ThÞ Song H­¬ng Líp §HTC ViÖt tr× - Khoa GDMN PhÇn I : Më ®Çu I. Lý do chän ®Ò tµi “TrÎ em h«m nay, thÕ giíi ngµy mai” TrÎ em h«m nay lµ chñ nh©n cña ®Êt n­íc mai sau. TrÎ em kh«ng chØ lµ niÒm vui, niÒm h¹nh phóc cña mçi gia ®×nh mµ cßn lµ niÒm vui cña toµn x· héi. ChÝnh v× thÕ mµ tõ ngµn ®êi x­a «ng cha ta ®· d¹y : “Uèn c©y tõ thuë cßn non D¹y con tõ thuë con cßn th¬ ng©y.” ThÊm nhuÇn lêi d¹y ®ã cña «ng cha, ngµy nay thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam nãi chung vµ thÕ hÖ mÇm non nãi riªng ®ang nhËn ®­îc sù quan t©m ch¨m sãc cña toµn x· héi víi tinh thÇn “H·y dµnh nh÷ng g× tèt ®Ñp nhÊt cho trÎ em” Bëi v× trÎ em kh«ng nh÷ng lµ niÒm h¹nh phóc cña gia ®×nh mµ lµ cña toµn x· héi. Trong ®ã vai trß quan träng nhÊt trong viÖc ch¨m sãc gi¸o dôc trÎ theo ®óng ph­¬ng ph¸p khoa häc lµ c¸c tr­êng mÇm non. §Æc biÖt lµ trÎ mÉu gi¸o 5 - 6 tuæi cµng ph¶i quan t©m , gi¸o dôc cho chu ®¸o. Bëi v× trÎ 5 -6 tuæi ®ang chuÈn bÞ b­íc vµo mét m«i tr­êng häc tËp míi, ®ã lµ ho¹t ®éng häc tËp ë tr­êng phæ th«ng. D©n c­ trªn ®Þa bµn Thµnh phè ViÖt tr× nãi chung vµ x· Thuþ V©n nãi riªng th­êng hay ph¸t ©m sai vµ hay lÉn lén c¸c phô ©m nh­ : s - x; r - d; tr- ch; n- l… ChÝnh v× vËy mµ trÎ em tr­êng mÇm non sèng trªn ®Þa bµn nµy còng chÞu ¶nh h­ëng c¸c lçi ph¸t ©m trªn. §Æc biÖt lµ c¸c ch¸u mÉu gi¸o lín 5 -6 tuæi khi vµo häc ë tr­êng phæ th«ng vÉn m¾c ph¶i nh÷ng lçi ph¸t ©m sai ®ã v× vËy trÎ th­êng gÆp khã kh¨n trong ph¸t ©m khi tËp ®äc hoÆc viÕt chÝnh t¶ dÉn ®Õn nh÷ng ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn kÕt qu¶ häc tËp. Cho nªn t«i lµ gi¸o viªn tr­êng mÇm non Thuþ V©n trùc tiÕp d¹y líp 5 - 6 tuæi, t«i th­êng xuyªn ®­îc tiÕp xóc víi c¸c ch¸u hµng ngµy. Qua viÖc d¹y c¸c ch¸u trªn líp t«i lu«n suy nghÜ t×m tßi c¸c biÖn ph¸p rÌn ph¸t ©m cho trÎ, gióp trÎ kh¾c phôc nh÷ng lçi ph¸t ©m sai hoÆc nãi ngäng. RÌn luyÖn c¸ch ph¸t ©m ®óng biÕt ®iÒu chØnh ©m l­îng, thÓ hiÖn ®óng ng÷ ®iÖu lêi nãi, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho trÎ mÉu gi¸o nãi chung vµ trÎ mÉu gi¸o lín nãi riªng sau nµy b­íc vµo tr­êng phæ th«ng ®­îc tèt. ChÝnh v× vËy t«i ®· chän ®Ò tµi nghiªn cøu : “T×m hiÓu kh¶ n¨ng ph¸t ©m ®óng cña trÎ mÉu gi¸o lín ë tr­êng mÇm non Thuþ V©n, Thµnh phè ViÖt Tr×” II. Môc ®Ých yªu cÇu T×m hiÓu kh¶ n¨ng ph¸t ©m cña trÎ mÉu gi¸o lín 5 -6 tuæi. Tõ ®ã nªu ra c¸c biÖn ph¸p söa lçi ph¸t ©m cho trÎ. III. NhiÖm vô nghiªn cøu 1. Nghiªn cøu c¬ së lý luËn 2. Kh¶o s¸t kh¶ n¨ng ph¸t ©m cña trÎ 3. Mét sè biÖn ph¸p t¸c ®éng 4. KÕt luËn s­ ph¹m. IV. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 1. §äc tµi liÖu 2. Quan s¸t ghi chÐp 3. Thùc nghiÖm s­ ph¹m 4. Xö lý sè liÖu V. §èi t­îng vµ kh¸ch thÓ nghiªn cøu 1. §èi t­îng nghiªn cøu : Kh¶ n¨ng ph¸t ©m cña trÎ mÉu gi¸o vµ biÖn ph¸p rÌn ph¸t ©m cho trÎ. 2. Kh¸ch thÓ : 25 ch¸u ë ®é tuæi mÉu gi¸o lín cña tr­êng mÇm non Thuþ V©n, Thµnh phè ViÖt Tr×” PhÇn II Néi dung nghiªn cøu Ch­¬ng I I. C¬ së lý luËn ng÷ ©m 1. §Æc ®iÓm cña ©m tiÕt tiÕng ViÖt : Lµ tÝnh ph©n tiÕt cao, mçi ©m tiÕt nã ®øng c¸ch nhau. Mçi ©m tiÕt bao giê còng g¾n liÒn víi thanh ®iÖu còng lµm thay ®æi ý nghÜa cña ©m tiÕt. V× vËy : Lêi nãi cña con ng­êi bao giê còng lµ lêi nãi thµnh tiÕng. Khi nãi chóng ta ph¶i ph¸t ©m ra thµnh tõ, thµnh c©u, thµnh v¨n b¶n ®Ó truyÒn ®¹t néi dung th«ng b¸o. Khi nghe chóng ta tiÕp nhËn c¸c ©m thanh ng­êi nãi ph¸t ra, tõ ®ã hiÓu ®­îc néi dung cña lêi nãi. Trong ©m thanh cña lêi nãi do mét c¸ nh©n ph¸t ra, ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm cô thÓ cßn cã mét c¸i chung nhÊt mang chøc n¨ng x· h«Þ. Nh÷ng ©m thanh cô thÓ cña lêi nãi, cña mçi c¸ nh©n lµ nh÷ng thùc thÓ mang chøc n¨ng x· héi. 2. HÖ thèng ng÷ ©m cña ©m tiÕt tiÕng ViÖt Cã 5 thµnh phÇn : S¾p xÕp theo s¬ ®å sau : ¢m ®Çu 1 Thanh ®iÖu 5 VÇn ¢m ®iÖu 2 ¢m chÝnh 3 ¢m cuèi 4 * Thµnh phÇn vÞ trÝ 5 lµ thanh ®iÖu bao trïm lªn toµn bé ©m tiÕt. Cã 6 thanh ®iÖu: - Thanh ngang :Trªn ch÷ kh«ng ghi dÊu khi viÕt - Thanh huyÒn - Thanh s¾c -Thanh nÆng - Thanh hái - Thanh ng·. * Thµnh phÇn ë vÞ trÝ 1 lµ ©m ®Çu do c¸c phô ©m ®¶m nhiÖm * Thµnh phÇn ë vÞ trÝ 2 lµ do ©m ®Öm, ®ã lµ nguyªn ©m trong ch÷ viÕt, ®­îc thÓ hiÖn b»ng ch÷ O ch¼ng h¹n (Toan,); b»ng ch÷ U (Tu©n)… * Thµnh phÇn ë vÞ trÝ 3 lµ ©m chÝnh do c¸c nguyªn ©m ®¶m nhiÖm. ¢m chÝnh lµ h¹t nh©n cña ©m tiÕt. * Thµnh phÇn ë vÞ trÝ 4 lµ ©m cuèi, do c¸c phô ©m b¸n nguyªn ©m (i, y, u, o) ®¶m nhiÖm. * C¸c thµnh phÇn ë vÞ trÝ 2, 3, 4 ghÐp l¹i víi nhau thµnh mét bé phËn gäi lµ phÇn vÇn. ¢m bao giê còng ph¶i cã ©m chÝnh vµ thanh ®iÖu, vÞ trÝ cßn l¹i cã thÓ cã hoÆc kh«ng. -¢m tiÕt tiÕng viÖt cã cÊu tróc hai bËc : BËc thø nhÊt bao gåm nh÷ng thµnh tè cña thµnh phÇn vÇn. ¢m tiÕt BËc 1 : Thanh ®iÖu ¢m ®Çu phÇn vÇn BËc 2 : ¢m ®Öm ¢m chÝnh ¢m cuèi * Thanh ®iÖu lµ sù thay ®æi ®é cao nh÷ng ©m tiÕt : la, l¸, l· ®èi lËp víi lµ, l¶, l¹. C¸c ©m tiÕt tr­íc ®Òu ®­îc ph¸t ©m víi cao ®é cao, c¸c ©m tiÕt sau ph¸t ©m víi cao ®é thÊp. * Thanh ®iÖu lµ sù thay ®æi vÒ ©m ®iÖu, trong nh÷ng ©m tiÕt trªn th× nh÷ng ©m tiÕt cïng thuéc ®é cao l¹i ®èi lËp nhau vÒ sù biÕn thiªn cña ®é cao, trong thêi gian ©m tiÕt “la” ®­îc ph¸t ©m víi cao ®é hoµn toµn b»ng ph¼ng; cßn “l·” víi ®­êng nÐt biÕn thiªn, cao ®é kh«ng b»ng ph¼ng, ©m ®iÖu lµ nh÷ng ®­êng nÐt biÕn thiªn vÒ cao ®é. * Nguyªn ©m trong TiÕng ViÖt ®­îc coi lµ ©m chÝnh, nguyªn ©m lµ khi nãi ©m vÞ ph¸t ra luång h¬i ®i tù do kh«ng cã g× c¶n trë. VD : Khi ph¸t ©m “a, ¸ ©” h¬i tho¸t ra tù do kh«ng bÞ c¶n ë chç nµo cho nªn “¢” còng lµ nguyªn ©m. XÐt vÒ mÆt cÊu t¹o ng­êi ta ph©n chia ph©n biÖt nguyªn ©m ®¬n vµ nguyªn ©m ®«i. + Nguyªn ©m ®«i lµ gåm 2 nguyªn ©m ghÐp l¹i liÒn nhau. Khi ph¸t ©m th× ®äc nhanh, ®äc l­ít tõ ©m nµy sang ©m kia ®Çu m¹nh sau yÕu h¬n, do ®ã ©m s¾c chñ yÕu cña c¸c nguyªn ©m ®«i lµ do ©m ®Çu quyÕt ®Þnh. Cã 3 nguyªn ©m ®«i ®ã lµ : u«, ­¬, ie. XÐt vÒ ®é dµi, cÇn ph©n biÖt nguyªn ©m ng¾n vµ nguyªn ©m dµi, nguyªn ©m ng¾n khi ph¸t ra kh«ng thÓ kÐo dµi, nÕu kÐo dµi cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn nghÜa. + Phô ©m : C¸c ©m vÞ ®¶m nhiÖm thµnh phÇn ©m ®Çu cña ©m tiÕt TiÕng ViÖt bao giê còng lµ c¸c phô ©m. Phô ©m lµ ©m vÞ khi ph¸t ©m luång h¬i ®i ra bÞ c¶n ë chç nµo ®ã trong bé m¸y ph¸t ©m, phô ©m cã lo¹i bÞ c¶n ë m«i; cã lo¹i bÞ c¶n ë r¨ng, cã lo¹i bÞ c¶n ë l­ìi; cã lo¹i bÞ c¶n ë thanh hÇu. VÒ ph­¬ng thøc ph¸t ©m ng­êi ta chia phô ©m thµnh : - Phô ©m t¾c : H¬i bÞ c¶n l¹i sau tho¸t ra ®­êng miÖng vµo mòi : b, d, t, s c, k, m,r, p, ng. - Phô ©m s¸t : H¬i ®i qua kÏ hë miÖng : p, v, s, z, l, x, y, h - Phô ©m vang : H¬i tho¸t ra ®Çu l­ìi vµ bªn l­ìi : m, n, nh. - Phô ©m ån : H¬i tho¸t ra ®»ng miÖng cã tiÕng ån : b, d, t, c, k, p, f, v, x, z, y, h. - Phô ©m h÷u thanh, v« danh trong c¸c ©m ån: C¨n cø vµo chç d©y thanh cã rung hay kh«ng rung ng­êi ta chia ra : + Phô ©m h÷u thanh : D©y thanh rung (d, v, y) + Phô ©m v« thanh : D©y thanh kh«ng rung (t, k, c, b, s, x, h) - VÒ vÞ trÝ cÊu ©m ta ph©n phô ©m thµnh : +/ Phô ©m m«i : p, b, m, f, v +/ Phô ©m l­ìi : d, t, s, z, l, n +/ Phô ©m hÇu : h Trong c¸c ©m l­ìi sù ®èi lËp nhau gi÷a ®Çu l­ìi hÑp : r, t, s, z, l, n; ®Çu l­ìi quËt : ®, a. PhÇn vÇn lµ do thµnh phÇn cña ©m ®Öm, ©m chÝnh, ©m cuèi ghÐp víi nhau thµnh mét bé phËn gäi lµ phÇn vÇn. VÝ dô : ©m tiÕt Toan : O lµ ©m ®Öm A lµ ©m chÝnh N lµ ©m cuèi Oan lµ phÇn vÇn. II. Nh÷ng ®Æc ®iÓm ph¸t ©m cña trÎ mÉu gi¸o ¢m tiÕt cña ng«n ng÷ lµ ®¬n vÞ ©m thanh nhá nhÊt trong lêi nãi kh«ng thÓ ph©n chia ®­îc n÷a, lóc ®Çu trÎ h×nh thµnh thÝnh gi¸c. ¢m thanh tøc lµ sù ph©n biÖt c¸c ©m cña ng«n ng÷ cßn ph¸t ©m chóng sÏ häc sau. Sù ph¸t ©m ®óng cã liªn quan chÆt chÏ víi sù phèi hîp nhÞp nhµng gi÷a c¸c c¬ quan ph¸t ©m cña trÎ. Kh¶ n¨ng ph¸t ©m cña trÎ phô thuéc vµo sù hoµn thiÖn cña bé m¸y ph¸t ©m. ë tuæi mÉu gi¸o nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy ®· ®¹t ®­îc møc t­¬ng ®èi æn ®Þnh cho nªn trÎ ®· cã thÓ ph¸t ©m ®­îc hÇu hÕt c¸c ©m vÞ. Tuy nhiªn mét sè trÎ vÉn cßn m¾c mét sè lçi vÒ ph¸t ©m. 1. Lçi vÒ thanh ®iÖu : Trong sè c¸c thanh ®iÖu tiÕng ViÖt, thanh hái vµ thanh ng· lµ hai thanh cã cÊu t¹o phøc t¹p. ViÖc thÓ hiÖn thanh ng· víi ©m ®iÖu g·y, ë gi÷a lµ c¸ch ph¸t ©m khã ®èi víi trÎ. TrÎ thay thÕ b»ng c¸ch ph¸t ©m ®¬n gi¶n h¬n tøc lµ víi ©m ®iÖu kh«ng g·y ë gi÷a. V× vËy dÔ ®ång nhÊt víi ©m ®iÖu cña thanh s¾c. VD : Ph¸t ©m ng· thµnh ng¸ hoÆc gi· thµnh gi¸. - Sù chuyÓn ®æi h­íng ®i cña ®­êng nÐt ©m ®iÖu thanh hái kh«ng diÔn ra ®ét ngét nh­ thanh ng·, qu¸ tr×nh ph¸t ©m kÐo dµi trë thµnh khã ®èi víi trÎ nhá cã h¬i thë ng¾n. - Khi ph¸t ©m, trÎ thay thÕ ©m ®iÖu g·y b»ng ©m ®iÖu kh«ng g·y, ®iÒu nµy lµm cho thanh hái ë trÎ gÇn nh­ ®ång nhÊt víi thanh nÆng. - Ph¸t ©m hái thµnh häi hoÆc ph¸t ©m “hæ” thµnh “hé”. §Õn hÕt tuæi mÉu gi¸o lçi sai vÒ hai thanh nµy sÏ ®­îc kh¾c phôc hÇu nh­ hoµn toµn. 2. Lçi vÒ ©m chÝnh : Lçi vÒ ©m chÝnh tËp trung vµo viÖc trÎ ph¸t ©m nguyªn ©m ®«i nµy thµnh nguyªn ©m ®«i kia. VÝ dô : TrÎ ph¸t ©m “con h­¬u” thµnh “con hiªu”, ThÞt thµnh xÞt TrÎ ph¸t ©m sai lµ do tËp qu¸n cña ®Þa ph­¬ng hoÆc do nghe ch­a chÝnh x¸c, c¸c ©m tiÕt cã ©m chÝnh lµ nguyªn ©m ®«i lµm cho cÊu t¹o cña ©m tiÕt phøc t¹p h¬n, ph¸t ©m khã kh¨n h¬n. 3. Lçi phô ©m ®Çu : TrÎ th­êng hay nãi lÉn lén : l , n VÝ dô : Con “lîn” thµnh con “Nîn”; C¸i “nåi” thµnh c¸i “låi”. - Lçi lÉn tr thµnh ch ; s - x; r - d… “Gµ trèng” ph¸t ©m thµnh “gµ chèng”. “Hoa sen” thµnh “Hoa xen” - Lçi lÉn r thµnh d; gi thµnh d : c¸i ræ thµnh c¸i dæ; c« gi¸o thµnh c« d¸o. Mét sè trÎ 4 - 5 tuæi khi ph¸t ©m phô ©m P trÎ lÉn sang phô ©m “b” VD : §Ìn pin thµnh ®Ìn bin 4. Lçi vÒ ©m ®Öm : ¢m ®Öm chØ ®­îc ®äc l­ít qua nªn trÎ khã ghi nhËn nh÷ng ©m chÝnh v× thÕ ©m ®Öm th­êng bÞ bá qua. VD : TrÎ ph¸t ©m “qu¶ quÊt” thµnh “qu¶ cÊt”; “chuét nh¾t” thµnh “chuét ch¾t” 5. Lçi vÒ ©m cuèi : Trong phô ©m ®øng lµm ©m cuèi th× nh÷ng cÆp ch vµ nh trÎ ph¸t ©m thµnh t, n. VD : Anh Tó thµnh ¨n Tó, c©y xanh thµnh c©y x¨n.… III Néi dung vµ ph­¬ng ph¸p rÌn luyÖn ph¸t ©m. Nh­ trªn ®· nãi thêi th¬ Êu dÔ h×nh thµnh sù ph¸t ©m ®óng h¬n khi ®· tr­ëng thµnh. §iÒu quan träng lµ c« gi¸o mÉu gi¸o ®Òu cÇn ph¶i nãi ®óng ®Ó lµm mÉu cho trÎ. Sù ph¸t ©m cña trÎ phô thuéc vµo bé m¸y ph¸t ©m, ®Ó d¹y trÎ ph¸t ©m ®óng cÇn th­êng xuyªn luyÖn tËp mét sè c¬ quan ph¸t ©m nh­ : m«i, l­ìi, r¨ng, sù ph¸t triÓn linh ho¹t cña hµm. CÇn gióp trÎ biÕt ®iÒu khiÓn nhÞp nhµng c¸c cö ®éng cña bé m¸y ph¸t ©m. Sù ph¸t ©m râ rµng c¸c ©m, c¸c tõ phô thuéc vµo sù chÝnh x¸c vµ lùc cña c¸c cö ®éng. RÊt nhiÒu trÎ nãi kh«ng râ, tõ nµy trén lÉn víi tõ kia thµnh mét tËp hîp ©m khã hiÓu. Nguyªn nh©n lµ cö ®éng chËm ch¹p cña m«i vµ l­ìi, tÝnh linh ho¹t cña hµm cßn yÕu do ®ã miÖng cña trÎ h¸ kh«ng to vµ c¸c nguyªn ©m ph¸t ra kh«ng ®óng, sù ph¸t ©m kh«ng râ rµng, c¸c tõ phô thuéc vµo sù ph¸t ©m cña c¸c nguyªn ©m cã ®óng kh«ng vµ sau ®ã phô thuéc vµo sù ®iÒu hoµ c¸c ho¹t ®éng cña bé m¸y ph¸t ©m khi x¸c lËp c¸c phô ©m. TËp luyÖn c¬ cña bé m¸y ph¸t ©m lµ träng ©m vµ cÇn thiÕt nh­ tËp thÓ dôc ®Ó ph¸t triÓn c¬ thÓ ë mÉu gi¸o, kh«ng nªn xem viÖc d¹y ph¸t ©m chØ dµnh cho c¸c ch¸u cã tËt mµ lµm cho tÊt c¶ c¸c ch¸u. Giê d¹y ph¸t ©m ph¶i ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn, cã hÖ thèng, ë nhãm nhá h­íng dÉn hµng ngµy; cßn ë nhãm lín tèi thiÓu 3 - 4 lÇn trong 1 tuÇn. Nh÷ng bµi häc luyÖn bé m¸y ph¸t ©m ë tr­êng mÉu gi¸o th­êng mang tÝnh chÊt trß ch¬i nh­ b¾t ch­íc tiÕng kªu cña c¸c loµi vËt nh­ : c¹c c¹c (vÞt); g©u g©u (chã); meo meo (mÌo); ép ép (Õch). Trß ch¬i : “Con g× kªu ®Êy” : C« gi¸o treo trªn b¶ng tranh vÏ nh÷ng con vËt, ®å vËt vµ cho ch¸u ®o¸n hoÆc bµy lªn bµn nh÷ng ®å ch¬i lµ con vËt hay ®å vËt cã tiÕng kªu mµ c¸c ch¸u sÏ ®è nhau, c« b¶o c¸c ch¸u nh×n lªn tranh vµ lªn ®å ch¬i råi gäi tªn chóng sau ®ã c« b¾t ch­íc tiÕng kªu cña tõng con vËt hoÆc ®å ch¬i vµ yªu cÇu trÎ nãi ®óng tªn con vËt vµ ®å vËt ®ã. VD : C« nãi tu tu, x×nh xÞch c¸c ch¸u ph¶i nãi tµu ho¶; c« nãi vÞt vÞt th× trÎ nãi vÞt con; chiÕp chiÕp th× nãi gµ con, c« nãi ß ã o th× nãi gµ trèng g¸y… HoÆc c« cã thÓ cho mét ch¸u ra ngoµi líp, sau ®ã c« vµ ch¸u ë trong líp chän mét con vËt cÊt ®i, cho ch¸u ®ã vµo th× c« vµ ch¸u ë trong líp b¾t ch­íc tiÕng kªu cña con vËt ®ã hoÆc tiÕng ®éng c¬ cña ®å ch¬i, sau ®ã c« b¶o ch¸u ®ã nãi tªn con vËt tªn ®å ch¬i. Trong mÉu gi¸o lín ®Ó hoµn chØnh c¸ch ph¸t ©m th­êng sö dông bµi tËp, ®Æc biÖt häc thuéc lßng c¸c bµi th¬, nh÷ng c©u nãi nhanh lµ mét hay nhiÒu c©u khã ph¸t ©m mµ trong ®ã mét ©m cã thÓ ®­îc nh¾c ®i nh¾c l¹i nhiÒu lÇn. §Çu tiªn c« ®äc mÉu, c« chän nh÷ng c©u nãi nhanh cÇn thiÕt trong mét thêi h¹n dµi, nÕu trong mét th¸ng trÎ häc thuéc 1 trong 2 c©u th× trong 1 n¨m cÇn chän 10 -15 c©u cã møc ®é phøc t¹p kh¸c nhau. Cho trÎ lµm quen víi nh÷ng c©u dÔ tr­íc, c©u khã sau. TrÎ sö dông c©u nãi nhanh trong giê häc, trong khi ch¬i vµ c¸c giê ho¹t ®éng ngoµi trêi. Nh÷ng c©u cã thÓ dïng cho c¸c ch¸u nãi nhanh nh­ : Hoa sen, hoa sóng Hoa sóng, hoa sen Nåi ®ång nÊu èc Nåi ®Êt nÊu Õch Buæi s¸ng mÆt trêi mäc MÆt trêi mäc buæi s¸ng Môc ®Ých cña viÖc sö dông nh÷ng c©u nãi nhanh lµ tËp luyÖn bé m¸y ph¸t ©m. Tr­íc khi cho trÎ tËp nãi c« gi¸o ph¶i nãi mÉu, c« ®äc chËm râ rµng sau ®ã nãi nhanh dÇn råi cho trÎ tù nãi thÇm mét m×nh ®Ó nh¾c l¹i c©u nãi nhanh, lóc ®Çu c« gäi c¸c ch¸u cã trÝ nhí tèt vµ cã c¸ch ph¸t ©m ®óng. §Çu tiªn cho trÎ nãi chËm râ rµng sau ®ã nãi nhanh dÇn c« gäi tiÕp c¸c ch¸u cßn l¹i khi nh¾c l¹i c©u nãi nhanh. Khi h­íng dÉn tËp nãi nhanh c« gi¸o ph¶i tiÕn hµnh tr×nh tù nãi trªn kh«ng véi vµng, hÊp tÊp cã thÓ lµm cho trÎ m¾c tËt nãi l¾p, nãi nhÞu. §Ó luyÖn tËp c¸ch ph¸t ©m cho ch¸u c« gi¸o cã thÓ ®äc cho c¸c ch¸u nghe nh÷ng bµi th¬, nh÷ng ®o¹n v¨n trong ®ã cã nh÷ng tõ mµ c¸c ch¸u th­êng nãi sai, cho c¸c ch¸u ®äc l¹i nh÷ng bµi th¬ nh÷ng ®o¹n v¨n nµy vµ rÌn luyÖn c¸ch ph¸t ©m cho m×nh. VD : §Ó luyÖn ph¸t ©m l vµ n c« gi¸o cã thÓ dïng c¸c bµi th¬ sau : Mång mét l­ìi trai Mång hai l¸ lóa Mång ba c©u liªm Mång bèn l­ìi liÒm Mång n¨m liÒm giËt M­êi r»m tr¨ng n¸u M­êi s¸u tr¨ng treo TËp tÇm v«ng Tay nµo kh«ng Tay nµo cã TËp tÇm vã Tay nµo cã Tay nµo kh«ng Khi ch÷a lçi ph¸t ©m cho trÎ kh«ng nªn nh¾c nhiÒu ®Õn lçi, cÇn h­íng sù tËp trung cña trÎ vµo ph¸t ©m cho ®óng. Bé m¸y ph¸t ©m cña trÎ ®­îc hoµn chØnh vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña tuæi mÉu gi¸o (4 -5 tuæi) cho nªn ë mÉu gi¸o bÐ vµ mÉu gi¸o nhì cïng mét lóc ph¶i cñng cè nh÷ng ©m khã vµ xo¸ bá lçi nãi ngäng do ®Æc ®iÓm løa tuæi g©y ra. * Chó ý : Ch­a cã thÓ ph©n tÝch víi c¸c ch¸u r»ng muèn ph¸t ©m ®óng th× bé m¸y ph¸t ©m ph¶i nh­ thÕ nµo? Ph¶i cho c¸c ch¸u sö dông nhiÒu lÇn ©m vÞ ®Þnh luyÖn, t¸c dông ©m häc sÏ thóc ®Èy h×nh thµnh nh÷ng t¸c ®éng cÊu ©m t­¬ng øng. Nh×n chung trÎ mÉu gi¸o lín tiÕp thu nhËy bÐn c¸ch ph¸t ©m cña nh÷ng ng­êi xung quanh, trÎ chuyÓn giäng rÊt nhanh. Khi chuyÓn chç ë tõ ®Þa ph­¬ng nµy sang ®Þa ph­¬ng kh¸c, t¸c dông cña m«i tr­êng xung quanh rÊt quan träng. V× vËy ph¶i t¹o mét m«i tr­êng víi c¸ch ph¸t ©m ®óng quy c¸ch. Trong c¸c gia ®×nh cha, mÑ vµ nh÷ng ng­êi lín tuæi chó ý ®Õn c¸ch ph¸t ©m cña m×nh; ë tr­êng mÉugi¸o c« ph¶i ph¸t ©m ®óng lµm mÉu cho c¸c ch¸u häc nãi, ng«n ng÷ cña c« gi¸o trong viÖc gi¸o dôc trÎ cã thÓ gäi lµ ng«n ng÷ hoµn chØnh, khi nãi chuyÖn víi nhau ng­êi ta Ýt chó ý ®Õn sù chÝnh x¸c cña c¸c ©m vµ th­êng cã lçi vÒ ph¸t ©m ®ã lµ ng«n ng÷ ch­a hoµn chØnh. Cßn trong tr­êng mÉu gi¸o c« ph¶i sö dông ng«n ng÷ hoµn chØnh, ng«n ng÷ hoµn chØnh cã ®Æc ®iÓm khi nãi c¸c ©m nghe râ rµng chÝnh x¸c vµ ©m ®iÖu chËm r·i. Trong ®êi sèng hµng ngµy thØnh tho¶ng c« cã thÓ sö dông ng«n ng÷ ch­a hoµn chØnh. C« mÉu gi¸o nªn tæ chøc cho c¸c ch¸u nghe ®µi ph¸t thanh, xem v« tuyÕn, nghe b¨ng, nghe ®Üa. C« h­íng trÎ chó ý nghe c¸c ph¸t thanh viªn ph¸t ©m râ rµng, chÝnh x¸c. C« gi¸o cÇn bá thêi gian c«ng søc häc tËp ®Ó ®¹t tíi ng«n ng÷ v¨n häc. Ch­¬ng II Kh¶o s¸t thùc tr¹ng kh¶ n¨ng ph¸t ©m cña trÎ mÉu gi¸o lín I. C¬ së tiÕn hµnh kh¶o s¸t Kh¶o s¸t thùc tr¹ng kh¶ n¨ng ph¸t ©m cña 25 ch¸u ë tr­êng MÇm non Tuþ v©n - ViÖt Tr× Tr­êng thuéc mét x· vïng n«ng th«n b¾c bé. Tr­êng hµng n¨m chØ ®¹t tr­êng Tiªn tiÕn. Víi ®Þa bµn n«ng th«n , l¹i n»m trªn vïng ®åi nªn c¸c líp n»m r¶i r¸c ë tõng th«n (®éi). Cã nh÷ng líp ph¶i ghÐp 2 ®é tuæi, c¬ së vËt chÊt cßn thiÕu thèn , nh­ng líp häc réng r·i tho¸ng m¸t. Tr­êng lu«n ®­îc sù quan t©m cña c¸c cÊp l·nh ®¹o, c¸c ®oµn thÓ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vµ c¸c bËc phô huynh. - Tr×nh ®é cña gi¸o viªn t­¬ng ®èi ®Òu : 100% gi¸o viªn cã tr×nh ®é trung cÊp mÉu gi¸o. Trong ®ã cã 1 gi¸o viªn cã tr×nh ®é cao ®¼ng, 7 gi¸o viªn ®ang theo häc ®¹i häc t¹i chøc. C¸c gi¸o viªn ®Òu rÊt nhiÖt t×nh yªu nghÒ, mÕn trÎ, n¾m ch¾c ph­¬ng ph¸p nu«i d¹y trÎ trong tr­êng mÇm non. Tr­êng cã líp mÉu gi¸o 5 tuæi ®ang tiÕn hµnh ch­¬ng tr×nh thùc nghiÖm vÒ “§æi míi h×nh thøc tæ chøc gi¸o dôc trÎ trong tr­¬ng mÇm non” cho nªn c¸c ch¸u cã rÊt nhiÒu thuËn lîi trong häc tËp. - Trang thiÕt bÞ vµ ®å dïng d¹y häc : ®­îc trang bÞ t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ, hµng n¨m nhµ tr­êng th­êng xuyªn mua thªm ®å dïng, ®å ch¬i míi vµ ph¸t ®éng thi ®ua lµm ®å dïng, ®å ch¬i mçi dÞp 20/10 vµ ngµy 8/3 cho nªn ®å dïng , ®å ch¬i rÊt phong phó, ®Ñp vµ hÊp dÉn trÎ. Nhê nh÷ng yÕu tè trªn trÎ häc ë trong tr­êng cã ®ñ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn toµn diÖn ®ång thêi viÖc rÌn kh¶ n¨ng ph¸t ©m cho trÎ còng cã thuËn lîi h¬n. I. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu : Chän 25 ch¸u mÉu gi¸o 5 - 6 tuæi t¹i tr­êng mÇm non Thuþ V©n - ViÖt Tr× Dùa vµo kÕt qu¶ kh¶o s¸t thùc tr¹ng kh¶ n¨ng ph¸t ©m ®óng cña trÎ mÉu gi¸o lín t«i ®¸nh gi¸ xÕp lo¹i kh¶ n¨ng ph¸t ©m ®óng cña trÎ theo 4 lo¹i : tèt, kh¸, trung b×nh, yÕu : - Ch¸u kh«ng m¾c lçi : Tèt - Ch¸u m¾c tõ 1 - 4 lçi : kh¸ - Ch¸u m¾c tõ 4 - 6 lçi : trung b×nh - Ch¸u m¾c tõ 7 lçi trë lªn : YÕu II. C¸ch tiÕn hµnh kh¶o s¸t : T«i ®· sö dông c¸c biÖn ph¸p kh¶o s¸t sau : - BiÖn ph¸p thø nhÊt : trß chuyÖn víi trÎ ®Ó biÕt kh¶ n¨ng ph¸t ©m cña trÎ. - BiÖn ph¸p thø hai : T«i gäi trÎ lªn ®äc c¸c bµi ca dao, ®ång dao mµ ch¸u thÝch ®Ó nghe ph¸t ©m cña trÎ. - BiÖn ph¸p thø 3 : T«i ®­a tranh c¸c con vËt, ®å vËt, ®å ch¬i, c¸c lo¹i hoa, lo¹i qu¶ ®Ó nghe kh¶ n¨ng ph¸t ©m cña trÎ. BiÖn ph¸p thø 4 : Gäi trÎ lªn kÓ chuyÖn ®Ó nghe ph¸t ©m cña trÎ. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ trªn t«i ®· lËp b¶ng kh¶o s¸t thùc tr¹ng kh¶ n¨ng ph¸t ©m ®óng cña trÎ nh­ sau : III . KÕt qu¶ kh¶o s¸t thùc tr¹ng kh¶ n¨ng ph¸t ©m ®óng løa tuæi mÉu gi¸o lín Qua kh¶o s¸t thùc tr¹ng cho thÊy kÕt qu¶ ph¸t ©m cña trÎ mÉu gi¸o 5 tuæi ë tr­êng mÇm non Thuþ V©n - ViÖt Tr× nh­ sau : Lo¹i tèt : kh«ng m¾c lçi Lo¹i kh¸ : M¾c tõ 1 -4 lçi Lo¹i trung b×nh : M¾c tõ 5 - 7 lçi Lo¹i yÕu : M¾c tõ 8 ®Õn 10 lçi XÕp lo¹i : 1. Líp 5 - 6 tuæi A1 : Lo¹i tèt : Kh«ng Lo¹i kh¸ : 02 ch¸u : 20 % Lo¹i trung b×nh : 5 ch¸u = 50% Lo¹i yÕu : 03 ch¸u = 30% 2. Líp 5- 6 tuæi A2 : Lo¹i tèt : Kh«ng Lo¹i kh¸ : 01 ch¸u : 10 % Lo¹i trung b×nh : 6 ch¸u = 60% Lo¹i yÕu : 03 ch¸u = 30% 3. Líp 5- 6 tuæi A3 : Lo¹i tèt : Kh«ng Lo¹i kh¸ : Kh«ng Lo¹i trung b×nh : 05 ch¸u = 50% Lo¹i yÕu : 05 ch¸u = 50% Ph©n tÝch kÕt qu¶ cho thÊy kh¶ n¨ng ph¸t ©m cña trÎ còng t¨ng dÇn theo th¸ng tu«Ø cña ch¸u. Ch¸u nµo sinh vµo nh÷ng th¸ng cuèi n¨m th× kh¶ n¨ng ph¸t ©m h¬i yÕu h¬n c¸c ch¸u sinh vµo nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m. Sau ®©y lµ mét sè ch¸u m¾c lçi nhiÒu víi lý do cô thÓ nh­ sau : - Ch¸u NguyÔn ThÕ B­êng sinh ngµy 2/5/1998 bÞ m¾c 08 lçi, gia ®×nh ch¸u ®«ng anh em l¹i gÆp khã kh¨n nªn cha mÑ ®i lµm xa kh«ng cã thêi gian quan t©m ®Õn con caÝ, ch¸u bÞ suy dinh d­ìng hay èm ph¶i nghØ häc nªn ch¸u cßn m¾c nhiÒu lçi ph¸t ©m. - Ch¸u Lª C«ng HiÖu líp 5 tuæi A1 sinh ngµy 20 -9 -1998 cã bè ®i lµm thî x©y, mÑ ®i chî nªn kh«ng cã thêi gian quan t©m ®Ó ý ®Õn ch¸u, ch¸u m¾c 10 lçi. - Ch¸u Ph¹m ThÞ Hµ líp 5 tuæi A2 sinh ngµy 10- 6 - 1998, mÑ ch¸u ®i n­íc ngoµi, bè ®i lµm thî nªn thiÕu sù quan t©m dÉn ®Ôn ch¸u m¾c 9 lçi, trong ®ã cã c¶ thanh ®iÖu. - Ch¸u NguyÔn V¨n Kiªn sinh ngµy 10/10/1998, bè mÑ ch¸u göi ch¸u cho «ng bµ ®Ó ®i lµm ¨n xa, gia ®×nh «ng bµ l¹i ®«ng c« chó, mÆt kh¸c ch¸u l¹i h¬i nghÔnh ng·ng kh¶ n¨ng nghe kÐm ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t ©m cña ch¸u. Ch¸u m¾c 10 lçi, trong ®ã cã c¶ thanh ®iÖu, phô ©m, phÇn vÇn. Qua kh¶o s¸t thùc tr¹ng ph¸t ©m cña trÎ th× ë ®é tuæi mÉu gi¸o lín c¸c ch¸u vÉn cßn m¾c lçi vÒ phô ©m, thanh ®iÖu, phÇn vÇn. TrÎ ph¸t ©m khã, cßn lÉn lén phô ©m vµ thanh ®iÖu víi mét sè phÇn vÇn ph¸t ©m khã vµ thanh ®iÖu g·y. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do bé m¸y ph¸t ©m cña trÎ nh­ m«i, l­ìi chuyÓn ®éng ch­a ®­îc linh ho¹t nªn dÉn ®Õn sai sãt trªn; Do tiÕng ®Þa ph­¬ng hay nãi ngäng (l, n) cho nªn c¸c ch¸u còng ¶nh h­ëng phô ©m ®ã; Do mét sè gia ®×nh c¸c chaó lµm n«ng nghiÖp kh«ng cã ®iÒu kiÖn quan t©m ®Õn sù ph¸t ©m cña trÎ, kh«ng söa sai cho trÎ; Do c¸c ch¸u nhót nh¸t Ýt giao tiÕp nãi n¨ng víi b¹n bÌ, c« gi¸o. Khi c« gi¸o hái kh«ng d¸m nãi cßn sî sÖt còng ¶nh h­ëng tíi kh¶ n¨ng ph¸t ©m cña trÎ. V× vËy trÎ ph¸t ©m sai mµ kh«ng biÕt. CH­¬ng III Mét sè biÖn ph¸p luyÖn ph¸t ©m cho trÎ mÉu gi¸o lín 1. D¹y ph¸t ©m lµ d¹y trÎ biÕt ph¸t ©m chÝnh x¸c nh÷ng thµnh phÇn cña ©m tiÕt, kh«ng ngäng, kh«ng l¾p. Muèn d¹y trÎ ph¸t ©m ®óng ta cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p sau : - Cho trÎ b¾t ch­íc tiÕng kªu cña con vËt, ®å vËt vµ gäi ®óng tªn. - D¹y trÎ ®äc thuéc th¬, nh÷ng c©u ca dao, c©u ®ång dao. - Trß chuyÖn cïng víi trÎ ®Ó söa lçi ph¸t ©m. - LuyÖn ph¸t ©m cho trÎ ë m«n LQMTXQ Nh÷ng biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo trÎ ®Ó luyÖn kh¶ n¨ng ph¸t ©m ®óng cô thÓ nh­ : - D¹y trÎ ®äc thuéc th¬, nh÷ng c©u ca dao, c©u ®ång dao. ViÖc rÌn ph¸t ©m cho trÎ b»ng c¸ch d¹y trÎ häc thuéc c¸c bµi ca dao, ®ång dao chÝnh lµ ®Ó rÌn bé m¸y ph¸t ©m cña trÎ. Muèn rÌn ph¸t ©m cho trÎ th× tr­íc hÕt c« ph¶i lµ ng­êi ph¸t ©m ®óng, chÝnh x¸c. Lóc ®Çu c« cho trÎ ®äc c¸c bµi th¬ ng¾n, ®¬n gi¶n råi sau ®ã c« n©ng dÇn lªn víi nh÷ng bµi th¬ dµi h¬n vµ khã h¬n ®Ó lµm t¨ng kh¶ n¨ng ph¸t ©m cña trÎ. C« chó ý vµo nh÷ng tõ trÎ hay m¾c lçi, cho trÎ ®äc nhiÒu lÇn vµ kiªn tr× söa sai cho trÎ. Vd : §Ó luyÖn lçi ph¸t ©m lÉn lén gi÷a “l” vµ “n” ta cã thÓ dïng bµi ®ång dao sau : Mång mét l­ìi trai Mång hai l¸ lóa Mång ba c©u liªm Mång bèn l­ìi liÒm Mång n¨m liÒm giËt M­êi r»m tr¨ng n¸u M­êi s¸u tr¨ng treo Nu na nu nèng Con cèng n»m trong Con ong n»m ngoµi Cñ khoai chÊm mËt HoÆc bµi th¬ : Lµm anh Lµm anh khã ®Êy §©u ph¶i chuyÖn ®ïa Víi em bÐ g¸i Ph¶i ng­êi lín kia… Khi ch÷a lçi ph¸t ©m cho trÎ kh«ng nªn nh¾c nhiÒu ®Õn lçi, cÇn h­íng sù chó ý cña trÎ tËp trung vµo ph¸t ©m cho ®óng. Khi d¹y trÎ ®äc thuéc c¸c bµi th¬ c« rÌn cho trÎ c¸ch ph¸t ©m ®óng ch÷ “n” trong bµi “nu na nu nèng”. Khi ®äc c¸c ch¸u ph¶i ®Æt ®Çu l­ìi ch¹m vµo r¨ng hµm trªn vµ miÖng më khi ph¸t ©m “n” . C« ph¸t ©m mÉu råi cho c¶ líp ph¸t ©m l¹i. C« tËp cho trÎ ph¸t ©m nhiÒu lÇn c¸c tõ ®ã råi cho c¸c ch¸u häc thuéc th× c¸c tõ khã, dÔ nhÇm c¸c ch¸u sÏ dÇn dÇn söa ®­îc. Söa lçi cho trÎ ë mäi lóc, mäi n¬i nh­ kÓ chuyÖn cho trÎ nghe; cho trÎ ®µm tho¹i; kÓ chuyÖn vµ trong c¸c ho¹t ®éng kh¸c. C« h­íng dÉn trÎ khi ®äc ch÷ L th× l­ìi ®Ó lªn phÝa tr­íc cña hµm r¨ng trªn, uèn l­ìi cong lªn phÝa trªn chç ng­êi ta gäi lµ hµm Õch. C« ®äc nhÊn m¹nh ®Ó trÎ cè g¾ng ph¸t ©m ®óng. Nh÷ng trÎ hay m¾c lçi c« cho ®äc trong c¶ nh÷ng giê ®ãn vµ tr¶ trÎ nh­ : “Rén rµng, rÝu rÝt, ch©u chÊu, ch©n tr©u, b©ng khu©ng, c¸i nåi, l«i th«i, leo trÌo, chãi chang, con lîn…”.C« ®äc chËm, râ rµng, m¹ch l¹c gióp trÎ høng thó ®äc c¸c bµi th¬ nµy VD : Khi ®äc c©u th¬ : “Mång mét l­ìi trai Mång hai l¸ lóa” Th× tõ “l¸ lóa” c« nhÊn m¹nh ®Ó c¸c ch¸u söa sai. Víi nh÷ng ch¸u ph¸t ©m sai phÇn vÇn “anh , oanh” thµnh “¡n, o¨n” th× c« sö dông bµi th¬ sau : B¾p c¶i xanh Xanh man m¸t L¸ b¾p c¶i S¾p vßng trßn B¾p c¶i non N»m ngñ gi÷a Hay bµi : Con gµ côc t¸c l¸ chanh Con lîn ñn Øn mua hµnh cho t«i Con chã khãc ®øng khãc ngåi Bµ ¬i ®i chî mua t«i ®ång giÒng. Víi nh÷ng bµi th¬ ®Ó luyÖn ph¸t ©m phÇn vÇn cho trÎ, c« còng sö dông biÖn ph¸p ®äc nhÊn m¹nh vµ cho trÎ ®äc nhiÒu lÇn. §ång thêi c« khuyÕn khÝch ®éng viªn trÎ ®äc gièng c« ®Ó söa sai. Víi c¸c ch¸u ph¸t ©m sai phô ©m”r” vµ “d” th× c« sö dông nh÷ng bµi th¬ sau : R× rµ r× rµ §éi nhµ ®i ch¬i Tèi lÆn mÆt trêi óp nhµ ®i ngñ RÒnh rÒnh rµng rµng Ra gang chiÕu tr¶i XÝch l¹i cho gÇn Mét ng­êi hai ch©n Hai ng­êi bèn ch©n Ba ng­êi s¸u ch©n Bèn ng­êi t¸m ch©n Ch©n gµy ch©n bÐo DÖt v¶i cho bµ V¶i hoa v¶i tr¾ng §Õn khi trêi n¾ng §em v¶i ra ph¬i §Õn mèt ®Ñp trêi §em ra may ¸o RÒnh rÒnh rµng rµng D¹y trÎ ®äc thuéc nh÷ng bµi th¬, ca dao, ®ång dao nh­ : “ Chó bé ®éi hµnh qu©n trong m­a” nh»m môc ®Ých ®Ó luyÖn ph¸t ©m cho trÎ , gióp cho sù chuyÓn ®éng cña l­ìi ®­îc linh ho¹t dÉn ®Õn sù ph¸t ©m ®óng. §Ó luyÖn cho nh÷ng ch¸u ph¸t ©m sai “s” vµ “x” c« sö dông bµi : Hoa sen ®· në Rùc rì ®Çy hå Thoang tho¶ng giã ®­a Mïi h­¬ng man m¸t L¸ sen xanh ng¾t ®äng h¹t s­¬ng ®ªm giã rung ªm ®Òm s­¬ng long lanh ch¹y. 3. Trß chuyÖn cïng víi trÎ Khi trß chuyÖn cïng víi trÎ c« ph¸t hiÖn ra trÎ ph¸t ©m sai ®Ó c« kÞp thêi uèn n¾n riªng cho tõng ch¸u. BiÖn ph¸p luyÖn ph¸t ©m cho trÎ lµ c« luyÖn ph¸t ©m ë mäi lóc, mäi n¬i , víi giê ho¹t ®éng vui ch¬i “ho¹t ®éng gãc”, c« cïng trao ®æi víi trÎ vÒ c¸c ®å ch¬i, ®å dïng häc tËp, c¸c trß ch¬i d©n gian. C« chó ý söa sai cho c¸c ch¸u ngay sau khi trÎ m¾c lçi. Víi giê ho¹t ®éng ngoµi trêi, c« cïng trÎ quan s¸t c¶nh vËt xung quanh, c« trß chuyÖn víi c¸c ch¸u vÒ mét vµi chñ ®Ò nµo ®ã nh­ vÒ c¸c mïa ch¼ng h¹n : Víi trÎ ph¸t ©m sai “trêi n¾ng” thµnh “trêi l¾ng” c« söa ngay b»ng c¸ch c« ph¸t ©m mÉu råi cho trÎ ph¸t ©m l¹i hai, ba lÇn. ThØnh tho¶ng c« kiÓm tra l¹i xem møc ®é tiÕn bé cña trÎ ®Õn ®©u. NÕu trÎ ch­a ph¸t ©m ®óng c« kiªn tr× söa l¹i cho trÎ. Trong qu¸ tr×nh thö nghiÖm viÖc luyÖn ph¸t ©m cho trÎ b»ng c¸c biÖn ph¸p trªn ta thÊy nÕu cã sù quan t©m t¸c ®éng th­êng xuyªn tíi trÎ th× kh¶ n¨ng ph¸t ©m ®óng cña trÎ sÏ tiÕn bé rÊt nhiÒu, bëi v× trÎ tiÕp thu rÊt nh¹y bÐn c¸ch ph¸t ©m cña ng­êi lín xung quanh, nhÊt lµ c« gi¸o lµ ng­êi lu«n theo dâi uèn n¾n, ch¨m sãc vµ d¹y dç trÎ. RÌn trÎ th«ng qua c¸c m«n häc nh­ ®äc th¬, ca dao, ®ång dao, kÓ chuyÖn…lµ biÖn ph¸p ®em l¹i hiÖu qu¶ tèt nhÊt. Sau ®©y lµ b¶ng kh¶o s¸t kÕt qu¶ sau khi ®· lµm thùc nghiÖm sö dông c¸c biÖn ph¸p luyÖn ph¸t ©m t¸c ®éng vµo trÎ Sau khi dïng c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo trÎ ®Ó luyÖn ph¸t ©m, ta cã kÕt qu¶ sau : 1. Líp 5 - 6 tuæi A1: Lo¹i tèt : 3 ch¸u 30% Lo¹i kh¸ :7 ch¸u 70% Lo¹i TB : Kh«ng 2. Líp 5 - 6 tuæi A2 Lo¹i tèt : 1 ch¸u 10% Lo¹i kh¸ :9 ch¸u 90% Lo¹i TB : Kh«ng 3. Líp 5 -6 tuæi A3 Lo¹i tèt : 2 ch¸u 20% Lo¹i kh¸ :5 ch¸u 50% Lo¹i TB : 3 ch¸u 30% B¶ng so s¸nh kh¶ n¨ng ph¸t ©m cña trÎ qua hai giai ®o¹n 1. Líp 5 - 6 tuæi A1 Stt Hä vµ tªn Ngµy sinh Thùc tr¹ng Sau khi t¸c ®éng 1 Ng. ThÕ B­êng 2/5/1998 YÕu Kh¸ 2 Ng. ViÖt C­êng 10/6/1998 Kh¸ Tèt 3 T¹ ThÞ Ch©m 15/2/1998 Kh¸ Tèt 4 Lª ThÞ Linh 3/6/1998 TB Kh¸ 5 Hoµng Mü Linh 11/10/1998 TB Kh¸ 6 Ng.ThÞ Linh 5/3/1998 Tb Tèt 7 Ng. thÞ H­¬ng 24/8/1998 TB Kh¸ 8 Lª C«ng HiÖu 20/9/1998 YÕu Kh¸ 9 T¹ V¨n Hµ 20/2/1998 TB Kh¸ 10 §ç ThÞ Hoa 2/2/1998 YÕu Kh¸ 2. Líp 5 - 6 tuæi A2 Stt Hä vµ tªn Ngµy sinh Thùc tr¹ng Sau khi t¸c ®éng 1 T¹ §øc Chung 2/2/1998 TB Kh¸ 2 Lª M¹nh Hïng 7/3/1998 TB Kh¸ 3 NguyÔn ThÞ HiÒn 10/8/1998 YÕu Kh¸ 4 T¹ ThÞ Thu HiÒn 2/5/1998 TB Kh¸ 5 Ng. H÷u TuÊn 11/10/1998 Tb Kh¸ 6 Phïng Q. Tr­êng 3/4/1998 Tb Kh¸ 7 Lª Q. Tr­êng 2/8/1998 YÕu Kh¸ 8 T¹ TuÊn Vò 15/1/1998 Kh¸ Tèt 9 Vi ThÞ Thu Hång 5/4/1998 TB Kh¸ 10 Ph¹m ThÞ Hµ 10/6/1998 YÕu Kh¸ Líp mÉu gi¸o 5 -6 tuæi A3 Stt Hä vµ tªn Ngµy sinh Thùc tr¹ng Sau khi t¸c ®éng 1 Ng. Hång Ngäc 2/11/1998 YÕu Kh¸ 2 T¹ ThÞ Ngäc 7/6/1998 TB Tèt 3 Ng. V¨n Kiªn 10/10/1998 YÕu Kh¸ 4 Lª Träng Kiªn 2/8/1998 TB Kh¸ 5 Lª T. Ph­îng 6/6/1998 TB Tèt 6 Ph¹m T. Ph­¬ng 5/9/1998 YÕu TB 7 TrÇn ThÕ Sang 4/2/1998 TB Kh¸ 8 Ng. Ngäc V÷ng 3/3/1998 YÕu TB 9 Lª §×nh Quý 15/5/1998 YÕu TB 10 T¹ ThÞ Quú 30/4/1998 TB Kh¸ KÕt luËn Qua kh¶o s¸t ta thÊy kh¶ n¨ng ph¸t ©m ®óng cña trÎ ®­îc t¨ng dÇn theo th¸ng tuæi lµ phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña trÎ, phï hîp víi sù hoµn thiÖn cña c¬ quan ph¸t ©m mét c¸ch b×nh th­êng. Tuy nhiªn sù t¸c ®éng cña cha mÑ vµ nh÷ng ng­êi lín xung quanh trÎ còng cã ¶nh h­ëng lín ®Õn sù ph¸t ©m cña trÎ. Trong qu¸ tr×nh häc ph¸t ©m ®óng cña trÎ, c« gi¸o mÉu gi¸o cã vai trß hÕt søc quan träng. NÕu c« gi¸o mÉu gi¸o lu«n chó ý ®Õn viÖc luyÖn ph¸t ©m cho trÎ th× kh¶ n¨ng ph¸t ©m ®óng cña trÎ ë løa tuæi mÉu gi¸o lín lµ løa tuæi hoµn thiÖn kh¶ n¨ng ph¸t ©m nhanh nhÊt. Muèn vËy, viÖc luyÖn ph¸t ©m ®óng cho trÎ ph¶i ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn, liªn tôc ë mäi n¬i, mäi lóc. §Æc biÖt lµ viÖc d¹y trÎ ®äc thuéc c¸c bµi ca dao, ®ång dao cã liªn quan ®Õn luyÖn ph¸t ©m ®óng cho trÎ,hoÆc cho trÎ b¾t ch­íc tiÕng kªu con vËt, ®å vËt vµ trß chuyÖn víi trÎ ®Ó söa lçi ph¸t ©m. Th«ng qua viÖc lµm thùc nghiÖm t¸c ®éng c¸c biÖn ph¸p trªn ®Ó luyÖn ph¸t ©m ®óng víi c¸c ch¸u mÉu gi¸o lín ë tr­¬ng mÇm non Thuþ V©n - ViÖt Tr× . KÕt qu¶ thu ®­îc sau khi lµm thùc nghiÖm lµ kh¶ n¨ng ph¸t ©m ®óng cña c¸c ch¸u t¨ng lªn râ rÖt. PHÇN III KÕt luËn - kiÕn nghÞ s­ ph¹m I. KÕt luËn Mçi con ng­êi khi sinh ra ®· cã s½n bé m¸y ph¸t ©m, ®ã lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt ®Ó s¶n sinh ra ng«n ng÷. Nã lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt quan träng nhÊt mµ thiÕu nã kh«ng thÓ cã ng«n ng÷ . Khi sinh ra ®øa trÎ kh«ng ph¶i ®· cã ngay mét bé m¸y ph¸t ©m hoµn chØnh. ChÝnh løa tuæi mÇm non lµ giai ®o¹n hoµn thiÖn dÇn dÇn bé m¸y ®ã, sù xuÊt hiÖn vµ hoµn thiÖn dÇn cña hai hµm r¨ng, sù vËn ®éng cña m«i, l­ìi, hµm d­íi …Qu¸ tr×nh ®ã diÔn ra tù nhiªn theo quy luËt sinh häc. Tuy nhiªn bé m¸y ph¸t ©m hoµn toµn chØ lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt; Qu¸ tr×nh häc tËp rÌn luyÖn mét c¸ch cã hÖ thèng sÏ lµm cho bé m¸y ph¸t ©m ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thùc hiÖn c¸c chuÈn mùc ©m thanh ng«n ng÷. V× vËy d¹y trÎ ph¸t ©m ®óng nh÷ng thanh cña ©m tiÕt (thanh ®iÖu, phô ©m ®Çu, ©m ®Öm, phÇn vÇn, ©m chÝnh, ©m cuèi). D¹y trÎ ph¸t ©m ®óng, ph¸t ©m chuÈn lµ biÕt ®iÒu chØnh ©m l­îng khi nãi, ®ång thêi ph¸t triÓn ng«n ng÷ m¹ch l¹c, gióp trÎ cã thuËn lîi trong häc tËp còng nh­ trong giao tiÕp víi nh÷ng ng­êi xung quanh. Trong cuéc sèng hµng ngµy, con ng­êi ph¶i dïng ng«n ng÷ lµ ph­¬ng tiÖn giao tiÕp vµ trao ®æi c¸c vÊn ®Ò víi nhau. Th«ng qua ng«n ng÷ nãi, nÕu muèn ng­êi nghe hiÓu ®­îc th× ph¶i cã ng«n ng÷ m¹ch l¹c, muèn cã ng«n ng÷ m¹ch l¹c th× tr­íc tiªn ph¶i luyÖn ph¸t ©m tèt, cho nªn viÖc luyÖn ph¸t ©m ®óng cã mét vai trß hÕt søc quan träng, nhÊt lµ trong viÖc d¹y trÎ mÉu gi¸o. Kh¶ n¨ng ph¸t ©m cña trÎ cßn phô thuéc vµo bé m¸y ph¸t ©m. ë løa tuæi mÉu gi¸o lín c¸c ch¸u vÉn cßn m¾c mét sè lçi ph¸t ©m khi gÆp nh÷ng ©m khã vµ nh÷ng ©m cã thanh ®iÖu g·y. V× vËy c« gi¸o ph¶i th­êng xuyªn luyÖn ph¸t ©m cho trÎ b»ng mäi c¸ch vµ biÕt s¸ng t¹o th«ng qua c¸c bµi luyÖn tËp ph¸t ©m. Th«ng qua ba biÖn ph¸p t¸c ®éng tíi trÎ mÉu gi¸o lín, ta thÊy nÕu cã sù t¸c ®éng tÝch cùc cña c« gi¸o vµ ng­êi lín xung quanh th× c¸c ch¸u sÏ nhanh chãng ph¸t ©m ®óng lµm cho ng«n ng÷ nãi cña trÎ ®­îc m¹ch l¹c. Khi nãi ng­êi nghe dÔ hiÓu néi dung muèn tr×nh bµy. §Ó ph¸t triÓn lêi nãi cho trÎ ta cÇn cung cÊp vèn tõ, luyÖn nãi ®óng c¸c kiÓu c©u, ph¸t triÓn lêi nãi m¹ch l¹c nh»m ph¸t triÓn toµn diÖn cho trÎ. KiÕn nghÞ s­ ph¹m 1. Ch­¬ng tr×nh ch¨m sãc gi¸o dôc trÎ mÉu gi¸o cÇn cã nh÷ng giê häc ph¸t triÓn ng«n ng÷. Th«ng qua c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo trÎ mÉu gi¸o lín ta thÊy kh¶ n¨ng ph¸t ©m cña trÎ ®­îc tèt h¬n. V× vËy, c¸c tr­êng mÇm non cÇn coi träng c¸c biÖn ph¸p luyÖn ph¸t ©m cho trÎ mÉu gi¸o lín b»ng c¸ch tæ chøc c¸c trß ch¬i; cho trÎ b¾t ch­íc tiÕng kªu c¸c con vËt, ®å vËt vµ ®Æc biÖt tÝch cùc d¹y trÎ ®äc thuéc c¸c bµi th¬, ca dao, ®ång dao cã t¸c dông luyÖn ph¸t ©m vµ t¨ng vèn tõ nhanh cho trÎ kÕt hîp trß chuyÖn cïng trÎ ®Ó luyÖn ph¸t ©m cho tõng trÎ. 2. C¸c biÖn ph¸p trªn kh«ng nh÷ng cã t¸c dông luyÖn ph¸t ©m tèt cho trÎ mµ cßn gióp trÎ ph¸t triÓn c¶m gi¸c, tri gi¸c, trÝ nhí ®Ó lµm giµu vèn tõ cho trÎ vµ ph¸t triÓn ng«n ng÷ m¹ch l¹c, ®ång thêi gióp trÎ hiÓu ®­îc thÕ giíi xung quanh vµ c¸c mèi quan hÖ cña chóng. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®Òu t¹o thuËn lîi ®Ó trÎ mÉu gi¸o lín sau nµy b­íc vµo häc tr­êng phæ th«ng ®­îc thuËn lîi h¬n, dÔ dµng h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o 1. T©m lý häc trÎ em løa tuæi mÇm non tõ lät lßng ®Õn 6 tuæi : NguyÔn ¸nh TuyÕt - NguyÔn Nh­ Mai - §inh Kim Thoa -1994 2. T©m lý trÎ em : TS NguyÔn C«ng Hoµn vµ NguyÔn Mai Hµ - 1994 3. Sinh lý trÎ em : PGS - T.s T¹ Thuý Loan vµ TrÇn ThÞ Loan -1995 5. Ph­¬ng ph¸p ph¸t triÓn ng«n ng÷ cho trÎ mÉu gi¸o : NguyÔn Xu©n Khoa - 1997 6. TiÕng ViÖt dïng cho hÖ ®µo t¹o gi¸o viªn mÇm non (TËp II) : NguyÔn Xu©n Khoa - 1997 Phô lôc PhÇn I : më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi 2. Môc ®Ých nghiªn cøu 3. NhiÖm vô nghiªn cøu 4. ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 5. §èi t­îng vµ kh¸ch thÓ nghiªn cøu PhÇn II : Néi dung nghiªn cøu Ch­¬ng I : c¬ së lý luËn I. §¨c ®iÓm cña ©m tiÕt TiÕng ViÖt II. Nh÷ng ®Æc ®iÓm ph¸t ©m cña trÎ mÉu gi¸o III. Néi dung vµ ph­¬ng ph¸p luyÖn ph¸t ©m cho trÎ Ch­¬ng II : Kh¶o s¸t thùc tr¹ng kh¶ n¨ng ph¸t ©m cña trÎ mÉu gi¸o I. C¬ së tiÕn hµnh kh¶o s¸t II. C¸ch tiÕn hµnh kh¶o s¸t III. KÕt qu¶ kh¶o s¸t thùc tr¹ng kh¶ n¨ng ph¸t ©m ®óng ë 3 løa tuæi (bÐ, nhì, lín) cho thÊy kÕt qu¶ ph¸t ©m cña trÎ Ch­¬ng III. Mét sè biÖn ph¸p luyÖn ph¸t ©m cho trÎ PhÇn III KÕt luËn - KiÕn nghÞ s ­ ph¹m I. KÕt luËn II. KiÕn nghÞ s­ ph¹m