Tìm hiểu quy định của hệ thống pháp luật Việt Nam về hủy việc kết hôn trái pháp luật

A. LỜI NÓI ĐẦU: Gia đình được coi là “tế bào” của xã hội. Trong tiến trình phát triển lịch sử của đất nước, suốt từ thời kỳ phong kiến, trải qua 2 cuộc đấu tranh chống đế quốc trường kỳ, Nhà nước vẫn coi trọng về vấn đề hôn nhân và gia đình và đã có nhiều văn bản pháp luật điều về hôn nhân gia đình nhằm ngày càng hoàn thiện hệ thống pháp luật để xây dựng đất nước ngày một vững mạnh, xã hội ngày một tốt đẹp.Trong hơn 50 năm trở lại đây, Nhà nước ta đã xây dựng và cho ra đời ba đạo luật điều chỉnh quan hệ hôn nhân gia đình vào các năm 1959, 1986, 2000 với quy mô và nội dung ngày một hoàn chỉnh, cụ thể. Trong đó, có nhiều điểm nổi trội không chỉ mang tính kế thừa mà còn phát triển rất nhiều, đặc biệt là về việc hủy kết hôn trái pháp luật. Vì muốn làm rõ thêm về việc hủy kết hôn trái pháp luật được phát triển như thế nào qua các đạo luật hôn nhân gia đình, chúng em xin được chọn đề tài: “Tìm hiểu quy định của hệ thống pháp luật Việt Nam về hủy việc kết hôn trái pháp luật” Do đây cũng là một đề tài rộng, thời gian chuẩn bị cũng có hạn, chúng em đã cố gắng trình bày ngắn gọn, cô đọng nhưng trong quá trình làm bài có thể còn nhiều thiếu sót. Rất mong được sự nhận xét và đóng góp ý kiến của các thầy cô. Chúng em xin chân thành cảm ơn! B. NỘI DUNG: I. Cơ sở lý luận 1. Các khái niệm - Kết hôn: Là việc nam, nữ xác lập quan hệ vợ chồng theo quy định của pháp luật về điều kiện kết hôn và đăng ký kết hôn. - Kết hôn trái pháp luật: Là việc nam, nữ xác lập quan hệ vợ chồng có đăng ký kết hôn tại cơ quan đăng ký kết hôn nhưng vi phạm điều kiện kết hôn do pháp luật quy định, cụ thể là vi phạm một trong các quy định tại Điều 9, 10 Luật hôn nhân và gia đình năm 2000. - Huỷ việc kết hôn trái pháp luật: Là biện pháp xử lý đối với những trường hợp kết hôn vi phạm điều kiện kết hôn nhằm bảo đảm chấp hành nghiêm chỉnh Luật hôn nhân và gia đình. Đây là biện pháp chế tài của Luật hôn nhân và gia đình, thể hiện thái độ phủ định của Nhà nước đối với các trường hợp kết hôn trái pháp luật. 2. Đường lối và căn cứ chung để huỷ việc kết hôn trái pháp luật Theo tinh thần chung của thông tư 112/NCPL của Toà án nhân dân tối cao ngày 19/8/1972 hướng dẫn việc xử lý về dân sự những hôn nhân vi phạm về điều kiện kết hôn do luật định( TT.112) và Nghị quyết số 01/NQ-HĐTP ngày 20/1/1988 của Hội đồng thẩm phán Toà án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của luật hôn nhân và gia đình ( NQ.01). Có thể xác định đường lối chung trong việc huỷ hôn nhân trái pháp luật như sau: -Phải xử huỷ nhưng hôn nhân trái pháp luật vi phạm điều kiện kết hôn có tính chất nghiêm trọng và đang tiếp diễn như: tảo hôn, cưỡng ép kết hôn, đang có vợ hoặc có chồng mà kết hôn hay chung sống như vợ chồng đối với người khác, kết hôn người có họ hàng mà pháp luật cấm, người đang mắc một trong các bệnh mà pháp luật cấm. -Với những hôn nhân trước đây vi phạm điều kiện kết hôn nhưng nay đã chấm dứt hoặc vi phạm không có tính chất nghiêm trọng và có thể sửa chữa dễ dàng như: kết hôn không đăng ký thì xử lý theo đường lối ly hôn nhằm chiếu cố đến quyền lợi của đương sự nhất là phụ nữ và con cái của họ, cũng như chiếu cố đến phong tục tập quán của địa phương. Căn cứ chung để huỷ hôn nhân trái pháp luật là: -Chưa đủ tuổi theo luật định mà kết hôn. -Thiếu sự tự nguyện thực sự trong việc kết hôn của một trong hai bên như kết hôn bị cưỡng ép, bị lừa dối. -Người đang có vợ, có chồng lại kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người khác. -Người có quan hệ họ hàng thân thuộc mà luật cấm kết hôn lại kết hôn với nhau. -Người đang mắc một trong các bệnh mà luật cấm kết hôn lại kết hôn với người khác. Ngoài ra theo quan niệm hôn nhân truyền thống, về lý luận chúng ta cũng coi trường hợp kết hôn giữa những người cùng giới tính là căn cứ để huỷ hôn nhân. II. Khái quát các quy định của hệ thống pháp luật Việt Nam qua các thời kỳ lịch sử về việc huy kết hôn trái pháp luật: 1. Pháp luật thời kỳ phong kiến – Thời kỳ Pháp thuộc: Trong giai đoạn lịch sử phong kiến, dưới chế độ quân chủ chuyên chế khái niệm “hôn nhân” được hiểu là sự kết giao giữa hai dòng họ nhằm mục đích sinh con để nối dõi tông đường và thờ phụng tổ tiên.Vì vậy nguyên tắc cơ bản trong hôn nhân thời kì này là: hôn nhân không tự do và duy trì chế độ đa thê. Xã hội phong kiến Việt Nam chịu ảnh hưởng sâu sắc của lễ nghi Nho giáo và hôn nhân cũng không ngoại lệ. Hôn nhân không phải là chuyện riêng giữa hai bên nam nữ mà là mối quan hệ xuất phát từ quyền lợi lâu dài của gia đình, dòng họ. Do vậy các cuộc hôn nhân đều do cha mẹ hoặc các bậc cao niên trong dòng họ sắp đặt. Pháp luật phong kiến quan niệm rằng chỉ có hôn nhân do cha mẹ sắp xếp thì mới có giá trị. Bên cạnh những nguyên tắc cơ bản trong hôn nhân được pháp luật phong kiến bảo hộ, cũng có những quy định cấm kết hôn cũng như việc hủy kết hôn trái pháp luật trong các bộ luật của phong kiến như bộ luật Hồng Đức (Quốc triều hình luật) hay luật Gia Long (Hoàng Việt luật lệ). Các quy định cấm kết hôn trong thời kỳ này tuy có một số điểm mang tính tiến bộ (Ví dụ điều 338 Quốc Triều Hình Luật có quy định rõ: “Cấm nhà quyền thế cưỡng đoạt, ức hiếp con gái nhà dân làm vợ”. Tuy nhiên vẫn còn nhiều quy định hạn chế rất nhiều sự tự do kết hôn của hai bên nam nữ như: Cấm kết hôn khi có tang cha,mẹ hoặc tang chồng (Điều 317 Quốc Triều Hình Luật), Cấm Cấm kết hôn khi ông bà,cha mẹ đang bị giam cầm,tù tội (Điều 318 Quốc Triều Hình Luật). Tuy nhiên pháp luật phong kiến về hôn nhân gia đình chú trọng hơn tới các hình phạt hơn so với chế tài hủy kết hôn trái pháp luật. Ví dụ trong Quốc triều hình luật Điều 309 có qui định “lấy nàng hầu lên làm vợ thì xử tội phạt,vì quá say đắm nàng hầu mà thờ ơ với vợ thì bị xử tội biếm”.Còn Điều 96 Hoàng Việt luật lệ chỉ rõ “Đem thê làm thiếp thì bị phạt 100 trượng.Vợ lớn còn sống mà đem vợ nhỏ làm vợ lớn thì bị phạt 90 trượng và sủa đổi lại cho đúng.Nếu đã có vợ lớn mà còn cưới vợ lớn nữa thì bị phạt 90 trượng.Vợ cưới sau phải li dị và trả về tông tộc.” Đến thời kỳ Pháp thuộc, nước ta dưới sự đô hộ của thực dân Pháp vẫn duy trì quan hệ sản xuất phong kiến. Bên cạnh đó, thực dân Pháp cũng lợi dụng chế độ hôn nhân gia đình phong kiến đã tồn tại và được duy trì ở nước ta trước đó để củng cố nền thống trị của chúng. Với “Hiệp ước hòa bình” năm 1883, nước ta bị chia lmà 3 miền Bắc Kỳ, Trung Kỳ, và Nam Kỳ với 3 bộ luật dân sự dựa theo bộ luật dân sự của Cộng Hòa Pháp (1804). Trong đó chế độ hôn nhân gia đình được quy định và áp dụng tại Bộ dân luật năm 1931 ở Bắc Kỳ, Bộ dân luật năm 1936 tại Trung Kỳ, và Tập dân luật giản yếu năm 1883 ở Nam Kỳ. Tuy nhiên, tựu trung lại, chế độ hôn nhân và gia đình do nhà nước thực dân – phong kiến quy định trong các bộ luật vẫn duy trì những nét cơ bản của chế độ hôn nhân gia đình của thời kỳ phong kiến trước đó. 2. Pháp luật thời kỳ từ Cách mạng Tháng Tám 1945 đến nay: 2.1 Giai đoạn 1945 – 1954: Trong giai đoạn này, thực dân Pháp âm mưu trở lại xâm lược nước ta lần nữa, toàn quốc đang tiến hành cuộc kháng chiến. Do đặc điểm của cách mạng Việt Nam, quan hệ sản xuất phong kiến vẫn tồn tại và việc xóa bỏ nó cũng như chế độ hôn nhân gia đình phong kiến lạc hậu không hề dễ dàng. Vì thế, nước ta vẫn chưa ban hành đạo luật cụ thể nào trong việc quy định vấn đề hôn nhân gia đình ở Việt Nam, mà chỉ áp dụng những quy định trong pháp luật cũ có chọn lọc. Vì thế, vấn đề hôn nhân cũng như hủy kết hôn trái pháp luật không có nhiều điểm mới. Năm 1950, nước ta có ban hành 2 sắc lệnh số 97-SL và sắc lệnh số 159-SL có điều chỉnh về các quan hệ hôn nhân, gia đình, tuy nhiên cũng không đề cập đến vấn đề hủy kết hôn trái pháp luật. 2.2 Giai đoạn 1954 – 1975: Đây là giai đoạn mà đất nước ta bị chia cắt, miền Bắc tiếp tục xây dựng chế độ XHCN, trong khi miền Nam tiếp tục cuộc cách mạng dân tộc, dân chủ, đấu tranh chống đế quốc Mỹ, thống nhất đất nước. Trước tình hình đó, nước ta đã ban hành luật hôn nhân gia đình năm 1959 nhằm đáp ứng sự nghiệp giải phóng phụ nữ, xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc. Bộ luật hôn nhân gia đình năm 1959 với 6 chương chính thức có hiệu lực với miền Bắc từ ngày 1/1/1960. Trong đó, nhà nước đã đảm bảo nguyên tắc hôn nhân tự do và tiến bộ, bình đẳng, một vợ một chồng, xóa bỏ hoàn toàn chế độ hôn nhân phong kiến lạc hậu. Tuy nhiên, luật hôn nhân gia đình năm 1959 chỉ đề cập đến các trường hợp bị cấm kết hôn (Chương II) mà không nói về việc huỷ kết hôn trái pháp luật. 2.3.Giai đoạn 1975 – hiện nay: Sau cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ thắng lợi, đất nước ta hoàn toàn thống nhất. Nhiệm vụ duy nhất được đặt ra cho toàn thể đất nước hiện giờ chính là việc xây dựng chủ nghĩa xã hội vững mạnh. Đất nước thống nhất đòi hỏi hệ thống pháp luật xã hội chủ nghĩa cũng phải thống nhất trên cả hai miền Nam Bắc. Đồng thời, nhà nước cũng phải sửa đổi hiến pháp nhằm phù hợp với tình hình của đất nước. Hiến pháp năm 1980 ra đời đã đề ra phương hướng cho cách mạng xã hội chủ nghĩa, quy định về chế độ chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước. Đối với chế độ hôn nhân và gia đình, hiến pháp 1980 cũng trở thành nền tảng cho sự phát triển của hôn nhân và gia đình Việt Nam. Về cơ bản, tình hình nước ta có nhiều thay đổi so với năm 1959, do vậy việc áp dụng luật hôn nhân gia đình năm 1959 không còn phù hợp. Chính vì thế, luật hôn nhân gia đình năm 1986 được xây dựng và hoàn thiện. Gồm 10 chương và 57 điều, luật hôn nhân gia đình năm 1986 vẫn được xây dựng và thực hiện trên các nguyên tắc hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, nguyên tắc hôn nhân một vợ một chồng, nguyên tắc vợ chồng bình đẳng, bảo vệ quyền lợi của cha mẹ và con, bảo vệ bà mẹ và trẻ em. Tuy nhiên, điểm mới trong luật hôn nhân năm 1986 đó chính là những quy định về việc huỷ kết hôn trái pháp luật. Trong khi luật hôn nhân gia đình năm 1959 không quy định về vấn đề này, thì việc hủy kết hôn trái pháp luật được quy định và ghi nhận rõ trong luật hôn nhân gia đình năm 1986 (Điều 9 chương II: “Việc kết hôn vi phạm một trong các Điều 5, 6, 7 của Luật này là trái pháp luật.Một hoặc hai bên đã kết hôn trái pháp luật, vợ, chồng hoặc con của người đang có vợ, có chồng mà kết hôn với người khác, Viện kiểm sát nhân dân, Hội liên hiệp phụ nữa Việt Nam, Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Công đoàn Việt Nam có quyền yêu cầu Toà án nhân dân huỷ việc kết hôn trái pháp luật”). Luật hôn nhân gia đình năm 1986 được Nhà nước ta ban hành trong những năm đầu thời kỳ đổi mới. Quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước đã tác động không nhỏ tới tình hình thực tế của các quan hệ hôn nhân gia đình. Thêm vào đó, sau 10 năm thực hiện, luật hôn nhân gia đình năm 1986 đã cho thấy việc áp dụng giải quyết các tranh chấp trong hôn nhân gia đình còn gặp nhiều vướng mắc, thiếu sót. Trước tình hình đó, nhà nước phải thay đổi một cách toàn diện các bộ luật điều chỉnh về quan hệ hôn nhân gia đình. Năm 1992, Nhà nước ta đã ban hành bản hiến pháp mới, làm cơ sở để xây dựng bộ luật hôn nhân gia đình. Sau quá trình soạn thảo và hoàn thiện, luật hôn nhân gia đình năm 2000 chính thức được công bố và có hiệu lực. Không chỉ kế thừa những tiến bộ của luật hôn nhân gia đình năm 1986, luật hôn nhân gia đình năm 2000 còn khắc phục được tính định khung và thiếu cụ thể trong các quy định của luật hôn nhân gia đình năm 1986. Trong đó, việc hủy kết hôn trái pháp luật được quy định cụ thể, đầy đủ trong điều 15, 16, 17. III. Quy định của hệ thống pháp luật Việt Nam về huỷ việc kết hôn trái pháp luật. 1. Huỷ việc kết hôn trái pháp luật theo quy định trong hệ thống pháp luật nước ta trước Cách mạng tháng Tám. 1.1 Trước thời kỳ Pháp thuộc. Việt Nam tồn tại chế độ quân chủ, tất cả quyền hành tập trung trong tay vua. Các đạo luật đều do vua ban hành. Tiêu biểu cho pháp luật thời kỳ phong kiến là Bộ luật Hồng Đức được ban hành dưới triều Lê và Bộ luật Gia Long được ban hành dưới triều Nguyễn. Theo quy định tại các Bộ luật này thì về nguyên tắc, giấy chứng nhận kết hôn được coi là một văn bằng pháp lý đặc biệt quan trọng làm gắn bó vợ chồng trong các quyền và nghĩa vụ nhất định. Nếu việc ký kết văn bằng đó đã phạm vào các điều cấm của luật thì nó sẽ bị coi là vô hiệu (không có giá trị pháp lý) và có thể bị tiêu huỷ. Vì vậy, khi xác lập quan hệ hôn nhân, nếu các bên vi phạm vào các điều kiện về cấm kết hôn thì dù có giấy chứng nhận do cơ quan có thẩm quyền cấp thì hôn nhân đó cũng bị coi là trái pháp luật và sẽ bị tiêu huỷ. Pháp luật thời kỳ này đã quy định các trường hợp cấm kết hôn, đó là: - Cấm kết hôn khi đang có tang cha mẹ hoặc tang chồng. (Điều 317 Bộ luật Hồng Đức). - Cấm kết hôn khi cha mẹ bị giam cầm tù tội. (Điều 99 Luật Gia Long). - Cấm kết hôn giữa những người thân thích. (Điều 319 Luật Hồng Đức). Riêng Bộ luật Hồng Đức còn quy định cấm kết hôn trong một số trường hợp khác như: - Cấm quan lại không được lấy con hát làm vợ. (Điều 323) - Cấm học trò lấy vợ của thầy học đã chết, anh, em lấy vợ của em, anh đã chết. (Điều 324). - Cấm quan lại ở biên trấn kết thông gia với tù trưởng vùng đó. (Điều 33). - Cấm quan ty lấy con gái trong hạt mình. (Điều 316). Cổ luật đã quy định các trường hợp cấm kết hôn, vì vậy nếu việc kết hôn phạm vào một trong những điều cấm đó thì hôn nhân bị coi là vô hiệu và về nguyên tắc thì hôn nhân đó có thể bị tiêu huỷ. Tuy nhiên, hôn nhân là một quan hệ có tầm quan trọng đặc biệt đối với vợ chồng, đối với các con, đối với gia đình và đối với xã hội, do vậy mà trong cổ luật Việt Nam đã có những quy định nhằm giới hạn những trường hợp có thể xin tiêu huỷ hôn nhân. Ví dụ: Điều 316 Luật Hồng Đức đã quy định: đối với những trường hợp khi các bên kết hôn đã vi phạm nghiêm trọng vào các điều cấm của luật tức là đã vi phạm vào các điều kiện thiết yếu thì pháp luật không công nhận tính hợp pháp của hôn nhân đó và cần phải tiêu huỷ hôn nhân. Tại Điều 317 và Điều 323 Luật Hồng Đức có quy định các bên sẽ phải chia lìa hoặc phải ly dị khi vi phạm vào các điều kiện quan trọng của việc xác lập hôn nhân. Sự tiêu huỷ hôn nhân trái pháp luật trong cổ luật có sự khác biệt so với việc tiêu huỷ hôn nhân trong pháp luật hiện hành. Tiêu huỷ hôn nhân trong cổ luật không có hiệu lực trở về trước mà chỉ có hiệu lực trong tương lai. Có nghĩa là, hôn nhân vẫn có hiệu lực trong quá khứ. Trước khi bị tiêu huỷ hôn nhân thì hôn nhân đó vẫn được coi là có giá trị pháp lý, các bên tham gia quan hệ hôn nhân đó vẫn là vợ chồng, họ chỉ bị “chia lìa” hay “ly dị” (kể từ khi hôn nhân của họ bị tuyên bố tiêu huỷ mà thôi. Như vậy, sự tiêu huỷ hôn nhân trong cổ luật hoàn toàn giống với trường hợp ly hôn theo pháp luật hiện hành). Thông qua các quy định trong các Bộ luật Hồng Đức và Luật Gia Long đã cho phép chúng ta kết luận rằng, trong cổ luật hôn nhân bị coi là vô hiệu khi phạm vào một trong các điều cấm kết hôn. Tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp hôn nhân vô hiệu đều bị xử lý mà pháp luật quy định chỉ những trường hợp vi phạm nghiêm trọng các điều kiện về cấm kết hôn thì mới tiêu huỷ hôn nhân. Hậu quả của việc tiêu huỷ hôn nhân là buộc các bên phải ly dị và có thể phải chịu những hình phạt nhất định tuỳ từng trường hợp cụ thể. 1.2 Trong thời kì Pháp thuộc. Pháp luật nước ta vừa chịu ảnh hưởng tư tưởng của pháp luật phong kiến, vừa chịu ảnh hưởng tư tưởng của pháp luật phương Tây, nên hôn nhân trái pháp luật được hiểu là các trường hợp khi kêt hôn các bên đã vi phạm vào điều cấm kết hôn hoặc vi phạm một số các điều kiện khác của hôn nhân hợp pháp. Tuy ba bộ Dân luật thời kì này có những quy định về điều kiện kết hôn khác nhau, song nhìn chung đều tập trung vào một số các vấn đề liên quan trực tiếp đến lợi ích của những người kết hôn, lợi ích của con cái, của gia đình và của cả xã hội. Nếu việc kêt hôn vi phạm các điều kiện kết hôn thì hôn nhân đó bị coi là trái pháp luật và có thể sẽ tiêu huỷ. Những vi phạm điển hình có thể kể đến là: - Vi phạm về độ tuổi kết hôn. - Vi phạm sự tự nguyện của những người kết hôn. - Việc kết hôn thiếu sự đồng ý của cha mẹ. - Việc kết hôn vi phạm vào các điều cấm. Ngoài ra, hôn nhân còn được coi là vô hiệu khi phạm vào một trong các trường hợp kết hôn không khai với hộ lại. (Điều 82 Dân luật Bắc kỳ) hoặc trong trường hợp người đàn bà trước đã có giá thú làm chính thất hoặc thứ thất mà chưa tiêu hôn. (Điều 84 Bộ Dân luật Bắc kỳ). Ba bộ Dân luật thời kỳ Pháp thuộc đã chia hôn nhân vô hiệu ra làm hai loại: vô hiệu tương đối và vô hiệu tuyệt đối. Vô hiệu tương đối chỉ do một số người nhất định mà luật quy định cụ thể mới có quyền yêu cầu tiêu huỷ hôn nhân đó và sự vô hiệu ấy có thể bị mất đi do một sự kiện nào đó xuất hiện. Vô hiệu tuyệt đối thì có thể bất kì người nào cũng có quyền yêu cầu tiêu huỷ và sự vô hiệu ấy không bị mất đi do một thời hiệu hoặc một sự kiện nào. Hôn nhân vô hiệu sẽ bị Toà án tiêu huỷ. Hậu quả của việc tiêu huỷ có sự quy định khác nhau trong ba bộ Dân luật thời kì này. Bộ Dân luật Bắc kỳ và Bộ Hoàng Việt Trung kỳ hộ luật đã dựa trên nguyên tắc giảm bớt những hậu quả quá nặng nề đối với vợ chồng, đối với các con nên đã tìm ra những biện pháp nhằm giảm bớt những quy định quá nghiêm ngặt, như quy định khi hôn nhân bị tiêu huỷ thì việc tiêu huỷ đó chỉ có hiệu lực trong tương lai, có nghĩa là trước khi bị tiêu huỷ hôn nhân, giữa các bên vẫn tồn tại quan hệ vợ chồng, con sinh ra vẫn là con trong giá thú, các bên chỉ phải chấm dứt quan hệ vợ chồng kể từ khi hôn nhân bị tiêu huỷ mà thôi. Nói cách khác về hậu quả pháp lý, trường hợp tiêu huỷ hôn nhân cũng giống như trường hợp ly hôn. Giải pháp trên đây được thừa nhận trong Điều 89 của bộ Dân luật Bắc kỳ. Điều 89 bộ Dân luật Bắc kỳ quy định: “Phàm có giá thú mà sinh con, dẫu sau có sự tiêu hôn, không cứ vì duyên cớ gì, những đứa con ấy vẫn là con chính thức. Thuộc về quyền lợi, nghĩa vụ của cha mẹ, những đứa con ấy thì cũng theo cùng một lệ định như khi ly hôn. Việc thanh toán các tài sản của vợ chồng đã tiêu hôn thì cũng làm theo như khi ly hôn”. Trái lại, trong Bộ Pháp quy Giản yếu lại có quy định rằng, khi hôn nhân bị tiêu huỷ thì nó không còn hiệu lực gì không những trong tương lai mà còn cả trong quá khứ nữa. Đối với hai vợ chồng thì kể từ ngày họ kết hôn cho đến khi hôn nhân bị tiêu huỷ họ không phải là vợ chồng của nhau, có nghĩa là hai bên chưa hề xác lập quan hệ hôn nhân với nhau. Vì vậy, nếu họ có tài sản chung thì tài sản đó được thanh toán như trong trường hợp hai người góp sức làm ra. Đối với các con thì bị coi như con ngoại hôn tức là con ngoài giá thú. Như vậy, Bộ Pháp quy Giản yếu đã quy định những hậu quả hết sức nặng nề đối với việc tiêu huỷ hôn nhân. So với Bộ Dân luật Bắc kỳ và Bộ Hoàng Việt Trung kỳ hộ luật thì Bộ Pháp quy Giản yếu đã nghiêm ngặt hơn rất nhiều. 2. Huỷ việc kết hôn trái pháp luật theo quy định trong Luật hôn nhân và gia đình năm 1959. Luật hôn nhân và gia đình năm 1959 ra đời đã khẳng định bản chất của pháp luật xã hội chủ nghĩa, là công cụ pháp lý của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà, phục vụ lợi ích của nhân dân lao động và phù hợp với nguyện vọng của quần chúng nhân dân, nhằm xây dựng chế độ hôn nhân và gia đình mới xã hội chủ nghĩa. 2.1 Căn cứ để xử huỷ việc kết hôn trái pháp luật. - Con gái từ 18 tuổi trở lên, con trai từ 20 tuổi trở lên mới được kết hôn. (Điều 6) - Con trai và con gái, được hoàn toàn tự nguyện quyết định việc kết hôn của mình; không bên nào được ép buộc bên nào, không một ai được cưỡng ép hoặc cản trở. (Điều 4) - Cấm người đang có vợ, có chồng kết hôn với người khác. (Điều 5) - Cấm kết hôn giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa cha mẹ nuôi và con nuôi. Cấm kết hôn giữa anh chị em ruột, anh chị em cùng cha khác mẹ hoặc cùng mẹ khác cha. Đối với những người khác có họ trong phạm vi năm đời hoặc có quan hệ thích thuộc về trực hệ, thì việc kết hôn sẽ giải quyết theo phong tục tập quán. (Điều 9) - Những người sau đây không được kết hôn: bất lực hoàn toàn về sinh lý; mắc một trong các bệnh hủi, hoa liễu, loạn óc, mà chưa chữa khỏi. (Điều 10) - Việc kết hôn phải được Uỷ ban hành chính cơ sở nơi trú quán của bên người con trai hoặc bên người con gái công nhận và ghi vào sổ kết hôn. Mọi nghi thức kết hôn khác đều không có giá trị về mặt pháp luật. (Điều 11) Như vậy, Luật hôn nhân và gia đình năm 1959 đã quy định cụ thể những điều kiện trong đó cho phép nam, nữ kết hôn hoặc các trường hợp cấm kết hôn, đặc biệt là có quy định cả những trường hợp khôn được kết hôn. Vì vậy, những trường hợp vi phạm điều kiện kết hôn chính là vi phạm chế độ hôn nhân và gia đình mới xã hội chủ nghĩa nên cần phải được xử lý nghiêm khắc. Tuy nhiên, Luật hôn nhân và gia đình năm 1959 không quy định biện pháp chế tài đối với những trường hợp kết hôn vi phạm điều kiện kết hôn. Biện pháp xử lý đối với việc kết hôn vi phạm điều kiện kết hôn được ghi nhận trong các văn bản hướng dẫn thi hành Luật hôn nhân và gia đình năm 1959. Theo hướng dẫn tại Thông tư số 112-NCPL ngày 19/8/1972 thì đường lối chung khi xử lý về dân sự đối với những vi phạm điều kiện kết hôn xảy ra sau khi ban hành Luật hôn nhân và gia đình cần căn cứ vào tình hình thực tế mà có sự phân biệt như sau: - Cần xử tiêu hôn những vi phạm điều kiện kết hôn đang tiếp diễn và tính chất nghiêm trọng như: tảo hôn, đang có vợ, có chồng mà lấy vợ hoặc chồng khác, lấy người trong họ hàng mà Luật tuyệt đối cấm kết hôn; lấy người đang mắc một bệnh trong những bệnh tật mà Luật cấm kết hôn. - Những trường hợp kết hôn vi phạm các điều kiện kết hôn do Luật định thì hôn nhân đó cần phải xử tiêu hôn. “Xử tiêu hôn là quyết định chấm dứt những hôn nhân bất hợp pháp”. Điều đó có nghĩa là hôn nhân vi phạm điều kiện kết hôn là hôn nhân bất hợp pháp (hôn nhân trái pháp luật) cần phải xử lý tiêu hôn nhằm đấu tranh chống những việc vi phạm nghiêm trọng trong điều kiện kết hôn, đồng thời Nhà nước thông qua đó tỏ rõ thái độ nghiêm khắc là không thừa nhận quan hệ vợ chồng đối với những trường hợp nam, nữ kết hôn nhưng không tuân thủ đầy đủ điều kiện kết hôn. 2.2 Hậu quả pháp lý. 2.2.1 Quan hệ nhân thân. Về nguyên tắc, khi hôn nhân bị Toà án tiêu huỷ thì có hiệu lực cả trong quá khứ và tương lai. Vì vậy, kể từ khi hai bên kết hôn, quan hệ của họ chỉ là việc chung sống trái pháp luật chứ không phải là quan hệ vợ chồng. Khi Toà án huỷ hôn nhân, họ phải chấm dứt việc hôn nhân bất hợp pháp, chấm dứt mọi quyền và nghĩa vụ về nhân thân vợ chồng. 2.2.2 Quan hệ tài sản. Phải thanh toán theo cách thanh toán tài sản của những người chung sức làm ăn với nhau, tài sản riêng của ai người đó lấy về, tài sản do hai người lao động tạo ra sẽ chia theo công sức mà mỗi bên đã đóng góp, những khoản chi tiêu riêng của ai người đó phải trả. 2.2.3 Quan hệ cấp dưỡng. Về cấp dưỡng giữa các bên thì về nguyên tắc không được đặt ra. Việc tiêu huỷ hôn nhân dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như vậy nên Toà án nhân dân tối cao đã hướng dẫn cụ thể đối với một số trường hợp, mặc dù có vi phạm điều kiện kết hôn nhưng không nghiêm trọng thì không xử tiêu hôn mà chỉ xử theo thủ tục ly hôn nếu các đường sự yêu cầu nhằm bảo đảm quyền lợi chính đáng của các đường sự, nhất là quyền lợi của phụ nữ và con cái. 3. Huỷ việc kết hôn trái pháp luật theo quy định trong Luật hôn nhân và gia đình năm 1986. Khái niệm “ huỷ hôn nhân trái pháp luật” chỉ xuất hiện trong Luật hôn nhân và gia đình năm 1986. Các văn bản trước đó và trong Luật hôn nhân và gia đình năm 1959 có tồn tại một khái niệm tương tự là “tiêu hôn”. Ý nghĩa pháp lý của khái niệm “tiêu hôn” có phạm vi hẹp là chấm dứt quan hệ hôn nhân bất hợp pháp. Nhưng có thể nó sẽ bị hiểu theo một nghĩa rộng hơn – đó là sự chấm dứt mối quan hệ hôn nhân (có thể là chấm dứt hôn nhân bất hợp pháp; chấm dứt hôn nhân do một bên chết; do ly hôn…). Mặt khác, thuật ngữ này cũng chưa phản ánh được thái độ phủ định dứt khoát của Nhà nước cũng như tính cưỡng chế nghiêm khắc của chế tài nhằm huỷ bỏ quan hệ hôn nhân không được pháp luật thừa nhận. Đây có lẽ là một trong những lý do chính để các nhà lập pháp đã cân nhắc đến việc sử dụng khái niệm “huỷ hôn nhân trái pháp luật” khi xây dựng Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 thay thế cho khái niệm “tiêu hôn”. 3.1 Căn cứ để xử huỷ việc kết hôn trái pháp luật. Về cơ bản Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 quy định điều kiện kết hôn giống như Luật hôn nhân và gia đình năm 1959. Tuy nhiên, Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 đã chỉ rõ những căn cứ để xác định hôn nhân trái pháp luật và hậu quả là hôn nhân trái pháp luật đó phải bị huỷ bỏ. “Việc kết hôn vi phạm một trong các điều 5,6,7 của Luật này là trái pháp luật. Một hoặc cả hai bên đã kết hôn trái pháp luật, vợ, chồng hoặc con của người đang có vợ, có chồng mà kết hôn với người khác, Viện kiểm sát nhân dân, Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Công đoàn Việt Nam có quyền yêu cầu Toà án nhân dân huỷ việc kết hôn trái pháp luật. Tài sản của những người mà hôn nhân bị huỷ được giải quyết theo nguyên tắc: tài sản riêng của ai thì vẫn thuộc quyền sở hữu của người ấy; tài sản chung được chia căn cứ vào công sức đóng góp của mỗi bên; quyền lợi chính đáng của bên bị lừa dối hoặc bị cưỡng ép kết hôn được bảo vệ. Quyền lợi của con được giải quyết như trong trường hợp cha mẹ ly hôn” (Điều 9). 3.2 Hậu quả pháp lý. 3.2.1 Quan hệ nhân thân. Trong hôn nhân trái pháp luật, Nhà nước không thừa nhận quan hệ giữa hai bên nam, nữ chung sống là quan hệ vợ chồng, nghĩa là Nhà nước không thừa nhận giữa họ đã phát sinh các quyền và nghĩa vụ vợ chồng. Thời điểm này được tính từ khi quan hệ hôn nhân bất hợp pháp chứ không phải từ thời điểm Toà án ra các phán quyết có hiệu lực pháp luật. Trong bản án huỷ hôn nhân trái pháp luật bao giờ Toà án cũng phải tuyên rõ việc huỷ hôn nhân trái pháp luật đó mà buộc họ phải chấm dứt hành vi chung sống bất hợp pháp. 3.2.2 Quan hệ tài sản. Do hôn nhân trái pháp luật không có quan hệ vợ chồng nên tài sản do họ tạo ra trong thời gian chung sống không phải là tài sản chung hợp nhất mà là tài sản chung theo phần. Việc thanh toán căn cứ vào Bộ luật dân sự. Những khoản chi tiêu riêng cho ai thì người đó phải trả. Khi chia ai có công sức đóng góp nhiều hơn vào việc xây dựng, duy trì, phát triển khối tài sản chung thì người đó được chia nhiều hơn, người nào có tài sản riêng muốn lấy về phải chứng minh được đó là tài sản riêng của mình, nếu không chứng minh được thì tài sản đó được coi là tài sản chung. Khi chia cần xem xét bảo vệ quyền lợi của bên bị cưỡng ép hoặc bị lừa dối. 3.2.3 Quan hệ cấp dưỡng. Cấp dưỡng là quy kết trong hôn nhân hợp pháp – là nghĩa vụ vợ chồng khi hôn nhân tồn tại hoặc ngay cả khi ly hôn. Trong hôn nhân bất hợp pháp chưa làm phát sinh quan hệ vợ chồng, nên về nguyên tắc vấn đề cấp dưỡng không được đặt ra. Tuy nhiên để đảm bảo quyền lợi cho đương sự trong trường hợp bị cưỡng ép hay bị lừa dối hoặc giữa họ đã có thời gian chung sống lâu dài. Nếu họ thực sự túng thiếu và có yêu cầu thì có thể yêu cầu bên có khả năng hơn về kinh tế cấp dưỡng một lần bằng một khoản tiền hay hiện vật nhằm giải quyết một phần khó khăn ngay sau khi huỷ hôn nhân trái pháp luật. Trường hợp hai bên chưa từng sống chung, hoặc thời gian sống chung chưa đáng kể hoặc bên túng thiếu lại có lỗi nặng (như đã ép buộc, lừa dối bên kia…) thì không giải quyết việc cấp dưỡng dù họ thực sự túng thiếu và có yêu cầu. 3.2.4 Quan hệ cha mẹ con cái. Quan hệ giữa cha mẹ và con cái phát sinh trên cơ sở của hiện tượng sinh đẻ. Nó không phụ thuộc vào quan hệ hôn nhân của cha mẹ là hợp pháp hay không hợp pháp, còn tồn tại hay đã chấm dứt. Vì vậy việc huỷ hôn nhân trái pháp luật cũng không làm thay đổi nghĩa vụ của cha mẹ đối với con chung. Do vậy, “quyền lợi của con được giải quyết như trong trường hợp cha mẹ ly hôn” (đoạn 4 Điều 9). Quan hệ giữa cha mẹ và con cái khi huỷ hôn nhân được xác định theo các Điều 19,20,32,44 Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 nhằm mục đích bảo vệ quyền lợi cho đứa trẻ. Việc giao đứa trẻ cho ai nuôi là phụ thuộc vào các điều kiện để đảm bào sự phát triển bình thường của đứa trẻ. Về nguyên tắc trẻ còn bú phải giao cho người mẹ. Bên không nhận nuôi phải có nghĩa vụ đóng góp phí tổn cho bên nhận nuôi để nuôi con. 4. Huỷ việc kết hôn trái pháp luật theo quy định trong Luật hôn nhân và gia đình năm 2000. 4.1 Căn cứ để xử huỷ việc kết hôn trái pháp luật. Kế thừa Luật hôn nhân và gia đình năm 1959, 1986, Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 đã có thêm quy định sau: “Cấm kết hôn giữa những người cùng giới tính, người mất năng lực hành vi dân sự” (Điều 10). Huỷ việc kết hôn trái pháp luật đã được đưa vào một điều luật cụ thể: “Theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức quy định tại Điều 15 của Luật này, Toà án xem xét và quyết định việc huỷ kết hôn trái pháp luật và gửi bản sao quyết định cho cơ quan đã thực hiện việc đăng kí kết hôn. Căn cứ vào quyết định của Toà án, cơ quan đăng kí kết hôn xoá đăng kí kết hôn trong Sổ đăng kí kết hôn” (Điều 16). 4.2 Người có quyền yêu cầu huỷ việc kết hôn trái pháp luật. Những người có quyền yêu cầu huỷ việc kết hôn trái pháp luật, trong khung cảnh của Luật hiện hành, được liệt kê tại Điều 15 của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000. - Trong trường hợp kết hôn mà chưa đủ tuổi, kết hôn với người đang có vợ hoặc chồng, với người mất năng lực hành vi, kết hôn với người có cùng dòng máu về trực hệ hoặc có họ trong phạm vi ba đời, kết hôn với cha, mẹ nuôi với con nuôi, với người đã từng là con nuôi giữa bố chồng với con dâu, giữa mẹ vợ với con rể, bố dượng với con dâu của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng thì những người sau đây có quyền yêu cầu toàn án hoặc đề nghị viện kiểm sát yêu cầu tòa án hủy việc kết hôn trái pháp luật: vợ, chồng, cha, mẹ, con của các bên kết hôn, Ủy ban bảo vệ và chăm sóc trẻ em, Hội liên hiệp phụ nữ.Viện kiểm sát cũng có thể tự mình yêu cầu Tòa án hủy việc kết hôn trái pháp luật ở các trường hợp ghi nhận tại nhóm thứ hai trên đây.Luật có quy định thêm rằng cá nhân, tổ chức, cơ quan khác có quyền đề nghị viện kiểm sát xem xét, yêu cầu tòa án hủy việc kết hôn trái pháp luật. Quy định trên có thể cho phép một người thứ ba nào đó bất kì chen vào cuộc sống riêng của người khác. Trong thực tiễn, nếu xét thấy người thứ ba không có lợi ích rõ ràng trong việc yêu cầu hủy hôn nhân trái pháp luật và bản thân việc yêu cầu cũng không xuất phát từ việc bảo vệ lợi ích chung thì viện kiểm sát hoặc tòa án sẽ bác đề nghị của người thứ ba, đặc biệt trong trường hợp yêu cầu hủy kết hôn trái pháp luật do có sự nhầm lẫn về lai lịch, lừa dối cưỡng ép hoặc do một người ở trong tình trạng không nhận thức được hành vi của mình. Có thể hình dung trường hợp người thứ ba xuất hiện từ lợi ích chung khi yêu cầu hủy kết hôn trái pháp luật do có sự cưỡng ép,bức xúc trước sự việc, người thứ ba lên tiếng yêu cầu viện kiểm sát can thiệp, trong khi người trong cuộc vẫn im lặng. Cũng có trường hợp người thứ ba lên tiếng, sau khi phát hiện có cuộc hôn nhân giữa một người tỉnh táo và một người mắc bệnh tâm thần. Trái lại, rất khó hình dung giả thiết theo đó, người thứ ba xuất phát từ lợi ích chung mà lên tiếng trong trường hợp hôn nhân được xác lập với sự lừa dối. Dẫu sao, ta không nghĩ rằng cá nhân, cơ quan, tổ chức khác khi can thiệp để yêu cầu hủy kết hôn trái pháp luật, lại có thể can thiệp một phạm vi rộng hơn so với những người thân của bên này hay bên kia, so với Hội liên hiệp phụ nữ, Ủy ban bảo vệ và chăm sóc trẻ em; các cá nhân, cơ quan, tổ chức sau này không có quyền yêu cầu hủy hôn nhân trái pháp luật do có sự cưỡng ép hoạc lừa dối. 4.3 Cơ quan có quyền hủy việc kết hôn trái pháp luật. Cơ quan có quyền giải quyết yêu cầu hủy kết hôn trái pháp luật là tòa án. Tuy nhiên, luật hiện hành quy định rất chung về việc xác định tòa án có thẩm quyền. Thực tiễn, về phần mình, có xu hướng thừa nhận rằng tòa án có thẩm quyền là tòa án quận, huyện, thành phố thuộc nơi đăng kí kết hôn hoặc nơi cư trú của vợ chồng. Thời hiệu khởi kiện: Luật hiện hành không quy định thời hiệu khởi kiện yêu cầu hủy việc kết hôn trái pháp luật. Dẫu sao, khó có thể hình dung khả năng một bên kết hôn trái pháp luật hoặc cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội thuyết phục được tòa án ra quyết định hủy kết hôn trái pháp luật do có sự lừa dối hoặc cưỡng ép, một khi cuộc sống chung đã được duy trì trong một thời gian( 5 năm, 10 năm, …) hẳn việc kết hôn trong trường hợp này có thể coi như một giao dịch dân sự và chỉ có thể bị hủy trong thời hạn được quy định tại bộ luật dân sự Điều 145 khoản 1, nghĩa là trong một năm từ ngày giao dịch được xác lập. Mặt khác, liệu còn có thể cho là tình trạng tảo hôn khi đơn kiện được nộp cho tòa án lúc các bên đã đủ tuổi để tự mình quyết định việc duy trì quan hệ vợ chồng. Trên thực tế, nếu hôn nhân cưỡng ép hoặc lừa dối đã diễn ra lâu dài, thì cũng không bên nào nghĩ đến việc hủy việc kết hôn. Trong trường hợp không muốn tiếp tục cuộc sống chung một bên hoặc cả hai bên sẽ tiến hành thủ tục xin ly hôn. Cũng tương tự như vậy trong trường hợp kết hôn khi chưa đến tuổi việc duy trì quan hệ hôn nhân một cách liên tục cho đến khi các bên đạt đến độ tuổi cần thiết khiến cho lý do hoặc việc hủy hôn nhân không còn tồn tại nữa. Nếu tòa án quyết định hủy hôn nhân theo yêu cầu thì các bên đủ tuổi và không muốn chấm dứt quan hệ vợ chồng sẽ tiến hành lại ngay lập tức và việc đăng kí kết hôn không thể bị từ chối. Vấn đề trở nên tế nhị khi hôn nhân giữa những người chưa đủ tuổi chấm dứt do một bên chết; việc yêu cầu hủy kết hôn trái pháp luật có khi xuất phát từ động cơ tranh giành di sản hơn là để chống tảo hôn, nhất là trong điều kiện ở thời điểm xin hủy hôn nhân, cả người vợ( chồng) và người đã chết( nếu còn sống) đều đã đủ tuổi kết hôn. Có thể hình dung giả thiết sau: Một người năm 21 tuổi xác lập quan hệ hôn nhân với một người phụ nữ 16 tuổi. Sau ba năm chung sống, người đàn ông chết và không có con, cha mẹ của người chết cũng chết trước đó. Nếu ta thừa nhận rằng quan hệ hôn nhân không thể bị hủy được nữa, thì người vợ sẽ là người thừa kế duy nhất ở hàng thứ nhất, còn nếu quan hệ hôn nhân vẫn có thể bị hủy, dù người chồng đã chết thì sau khi hôn nhân bị hủy những người thừa kế theo pháp luật ở hàng thứ hai sẽ được nhận tài sản Điều chắc chắn, việc kết hôn vi phạm các quy định về cấm kết hôn giữa những người có quan hệ thân thuộc hoặc thông gia ở các mức độ được ghi nhận tại Luật hôn nhân gia đình 2000 điều 10 khoản 3 và 4, phải bị hủy bỏ. Trường hợp vi phạm chế độ một vợ, một chồng, các thẩm phán chủ trương nếu các cuộc hôn nhân hoặc quan hệ như vợ chồng đã chấm dứt thì cuộc hôn nhân còn lại không còn vi phạm chế độ một vợ một chồng nữa. Tuy nhiên, thực tiễn xét xử vẫn chưa xây dựng giải pháp cho vấn đề xác định tính hợp pháp hay không hợp pháp của các mối quan hệ hôn nhân hoặc như vợ chồng đã chấm dứt. Riêng quan hệ duy nhất còn lại, trong khung cảnh hoặc luật định, chỉ được coi là hợp pháp nếu có đăng kí kết hôn và nếu các điều kiện về nội dung kết hôn đầy đủ. 4.4 Hậu quả pháp lý. 4.4.1 Về quan hệ nhân thân. Theo Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 điều 17, khoản 1, khi việc kết hôn trái pháp luật bị hủy thì hai bên nam nữ phải chấm dứt quan hệ như vợ chồng. Nếu việc hủy kết hôn bị hủy do có vi phạm về tuổi kết hôn, thì người tiếp tục duy trì quan hệ như vợ chồng hoặc người chưa đủ tuổi kết hôn sẽ bị xử lý hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội tảo hôn, như ta đã biết, nếu không có bên nào đủ tuổi để chịu trách nhiệm hình sự thì người tổ chức việc duy trì quan hệ đó sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội tổ chức tảo hôn. Nếu việc bị hủy do vi phạm chế độ một vợ một chồng thì các bên duy trì quan hệ như vợ chồng sẽ bị xử lý hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội vi phạm chế độ một vợ một chồng. Nếu việc kết hôn bị hủy do các bên có quan hệ thân thuộc trực hệ hoặc quan hệ anh, chị, em cùng cha mẹ hoặc cùng cha hay cùng mẹ thì các bên duy trì quan hệ như vợ chồng sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội loạn luân. Nếu việc kết hôn trái pháp luật có sự cưỡng ép hoặc lừa dối thì còn phải phân biệt: + Nếu cả hai bên tiếp tục duy trì quan hệ hôn nhân một cách tự nguyện thì coi như không còn sự cưỡng ép hoặc lừa dối. Hai bên có thể đăng kí lại việc kết hôn, nếu không đăng kí lại, hai bên rơi vào tình trạng chung sống như vợ chồng mà không đăng kí kết hôn, tình trạnh này luật không khuyến khích. + Nếu một bên hoặc người thứ ba tiếp tục cưỡng ép bên kia duy trì quan hệ như vợ chồng trái với ý chí của bên kia thì người cưỡng ép có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự. 4.4.2 Về quan hệ tài sản. Giữa các bên mà quan hệ hôn nhân không được thừa nhận thì không thể có các quan hệ tài sản hoặc quan hệ vợ chồng. Việc thanh toán và phân chia tài sản chung của hai bên được thực hiện như trong trường hợp thanh toán và phân chia tài sản của một công ty theo luật Hôn nhân và gia đình năm 2000 điều 17 khoản 3: Sau khi việc kết hôn bị hủy thì tài sản riêng của ai vẫn thuộc quyền sở hữu riêng của người đó, tài sản chung được chia theo thỏa thuận nếu không thỏa thuận được thì yêu cầu tòa án giải quyết, có tính đến công sức đóng góp của mỗi bên, ưu tiên bảo vệ lợi ích chính đáng của phụ nữ và các con. 4.4.3 Về quan hệ thừa kế. Chưa bao giờ được coi là vợ chồng đối với nhau, giữa những người mà quan hệ hôn nhân bị thủ tiêu không thể có quan hệ thừa kế hoặc vợ chồng. Nếu một trong hai bên chết trước khi hôn nhân bị hủy và bên còn sống đã được thừa nhận là người thừa kế thì tư cách là người thừa kế sẽ bị hủy bỏ. Nếu bên còn sống đã được nhận một số tài sản trong khuôn khổ phân chia di sản thừa kế thì những người thừa kế khác có quyền đòi lại. 4.4.4 Quan hệ giữa cha mẹ và con. Quyền và nghĩa vụ giữa cha mẹ và con được pháp luật quy định không phụ thuộc vào hôn nhân của cha mẹ có hợp pháp hay không hợp pháp, còn tồn tại hay chấm dứt. Vì vậy, hai người kết hôn trái pháp luật tuy không phải là vợ chồng nhưng vẫn là cha mẹ của con chung. Khi tòa án hủy việc kết hôn trái pháp luật thì quyền lợi của con được giải quyết như trường hợp cha mẹ ly hôn (khoản 2 điều 17 Luật hôn nhân và gia đình). Khi hủy kết hôn trái pháp luật, vấn đề con chung được giải quyết như khi vợ chồng ly hôn là nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con. C. KẾT LUẬN: Trải qua những dặm dài lịch sử, hệ thống pháp luật về hôn nhân và gia đình Việt Nam đã đạt mức độ hoàn chỉnh cao về dung lượng, nhằm tới việc đáp ứng đầy đủ hơn yêu cầu điều chỉnh các quan hệ hôn nhân và gia đình trong giai đoạn phát triển mới của đất nước. So với cổ luật Việt Nam, Luật hôn nhân và gia đình năm 1959, Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 thì Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam năm 2000 với 13 chương và 111 Điều đã có bước tiến rất lớn, đạt tầm vóc của một Bộ luật. Trong đó, những quy định về hủy việc kết hôn trái pháp luật ra đời nhăm xây dựng và củng cố chế độ hôn nhân và gia đình xã hội chủ nghĩa tiến bộ, góp phần xóa bỏ ảnh hưởng tiêu cực của chế độ hôn nhân và gia đình cũ, giữ gìn và phát huy truyền thống và phong tục, tập quán tốt đẹp của dân tộc Vệt Nam, xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc, bền vững. Danh mục tài liệu: Giáo trình Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam. Nxb CAND Hà Nội 2009 Bình luận khoa học Luật Hà Nội và gia đình Viêt Nam năm 2000 Luận án thạc sỹ luật học – Ngô Thị Hương “ Hôn nhân trái pháp luật căn cứ xác định và biện pháp xử lý “ Hà nội năm 1998 “Pháp luật về hôn nhân và gia đình trước và sau cách mạng tháng Tám” Nxb Tư pháp Hà Nội Khóa Luật tót nghiệp; “ Hủy hôn nhân trái pháp luật hôn nhân và gia đình Việt Nam “ Luật hôn nhân và gia đình năm 2000