Tính tất yếu khách quan và vai trò của nhà nước đối với quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá

c hiÖn ®¹i cña thÕ giíi, thiÕu c¸n bé chñ chèt thùc hiÖn nh÷ng ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc cã t×nh ®ét ph¸ cao. Lùc l­îng chuyªn gia th­êng chØ n¾m lÝ thuyÕt mµ thiÕu thùc hµnh. NghÞ quyÕt 26-NQ/TW ngµy 30/3/1991cña Bé ChÝnh trÞ Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng vÒ khoa häc ®· chØ râ : ®éi ngò c¸n bé khoa häc ®«ng nh­ng kh«ng ®ång bé thiÕu nh÷ng c¸n bé khoa häc th¹o c«ng nghÖ giái qu¶n lÝ. ViÖc ®µo t¹o, b«× d­ìng vµ sù dông c¸n bé khoa häc cßn nhiÕu thiÕu sãt. §Çu t­ tµi chÝnh cho c«ng nghÖ cña Nhµ n­íc thÊp. NghÞ quyÕt 26/NQ-TW ngµy 30/3/1991 c¶u bé chinhd trÞ ®· nªu râ : “t¨ng m¹nh ®Çu t­ cho cho c¸c ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ tõ nhiÒu nguån..”. Ph¸t biÓu t¹i Héi nghÞ lÇn 7 ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng kho¸ VII, Tæng bÝ th­ §ç M­êi nhÊn m¹nh “ ph¶i cã ®Çu t­ tho¶ ®¸ng vÒ ph­¬ng diÖn tµi chÝnh th× míi cã thÓ t¹o ra tiÒm lùc m¹nh vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ”. Chi phÝ b×nh qu©n cho mét hµng n¨m cho mçi c¸n bé khoa häc vµ c«ng nghÖ tõ ng©n s¸ch ë VIÖT NAM chØ ®¹t 1000 USD so víi møc b×nh qu©n trªn thÕ giíi lµ 55324 USD. §iÒu ®ã cã nhiÒu nguyªn nh©n do khã kh¨n chung cña nÒn kinh tÕ, do sù eo hÑp cña ng©n s¸ch. Song cÇn nhÊn m¹nh lµ c¬ chÕ qu¶n lÝ huy ®éng cßn mang nÆng tÝnh tËp trung quan liªu, kÐm hiÖu qu¶. §Ó cã thÓ tr¸nh ®­îc nguy c¬ trë thµnh b¶i th¶i c«ng nghÖ VIÖT NAM cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ ®­îc ho¹ch ®Þnh mét c¸ch cô thÓ thÝch hîp víi nh÷ng yªu cÇu míi hoµn c¶nh míi. Tr­íc thùc tr¹ng trªn viÖc nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch ®Ó t¨ng c­êng hiÖu qu¶ ®æi míi vµ qu¶n lÝ c«ng nhÖ nhËp cµng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Ngoµi c¸c luËt vµ ph¸p lÖnh ®· cã nh­ luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, ph¸p lÖnh chuyÓn giao c«ng nghÖ, ph¸p lÖnh b¶o hé së h÷u quyÒn c«ng nghiÖp ®· cã mét sè v¨n b¶n cña ChÝnh phñ. Nh­ng vÉn cßn thiÕu nh÷ng v¨n b¶n cô thÓ vµ ®iÒu quan träng lµ c¸c v¨n b¶n ®· cã ch­a ®­îc chÊp hµnh nghiªm tóc. Tr­íc hÕt Nhµ n­íc ph¶i gi÷ ®­îc vai trß kiÓm so¸t chÆt chÏ ®èi víi viÖc ®æi míi thiÕt bÞ b»ng con ®­êng nhËp. Nhµ n­íc cÇn chñ ®éng ®Çu t­ hoÆc khuyÕn khÝch ®Çu t­ ®Ó cã nh÷ng doanh nghiÖp ®ñ m¹nh thùc hiÖn c«ng viÖc ph©n biÖt thËt gi¶ tèt xÊu, tËp hîp ph©n tÝch, tæng hîp th«ng tin vÒ thiÕt bÞ c«ng nghÖ thÕ giíi tõ c¸c kªnh cã thÓ cã. ViÖc kiÓm so¸t lµ cÊp b¸ch nh­ng ph¶i ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan vµ chÆt chÏ. Trong giai ®o¹n ®Çu viÖc chuyÓn giao vÉn lµ nhËp vµ thÝch nghi víi c«ng nghÖ nhËp. V× vËy c«ng t¸c nghiªn cøu triÓn khai vµ ®µo t¹o c¸n bé còng tËp trung theo h­íng nµy, ¸p dông cã hiÖu qu¶ c«ng nghÖ nhËp còng lµ thµnh qu¶ khoa häc ®¸ng biÓu d­¬ng vµ kÝnh träng. Theo kinh nghiÖm nhiÒu n­íc, ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ c«ng nghÖ nhËp cã thÓ thùc hiÖn sao chÐp nh©n b¶n võa tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ v­µ n©ng cao tr×nh ®é thiÕt kÕ chÕ t¹o, thiÕt bÞ cã thÓ ®­îc c¶i tiÕn n©ng cao tÝnh n¨ng ®­a n¨ng suÊt hiÖu qu¶ cao h¬n. §ã còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh n©ng cao n¨ng lùc néi t¹i cña c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ. 1.2.2.3.ChÝnh s¸ch vÒ ®èi ngo¹i: C«ng t¸c ®èi ngo¹i ®· gióp c¸c n­íc tõ ®èi ®Çu chuyÓn sang ®èi vµ më ra nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi. §ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c quèc gia trong ®ã cã ViÖt Nam t¹o ra nhiÒu hµng ho¸. §èi víi n­íc ta trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ®Ó t¹o ra sù ph¸t triÓn kinh tÕ tõg mét n­íc cã nÒn kinh tÕ l¹c hËu trë thµnh mét quèc gia cã tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao. Do ®ã chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ph¶i ®Æt lªn hµng ®Çu. Vai trß cña nhµ n­íc trong viÖc tæ chøc thùc hiÖn CNH-H§H : §Èy m¹nh cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®i ®«i víi tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ míi tõ n­íc ngoµi. ViÖc nghiªn cøu c¸c m« h×nh vµ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trong qu¸ tr×nh céng nghiÖp ho¸ rÊt cÇn thiÕt cho chóng ta. Mçi m« h×nh cô thÓ vµ nh÷ng kinh nhgiÖm cô thÓ ®Òu xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi n­íc trong bèi c¶nh quèc tÕ. Tõ nh÷ng kinh nghiÖm cña c¸c n­íc, nhµ n­íc cã nh÷ng chÝnh s¸ch thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Ch­¬ng 2 Thùc tr¹ng vÒ vai trß cña nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ thêi gian qua vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao vai trß cña nhµ n­íc ®èi víi qu¸ tr×nh CNH – H§H ë n­íc ta trong thêi gian tíi 2.1. Thùc tr¹ng vÒ vai trß cña nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh CNH – H§H ë n­íc ta thêi gian qua. 2. 1.1. Thùc tr¹ng vÒ x¸c ®Þnh môc tiªu, ®Þnh h­íng cho b­íc ®i cña CNH – H§H. Vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc lµ vai trß kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña mçi Nhµ n­íc trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc,. Vai trß cña Nhµ n­íc ®­îc biÓu hiÖn ë c¸c néi dung sau: Thø nhÊt, Nhµ n­íc cã vai trß ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Vai trß qu¶n lÝ cña Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc thÓ hiÖn tr­íc hÕt vµ quan träng ë chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, x¸c ®Þnh môc tiªu Nhµ n­íc cô thÓ ho¸ ®­êng lèi kinh tÕ cña §¶ng thµnh nh÷ng môc tiªu, tèc ®é ph¸t triÓn cÇn ph¶i ®¹t tíi vµ x¸c ®Þnh thø tù môc tiªu. Do ®ã kh«ng nh÷ng cÇn coi träng mµ ph¶i n©ng cao kÕ ho¹ch ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thø hai, Nhµ n­íc t¹o m«i tr­êng, ®iÒu kiÖn cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. §iÒu kiÖn quan träng hµng ®Çu lµ sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ kinh tÕ x· héi ®Ón c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸c chñ thÓ kinh doanh hµng ho¸ yªn t©m bá vèn ®Çu t­, më réng s¶n xuÊt.. X©y dùng ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng bao gåm thÞ tr­êng hµng tiªu dïng, t­ liÖu s¶n xuÊt, søc lao ®éng, tiÒn tÖ s¶n phÈm khoa häc, dÞch vô... Ph¸t triÓn hÖ thèng th«ng tin kinh tÕ, khoa häc c«ng nghÖ, c¸c dù b¸o vÒ mÆt hµng gi¸ c¶ c¸c nhu cÇu cña thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. X©y dùng míi vµ n©ng cÊp dÇn c¬ së h¹ tÇng cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ hµng ho¸. Bao gåm c¬ së h¹ tÇng vÒ tµi chÝnh tiÒn tÖ vµ c¬ së h¹ tÇng x· héi. Thø ba, Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng b»ng c¸c c«ng cô nh­ : Ph¸p luËt:qu¶n lÝ Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng chñ yÕu b»ng ph¸p luËt. Ph¸p luËt, quan träng lµ hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ, t¹o hµnh lang an toµn cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, b¶o ®¶m kØ c­¬ng cho c¸c ho¹t ®éng cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Do ®ã cÇn cã hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé, thèng nhÊt vµ tõng b­íc hoµn chØnh kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu ph¸p luËt g©y nhiÒu kÏ hë trong qu¶n lÝ. §ã lµ mét nguyªn nh©n quan träng cña nh÷ng hµnh vi l¹m dông tiªu cùc tham nhòng bu«n lËu, ¨n c¾p tµi s¶n quèc gia g©y hçn lo¹n trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ :trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, chÝnh s¸ch kinh tÕ lµ mét c«ng cô cùc k× s¾c bÐn vµ tr­íc hÕt lµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ tÝn dông, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ thuÕ quan, chÝnh s¸ch c«ng nghÖ vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ... Thø t­, sù kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. KiÓm so¸t lµ nh»m thiÕt lËp c¸c trËt tù kØ c­¬ng trong ho¹t ®éng kinh tÕ, b¶o vÖ tµi s¶n quèc gia, lîi Ých cña ng­êi lao ®éng vµ gãp phÇn thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, Nhµ n­íc thùc hiÖn kiÓm kª kiÓm so¸t ®¨ng kÝ kinh doanh, ho¹t ®éng kinh doanh, chÊt l­îng s¶n phÈm, tµi chÝnh... ®èi víi mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt l­u th«ng. Trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ th× vai trß ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ theo ®óng môc tiªu ®· ®Þnh lµ quan träng nhÊt. 1.2. Thùc tr¹ng vÒ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. NhËn thøc ®­îc vai trß to lín cña gi¸o dôc trong sù nghiÖp ®æi míi vµ ph¸t triÓn, nghÞ quyÕt lÇn thø 4 BCHTW §¶ng kho¸ VII ®· chØ râ “ cïng víi khoa häc vµ c«ng nghÖ, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, lµ ®éng lùc thóc ®Èy vµ lµ mét®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó b¶o ®¶m viÖc thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu kinh tÕ x· héi. Gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu thÓ hiÖn ë c¸c quan ®iÓm c¬ b¶n sau : Thø nhÊt, ®Çu t­ cho gi¸o dôc lµ mét d¹ng ®Çu t­ ph¸t triÓn v× nã lµ ®éng lùc ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Gi¸o dôc cung cÊp cho nÒn kinh tÕ mét lùc l­îng lao ®éng cã tay nghÒ giái cã trÝ tuÖ cao cã n¨ng lùc thùc sù. §Ó thùc hiÖn ®­îc th× ph¶i ®æi míi liªn tôc m« h×nh gi¸o dôc. Khi gi¸o dôc trë thµnh ®éng lùc t¨ng tr­ëng kinh tÕ th× ng©n s¸ch cho gi¸o dôc kh«ng cßn lµ g¸nh nÆng cho x· héi n÷a. Thø hai, ®ã lµ quan ®iÓm x· héi ho¸ gi¸o dôc ®µo t¹o. Ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ph¶i mang tÝnh chÊt x· héi ho¸ cao lµ sù nghiÖp cña toµn d©n. Khi gi¸o dôc cã tÝnh x· héi th× mäi thµnh viªn trong céng ®ång ®Òu cã tr¸ch nhiÖm quan t©m gãp søc lùc tiÒn cña ph¸t triÓn gi¸o dôc. MÆt kh¸c mäi thµnh viªn ®Òu ph¶i cã nghÜa vô häc tËp v× nã mang l¹i lîi Ých trùc tiÕp cho b¶n th©n, cho c¸c doanh nghiÖp vµ cho toµn x· héi. Cho nªn ng­êi ®i häc ph¶i cã nghÜa vô ®ãng gãp häc phÝ, ng­êi sö dông lao ®éng qua ®µo t¹o ph¶i ®ãng gãp chi phÝ ®µo t¹o. Thø ba trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ph©n ho¸ giµu nghÌo do ®ã ®Ó c«ng b»ng trong c¬ héi gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, t¹o nªn sù ®ång ®Òu gi÷a c¸c vïng §¶ng vµ Nhµ n­íc cã c¸c chÝnh s¸ch ­u tiªn ph¸t triÓn. Thø t­, ­u tiªn x©y dùng c¸c c¬ së ®µo t¹o cã chÊt l­îng cao. Bëi v× khi quy m« gi¸o dôc më réng th× kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®Òu kh¾p trªn diÖn réng c¸c tr­êng cã chÊt l­îng nh­ nhau. Do ®ã ph¶i tËp trung ph¸t triÓn mét bé phËn nhá gi¸o dôc cã chÊt l­îng cao. Bé phËn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cã chÊt l­îng cao sÏ lµ h¹t nh©n ®Ó tõ ®ã gióp cho viÖc n©ng cao chÊt l­îng cña c¶ hÖ thèng gi¸o dôc. Gi¸o dôc VIÖT NAM ®ang ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc to lín tr­íc yªu cÇu ®æi míi kinh tÕ x· héi vµ tr­íc yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®aÞ ho¸ tr­íc søc Ðp vÒ nguy c¬ tôt hËu so víi c¸c n­íc trong khu vùc. Trong vßng 20 n¨m tíi gi¸o dôc VIÖT NAM ph¶i thùc hiÖn ®­îc c¸c môc tiªu c¬ b¶n : n©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc vµ båi d­ìng nh©n tµi. Môc tiªu thø nhÊt lµ n©ng cao mÆt b»ng d©n trÝ. VËn ®éng thanh thiÕu niªn d­íi 23 tuæi ®i häc ®Ó n©ng sè n¨m ®i häc trung b×nh cña ng­êi d©n ë møc 5 hiÖn nay lªn 9 vµo n¨m 2020. MÆt b»ng d©n trÝ ®­îc n©ng lªn vµ biÓu hiÖn cña nã lµ ng­êi cã tr×nh ®é v¨n ho¸ phæ th«ng n¾m ®­îc kiÕn thøc khoa häc c«ng nghÖ c¬ b¶n. Thø hai lµ t¨ng häc sinh c¸c cÊp häc liªn tôc. Thø ba lµ n©ng tØ lÖ nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é cö nh©n tiÕn sÜ ngang b»ng víi c¸c n­íc trong khu vùc. Môc tiªu thø hai lµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc. TËp trung tr­íc hÕt vµo ®µo t¹o h­íng nghiÖp cho häc sinh mét c¸ch thiÕt thùc. §Ó cho mäi ng­êi cã kÜ n¨ng lao ®éng kÜ thuËt liªn tôc t¨ng lªn 30% vµo n¨m 2020. T¨ng tØ lÖ lao ®éng ®­îc ®µo t¹o nghÒ ë møc 60% n¨m 2020. Môc tiªu thø ba lµ båi d­ìng nh©n tµi v× nh©n tµi lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn, lµ ®éng lùc t¹o nªn c¸c thÕ m¹nh trong hîp t¸c vµ c¹nh tranh quèc tÕ. §Ó båi d­ìng nh©n tµi Nhµ n­íc chñ tr­¬ng thµnh lËp mét bé phËn gi¸o dôc cã chÊt l­îng cao cã quy m« vµ chÊt l­îng ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ ®ã lµ c¸c tr­êng ®iÓm ë bËc häc phæ th«ng vµ mét sè tr­êng ®¹i häc quèc gia ®µo t¹o ®a nghµnh. N©ng dÇn tØ lÖ häc sinh ë c¸c tr­êng nµy lªn 20% vµo n¨m 2020. Song song víi ®µo t¹o ë trong n­íc båi d­ìng ®µo t¹o ë n­íc ngoµi còng rÊt quan träng, ph¶i th­êng xuyªn cö c¸c c¸n bé khoa häc qu¶n lÝ chñ chèt ®i ®µo t¹o ë n­íc ngoµi. Quy m« gi¸o dôc kh«ng ngõng ph¸t triÓn ë c¸c nghµnh häc, c¸c cÊp häc. Nh­ng sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu qua c¸c thêi k×. Thêi k× tr­íc ®æi míi gi¸o dôc, gi¸o dôc ViÖt Nam tu©n theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ®­îc nhµ n­íc cÊp ng©n s¸ch hoµn toµn c¸c chØ tiªu gi¸o dôc ®­îc ®Ò ra trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nhµ n­íc cã kÕ ho¹ch ph©n bæ vµ sö dông lùc l­îng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o. Do ®ã møc t¨ng quy m« gi¸o dôc do nhµ n­íc ho¹ch ®Þnh vµ n¨m sau lu«n cao h¬n n¨m tr­íc. Thêi k× ®æi míi quy m« gi¸o dôc cã nh÷ng biÕn ®éng lín lóc ®Çu cã sù gi¶m sót ®ét ngét vµ sau ®ã t¨ng dÇn nh­ng møc t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ. Theo sè liÖu cña Tæng Côc thèng kª th× n¨m häc 1986-1987 c¶ n­íc cã 12482, 9 ngh×n häc sinh phæ th«ng th× n¨m häc 1990-1991 con sè ®ã lµ 11882, 9 ngh×n gi¶m 5%. Nh÷ng n¨m sau sè häc sinh phæ th«ng ®· t¨ng lªn. So víi tØ lÖ t¨ng d©n sè trong ®é tuæi ®i häc th× møc t¨ng l­îng häc sinh ®Õn tr­êng kh«ng ®¸ng kÓ. Nãi kh¸c ®i lµ tØ lÖ häc sinh trong ®é tuæi ®i häc gi¶m ®i, thÝ dô n¨m häc 86-87 c¶ n­íc cã 910, 6 ngh×n th× n¨m 90-91 chØ cßn 524, 2 ngh×n, gi¶m 73%. Sè häc sinh trong ®é tuæi ®i häc trung häc liªn tôc gi¶m tõ n¨m 90-93, phÇn lín nh÷ng ng­êi bá häc lµ con em lao ®éng nghÌo hoÆc con em n«ng d©n hä trë thµnh lao ®éng chÝnh, mét bé phËn kh¸c lµ con em c¸c gia ®×nh thµnh thÞ hä cÇn cã viÖc lµm ®Ó n©ng cao møc sèng t×m viÖc lµm trong c¸c c¬ së t­ nh©n. N¨m 1991-1992 lµ n¨m häc chÆn ®øng t×nh tr¹ng xuèng cÊp vÒ quy m« gi¸o dôc ë c¸c cÊp häc. Trong hai n¨m häc sau ®ã sè l­îng häc sinh c¸c cÊp häc phæ th«ng ®· t¨ng lªn víi møc t¨ng hµng n¨m lµ 5%vµ 7%. §iÓm næi bËt cña nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam lµ tØ lÖ häc sinh n÷ so víi tØ lÖ häc sinh nam trong nhiÒu n¨m lµ kh«ng thay ®æi ë c¸c bËc häc phæ th«ng vµ lµ 93-94%. §ã lµ thùc tÕ ®· cã t¹i VIÖT NAM trong khi ë c¸c n­íc ®«ng d©n kh¸c nh­ Trung Quèc, ¢n §é kh«ng cã. So víi thêi k× tr­íc n¨m 1986 th× sè häc sinh trung häc chuyªn nghiÖp vµ c¸c tr­êng d¹y nghÒ gi¶m nhanh n¨m 86-87 cã 156 ngh×n th× n¨m 90-91 lµ 135, 4 ngh×n gi¶m 15%. Quy m« häc sinh trung häc chuyªn nghiÖp ®· t¨ng tõ n¨m 90-91 ®Õn nay nh­ng xu thÕ kh«ng râ rµng. Quy m« ®µo t¹o sinh viªn ®¹i häc vµ cao ®¼ng cã nhiÒu biÕn ®éng lín. Mçi n¨m cã kho¶ng 20 ngh×n sinh viªn ®¹i häc cao ®¼ng chÝnh quy tèt nghiÖp. TØ lÖ sinh viªn ®¹i häc cao ®¼ng trong ®é tuæi ®i häc cña ViÖt Nam lµ 2, 3-2, 5%. TØ lÖ nµy cao h¬n møc 2% cña Trung Quèc nh­ng l¹i thÊp h¬n so víi møc 16% cña Th¸i Lan, 10% cña In®«nªxia vµ 40% cña Hµn Quèc. Thêi k× ®Çu sè l­îng sinh viªn gi¶m sót nh­ng t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. NhiÒu nghiªn cøu cho thÊy t×nh h×nh trªn cã hai lÝ do. Thø nhÊt h×nh thøc gi¸o dôc phong phó vµ cã nhiÒu ®æi míi. Thø hai møc sèng cña nhiÒu tÇng líp d©n c­ ®· t¨ng lªn nhiÒu ng­êi cã nguyÖn väng häc cao h¬n ®Ó n©ng cao ®Þa vÞ x· héi cña m×nh. HÖ thèng gi¸o dôc më réng. HÖ thèng gi¸o dôc ViÖt Nam bao gåm gi¸o dôc mÇm non mÉu gi¸o, gi¸o dôc phæ th«ng, gi¸o dôc ®¹i häc vµ trung häc chuyªn nghiÖp. Sau gi¸o dôc ®¹i häc vµ hÖ thèng gi¸o dôc cao häc tõ 3 ®Õn 5 n¨m ®Ó ®µo t¹o th¹c sÜ vµ tiÕn sÜ. Sè tr­êng häc ph¸t triÓn nhanh mçi lµng x· cã Ýt nhÊt mét tr­êng tiÓu häc hoÆc trung häc c¬ së. Tr­íc t×nh h×nh ph¶i t¨ng sè l­îng ng­êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao, Nhµ n­íc chñ tr­¬ng ph¸t triÓn hÖ thèng ®µo t¹o ®¹i häc vµ cao ®¼ng. Trong ®iÒu kiÖn thiÕu gi¸o viªn ®¹i häc, gi¸o dôc ViÖt Nam chñ tr­¬ng lÊy ng­êi tr×nh ®é ®¹i häc d¹y ®¹i häc vµ ®©y lµ tr­êng hîp ngo¹i lÖ bëi v× hÇu hÕt c¸c n­íc trong khu vùc th­êng mêi c¸c gi¸o s­ n­íc ngoµi. B»ng con ®­êng ®ã gi¸o dôc ®¹i häc cao ®¼ng ViÖt Nam ®· më réng quy m« mét c¸ch nhanh chãng vµ cã kh¶ n¨ng ®µo t¹o ®a nghµnh. HiÖn nay ViÖt Nam cã 109 tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng vµ ®µo t¹o h¬n 200 nghµnh häc. Quy m« gi¸o dôc vµ ®µo t¹o më réng trong suèt 50 n¨m qua ®ßi hái sè gi¸o viªn t¨ng lªn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®ã HiÖn t¹i c¶ n­íc cã 467, 4 ngh×n gi¸o viªn phæ th«ng, trong ®ã cã 288, 2 ngh×n tiÓu häc, 142, 2 trung häc c¬ së vµ 37 ngh×n phæ th«ng trung häc. C¶ n­íc cã kho¶ng 9, 7 ngh×n gi¸o viªn trung häc chuyªn nghiÖp 6, 2 ngh×n gi¸o viªn d¹y nghÒ vµ 22 ngh×n gi¶ng viªn ®¹i häc vµ cao d¼ng. Tr­íc t×nh h×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng biªn chÕ gi¸o dôc kh«ng t¨ng ®êi sèng mét bé phËn ®éi ngò gi¸o viªn gÆp khã kh¨n do ®ã mét sè bá nghÒ. N¨m häc 94-95 ®· cã 20 ngh×n gi¸o viªn phæ th«ng xin th«i viÖc cã nghÜa lµ n¨m ®â thiÕu 60 ngh×n gi¸o viªn phæ th«ng chñ yÕu lµ gi¸o viªn ë bËc tiÓu häc. ThiÕu gi¸o viªn phæ th«ng ®· trë thµnh vÊn ®Ò bøc xóc trong nhiÒu n¨m. HÖ thèng ®µo t¹o t¹i chøc. Trong chÝnh s¸ch gi¸o dôc vµ ®µo t¹o h×nh thøc gi¸o dôc t¹i chøc rÊt ®­îc Nhµ n­íc quan t©m h×nh thøc nµy sÏ ®¸p øng ®­îc 3 yªu cÇu cÊp b¸ch. Thø nhÊt ph¸t triÓn nguån nh©n lùc bæ sung vµo lùc l­îng lao ®éng nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é cao h¬n. Thø hai t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi nghÌo hoÆc nh÷ng ng­êi ®ang lµm viÖc t¹i c¸c c¬ quan kh«ng cã ®iÒu kiÖn häc tËp chÝnh quy tËp trung cã thÓ häc tËp ®¹i häc vµ sau ®¹i häc. Thø ba kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu hôt ®éi ngò cã chuyªn m«n cao ®Ó x©y dùng ®Êt n­íc sau nh÷ng n¨m bÞ chiÕn tranh tµn ph¸. Sè sinh viªn ®¹i häc t¹i chøc liªn tôc t¨ng tõ 91 ®Õn 95. N¨m 91-92 chØ cã kho¶ng 17 ngh×n häc viªn ®Õn n¨m 94-95 con sè ®ã lµ 66, 4 ngh×n tèc ®é t¨ng kh¸ nhanh so víi c¸c n¨m tr­íc ®ã. H×nh thøc ®µo t¹o t¹i chøc còng rÊt quan t©m ®Õn yªu cÇu ®µo t¹o nghÒ míi vµ ®µo t¹o l¹i nghÒ. HÖ thèng ®µo t¹o t¹i chøc ®· cã nh÷ng ®ãng gãp to lín ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé, trÝ thøc v­¬n lªn tr×nh ®é cao ®Ó lµm chñ c¸c lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ. Hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Trong suèt thêi k× 51-90 c¸c n­íc Liªn X« vµ §«ng ¢u, Trung Quèc ®· ®µo t¹o cho ViÖt Nam h¬n 52000 sinh viªn, nghiªn cøu sinh, thùc tËp sinh. Trong cïng thêi gian ®ã cã mét sè Ýt sinh viªn ViÖt Nam ®­îc c¸c n­íc Ph¸p Thuþ §iÓn NhËt B¶n gióp ®µo t¹o. §Õn cuèi 1994 do sù më réng giao l­u quèc tÕ ViÖt Nam ®· cã 1900 sinh viªn 394sinh viªn cao häc 715 nghiªn cøu sinh 298 thùc tËp sinh ®ang häc tËp vµ nghiªn cøu t¹i 25 n­íc trªn thÕ giíi. NhiÒu n­íc trªn thÕ giíi vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ ®· gióp ViÖt Nam x©y dùng hµng ngh×n phßng häc, thiÕt bÞ vµ ®å dïng häc tËp. Sù hîp t¸c trªn ®· gióp ViÖt Nam b¾t kÞp víi nh÷ng thµnh tùu khoa häc kÜ thuËt míi. So víi c¸c n­íc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­íi thÊp nh­ ViÖt Nam th× nÒn gi¸o dôc nh­ ViÖt Nam vÉn ®­îc xÕp vµo lo¹i kh¸. Tuy nhiªn vÉn cßn béc lé mét sè mÆt yÕu kÐm sau: - M« h×nh gi¸o dôc ®a nghµnh vµ chuyªn m«n hÑp kh«ng thÝch nghi kÞp vêi xu thÕ ®æi míi. NhiÒu n¨m ®· x¶y ra sù mÊt c©n ®èi gi÷a ®µo t¹o vµ sö dông. Sè l­îng lín sinh viªn ra tr­êng kh«ng cã viÖc lµm l·ng phÝ ghª gím nguån tri thøc vµ ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn môc tiªu häc tËp vµ dÉn ®Õn tØ lÖ bá häc cao cña häc sinh phæ th«ng. - C¬ cÊu ®µo t¹o kh«ng hîp lÝ gi÷a ®µo t¹o ®¹i häc vµ ®µo t¹o nghÒ. Trong khi cÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm th× më réng quy m« d¹y nghÒ mh­ng quy m« ®µo t¹o ®¹i häc l¹i më réng do xu thÕ thanh niªn vµo ®¹i häc t¨ng. - ChÊt l­îng gi¸o dôc nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã sù gi¶m sót ë nhiÒu cÊp cã nhiÒu lÝ do nh­ : häc sinh bá häc, chÊt l­îng gi¸o viªn c¸c cÊp ®Òu yÕu theo ®¸nh gi¸ cña Bé gi¸o dôc th× gi¸o viªn kh«ng ®¹t tiªu chuÈn lµ 60-70%, t×nh tr¹ng thiÕu s¸ch gi¸o khoa ë tÊt c¶ c¸c cÊp vµ gi¸o tr×nh ®¹i häc kh«ng ®­îc cËp nhËt th«ng tin tri thøc hiÖn ®¹i. 2.1.3. Thùc tr¹ng vÒ vai trß huy ®éng vèn vµ qu¶n lÝ vèn cña nhµ n­íc: Tr­íc ®æi míi trong c¬ chÕ qu¶n lÝ kinh tÕ quan liªu bao cÊp cña mét nÒn kinh tÕ chØ huy ViÖt Nam kh«ng cã thÞ tr­êng tµi chÝnh víi mét hÖ thèng tµi chÝnh tËp trung mäi nguån vèn vµo tay Nhµ n­íc ®Ó ph©n phèi theo kÕ ho¹ch cho tõng dù ¸n ®Çu t­ tõng xÝ nghiÖp. Khi c«ng cuéc ®æi míi ®­îc tuyªn bè vµo cuèi n¨m 1986 vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn th× chÝnh s¸ch tµi chÝnh ®· cã sù chuyÓn ®æi mét c¸ch m¹nh mÏ tõ c¬ chÕ ®Çu t­ trùc tiÕp b»ng Ng©n s¸ch sang tÝn dông ®Çu t­ më réng liªn doanh liªn kÕt huy ®éng mäi nguån vèn trong vµ ngoµi n­íc. Sù chuyÓn biÕn vÒ chÝnh s¸ch tµi chÝnh ®· lµm thay ®æi lín trong c¬ cÊu vèn ®Çu t­ n­íc ta. Tr­íc kia nguån vèn chØ toµn tõ ng©n s¸ch nh­ng khi sang kinh tÕ thÞ tr­êng th× c¸c nguån vèn ®­îc gi¶i phãng vµ lµn sãng ®Çu t­ d©ng lªn m¹nh mÏ ë tÊt c¶ c¸c khu vùc. NÕu nh­ n¨m 1988 tØ lÖ ®Çu t­ cña nÒn kinh tÕ chØ ®¹t 8, 9%GDP th× ®Õn n¨m 1991 tØ lÖ tiÕt kiÖm lµ 10, 1%vµ tØ lÖ ®Çu t­ lµ 15%. N¨m 1994 tØ lÖ t­¬ng øng lµ 16, 7 vµ 24%. TØ lÖ tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ ®Òu t¨ng nhanh vµ m¹nh ë c¶ hai khu vùc Nhµ n­íc vµ t­ nh©n. NÕu nh­ n¨m 1991 phÇn thu ng©n s¸ch cña chÝnh phñ vÊn ch­a ®ñ chi th­êng xuyªn th× n¨m 1992 ®· b¾t ®Çu cã tiÕt kiÖm va n¨m 1994 tØ lÖ tiÕt kiÖm lµ 4, 5 % GDP. khu vùc t­ nh©n n¨m 1994 tØ lÖ tiÕt kiÖm cña hé gia ®×nh ®¹t trªn 11% GDP trong ®ã tù ®Çu t­ cña khu vùc nµy ®¹t 6, 5% GDP phÇn cßn l¹i ®­îc cung cÊp cho khu vùc doanh nghiÖp vµ chÝnh phñ. Tuy nhiªn mét phÇn ®¸ng kÓ 5%GDP ®­îc ®Çu t­ vµo x©y dùng nhµ ë do ®ã phÇn chi cho ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ cßn thÊp. Trong 5 n¨m 1991- 1995 ­íc tÝnh huy ®éng vèn nguèn vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn cña toµn x· héi ®¹t 15- 16 tØ USD trong ®ã Nhµ n­íc chiÕm 43% (bao gåm ®Êu t­ tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc tÝn dông ®Çu t­ Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc tù ®Çu t­ ) phÇn vèn tõ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi chiÕm 37% ®Çu t­ cña d©n lµ 20%. ChÝnh phñ ®Çu t­ nhiªu h¬n cho h¹ tÇng kinh tÕ x· héi. §Çu t­ cña nh©n d©n dÉn tíi nhiÒu cë së s¶n xuÊt cña t­ nh©n ®­îc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ phÇn lín lµ cã quy m« nhá vµ võa nh­ng còng cã mét sè doanh nghiÖp t­ nh©n lín thu hót nhiÒu lao ®éng. So s¸nh víi mét sè c¸c n­íc Asean tØ lÖ tÝch luü vµ ®Çu t­ cña ViÖt Nam ®Òu thÊp h¬n nhiÒu. §iÒu ®ã cho thÊy viÖc huy ®éng vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam tuy cã nh÷ng kÕt qu¶ ban ®Çu nh­ng vÉn lµ mét lÜnh vùc nãng báng vµ th¸ch thøc lín, l©u dµi ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. ThÞ tr­êng tµi chÝnh. ThÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam gåm 3 yÕu tè cÊu thµnh lµ: thÞ tr­êng ngÇm, tÝn dông th«ng qua hÖ thèng Ng©n hµng vµ thÞ tr­êng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu. ThÞ tr­êng ngÇm ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t ®Ó ®¸p øng c¸c quan hÖ cung cÇu vÒ vèn trong néi bé khu vùc d©n c­. ThÞ tr­êng nµy ph¸t triÓn m¹nh vµo 1988- 1992 do hÖ thèng ng©n hµng ch­a ph¸t triÓn kÞp ®Ó gi¶i quyÕt nhu cÇu vÒ vèn ®ét ngét t¨ng trong qu¸ tr×nh ®æi míi. §Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng nµy lµ thêi thêi gian cho vay ng¾n, l·i suÊt cao nh­ng viÖc vay vµ cho vay ®¬n gi¶n thuËn tiÖn. Tuy nhiªn ®é rñi ro cao v× vËy giai ®o¹n 1990-1993 ®· x¶y ra t×nh tr¹ng ®æ vì cña c¸c tæ chøc “hä ” vµ “hôi ” do viÖc nh÷ng ng­êi vay tiÒn mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n hoÆc lÊy tiÒn råi bá trèn. Tíi nay thÞ tr­êng nµy ®· thu hÑp vµ chiÕm mét tØ lÖ nhá. ThÞ tr­êng tÝn dông ng©n hµng. ThÞ tr­êng tÝn dông th«ng qua ng©n hµng lµ thÞ tr­êng vèn chñ yÕu vèn chñ yÕu hiÖn nay t¹i ViÖt Nam. HÖ thèng ng©n hµng ®· cã b­íc tiÕn ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m ®æi míi n¨m 1988 ph¸p lÖnh ng©n hµng, hîp t¸c x· tÝn dông vµ c«ng ty tµi chÝnh ®­îc ban hµnh vµ cã hiÖu lùc tõ n¨m 1990 ®· cho phÐp thµnh lËp c¸c lo¹i ng©n hµng sau ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh, ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn, chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi më t¹i ViÖt Nam, ng©n hµng liªn doanh, hîp t¸c x· tÝn dông. Tõ khi cã ph¸p lÖnh nµy hÖ thèng ng©n hµng ®· m¹nh c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. TÝnh b×nh qu©n cø 20000 ng­êi d©n cã mét chi nh¸nh ng©n hµng. Con sè nµy so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi cßn thÊp nh­ng lµ b­íc tiÕn ®¸ng kÓ cña ViÖt Nam. HÖ thèng ng©n hµng huy ®éng tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ cña c¸c tÇng líp d©n c­ th«ng qua hÖ thèng quü tiÕt kiÖm vµ hîp t¸c x· tÝn dông. Ng©n hµng ®· ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn víi nhiÒu h×nh thøc hÊp dÉn. Møc t¨ng huy ®éng vèn cña n¨m hÖ thèng ng©n hµng n¨m 1994 ®¹t 160% n¨m 1993 chiÕm 70% tæng nguån vèn huy ®éng n¨m 1994 ®· chiÕm 20% GDP. ThÞ tr­êng tr¸i phiÕu cæ phiÕu. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y víi chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ mét sù thóc ®Èy thÞ tr­êng tr¸i phiÕu cæ phiÕu ph¸t triÓn. ViÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu dùa trªn c¸c v¨n b¶n ph¸p lÝ sau : - LuËt c«ng ty ban hµnh 1990 quy ®Þnh vÒ viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu tr¸i phiÕu cña c¸c c«ng ty cæ phÇn. - QuyÕt ®Þnh 202 Ttg 8-6-1991 ban hµnh quy chÕ t¹m thêi vÒ ph¸t hµnh cæ phiÕu tr¸i phiÕu doanh nghiÖp nhµ n­íc - LuËt doanh nghiÖp ban hµnh th¸ng 4- 1995. - NghÞ ®Þnh 23CP ngµy 22 - 3 –1995 vÒ viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu quèc tÕ. ThÞ tr­êng tr¸i phiÕu cæ phiÕu ®· cã sù ph¸t triÓn cao h¬n nh­ng cho tíi nay quy m« thÞ tr­êng cßn nhá bÐ. Sè l­îng cæ phiÕu cßn Ýt gi¸ trÞ cæ phiÕu ch­a ®Õn 1% GDP thêi h¹n c¸c lo¹i tr¸i phiÕu tíi 90% lµ ng¾n h¹n (d­íi 1 n¨m ) cßn l¹i tõ 1-3 n¨m. Th¸ng 7-2000 n­íc ta thµnh lËp së giao dÞch chøng kho¸n ®Çu tiªn t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh ®©y lµ mét b­íc tiÕn v­ît bËc tuy nhiªn hµng ho¸ cho thÞ tr­êng nµy cßn qu¸ Ýt thÞ tr­êng ch­a cã sù s«i ®éng. Ch­a cã sù chuÈn mùc vÒ c«ng khai ho¸, vÕ kÕ to¸n kiÓm to¸n ®èi víi c¸c c«ng ty ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cæ phiÕu ®iÕu ®ã lµm cho ng­êi ®©u t­ lo ng¹i v× sù rñi do cña c¸c cæ phiÕu tr¸i phiÕu do c¸c c«ng ty ph¸t hµnh. §Çu t­ trùc tiÕp (FDI). Tæng vèn ®Çu t­ tuy t¨ng nhanh t¨ng 50% hµng n¨m trong thêi k× 1989-1995 nh­ng vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam. Tæng vèn ®Çu t­ ®­îc thùc hiÖn chiÕm tØ träng 34% vèn ®¨ng kÝ t­¬ng ®èi kh¸ nh­ng ®ã ch­a ph¶i lµ tØ träng cao nhÊt cã thÓ ®¹t ®­îc do nhiÕu nguyªn nh©n g©y chËm trÔ viÖc thùc hiÖn dù ¸n nh­ kÐo dµi thêi gian xÐt cÊp ®Êt gi¶i phãng mÆt b»ng vµ nhiÒu thñ tôc r­êm rµ kh¸c. HÖ thèng chÝnh s¸ch ch­a hoµn thiÖn thiÕu ®ång bé, kh«ng ®ñ møc cô thÓ th­êng hay thay ®æi, ®Æc biÖt viÖc thi hµnh ph¸p luËt cßn tuú tiÖn. Quy ho¹ch kinh tÕ vµ l·nh thæ kªu gäi vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ triÓn khai chËm ch¹p g©y bÞ ®éng cho c¶ hai phÝa ®Çu t­ vµ xÐt duyÖt dù ¸n. HiÖn nay ViÖt Nam ch­a cã nhiÒu ®èi t¸c m¹nh cã ý nghÜa chiÕn l­îc l©u dµi. ViÖc gãp vèn cña bªn ViÖt Nam trong nhiÒu dù ¸n qu¸ thÊp, chñ yÕu b»ng quyÒn sö dông ®Êt. Trong mét sè dù ¸n bªn n­íc ngoµi gãp vèn b»ng thiÕt bÞ c«ng nghÖ l¹c hËu víi gi¸ cao vµ bªn ViÖt Nam cßn cã nhiÒu s¬ hë trong tiªu thô s¶n phÈm. ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA ). Thêi k× 1991-1995 gi¸ trÞ ODA cho ViÖt Nam b×nh qu©n mçi n¨m ®¹t kho¶ng 480 triÖu USD. Thùc tÕ cho thÊy tiÒm n¨ng vèn n­íc ngoµi tuy lín nh­ng viÖc khai th¸c huy ®éng cßn nhiÒu khã kh¨n vµ cßn ®ang ë møc thÊp. Th¸ng 11-1993 c¸c nhµ tµi trî t¹i Héi nghÞ quèc tÕ t¹i Pari cam kÕt hç trî ph¸t triÓn 1, 86 tØ USD vµo th¸ng 11-1994 nhãm t­ vÊn cam kÕt hç trî ph¸t triÓn 1, 95 tØ USD. VÊn ®Ò lµ ph¶i gi¶i ng©n, tiÕp nhËn nhanh chãng vµ sù dông cã hiÖu qu¶ ViÖt Nam vÉn trong t×nh tr¹ng thiÕu quy ho¹ch chung vÒ kªu gäi ODA lµm c¬ së cho viÖc vËn ®éng c¸c dù ¸n cô thÓ. Ph©n bè dµn tr¶i thêi gian thÈm ®Þnh kÐo dµi, gi¶i phãng ®Òn bï di d©n chËm ch¹p nhÊt lµ ®èi víi c¸c dù ¸n cÇn diÖn tÝch mÆt b»ng lín HiÖn nay ch­a cã sè liÖu thèng kª chÝnh thøc cho phÐp nghiªn cøu tin cËy vµ chi tiÕt vÒ c¬ cÊu vµ hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam. Theo nhiÒu tµi liÖu th× thêi k× 1989-1994 hÖ sè ICOR cña ViÖt Nam vµo kho¶ng 1, 8-2, 4 trong n«ng nghiÖp 1, 5 ®Õn 2, 0 trong c«ng nghiÖp 2, 5 ®Õn 3, 0 vµ trong dÞch vô vµ kÕt cÊu h¹ tÇng 3, 0 ®Õn 4, 0 hoÆc h¬n n÷a. HÖ sè ICOR cña ViÖt Nam ®­îc ®µnh gi¸ lµ thÊp so víi nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c. C¸c chuyªn gia cña ng©n hµng thÕ giíi ®­a ra 3 lÝ do gi¶i thÝch cho ®iÒu trªn lµ : Mét lµ nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ lín tõ thËp kØ tr­íc ®Õn giai ®o¹n ph¸t huy hÕt c«ng suÊt. Hai lµ do t¸c ®éng cña c¬ chÕ míi lµm cho c¸c tiÒm n¨ng ®­îc ph¸t huy tèt h¬n mµ kh«ng cÇn thªm vèn. Ba lµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt cÇn nhiÒu lao ®éng mµ kh«ng cÇn nhiÒu vèn ®· cã b­íc ph¸t triÓn kh¸ trong nh÷ng n¨m qua. 2.1.4. Thùc tr¹ng vÒ vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc vÒ th­¬ng m¹i vµ thuÕ quan Trong thêi k× tr­íc ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ thuÕ quan bÞ chi phèi bëi nguyªn t¾c Nhµ n­íc ®éc quyÒn vÒ ngo¹i th­¬ng, mäi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®Òu do c¸c tæng c«ng ty cña Bé ngo¹i th­¬ng thùc hiÖn trªn c¬ së kÕ ho¹ch ®· ®­îc cÊp trªn duyÖt, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt cã nghÜa vô thùc hiÖn c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch ®· ®­îc giao. Trong kho¶ng thêi gian tõ n¨m 1986 ®Õn nay víi chÝnh s¸ch ®æi míi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn râ rÖt. Trong giai ®o¹n 86-90 kinh tÕ ®èi ngo¹i ®­îc coi lµ lµ mét ‘mòi nhän’. §Æc ®iÓm cña thêi k× nµy lµ níi láng c¬ chÕ qu¶n lÝ ngo¹i th­¬ng vµ b¾t ®Çu mét chÝnh s¸ch më c­¶. LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc quèc héi th«ng qua 12-1987 lµ v¨n b¶n ph¸p lÝ ®Çu tiªn ®¸nh dÊu sù chuyÓn h­íng thùc sù sang chÝnh s¸ch ‘më cöa’. NghÞ ®Þnh 64/H§BT ngµy 16 th¸ng 6-1989 cña Héi ®ång bé tr­ëng vÒ chÕ ®é tæ chøc qu¶n lÝ kinh doanh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu lµ c¬ së cña chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i thêi k× nµy. Tuy nhiªn nh×n chung c¸c chÝnh s¸ch vÒ c¬ b¶n vÉn ch­a tho¸t khái quan ®iÓm Nhµ n­íc ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng. §¹i héi ®¶ng lÇn VII ®· kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm :VIÖT NAM muån lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc. VIÖT NAM thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Trªn tinh thÇn ®ã nghÞ ®Þnh 114/H§BT 7-4-92 vÒ qu¶n lÝ cña nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®· ®¸nh dÊu mét b­íc tiÕn míi trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña VIÖT NAM LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®­îc ban hµnh 1-3-92 sau ®ã ®­îc söa ®æi cã hiÖu lùc 1-9-93 ®· t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho viÖc xö lÝ thuÕ trong giao dÞch th­¬ng m¹i quèc tÕ. Theo quy ®Þnh cña c¸c v¨n b¶n nµy, trõ c¸c lo¹i hµng cÊm mäi hµng ho¸ ®­îc xuÊt nhËp khÈu mµ kh«ng ph¶i chÞu sù h¹n chÕ nµo. Trong xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng cÊm xuÊt khÈu bao gåm :vò khÝ, ®å cæ c¸c lo¹i ma tuý, gç trßn, ®éng vËt hoang d· vµ ®éng thùc vËt quý hiÕm. Cho ®Õn 1994 ChÝnh phñ cßn ¸p dông h¹n ngh¹ch ®èi víi 3 mÆt hµng nh­ng ®Õn 1995 chØ cßn l¹i mét mÆt hµng lµ g¹o. Bªn c¹nh h¹n ngh¹ch xuÊt khÈu, VIÖT NAM cßn ¸p dông chÕ ®é cÊp giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, thËm chÝ cho tõng chuyÕn hµng. ChÕ ®é nµy ®· g©y khã kh¨n cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Tõ ngµy 1-7-1994 ChÝnh phñ chÝnh thøc b·i bá giÊy phÐp cÊp cho tõng chuyÕn hµng, cho phÐp c¸c c«ng ty s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ®­îc xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu nguyªn liÖu cÇn thiÕt theo chÕ ®é thuÕ xuÊt nhËp khÈu hiÖn hµnh mµ kh«ng cÇn cã giÊy phÐp. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét b­íc tiÕn bé c¨n b¶n võa cã t¸c dông khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®ång thêi còng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Trong nhËp khÈu, ViÖt Nam còng quy ®Þnh nh­ trong xuÊt khÈu nh­ng víi diÖn réng h¬n nh»m b¶o ®¶m trËt tù an toµn x· héi b¶o vÖ thuÇn phong mÜ tôc vµ b¶o vÖ mét sè ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc. §Õn 1995 theo quyÕt ®Þnh 96TM/XNK chØ cßn 8 mÆt hµng cÊm nhËp : vò khÝ, ma tuý, v¨n ho¸ phÈm ®å trôy, ho¸ chÊt ®éc, ph¸o næ, thuèc l¸ ®iÕu, hµng tiªu dïng ®· qua sö dông, «t« cã tay l¸i nghÞch. Trong nhËp khÈu, Nhµ n­íc còng ¸p dông chÕ ®é cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu theo chuyÕn. Trong n¨m 93 ®· c¶i c¸ch ¸p dông giÊy phÐp nhËp khÈu theo chuyÕn cã gi¸ trÞ trong vßng 6 th¸ng. Tõ n¨m 95 c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu hµng tiªu dïng chØ cÇn nép kÕ ho¹ch nhËp khÈu cho bé th­¬ng m¹i 2 lÇn trong n¨m ®ã lµ th¸ng 5 vµ 10. Sau khi kÕ ho¹ch ®­îc duyÖt th× cã thÓ tiÕn hµnh nhËp khÈu. DiÖn mÆt hµng nhËp khÈu qu¶n lÝ b»ng h¹n ngh¹ch còng gi¶m dÇn. N¨m 94 cã tíi 15 mÆt hµng th× sang n¨m 95 chØ cßn 7 mÆt hµng :x¨ng dÇu thÐp xi m¨ng ph©n bãn. §ã ®­îc coi lµ c¸c mÆt hµng nh¹y c¶m ®èi víi thÞ tr­êng ViÖt Nam do ®ã chÝnh phñ kh«ng nh÷ng quy ®Þnh h¹n ngh¹ch mµ cßn ph¶i ®¹t ®­îc nh÷ng tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh ®Ó giao h¹n ngh¹ch. *ChÝnh s¸ch thuÕ quan. LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam ®­îc ban hµnh n¨m 1987 vµ ®· qua nhiÒu lÇn söa ®æi. BiÓu thuÕ suÊt cña ViÖt Nam biÕn thiªn tõ 0-200% víi 28 møc thuÕ suÊt kh¸c nhau. ThuÕ suÊt ®­îc x¸c ®Þnh theo th«ng lÖ :thuÕ suÊt thÊp ®èi víi thiÕt bÞ c¬ b¶n, t­ liÖu s¶n xuÊt, t¨ng dÇn víi hµng tiªu dïng vµ cao nhÊt ®èi víi hµng xa xØ vµ th­êng cã møc chªnh lÖch rÊt lín gi÷a c¸c møc thuÕ suÊt. ThuÕ nhËp khÈu cßn bao gåm c¶ thuÕ doanh thu vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt nªn thuÕ suÊt rÊt cao. BiÓu thuÕ suÊt trªn ®· ®­îc söa ®æi vµo th¸ng 5-92 vµ th¸ng 1-93 nh­ng vÉn cßn 28 møc thuÕ dao ®éng tõ 0-200% nh­ tr­íc. Vµo th¸ng 1-94 chÝnh phñ b·i bá thuÕ ®¸nh vµo x¨ng dÇu vµ ph©n bãn nh­ng l¹i thay vµo ®ã mét kho¶n phô thu ®èi víi mét sè mÆt hµng cã tØ suÊt lîi nhuËn cao. C¸c kho¶n phô thu nµy tuy cã t¹o ®­îc nguån cho quü b×nh æn gi¸ nh­ng l¹i g©y phøc t¹p vµ kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. ChÝnh phñ thùc hiÖn chÕ ®é miÔn thuÕ nhËp khÈu víi thiÕt bÞ m¸y mãc phô tïng, ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt kinh doanh, vËt t­ ®Ó ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n h×nh thµnh xÝ nghiÖp hoÆc ®Ó t¹o thµnh tµi s¶n cè ®Þnh thùc hiÖn hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh(nghÞ ®Þnh 191/CP ngµy 28/12/1994). Tãm l¹i chÝnh s¸ch th­ong m¹i vµ thuÕ quan cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m võa qua ph¶n ¸nh xu h­íng më cöa cña nÒn kinh tÕ theo h­êng tõng b­íc tù do ho¸ th­¬ng m¹i phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng khÝa c¹nh ®æi míi vµ ®¬n gi¶n ho¸ viÖc cÊp giÊy phÐp vµ h¹n ngh¹ch xuÊt nhËp khÈu. ChÝnh phñ tõng b­íc thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i b»ng c¸ch dì bá dÇn hµng rµo phi thuÕ quan. HÇu hÕt c¸c h¹n ngh¹ch ®· ®­îc b·i bá vµ thay vµo ®ã lµ hÖ thèng thuÕ xuÊt nhËp khÈu. Nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc tiÕp cËn víi thÞ tr­êng ngoµi n­íc ;hç trî x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. * KÕt qu¶ vµ tån t¹i. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ thuÕ quan ViÖt Nam ®· thu ®­îc mét sè thµnh tùu quan träng trong nh÷ng n¨m qua trªn lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i - Tæng gi¸ trÞkim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng lªn 3 lÇn trong ®ã xuÊt khÈu t¨ng h¬n 5 lÇn, tèc ®é t¨ng trung b×nh cña xuÊt khÈu 90-94 lµ trªn 20% vµ nhê ®ã tõ chç xuÊt khÈu : nhËp khÈu =1:2, 8 thêi k× 81-85 ®· tiÕn tíi chç xuÊt khÈu trang tr¶i 80% nhu cÇu nhËp khÈu (94) so víi 24, 6% n¨m 86. Gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu 1986-1994(triÖu USD) N¨m Tæng gi¸ trÞ xuÊt nhËp khÈu XuÊt khÈu NhËp khÈu 1986 2507, 1 677, 8 1839, 3 1987 2856, 4 723, 9 2132, 5 1988 3373, 0 833, 5 2539, 5 1989 3908, 3 1524, 6 2383, 7 1990 4289, 0 1845, 0 2474, 0 1991 4980, 4 2081, 7 2187, 7 1992 4980, 0 2475, 0 2505, 0 1993 6909, 0 2985, 0 3, 924, 0 1994 8100, 0 3600, 0 4500. 0 Nguån Bé th­¬ng m¹i, T¹p chÝ Th­¬ng m¹i 6-1995. - Ta thÊy gi¸ trÞ xuÊt khÈu t¨ng lªn mét c¸ch ®¸ng mõng nh­ng xÐt vÒ gi¸ trÞ xuÊt khÈu theo ®Çu ng­êi vµ c¬ cÊu xuÊt khÈu th× VIÖT NAM ph¶i cã nç lùc to lín míi cã thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ trong nh÷ng n¨m tiÕp theo. VÒ kim ngh¹ch xuÊt khÈu theo ®Çu ng­êi n¨m94 míi ®¹t ®­îc møc 50USD ch­a b»ng 1/3 møc cña mét n­íc cã nÒn ngo¹i th­¬ng t­¬ng ®èi ph¸t triÓn nghÜa lµ ViÖt Nam ph¶i cã nh÷ng nç lùc rÊt lín míi cã thÓ ®¹t ®­îc møc cña c¸c n­íc cã nÒn ngo¹i th­¬ng t­¬ng ®èi ph¸t triÓn trong khu vùc. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu 91-95 t­¬ng ®èi s«i ®éng vµ cã chiÒu h­êng ®i vµo nÒ nÕp tèt. Cã ®­îc kÕt qu¶ nµy mét phÇn quan träng nhê sù chØ ®¹o chÆt chÏ cña chÝnh phñ mét mÆt b·i bá nh÷ng thñ tôc hµnh chÝnh c¶n trë ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu kiÓm so¸t chÆt chÏ nhËp khÈu. Ngµy 28-2-1994 Thñ t­íng ChÝnh phñ ban hµnh quyÕt ®Þnh 78/TTg ®Þnh h­íng xuÊt nhËp khÈu ®©y lµ c¬ së ph¸p lÝ ®iÒu hµnh xuÊt nhËp khÈu theo h­íng khuyÕn khÝch tèi ®a xuÊt khÈu kiÓm so¸t chÆt chÏ nhËp khÈu. ViÖc ban hµnh nghÞ ®Þnh 33/CP ngµy 19-4-94 cña ChÝnh phñ thay thÕ nghÞ ®Þnh 114/H§BT ngµy 7-4-1992 cña Héi ®ång Bé tr­ëng h¹ thÊp møc vèn tèi thiÓu t¹i thêi ®iÓm ®¨ng kÝ kinh doanh tõ 200ngh×n USD xuèng 100ngh×n USD ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c tØnh miÒn nói c¸c doanh nghiÖp kinh doanh nh÷ng mÆt hµng cÇn khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp nµy cã ®iÒu kiÖn tham gia kinh doanh. ViÖc b·i bá hµng lo¹t nh÷ng v¨n b¶n cò, l¹c hËu thiÕu t×nh kh¶ thi thay vµo ®ã lµ c¸c v¨n b¶n míi phï hîp chung víi xu h­íng chung cña th­¬ng m¹i quèc tÕ, ®ång thêi cã tÝnh kh¶ thi cao h¬n ®· gi¶m ®­îc nh÷ng tranh chÊp kh«ng ®¸ng cã gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau vµ gi÷a doanh nghiÖp víi c¬ quan qu¶n lÝ nhµ n­íc, gi÷a c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc víi c¸c b¹n hµng... Hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ l­¬ng thùc nguyªn nhiªn liÖu, kho¸ng s¶n cßn s¶n phÈm chÕ biÕn cã tØ lÖ rÊt thÊp. MÆt kh¸c 80% thu nhËp tõ xuÊt khÈu lµ 2 mÆt hµng lµ g¹o vµ dÇu th«. C¬ cÊu xuÊt khÈu nµy lµ kh«ng cã lîi v× gi¸ c¶ thÕ giíi trong nh÷ng thËp kØ võa qua lµ kh«ng cã lîi cho nhãm hµng l©m s¶n kh«ng qua chÕ biÕn vµ hµng nguyªn liÖu. VÝ dô nÕu lÊy gi¸ n¨m 1970 lµ 100% th× n¨m 1993 gi¸ cao su lµ 63%, gi¸ cµ phª lµ 30% gi¸ thiÕc l¸ 40%. ChÕ ®é thuÕ xuÊt nhËp khÈu mÆc dï cßn nhiÒu thiÕu sãt nh­ng ®· gãp phÇn b¶o hé s¶n suÊt trong n­íc h­íng dÉn tiªu dïng trong n­íc vµ lµ ngußn thu kh¸ cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. Sè thu hót vÒ thuÕ xuÊt nhËp khÈu t¨ng nhanh qua c¸c n¨m vµ gi÷ vÞ trÝ quan träng trong tæng sè thu vÒ thuÕ : 19% n¨m 93, 26, 4% n¨m 1994... 2.2 Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao vai trß cña Nhµ n­íc ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n­íc ta thêi gian tíi. - §Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ khai th¸c tèt h¬n nguån vèn trong n­íc Nhµ n­íc ph¶i æn ®Þnh ®­îc m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m«, kiÓm so¸t ®­îc l¹m ph¸t vµ tØ gi¸. - Hoµn chØnh hÖ thèng luËt ph¸p vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ khuyÕn khÝch ®Çu t­. - Thùc hiÖn chÕ ®é l·i suÊt linh ho¹t theo nguyªn t¾c thÞ tr­êng, phÊn ®Êu gi¶m dÇn l·i suÊt trªn c¬ së tØ lÖ l¹m ph¸t gi¶m dÇn nhê æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« ;gi¶m chi phÝ phôc vô cña ng©n hµng vµ nghien cøu söa ®æi chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi ng©n hµng. Nªn quy ®Þnh møc chªnh lÖch tèi ®a gi÷a l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt tiÒn cho vay. ph­¬ng ph¸p nµy ã ­u ®iÓm khuyÕn khÝch c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lo¹i trõ ®­îc sù lîi dông vÞ trÝ ®éc quyÒn cña mét sè ng©n hµng huy ®éng víi møc l·i suÊt thÊp cho vay víi møc l·i suÊt cao lµm thiÖt h¹i cho c¶ ng­êi göi lÉn ng­êi vay vèn. Ngoµi ra sù c¹nh tranh mµ biÖn ph¸p nµy t¹o ra khiÕn cho c¸c ng©n hµng ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ vµ gi¶m chi phÝ kinh doanh. - TiÕp tôc ph¸t triÓn thÞ tr­êng c¸c nguån vèn ng¾n h¹n b»ng c¸ch n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i më réng c¸c chi nh¸nh ng©n hµng ®Õn c¸c vïng n«ng th«n võa khai th¸c nguån vèn tiÕt kiÖm võa cung cÊp c¸c kho¶n tÝn dông cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n. - Nhµ n­íc hç trî ®Çu t­ trong n­íc th«ng qua c¸c dù ¸n ®Çu t­ quèc gia cô thÓ, thµnh lËp quü hç trî ®Çu t­ quèc gia víi l·i suÊt ­u ®·i cho c¸c dù ¸n trung vµ dµi h¹n trong c¸c nghµnh nghÒ thuéc diÖn ­u ®·i, c¸c vïng cã khã kh¨n. - Ng©n s¸ch nhµ n­íc cã tr¸ch nhiÖm bæ sung thªm vèn tÝn dông cho ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh trong quy ®Þnh ®Ó ­u tiªn møc vèn cho vay ®èi víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu thuéc diÖn ­u tiªn ph¸t triÓn. - Nhµ n­íc khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n thµnh lËp doanh nghiÖp dÞch vô t­ vÊn qu¶n lÝ ph¸p lÝ doanh nghiÖp d¹y nghÒ vµ ®µo t¹o c¸n bé kÜ thuËt, cung cÊp th«ng tin kinh tÕ phæ biÕn vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ ®Ó hç trî ®Çu t­ trong n­íc. - KhÈn tr­¬ng tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Î nhµ n­íc thu håi vèn ®Çu t­ tiÕp tôc t¸i ®Çu t­ ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh÷ng xÝ nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng hiÖu qu¶ th× nªn gi¶i thÓ, nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ nh­ng xÐt thÊy kh«ng cÇn gi÷ th× nªn cæ phÇn ho¸ nguån thu vÉn kh«ng gi¶m mµ cã thªm kho¶n tiÒn lín vÒ b¸n cæ phÇn. - TiÕn tíi thèng nhÊt ho¸ chÝnh s¸ch ®èi víi ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi xo¸ bá sù ph©n biÖt vÒ thuÕ gi¸ vµ c­íc dÞch vô ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi. T¨ng c­êng thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi b»ng c¸c chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng ­u ®·i h¬n. §æi míi vµ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ. Trong lÜnh vùc nµy vai trß nhµ n­íc cÇn thÓ hiÖn râ ë c¸c mÆt sau : - X¸c ®Þnh nh÷ng tiªu chuÈn râ rµng nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh ®èi víi c«ng nghÖ ®­íc chuyÓn giao. Ngoµi nh÷ng tiªu chuÈn vÒ m«i tr­êng nhµ n­íc cã c¸c tiªu chuÈn vÒ tr×nh ®é kÜ thuËt møc ®é tiÕn tiÕn cña c«ng nghÖ ®­îc chuyÓn giao. - Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng c¬ chÕ kiÓm so¸t nhÊt ®Þnh vµ hÖ thèng tæ chøc vµ lùc l­îng c¸n bé chuyªn m«n thÝch hîp. G¾n víi chóng lµ chÕ ®é xö lÝ nghiªm kh¾c nh÷ng vi ph¹m dï lµ v« ý hay cè ý. - Tæ chøc quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ nh»m më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ph¸t triÓn c«ng nghÖ. §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc hîp t¸c t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng thuËn lîi cho hîp t¸c hai bªn cïng cã lîi. Sö dông sù gióp ®ì quèc tÕ ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cho nghiªn cøu vµ triÓn khai ®µo t¹o c¸n bé theo h­íng khoa häc vµ c«ng nghÖ míi. - Tæ chøc m¹ng l­íi th«ng tin c«ng nghÖ vµ hç trî ho¹t ®éng t­ vÊn chuyÓn giao c«ng nghÖ, x©y dùng hÖ thèng th«ng tin hiÖn ®¹i vÒ khoa häcvµ c«ng nghÖ. - Tæ chøc c«ng t¸c ®µo t¹o nh»m t¨ng n¨ng lùc, tr×nh ®é kÜ thuËt cña lùc l­îng lao ®éng. - Ph¸t triÓn c¸c tæ hîp nghiªn cøu - ®µo t¹o – s¶n xuÊt. Nghiªn cøu x©y dùng c¸c trung t©m khoa häc vµ c«ng nghÖ cao ë c¸c thµnh phè lín, vµ c¸c vïng l·nh thæ quan träng. - TiÕp tôc hoµn thiÖn c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch qu¶n lÝ kinh tÕ ®Ó thóc ®Èy øng dông khoa häc c«ng nghÖ th«ng qua viÑc më réng s¶n xuÊt hµng ho¸ khuyÕn khÝch c¹nh tranh, kÝch thÝch ®æi míi c«ng nghÖ ®æi míi s¶n phÈm t¹o nhu cÇu ®èi víi khoa häc c«ng nghÖ. ViÖt Nam lµ n­íc ®i sau do ®ã cã lîi thÕ rÊt lín ®ã lµ cã thÓ ®i t¾t ®ãn ®Çu v× vËy cÇn cã sù tËp trung cho viÖc tiÕt thu vµ vËn dông sµng t¹o c¸c thµnh tùu khoa häc kÜ thuËt cña thÕ giíi øng dông lµm chñ vµ më réng c¸c c«ng nghÖ tiÕn bé ®i ®«i víi qu¶n lÝ chÆt chÏ c«ng nghÖ nhËp l­êng tr­íc vµ ng¨n chÆn c¸c hËu qu¶ tiªu cùc l©u dµi. ViÖt Nam ph¶i t×m c¸ch ®Ó tiÕp cËn víi thÞ tr­êng c«ng nghÖ thÕ giíi. HiÖn nay c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lµ ng­êi chñ thËt sù cña c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. C¸c c«ng ty nµy gi÷ mét vai trß rÊt lín trong chuyÓn giao c«ng nghÖ sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Do vËy ViÖt Nam cÇn tiÕp cËn víi c¸c c«ng ty nµy ®Ó t×m kiÕm thÞ tr­êng vèn c«ng nghÖ c¸c kinh nghiÖm qu¶n lÝ vµ bÝ quyÕt kÜ thuËt. V× xuÊt ph¸t ®iÓm c«ng nghÖ ViÖt Nam qu¸ thÊp søc Ðp d©n sè vµ lao ®éng cao do ®ã cÇn c©n nh¾c møc ®é thÝch hîp cña c«ng nghÖ ®­îc chuyÓn giao t­¬ng quan víi c¸c yÕu tè kh¸c nh­ vèn thÞ tr­êng qu¶n lÝ vµ tæ chøc s¶n xuÊt. Nhµ n­íc dµnh mét phÇn mét tØ lÖ cao h¬n trong ng©n s¸ch nhµ n­íc ®Çu t­ cho ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ. Th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho doanh nghiÖp vay vèn ®Ó ®æi m¬Ý c«ng nghÖ nh­ cho vay víi l·i suÊt thÊp, chØ víi ®iÒu kiÖn lµ ph­¬ng ¸n kh¶ thi chø kh«ng cÇn thÕ chÊp, cho vay ®Ó thanh to¸n nî tr­íc khi ®æi míi c«ng nghÖ, vay ngo¹i tÖ tr¶ nhiÒu lÇn... Ph¸t huy nh©n tè con ng­êi trong chuyÓn giao c«ng nghÖ ®Ó cã thÓ tiÕp nhËn vµ lµm chñ c«ng nghÖ míi, c¶i tiÕn c«ng nghÖ nhËp cho phï hîp víi diÒu kiÖn ViÖt Nam tiÕn tíi tõng b­íc s¸ng t¹o c«ng nghÖ míi. Trong ho¹t ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ nhµ n­íc ph¶i cã quy ®Þnh vµ chÝnh s¸ch ngay tõ khi nhËp khÈu c«ng nghÖ. Thùc tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay lùc l­îng c¸n bé qu¶n lÝ c«ng nghÖ chñ yÕu ®­îc ®µo t¹o t¹i c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa vµ viÖc ®µo t¹o l¹i cßn h¹n chÕ. §Ó kh¾c phôc cÇn sö dông tèi ®a ®éi ngò hiÖn cã vµ th«ng qua hîp t¸c ®Ó c¸c chuyªn gia cña ViÖt Nam cã nhiÒu c¬ héi tiÕp xóc, t×m hiÓu n©n cao tr×nh ®é kiÕn thøc chuyªn m«n vµ kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp. Nhµ n­íc t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm viÖc cÇn thiÕt cho c¸c nhµ khoa häc nh­ cung cÊp th«ng tin, trang bÞ ph­¬ng tiÖn thÝ nghiÖm. KhuyÕn khÝch vµ tr©n träng nh÷ng t×m tßi khoa häc, kh¬i dËy nh÷ng nhiÖt t×nh s¸ng t¹o cña ng­êi nghiªn cøu. Ph¸t hiÖn båi d­ìng träng dông tµi n¨ng, m¹nh d¹n sö dông c¸c chuyªn gia trÎ tµi n¨ng ®­îc ®µo t¹o cã hÖ thèng thùc hiÖn chÕ ®é tr¶ l­¬ng ®Æc biÖt cho hä. T¨ng c­êng ®Çu t­ cho ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. §Ó ®¶m b¶o c¸c môc tiªu ph¸t triÓn nguån nh©n lùc nh­ ®· nªu trªn th× nhµ n­íc cÇn t¨ng ng©n s¸ch cho ho¹t ®éng gi¸o dôc vµ sö dông nguån ng©n s¸ch ®ã hiÖu qu¶. NÕu trong n­íc kh«ng ®¸p øng ®ñ th× ph¶i huy ®éng tõ n­íc ngoµi nh­ c¸c tæ chøc ng©n hµng thÕ giíi, ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u A tranh thñ sù hç trî cña UNICEF ®ång thíi sö dông nguån vèn ®ã cã hiÖu qu¶. §Ó ®¸p øng ®a d¹ng nhu cÇu cña ng­êi häc th× ph¶i më réng quy m« vµ h×nh thøc gi¸o dôc. HÖ thèng gi¸o dôc cÇn ®­îc më réng h¬n n÷a, t¹o ra mét m«i tr­êng gi¸o dôc më cöa, sù më réng ®ã dÉn ®Õn c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó c¹nh tranh n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc vµ ®¸p õng ®a d¹ng yªu cÇu cña ng­êi häc. §ã cßn lµ h­íng ®Ó gi¶m nhÑ ng©n s¸ch gi¸o dôc. Nhµ n­íc cÇn ch¨m lo ®Õn ®êi sèng ®éi ngò gi¸o viªn c¶i tiÕn chÕ ®é tiÒn l­¬ng phô cÊp cho gi¸o viªn ®Ó cho gi¸o viªn cã thÓ n©ng cao vÞ trÝ x· héi cña m×nh. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc chØ cã thÓ thµnh c«ng khi chÝnh s¸ch ®ã ®¹t ®­îc nh÷ng lùa chän ­u tiªn ®óng ®¾n. ChØ cã lao ®éng ®«ng vµ rÎ kh«ng thÓ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp mµ ph¶i cã lao ®éng ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh. Thµnh c«ng cña c¸c nÒn kinh tÕ §«ng A ®Æc biÖt lµ NhËt b¶n vµ Hµn quèc ®· chøng minh cho ®iÒu ®ã. Sù ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho phÐp hä vËn hµnh ®­îc nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm hµng ho¸ cã søc c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. §Çu t­ cho gi¸o dôc rÊt tèn kÐm mµ hiÖu qu¶ cña nã kh«ng thÓ thÊy ngay ®­îc. Cho nªn ph¶i tr¸nh t­ t­ëng véi vµng lµm cho gi¸o dôc chØ tËp trung ph¸t tiÓn vµo lo¹i tr×nh ®é cao gi¸o dôc ®µo t¹o tho¸t li khái ®êi sèng thùc t¹i g©y nªn t×nh tr¹ng mét sè ng­êi qua ®µo t¹o kh«ng cã viÖc lµm. Tõ tr×nh ®é gi¸o dôc phæ cËp trªn mÆt b»ng x· héi ®Õn gi¸o dôc bËc cao cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau vµ chóng lµm nÒn cho nhau. ViÖt Nam lµ n­íc thu nhËp ®Çu ng­êi thÊp ®«ng d©n tØ lÖ t¨ng d©n sè cßn cao, ¸p lùc vÒ sè häc sinh trong ®é tuæi ®i häc lµ rÊt gay g¾t ®ang lµm cho ng©n s¸ch gi¸o dôc trë thµnh g¸nh nÆng cña x· héi. Do ®ã ph¶i lùa chän møc ®é ­u tiªn cho c¸c cÊp häc, ViÖt Nam cÇn ­u tiªn ph¸t triÓn ë cÊp tiÓu häc c¶ quy m« vµ chÊt l­îng. ChÊt l­îng gi¸o dôc cÊp tiÓu häc lµ tiÒn ®Ò cho c¸c cÊp häc sau. Møc cÇu vÒ lao déng cã tay nghÒ vµ cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao sÏ t¨ng lªn do chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸. Søc Ðp vÒ ®µo t¹o nghÒ vµ ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao cña c¸c khu vùc kinh tÕ rÊt lín. Gi¸o dôc ®µo t¹o ph¶i ®¸p øng nhanh chãng ®ßi hái cña thÞ tr­êng. LuËt lao ®éng ®­îc quèc héi th«ng qua th¸ng 6-94 khuyÕn khÝch c¸c c¸ nh©n tæ chøc më réng s¶n xuÊt t¹o viÖc lµm ®Ó thu hót lao ®éng. Trong luËt cã c¸c ®iÒu kho¶n cô thÓ vÒ kÝ kÕt hîp ®ång lao ®éng tuyÓn dông lao ®éng vµ chÕ ®é tiÒn l­¬ng. C¸c quy ®Þnh ®ã cho phÐp doanh nghiÖp sö dông lao ®éng linh ho¹t h¬n t¹o nªn sù chuyÓn dÞch lao ®éng tõ khu vùc kinh tÕ nµy sang khu vùc kinh tÕ kh¸c mét c¸ch hîp lÝ h¬n. Trªn c¬ së ®ã gi¸o dôc cã nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn. chÝnh ®iÒu ®ã gi¶m ®i sù mÊt c©n ®èi gi÷a ®µo t¹o vµ sö dông. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc trë thµnh vÊn ®Ò ®­îc quan t©m ®Æc biÖt trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña mçi quèc gia vµ ®ang cã sù ®ua tranh gi÷a n­íc nµy vµ n­íc kh¸c. §Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ë ViÖt Nam. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o kh«ng chØ cung cÊp cho ®Êt n­íc mét ®éi ngò lµnh nghÒ cã chuyªn m«n cao mµ cßn lµ c¬ chÕ ®Ó chän läc ng­êi tµi qu¶n lÝ ®Êt n­íc. Muèn ph¸t triÓn nhanh nguån nh©n lùc gi¸o dôc ®µo t¹o ph¶i trë thµnh sù nghiÖp cña toµn d©n ®ång thêi ph¶i tranh thñ sù hîp t¸c gióp ®ì cña céng ®ång quèc tÕ. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ thuÕ quan. - TiÕp tôc chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i theo h­íng phi tËp trung, tù do ho¸ tõng b­íc ho¹t ®éng bu«n b¸n quèc tÕ. Tõng b­íc xo¸ bá chÕ ®é cÊp giÊy phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, cho phÐp tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ cã ®¨ng kÝ kinh doanh ®­îc quyÒn tham gia ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng mµ kh«ng cÇn ph¶i xin xÐt duyÖt vµ cÊp phÐp xo¸ bá ®iÒu kiÖn tèi thiÓu vÒ vèn vµ doanh sè ®èi víi c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i muèn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu vµ kh«ng h¹n chÕ mÆt hµng kinh doanh trong khu«n khæ ph¸p luËt cho phÐp. Xo¸ bá chÕ ®é cÊp phÐp cho hµng xuÊt nhËp khÈu, thu hÑp diÖn mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu theo h¹n ngh¹ch. - Sö dông hÖ thèng thuÕ quan nh­ lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt quan träng ®èi víi ho¹t ®äng th­¬ng m¹i. ChÝnh s¸ch thuÕ cÇn ®­îc ®æi míi theo h­íng gi¶m ®Òu thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu b¶o hé cã møc ®é c¸c mÆt hµng trong n­íc. §èi víi thuÕ nhËp khÈu theo th«ng lÖ quèc tÕ gi¶m thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu xuèng duíi møc 60% thu hÑp diÖn chÞu thuÕ suÊt 0% chØ ¸p dông cho thiÕt bÞ toµn bé, nguyªn vËt liÖu chñ yÕu phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt nhËp khÈu, khuyÕn khÝch nhËp khÈu theo h­íng ®æi míi hiÖn ®¹i ho¸ thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ phôc vô c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc b»ng c¸ch chuyÓn nhanh sang nhËp khÈu thiÕt bÞ kÜ thuËt hiÖn ®¹i tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu theo h­íng gi¶m tØ träng s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ t¨ng tû träng hµng chÕ biÕn s©u vµ tinh. G¾n s¶n xuÊt víi xuÊt khÈu theo ph­¬ng ch©m ‘xuÊt khÈu nh÷ng g× thÞ tr­êng cÇn chø kh«ng ph¶i xuÊt khÈu nh÷ng c¸i ta s½n cã ‘. §Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tØ gi¸ hèi ®o¸i theo h­íng võa khuyÕn khÝch xuÊt khÈu võa ®iÒu khiÓn ®­îc nhËp khÈu. - §a ph­¬ng ho¸ th­¬ng m¹i, më réng thÞ tr­êng ®Æc biÖt thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ T©y ¢u, MÜ, NhËt, ®ång thêi cñng cè c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng. Hoµn chØnh hÖ thèng luËt ph¸p, n©ng cao hiÖu qu¶ lµm viÖc cña c«ng chøc. X©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt hoµn chØnh ®ång bé. HÖ thèng ph¸p luËt cÇn bæ sung vµ hoµn thiÖn trªn c¸c lÜnh vùc sau : - Trong viÖc sö dông cho thuª ®Êt, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n vèn chøng kho¸n chÕ ®é kÕ to¸n kiÓm to¸n vµ b¸o c¸o tµi chÝnh c«ng khai b¾t buéc. - Bæ sung ®iÒu chØnh luËt thuÕ tr¸nh chång chÐo më réng diÖn thu thuÕ nh­ng gi¶m møc thu nh»m khuyÕn khÝch tÝnh tù gi¸c cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh. - KhuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc nhÊt lµ khu vùc s¶n xuÊt nhá réng lín söa ®æi bæ sung luËt c«ng ty vµ luËt doanh nghiÖp. - X©y dùng bé luËt th­¬ng m¹i, luËt hµnh chÝnh, c¸c hiÖp ®Þnh song ph­¬ng ®a ph­¬ng b¶o vÖ lîi Ých cña ®Êt n­íc vµ doanh nh©n ViÖt Nam trong quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ. - N©ng cao hiÖu lùc thi hµnh ph¸p luËt, hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c c¬ quan thi hµnh ph¸p luËt, x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyÒn. X¸c ®Þnh râ thÈm quyÒn, tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n nhÊt lµ víi nh÷ng ng­êi gi÷ vÞ trÝ chñ chèt trong mçi tæ chøc c¬ quan ®èi víi viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt trong c¬ quan tæ chøc cña m×nh. KÕt luËn Sau h¬n 10 n¨m thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi, n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ ®Êt n­íc ®· tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi. Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ vÉn gÆp nhiÒu khã kh¨n yÕu kÐm, n­íc ta vÉn cßn ch­a tho¸t khái lµ mét n­íc nghÌo. §Ó v­ît qua chóng ta cßn gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n thö th¸ch lín trong ®ã nguy c¬ tôt hËu lµ thö th¸ch to lín gay g¾t. §ång thêi chóng ta còng ®ang ®øng tr­íc nh÷ng c¬ héi míi ®Ó ph¸t triÓn. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i chñ ®éng n¾m ®­îc thêi c¬ nh»m v­¬n lªn ph¸t triÓn nhanh v÷ng ch¾c vµ ®óng h­íng. §iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i n©ng cao h¬n n÷a vai trß qu¶n lÝ cña Nhµ n­íc trong qu¶n lÝ vÜ m« nh­ c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tµi chÝnh, chuyÓn giao c«ng nghÖ, th­¬ng m¹i thuÕ quan ®Ó ph¸t huy c¸c tiÒm n¨ng trong n­íc còng nh­ thu hót ®­îc vèn vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi ®ång thêi ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ph¸t huy nh©n tè con ng­êi tiÕp nhËn ®­îc tri thøc, thµnh tùu khoa häc hiÖn ®¹i cña thÕ giíi ®Ó cã thÓ c¶i tiÕn c«ng nghÖ vµ tõng b­íc tiÕn tíi s¸ng t¹o c«ng nghÖ míi trong nh»m ®Èy m¹nh c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, ®¹t ®­îc yªu cÇu t¨ng tr­ëng nhanh, æn ®Þnh, v÷ng ch¾c.