Tính toán, thiết kế bãi chôn lấp hợp vệ sinh cho thành phố Hồ Chí Minh quy hoạch đến năm 2030

MUÏC LUÏC MÔÛ ÑAÀU 1  Ñaët Vaán Ñeà 1  Muïc Tieâu Ñeà Taøi 1  Giôùi Haïn Ñeà Taøi 2  Noäi Dung Thöïc Hieän 2  YÙ Nghóa Khoa Hoïc Vaø YÙ Nghóa Thöïc Tieãn 2 CHÖÔNG 1: KHAÙI QUAÙT VEÀ ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN – KINH TEÁ – XAÕ HOÄI CUÛA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH 3 1.1 Ñaëc ñieåm töï nhieân 3 1.2 Ñaëc ñieåm Kinh Teá – Xaõ Hoäi cuûa Thaønh Phoá Hoà Chí Minh 4 CHÖÔNG 2: TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN VAØ BAÕI CHOÂN LAÁP HÔÏP VEÄ SINH 5 2.1 Toång quan veà chaát thaûi raén 5 2.2 Toång quan veà baõi choân laáp hôïp veä sinh 9 CHÖÔNG 3: TÍNH TOAÙN, THIEÁT KEÁ BAÕI CHOÂN LAÁP HÔÏP VEÄ SINH CHO THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH. 18 3.1 Côû sôû thieát keá baõi choân laáp hôïp veä sinh 18 3.2 Löïa choïn phöông aùn 18 3.3 Tính toaùn thieát keá baõi choân laáp 19 3.4 Tính toaùn, thieát keá heä thoáng thu khí baõi choân laáp 27 3.5 Tính toaùn thieát keá heä thoáng thu gom vaø xöû lí nöôùc roø ræ 37 3.6 Caùc coâng trình trong baõi choân laáp 65 3.7 Quy trình vaän haønh vaø giaùm saùt chaát löôïng moâi tröôøng cuûa BCL 65 KEÁT LUAÄN 71 KIEÁN NGHÒ 72 MÔÛ ÑAÀU Ñaët Vaán Ñeà Trong xu theá phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi, vôùi toác ñoä ñoâ thò hoùa ngaøy caøng taêng vaø söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp, dòch vuï, du lòch,… keùo theo möùc soáng cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng cao ñaõ laøm naûy sinh nhieàu vaán ñeà môùi, nan giaûi trong coâng taùc baûo veä moâi tröôøng vaø söùc khoûe coäng ñoàng daân cö. Löôïng chaát thaûi phaùt sinh töø nhöõng hoaït ñoäng sinh hoaït cuûa ngöôøi daân ngaøy moät nhieàu hôn, ña daïng hôn veà thaønh phaàn vaø ñoäc haïi hôn veà tính chaát. Caùch quaûn lí vaø xöû lí CTRSH taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh hieän nay ñeàu chöa ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu veà vieäc haïn cheá vaø baûo veä moâi tröôøng. Vì chuû yeáu CTR ñöôïc thu gom, sau ñoù choân laáp moät caùch sô saøi, maø khoâng phaân loaïi vaø xöû lyù trieät ñeå daãn ñeán phaùt sinh nhieàu vaán ñeà böùc xuùc. Moät trong nhöõng phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén ñöôïc coi laø kinh teá veà chi phí ñaàu tö laãn chi phí vaän haønh laø theo phöông phaùp choân laáp hôïp veä sinh. Ñaây laø phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén phoå bieán ôû caùc quoác gia ñang phaùt trieån vaø thaäm chí ñoái vôùi nhieàu quoác gia phaùt trieån. Tuy nhieân, ôû Vieät Nam hieän nay nhieàu baõi choân laáp vaãn chöa ñöôïc thieát keá vaø xaây döïng theo ñuùng caùc quy ñònh cuûa moät baõi choân laáp hôïp veä sinh. Caùc baõi naøy khoâng kieåm soaùt ñöôïc muøi hoâi, khí ñoäc vaø nöôùc ræ raùc. Ñaây laø nguoàn laây oâ nhieãm tieàm taøng cho moâi tröôøng ñaát, nöôùc vaø khoâng khí vaø keát quaû laø chaát löôïng moâi tröôøng bò giaûm suùt. Chính vì vaäy ñeà taøi:"Tính toaùn, thieát keá baõi choân laáp hôïp veä sinh cho thaønh phoá Hoà Chí Minh quy hoaïch ñeán naêm 2030" ñöôïc hình thaønh, nhaèm ñaùp öùng nhu caàu böùc thieát trong tình traïng hieän nay veà vaán ñeà choân laáp chaát thaûi raén, ñoàng thôøi cuõng giaûi quyeát söùc eùp ñoái vôùi moät löôïng lôùn chaát thaûi raén sinh ra trong töông lai. Muïc Tieâu Ñeà Taøi Tính toaùn, thieát keá baõi choân laáp hôïp veä sinh cho thaønh phoá Hoà Chí Minh quy hoaïch ñeán naêm 2030. Döï baùo taûi löôïng chaát thaûi raén sinh hoaït taïi TP. Hoà Chí Minh giai ñoaïn 2011 – 2030. Giôùi Haïn Ñeà Taøi Thieát keá baõi choân laáp trong giai ñoaïn 2011 – 2030 Baõi choân laáp ñöôïc thieát keá treân neàn ñaát cöùng, vuøng coù taàng nöôùc ngaàm thaáp döïa treân ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá-xaõ hoäi cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh Löïa choïn phöông aùn thu khí, ñeà xuaát coâng ngheä xöû lyù khí vaø nöôùc roø ræ Noäi Dung Thöïc Hieän Tìm hieåu ñieàu kieän töï nhieân kinh teá –xaõ hoäi cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh Toång quan veà chaát thaûi raén vaø baõi choân laáp hôïp veä sinh Tính toaùn thieát keá baõi choân laáp hôïp veä sinh cho thaønh phoá Hoà Chí Minh quy hoaïch ñeán naêm 2030 Ñaùnh giaù sô boä caùc taùc ñoäng cuûa CTR ñeán moâi tröôøng. YÙ Nghóa Khoa Hoïc Vaø YÙ Nghóa Thöïc Tieãn YÙ nghóa khoa hoïc Cung caáp cô sôû khoa hoïc döõ lieäu cho vieäc thieát keá baõi choân laáp hôïp veä sinh cho thaønh phoá Hoà Chí Minh quy hoaïch ñeán naêm 2030 Ñeà xuaát coâng ngheä xöû lí nöôùc ræ raùc YÙ Nghóa Thöïc Tieãn Goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng vaø giaûi quyeát vaán ñeà raùc thaûi taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh Goùp phaàn naâng cao yù thöùc cuûa coäng ñoàng daân cö trong vaán ñeà chaát thaûi raén Baõi choân laáp hôïp veä sinh ñöôïc xaây döïng vaø vaän haønh- nôi maø sinh vieân, caùc nhaø nghieân cöùu tham quan vaø môû roäng nhieàu ñeà taøi nghieân cöùu. Khí sinh ra töø quaù trình phaân huûy sinh hoïc ñöôïc thu hoài vaø saûn xuaát naêng löôïng, goùp phaàn giaûm thieåu hieän töôïng hieäu öùng nhaø kính. CHÖÔNG 1: KHAÙI QUAÙT VEÀ ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN – KINH TEÁ – XAÕ HOÄI CUÛA THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH Ñaëc ñieåm töï nhieân Vò trí ñòa lí Thaønh phoá Hoà Chí Minh coù toïa ñoä 10010’-10038’ Baéc vaø 106022’ Ñoâng, phía baéc giaùp tænh Bình Döông, Taây Baéc giaùp tænh Taây Ninh, Ñoâng vaø Ñoâng Baéc giaùp tænh Ñoàng Nai, Ñoâng Nam giaùp tænh Baø Ròa-Vuõng Taøu, Taây vaø Taây Nam giaùp tænh Long An vaø Tieàn Giang, thuoäc phía nam cuûa Vieät Nam. Ñòa hình Ñòa hình thaønh phoá thaáp daàn töø Baéc xuoáng Nam vaø töø Taây sang Ñoâng. Vuøng cao naèm ôû phía Baéc-Ñoâng Baéc vaø moät phaàn Taây Baéc, trung bình 10 ñeán 20 meùt. Xen keõ coù moät soá goø ñoài, cao nhaát leân tôùi 32 meùt nhö ñoài Long Bình ôû quaän 9. Ngöôïc laïi, vuøng truõng naèm ôû phía Nam-Taây Nam vaø Ñoâng Nam thaønh phoá, coù cao ñoä trung bình treân döôùi 1 meùt, nôi thaáp nhaát 0.5m caùch khu vöïc trung taâm, moät phaàn caùc quaän Thuû Ñöùc, quaän 2, toaøn boä huyeän Hoocmon vaø quaän 12 coù cao ñoä trung bình khoaûng 5 tôùi 10 meùt. Khí haäu Thaønh phoá Hoà Chí Minh coù 2 muøa roõ reät, muøa möa töø thaùng 5 ñeán thaùng 11, löôïng möa bình quaân trong naêm laø1870 mm/naêm. Muøa khoâ töø thaùng 12 ñeán thaùng 4 naêm sau. Nhieät ñoä trung bình naêm 27,550C vaø khoâng coù muøa ñoâng. Dieän tích töï nhieân Thaønh phoá Hoà Chí Minh coù toång dieän tích laø 2.098,7km2. Cheá ñoä thuûy vaên Thaønh phoá Hoà Chí Minh naèm ôû vuøng haï löu heä thoáng soâng Ñoàng Nai-Saøi Goøn. Soâng Ñoàng Nai coù löu vöïc lôùn khoaûng 45 000km2. Vôùi löu löôïng bình quaân 20-500 m3/s, haøng naêm cung caáp 15 tyû m3 nöôùc, soâng Ñoàng Nai trôû thaønh nguoàn nöôùc ngoït chính cuûa thaønh phoá. Soâng Saøi Goøn coù chieàu daøi 200 km vaø chaûy doïc treân ñòa phaän thaønh phoá daøi 80 km, coù löu löôïng trung bình vaøo khoaûng 54m3/s, beà roäng taïi thaønh phoá khoaûng 225m ñeán 370 m, ñoä saâu tôùi 20m. Ngoaøi ra, Thaønh phoá coøn coù moät heä thoáng keânh raïch chaèng chòt Laùng The, Baøu Noâng, Raïch Tra, Beán Caùt, An Haï, Tham Löông, Caàu Boâng, Nhieâu Loäc-Thò Ngheø, Beán Ngheù, Loø Goám, Keânh Teû, Taøu Huû, Keânh Ñoâi,.… Ñòa chaát Ñòa chaát thaønh phoá Hoà Chí Minh bao goàm chuû yeáu hai höôùng traàm tích Pleistocen vaø Holocen loâ ra treân beà maët. Traàm tích Pleistocen chieám haàu heát phaàn Baéc Taây Baéc vaø Ñoâng Baéc thaønh phoá. Döôùi taùc ñoäng cuûa caùc yeáu toá töï nhieân vaø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, traàm tích phuø sa coå hình thaønh nhoùm ñaát ñaëc tröng rieâng: ñaát xaùm. Vôùi hôn 45 nghìn hecta, töùc laø khoaûng 23,4% dieän tích thaønh phoá, ñaát xaùm ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh coù ba loaïi: ñaát xaùm cao, ñaát xaùm coù taàng loang loå ñoû vaøng vaø hieám hôn laø xaùm gley. Traàm tích Holocen coù nhieàu nguoàn goác: bieån, vuõng vònh, soâng bieån, baõi boài…hình thaønh nhieàu nhoùm ñaát khaùc nhau: nhoùm ñaát phuø sa bieån vôùi 15.100 ha, nhoùm ñaát pheøn vôùi 48.800 ha vaø ñaát pheøn maën vôùi 45.500 ha. Ngoaøi ra coøn coù moät dieän tích khoaûng hôn 400 ha laø “gioàng” caùt gaàn bieån vaø feralite vaøng naâu bò xoùi moøn trô soûi ñaù vaø vuøng goài goø. Ñaëc ñieåm Kinh Teá – Xaõ Hoäi cuûa Thaønh Phoá Hoà Chí Minh Tình hình daân soá Daân soá : 7.123.340 ngöôøi (1/4/2009) Döï baùo ñeán naêm 2025, daân soá cuûa thaønh phoá khoaûng 10 trieäu ngöôøi (trong ñoù daân soá cuûa quaän noäi thaønh khoaûng 7 ñeán 7,4 trieäu ngöôøi ); khaùch vaõn lai vaø taïm truù (döôùi 6 thaùng khoaûng 2,5 trieäu ngöôøi). Tình hình phaùt trieån Kinh teá – Xaõ hoäi 1.2.2.1. Kinh teá Tình hình kinh teá treân ñòa baøn thaønh phoá taêng nhanh qua caùc naêm veà caùc lónh vöïc nhö : dòch vuï, coâng nghieäp, noâng nghieäp, cuõng nhö thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi… Toång saûn phaåm noäi ñòa treân ñòa baøn thaønh phoá öôùc ñaït 289.550 tyû ñoàng vaøo naêm 2008. Gía trò gia taêng nghaønh dòch vuï ñaït 151.973 tyû ñoàng vaøo naêm 2008. Gía trò saûn xuaát coâng nghieäp treân ñòa baøn ñaït 410.273 tyû ñoàng vaøo naêm 2008. Gía trò saûn xuaát noâng-laâm – thuûy saûn caû naêm ñaït 5.643 tyû ñoàng vaøo naêm 2008. 1.2.2.1. Xaõ hoäi Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ giaûi quyeát ñöôïc phaàn lôùn vieäc laøm töø nguoàn quyõ quoác gia. Coâng taùc daïy ngheà vaø phaùt trieån heä trung hoïc chuyeân nghieäp cuõng ñöôïc quan taâm trieån khai. Thaønh phoá ñaõtoå chöùc chaêm lo toát cho caùc dieän coù coâng , dieän trôï caáp xaõ hoäi, daân ngheøo,.… Quy hoaïch phaùt trieån Kinh Teá – Xaõ Hoäi ñeán naêm 2030 Theo taàm nhìn töông lai, vuøng Tp.HCM laø vuøng phaùt trieån kinh teá naêng ñoäng vaø beàn vöõng - ñoäng löïc haøng ñaàu cuûa caû nöôùc. Thaønh phoá HCM ñang coá gaéng thay ñoåi cô caáu kinh teá theo höôùng taêng lao ñoäng coù haøm löôïng chaát xaùm, giaûm bôùt lao ñoäng thuû coâng. Caùc tænh thaønh laân caän cuûa Tp. HCM cuõng taêng toác phaùt trieån ñaëc bieät laø Ñoàng Nai, Long An, Bình Döông, Bình Phöôùc, Baø Ròa – Vuõng Taøu seõ laø nôi chia seû maïnh meõ löïc löôïng lao ñoäng vôùi Tp. HCM. Neáu kinh teá troïng ñieåm phía nam vôùi Tp.HCM vaø baûy tænh thaønh vaän haønh hieäu quaû, vaø vuøng ñoâ thò mieàn nam vôùi haït nhaân laø Tp.HCM ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån toát thì khaû naêng ñieàu phoái lao ñoäng, nguoàn nhaân löïc, nguoàn voán seõ chuû ñoäng hôn. CHÖÔNG 2: TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN VAØ BAÕI CHOÂN LAÁP HÔÏP VEÄ SINH Toång quan veà chaát thaûi raén: Khaùi nieäm Chaát thaûi raén laø toaøn boä caùc loaïi vaät chaát ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong caùc hoïat ñoäng kinh teá – xaõ hoäi cuûa mình (bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, caùc hoaït ñoäng soáng vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng v.v…). trong ñoù quan troïng nhaát caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø hoaït ñoäng soáng. Nguoàn goác phaùt sinh Caùc nguoàn chuû yeáu phaùt sinh ra chaát thaûi raén ñoâ thò bao goàm: Töø caùc khu daân cö (chaát thaûi sinh hoaït). Töø caùc trung taâm thöông maïi. Töø caùc coâng sôû, tröôøng hoïc, coâng trình coâng coäng. Töø caùc dòch vuï ñoâ thò, saân bay. Töø caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp. Töø caùc hoaït ñoäng xaây döïng ñoâ thò. Töø caùc traïm xöû lyù nöôùc thaûi vaø töø caùc ñöôøng oáng thoaùt nöôùc cuûa thaønh phoá. Phaân loaïi Theo vò trí hình thaønh: ngöôøi ta phaân bieät raùc hay chaát thaûi raén trong nhaø, ngoaøi nhaø, treân ñöôøng phoá, chôï… Theo thaønh phaàn hoùa hoïc vaø vaät lyù: ngöôøi ta phaân bieät theo caùc thaønh phaàn höõu cô, voâ cô, chaùy ñöôïc, khoâng chaùy ñöôïc, kim loaïi, phi kim loaïi, da, gieû vuïn, cao su, chaát deûo,… Theo baûn chaát nguoàn taïo thaønh, chaát thaûi raén ñöôïc phaân thaønh caùc loaïi: Chaát thaûi raén sinh hoaït: laø nhöõng chaát thaûi lieân quan ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, nguoàn taïo thaønh chuû yeáu töø caùc khu daân cö, caùc cô quan tröôøng hoïc, caùc trung taâm dòch vuï, thöông maïi. Bao goàm kim loaïi, saønh söù, thuûy tinh, gaïch ngoùi vôõ, ñaát, ñaù, cao su, chaát deûo, thöïc phaåm dö thöøa hoaëc quaù haïn söû duïng, xöông ñoäng vaät, tre, goã, loâng gaø loâng vòt, vaûi, giaáy, rôm, raï, xaùc ñoäng vaät, voû rau quaû v.v… Chaát thaûi raén coâng nghieäp: laø chaát thaûi phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát coâng nghieäp, tieåu thuû coâng nghieäp. Caùc nguoàn phaùt sinh chaát thaûi coâng nghieäp goàm: Caùc pheá thaûi töø vaät lieäu trong quaù trình saûn xuaát coâng nghieäp, tro, xæ trong caùc nhaø maùy nhieät ñieän. Caùc pheá thaûi töø nhieân lieäu, phuïc vuï cho saûn xuaát. Caùc pheá thaûi trong quaù trình coâng ngheä. Bao bì ñoùng goùi saûn phaåm. Chaáùt thaûi xaây döïng: laø caùc pheá thaûi nhö ñaát, ñaù, gaïch ngoùi, beâ toâng vôõ do caùc hoaït ñoäng phaù dôõ, xaây döïng coâng trình v.v… chaát thaûi xaây döïng goàm: Vaät lieäu xaây döïng trong quaù trình dôõ boû coâng trình xaây doing. Ñaát ñaù do vieäc ñaøo moùng trong xaây döïng. Caùc vaät lieäu nhö kim loaïi, chaát deûo… Chaát thaûi noâng nghieäp: laø nhöõng chaát thaûi vaø maãu thöøa thaûi ra töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp, thí duï nhö troàng troït, thu hoaïch caùc loaïi caây troàng, caùc saûn phaåm thaûi ra töø cheá bieán söõa, cuûa caùc loø gieát moå… Theo möùc ñoä nguy haïi, chaát thaûi raén ñöôïc phaân thaønh caùc loaïi: Chaát thaûi nguy haïi: bao goàm caùc loaïi hoùa chaát deã gaây phaûn öùng, ñoäc haïi, chaát thaûi sinh hoïc deã thoái röõa, caùc chaát deã chaùy, noå hoaëc caùc chaát thaûi phoùng xaï, caùc chaát thaûi nhieãm khuaån, laây lan… coù nguy cô ñe doïa tôùi söùc khoûe con ngöôøi, ñoäng vaät vaø caây coû. Chaát thaûi y teá nguy haïi: laø chaát thaûi coù chöùa caùc chaát hoaëc hôïp chaát coù moät trong caùc ñaëc tính gaây nguy haïi tröïc tieáp hoaëc töông taùc vôùi caùc chaát khaùc gaây nguy haïi tôùi moâi tröôøng vaø söùc khoûe cuûa coäng ñoàng. Chaát thaûi khoâng nguy haïi: laø nhöõng loaïi chaát thaûi khoâng chöùa caùc chaát vaø caùc hôïp chaát coù moät trong caùc ñaëc tính nguy haïi tröïc tieáp hoaëc töông taùc thaønh phaàn. Thaønh phaàn Baûng 1: Thaønh phaàn CTRSH taïi Tp. Hoà Chí Minh Thaønh phaàn  Tyû leä %   Thöïc phaåm  79.17   Giaáy  7.18   Carton  0.85   Nhöïa  3.20   Vaûi  0.98   Cao su  0.13   Da  1.94   Raùc vöôøn  3.63   Goã  1.66   Thaønh phaàn khaùc  1.26   Toång coäng  100   Nguoàn: CENTEMA, 2002. Tính chaát Tính chaát vaät lyù Tính chaát lyù hoïc cuûa chaát thaûi raén ñoùng vai troø quan troïng trong coâng taùc thu gom, vaän chuyeån, löu tröõ chaát thaûi raùn taïi nguoàn. Khoái löôïng rieâng Laø khoái löôïng chaát thaûi raén treân moät ñôn vò theå tích, tính baèng kg/m3. Vieäc xaùc ñònh khoái löôïng rieâng cuûa chaát thaûi raén coù yù nghóa trong caùc khaâu löu tröõ taïi nguoàn, thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù chaát thaûi raén taïi caùc baõi choân laáp. Ñoä aåm Ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén thöôøng ñöôïc bieåu dieãn theo moät trong hai caùch: tính theo thaønh phaàn traêm khoái löôïng öôùt vaø thaønh phaàn traêm khoái löôïng khoâ. Theo phöông phaùp khoái löôïng öôùt: ñoä aåm tính theo khoái löôïng öôùt cuûa vaät lieäu laø khoái löôïng nöôùc coù trong 100kg raùc öôùt. Theo phöông phaùp khoái löôïng khoâ: ñoä aåm tính theo khoái löôïng khoâ cuûa vaät lieäu laø phaàn traêm khoái löôïng nöôùc coù trong 100kg raùc khoâ. Yù nghóa: Vieäc xaùc ñònh ñoä aåm cuûa chaát thaûi raén giuùp: Xaùc ñònh thôøi gian löu tröõ taïi nguoàn, thu gom vaän chuyeån hôïp lyù ñeå traùnh phaùt sinh muøi hoâi vaø söï sinh saûn cuûa ruoài nhaëng. ÖÙôc tính löu löôïng khí vaø löu löôïng nöôùc ræ raùc sinh ra töø baõi choân laáp, töø ñoù giuùp vieäc thieát keá heä thoáng thu gom vaø xöû lyù khí, nöôùc ræ raùc taïi baõi choân laáp ñaït hieäu quaû. Kích thöôùc vaø söï phaân boá kích thöôùc Kích thöôùc vaø söï phaân boá kích thöôùc cuûa caùc thaønh phaàn coù trong chaát thaûi raén ñoùng vai troø quan trong ñoái vôùi quaù trình thu hoài pheá lieäu, nhaát laø khi söû duïng phöông phaùp cô hoïc nhö saøng quay vaø caùc thieát bò phaân loaïi nhôø töø tính. Khaû naêng tích aåm Khaû naêng tích aåm cuûa chaát thaûi raén laø toång löôïng aåm maø chaát thaûi coù theå tích tröõ ñöôïc. Ñaây laø thoâng soá coù yù nghóa quan trong trong vieäc xaùc ñònh löôïng nöôùc roø ræ sinh ra töø baõi choân laáp. Tính chaát hoùa hoïc Tính chaát hoùa hoïc cuûa chaát thaûi raén ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc löïa choïn phöông aùn xöû lyù vaø thu hoài nguyeân lieäu. Neáu muoán söû duïng chaát thaûi raén laøm nhieân lieäu, caàn phaûi xaùc ñònh 4 ñaëc tính quan troïng sau: Nhöõng tính chaát cô baûn Ñieåm noùng chaûy. Thaønh phaàn caùc nguyeân toá. Naêng löôïng chöùa trong chaát thaûi raén. Trong ñoù: Ñieåm noùng chaûy cuûa tro: laø nhieät ñoä maø taïi ñoù tro taïo thaønh töø quaù trình ñoát chaùy chaát thaûi bò noùng chaûy vaø keát dính taïo thaønh daïng raén (xæ). Caùc nguyeân toá cô baûn trong chaát thaûi raén ñoâ thò: caàn phaûi phaân tích bao goàm C (Carbon), H (Hydro), O (Oxy), N (Nitô), S (Löu huyønh) vaø Tro. Tính chaát sinh hoïc Tính chaát sinh hoïc ñoùng vai troø quan troïng trong caùc khaâu thu gom, löu tröõ vaø choân laáp chaát thaûi Söï hình thaønh muøi: muøi sinh ra khi toàn tröõ chaát thaûi raén trong thôøi gian giöõa caùc khaâu thu gom, trung chuyeån vaø ñoå ra baõi choân laáp, nhaát laø ôû nhöõng vuøng khí haäu noùng, do khaû naêng phaân huûy kî khí nhanh caùc chaát höõu cô deã bò phaân huûy coù trong chaát thaûi raén ñoâ thò. Söï sinh saûn ruoài nhaëng: vaøo muøa heø cuõng nhö taát caû caùc muøa cuûa nhöõng vuøng coù khí haäu aám aùp, söï sinh saûn cuûa cuûa ruoài ôû khu vöïc chöùa chaát thaûi raén laø vaán ñeà ñaùng quan taâm. Toác ñoä phaùt sinh: Löôïng chaát thaûi taïo thaønh hay coøn goïi laø tieâu chuaån taïo raùc ñöôïc ñònh nghóa laø löôïng raùc thaûi phaùt sinh töø hoaït ñoäng cuûa moät ngöôøi trong moät ngaøy ñeâm (kg/ngöôøi.ngaøy ñeâm) Toång quan veà baõi choân laáp hôïp veä sinh: Khaùi nieäm Theo quy ñònh cuûa TCVN 6696-2000 - CTR – BCL hôïp veä sinh – Yeâu caàu chung veà baûo veä moâi tröôøng, baõi choân laáp chaát thaûi raén hôïp veä sinh (sau ñaây goïi laø baõi choân laáp) ñöôïc ñònh nghóa laø: khu vöïc ñöôïc quy hoaïch thieát keá, xaây döïng vaø vaän haønh sao cho giaûm ñeán möùc thaáp nhaát caùc taùc ñoäng ñeán söùc khoûe coäng ñoàng vaø moâi tröôøng ñeå choân laáp caùc chaát thaûi phaùt sinh töø caùc khu daân cö, ñoâ thò vaø caùc khu coâng nghieäp. Phaân loaïi: Theo cô cheá phaân huûy sinh hoïc, baõi choân laáp ñöôïc phaân thaønh caùc loaïi: Baõi choân laáp kò khí. Baõi choân laáp kò khí vôùi lôùp phuû haøng ngaøy. Baõi choân laáp hôïp veä sinh kò khí vôùi heä thoáng thu gom nöôùc ræ raùc. Baõi choân laáp yeám khí vôùi heä thoáng thoâng gioù töï nhieân, heä thoáng thu gom vaø xöû lyù nöôùc raùc. Baõi choân laáp hieáu khí vôùi nguoàn caáp khí cöôõng böùc. Theo phöông phaùp vaän haønh, baõi choân laáp ñöôïc chia thaønh: Baõi choân laáp khoâ: laø baõi choân laáp caùc loaïi chaát thaûi thoâng thöôøng ( raùc sinh hoaït, raùc ñöôøng phoá vaø chaát thaûi coâng nghieäp ôû daïng raén). Baõi choân laáp öôùt: laø baõi choân laáp duøng ñeå choân laáp caùc chaát thaûi coù daïng buøn nhaõo (chaát thaûi daïng buøn nhaõo chieám treân 60%). Baõi choân laáp hoãn hôïp khoâ – öôùt: laø baõi choân laáp duøng ñeå choân laáp caùc chaát thaûi thoâng thöôøng vaø chaát thaûi daïng buøn nhaõo ( chaát thaûi daïng buøn nhaõo chieám tyû leä 20-60%). Theo ñaëc ñieåm ñòa hình, ñieàu kieän ñòa chaát coâng trình, ñòa chaát thuûy vaên: Baõi choân laáp noåi: laø baõi choân laáp noåi treân maët ñaát ôû nhöõng nôi coù ñòa hình baèng phaúng hoaëc ñoä doác nhoû, xung quanh baõi ñöôïc xaây töôøng hoaëc ñaép ñeâ bao noåi leân. Baõi choân laáp chìm: laø baõi choân laáp chìm döôùi maët ñaát nhö caùc hoã ñaøo, moong khai thaùc cuõ, haøo, möông, khe nuùi ôû caùc vuøng ñoài, nuùi thaáp… Baõi choân laáp hoãn hôïp keát hôïp noåi- chìm: laø baõi choân laáp xaây döïng ôû daïng nöûa chìm, nöûa noåi. Chaát thaûi sau khi laáp ñaày hoá choân, ñöôïc tieáp tuïc chaát ñoáng leân treân, thöôøng ñöôïc söû duïng ôû vuøng ñoàng baèng, ñaøo hoá laáy ñaát ñeå ñaép ñeâ bao quanh taïo thaønh oâ choân laáp. Baõi choân laáp ôû caùc khe nuùi: laø loaïi baõi ñöôïc hình thaønh baèng caùch taän duïng khe nuùi ôû caùc vuøng nuùi, ñoài cao. Ñieàu kieän choân laáp caùc loaïi chaát thaûi raén taïi baõi choân laáp: Caùc chaát thaûi raén ñöôïc choân laáp Chaát thaûi raén ñöôïc chaáp nhaän choân laáp taïi baõi choân laáp hôïp veä sinh laø taát caû caùc loaïi chaát thaûi khoâng nguy haïi, coù khaû naêng phaân huûy töï nhieân theo thôøi gian, bao goàm: Raùc thaûi gia ñình. Raùc thaûi chôï, ñöôøng phoá. Giaáy, biaø, caønh caây nhoû vaø laù caây. Tro, cuûi goã muïc, vaûi, ñoà da ( tröø pheá thaûi da coù chöùa croâm). Raùc thaûi töø vaên phoøng, khaùch saïn, nhaø haøng aên uoáng. Pheá thaûi saûn xuaát khoâng naèm trong danh muïc raùc thaûi nguy haïi töø caùc ngaønh coâng nghieäp ( cheá bieán loâng thöïc, thöïc phaåm, thuûy saûn, röïôu bia giaûi khaùt, giaáy, giaøy, da…). Buøn seät thu ñöôïc töø caùc traïm xöû lyù nöôùc (ñoâ thò vaø coâng nghieäp) coù caën khoâ lôùn hôn 20%. Pheá thaûi nhöïa toång hôïp. Tro xæ khoâng chöùa caùc thaønh phaàn nguy haïi ñöôïc sinh ra töø quaù trình ñoát raùc thaûi. Tro xæ töø quaù trình ñoát nhieân lieäu. Caùc chaát thaûi raén khoâng döôïc choân laáp Chaát thaûi khoâng ñöôïc chaáp nhaän choân laáp taïi baõi choân laáp hôïp veä sinh laø taát caû caùc loaïi raùc coù caùc ñaëc tính sau: Raùc thaûi thuoäc danh muïc raùc thaûi nguy haïi ( quaûn lyù ñaëc bieät theo Quy cheá quaûn lyù raùc thaûi nguy haïi ñöôïc ban haønh keøm theo Nghò ñinh cuûa Chính phuû). Raùc thaûi coù ñaëc tính laây nhieãm. Raùc thaûi phoùng xaï bao goàm nhöõng chaát coù chöùa moät hoaëc nhieàu haït nhaân phoùng xaï theo quy cheá an toaøn phoùng xaï. Caùc loaïi toàn dö cuûa thuoác baûo veä thöïc vaät vaø nhöõng pheá thaûi coù chöùa haøm löôïng PCB cao hôn 50mg/kg. Raùc thaûi deã chaùy vaø noå. Buøn seät töø caùc traïm xöû lyù nöôùc (ñoâ thò vaø coâng nghieäp) coù haøm löôïng caën khoâ thaáp hôn 20%. Ñoà duøng gia ñình coù theå tích to, coàng keành nhö giöôøng, tuû, baøn, tuû laïnh… Caùc pheá thaûi vaät lieäu xaây döïng, khai khoaùng. Caùc loaïi ñaát coù nhieãm caùc thaønh phaàn nguy haïi vöôït quaù tieâu chuaån TCVN 5941-1995 quy ñònh ñoái vôùi chaát löôïng ñaát. Caùc loaïi xaùc xuùc vaät coù khoái löôïng lôùn. Öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa baõi choân laáp hôïp veä sinh Öu ñieåm: Coù theå xöû lyù moät löôïng lôùn chaát thaûi raén. Chi phí ñieàu haønh caùc hoaït ñoäng cuûa BCL khoâng quaù caùo. Do bò neùn chaët vaø phuû ñaát leân treân neân caùc loaïi coân truøng, chuoät boï, ruoài muoãi khoù coù theå sinh soâi naûy nôû. Baõi choân laáp hôïp veä sinh raát linh hoaït khi söû duïng. Vì khi löôïng raùc gia taêng coù theå taêng cöôøng theâm coâng nhaân vaø thieát bò cô giôùi, trong khi ñoù ñoái vôùi caùc phöông phaùp khaùc phaûi môû roäng nhaø maùy ñeå taêng coâng suaát. Caùc hieän töôïng chaùy ngaàm hay chaùy buøng khoù coù theå xaûy ra, ngoaøi ra coøn giaûm thieåu ñöôïc muøi hoâi thoái gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí. Laøm giaûm naïn oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc ngaàm vaø nöôùc maët. Caùc BCL khi bò phuû ñaày, chuùng ta coù theå söû duïng chuùng thaønh caùc coâng vieân, laøm nôi sinh soáng hoaëc caùc hoaït ñoäng khaùc. Ngoaøi ra trong quaù trình hoaït ñoäng baõi choân laáp chuùng ta coù theå thu hoài khí ga phuïc vuï phaùt ñieän hoaëc caùc hoaït ñoäng khaùc. BCL laø phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén reû tieàn nhaát ñoái vôùi nhöõng nôi coù theå söû duïng ñaát. Ñaàu tö ban ñaàu thaáp so vôùi nhöõng phöông phaùp khaùc. BCL laø moät phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén trieät ñeå khoâng ñoøi hoûi caùc quaù trình xöû lyù khaùc nhö xöû lyù caën, xöû lyù caùc chaát khoâng theå söû duïng, loaïi boû ñoä aåm (trong caùc phöông phaùp thieâu raùc, phaân huûy sinh hoïc…) Nhöôïc ñieåm: Caùc BCL ñoøi hoûi dieän tích ñaát ñai lôùn, moät thaønh phoá ñoâng daân coù soá löôïng raùc thaûi caøng nhieàu thì dieän tích baõi thaûi caøng lôùn. Caàn phaûi coù ñuû ñaát ñeå phuû laáp leân chaát thaûi raén ñaõ ñöôïc neùn chaët sau moãi ngaøy. Caùc lôùp ñaát phuû ôû caùc BCL thöôøng hay bò gioù thoåi moøn vaø phaùt taùn ñi xa. Ñaát trong BCL ñaõ ñaày coù theå bò luùn vì vaäy caàn ñöôïc baûo döôõng ñònh kyø. Caùc BCL thöôøng taïo ra khí methane hoaëc hydrogen sunfite ñoäc haïi coù khaû naêng gaây noå hay gaây ngaït. Tuy nhieân ngöôøi ta coù theå thu hoài khí methane coù theå ñoát vaø cung caáp nhieät. Caùc yeáu toá caàn xem xeùt khi löïa choïn baõi choân laáp Quy moâ baõi Quy moâ dieän tích baõi choân laáp ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû: Daân soá vaø löôïng chaát thaûi hieän taïi, tyû leä taêng daân soá vaø taêng löôïng chaát thaûi trong suoát thôøi gian vaän haønh baõi choân laáp. Khaû naêng taêng tröôûng kinh teá vaø ñònh höôùng phaùt trieån cuûa ñoâ thò. Coù theå caên cöù vaøo ñaëc ñieåm ñoâ thò ñeå phaân loaïi quy moâ baõi vaø coù theå tham khaûo theo baûng sau: Baûng 2: Phaân loaïi quy moâ baõi TT  Quy moâ baõi choân laáp  Daân soá (ngaøn ngöôøi)  Löôïng chaát thaûi raén (taán/ naêm)  Dieän tích (ha)  Thôøi haïn söû duïng (naêm)   1  Loaïi nhoû  5 -10  20.000  5  < 10   2  Loaïi vöøa  100 – 350  65.000  10 – 30  10 – 30   3  Loaïi lôùn  350 – 1.000  200.000  30 – 50  30 – 50   4  Loaïi raát lôùn  > 1.000  > 200.000  ≥ 50  > 50   Nguoàn: soá 01/2001/TTLT-BKHCNMT-BXD Vò trí Vò trí baõi choân laáp phaûi gaàn nôi saûn sinh chaát thaûi, nhöng phaûi coù khoaûng caùch thích hôïp vôùi nhöõng vuøng daân cö gaàn nhaát. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán caùc vuøng daân cö naøy laø loaïi chaát thaûi ( möùc ñoä ñoäc haïi), ñieàu kieän höôùng gioù, nguy cô gaây suït luït loäi… Caàn löu yù theâm laø baõi choân laáp raát haáp daãn vôùi chim muoân, moät nguy cô tieàm taøng ñoái vôùi maùy bay thaáp. Vì vaäy, ñòa ñieåm caùc baõi choân laáp caàn phaûi xa caùc saân bay, laø caùc nôi coù caùc khu vöïc ñaát troáng vaéng, tính kinh teá khoâng cao. Vò trí baõi choân laáp phaûi naèm trong khoaûng caùch hôïp lyù, nguoàn phaùt sinh raùc thaûi. Ñieàu naøy tuøy thuoäc vaøo baõi ñaát, ñieàu kieän kinh teá, ñòa hình, xe coä thu gom raùc thaûi. Ñöôøng xaù ñi ñeán nôi thu gom raùc thaûi phaûi ñuû toát vaø ñuû chòu taûi cho nhieàu xe taûi haïng naëng ñi laïi trong caû naêm. Taùc ñoäng cuûa vieäc môû roäng giao thoâng cuõng caàn ñöôïc xem xeùt. Taát caû vò trí ñaët baõi choân laáp phaûi ñöôïc quy hoaïch caùch nguoàn nöôùc caáp sinh hoaït vaø nguoàn nöôùc söû duïng cho coâng nghieäp cheá bieán löông thöïc thöïc phaåm ít nhaát laø 1000m. Ngoaøi ra, chuù yù caùc khoaûng caùch khaùc ñeå ñaûm baûo an toaøn cho khu vöïc xung quanh… Caùc quy ñònh veà khoaûng caùch toái thieåu töø baõi choân laáp tôùi caùc coâng trình ñöôïc ghi ôû baûng sau Baûng 3: Quy ñònh veà khoaûng caùch toái thieåu töø haøng raøo baõi choân laáp tôùi caùc coâng trình Coâng trình  Khoaûng caùch toái thieåu (m)   Khu trung taâm ñoâ thò Saân bay, haûi caûng Khu coâng nghieäp Ñöôøng giao thoâng quoác loä Caùc coâng trình khai thaùc nöôùc ngaàm Coâng suaát lôùn hôn 10.000 m3/ngñ Coâng suaát nhoû hôn 10.000 m3/ngñ Coâng suaát nhoû hôn 100 m3/ngñ Caùc cuïm daân cö ôû mieàn nuùi  3.000 3.000 3.000 500 ≥ 500 ≥ 100 ≥ 50 5.000   Nguoàn: soá 01/2001/TTLT-BKHCNMT-BXD Caàn ñaëc bieât löu yù caùc vaán ñeà sau: Baõi choân laáp chaát thaûi hôïp veä sinh khoâng ñöôïc ñaët gaàn khu vöïc ngaäp luït. Khoâng ñöôïc ñaët vò trí baõi choân laáp chaát thaûi hôïp veä sinh ôû nhöõng nôi coù tieàm naêng nöôùc ngaàm lôùn. Baõi choân laáp chaát thaûi hôïp veä sinh phaûi coù moät vuøng ñeäm roäng ít nhaát 50m caùch bieät vôùi beân ngoaøi. Bao boïc beân ngoaøi vuøng ñeäm laø haøng raøo baõi. Baõi choân laáp chaát thaûi hôïp veä sinh phaûi hoøa nhaäp vôùi caûnh quan moâi tröôøng toång theå trong voøng baùn kính 1.000m. Ñeå ñaït muïc ñích naøy coù theå söû duïng caùc bieän phaùp nhö taïo vaønh ñai caây xanh, caùc moâ ñaát hoaëc caùc hình thöùc khaùc ñeå beân ngoaøi baõi khoâng nhìn thaáy ñöôïc. Ñòa chaát coâng trình vaø thuûy vaên Ñòa chaát coâng trình: Ñòa chaát toát nhaát laø coù lôùp ñaù neàn chaéc vaø ñoàng nhaát, neân traùnh vuøng ñaù voâi vaø traùnh caùc veát nöùt kieán taïo, vuøng ñaát deã bò raïn nöùt. Neáu lôùp ñaù neàn coù nhieàu veát nöùt vaø vôõ toå ong thì ñieàu cöïc kyø quan troïng laø ñaûm baûo lôùp phuû beà maët phaûi daøy vaø thaåm thaáu chaäm. Vieäc löïa choïn vaät lieäu phuû beà maët phuø hôïp laø raát caàn thieát trong suoát thôøi gian hoaït ñoäng cuûa baõi thaûi. Ñaát caàn phaûi mòn ñeåâ laøm chaäm quaù trình roø ræ. Haøm löôïng seùt trong ñaát caøng cao caøng toát ñeå taïo ra khaû naêng haáp thuï cao vaø thaåm thaáu chaäm. Hoãn hôïp giöõa ñaát seùt buøn vaø caùt laø lyù töôûng nhaát. Khoâng neân söû duïng caùt soûi vaø ñaát höõu cô. Doøng chaûy nöôùc maët caàn taäp trung taïi moät nôi. Ñòa chaát thuûy vaên: Caàn kieåm soaùt söï chuyeån dòch cuûa maïch nöôùc ngaàm vaø bieát chaéc chaén taát caû caùc gieáng söû duïng laøm nöôùc uoáng trong khu vöïc. Khi xem xeùt caàn söû duïng baûn ñoà ñòa chaát, thuûy vaên, ñòa hình ñoàng thôøi tham khaûo yù kieán cuûa caùc cô quan ñòa phöông ñang hoaït ñoäng trong lónh vöïc naøy. Nhöõng khía caïnh moâi tröôøng Quaù trình phaân huûy caùc hôïp chaát höõu cô taïi baõi choân laáp coù theå gaây ra moät soá nguy haïi cho moâi tröôøng. Caùc nguy haïi naøy bao goàm: Taïo ra moät soá vaät chuû trung gian gaây beänh nhö ruoài, muoãi, caùc loaïi coân truøng coù caùnh vaø caùc loaøi gaëm nhaám. Mang raùc röôûi cuoán theo gioù gaây oâ nhieãm cho caùc khu vöïc xung quanh. Gaây caùc vuï chaùy noå. Gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Chuù yù: Ñieàu quan troïng ñeå chaáp nhaän ñoái vôùi moät baõi choân laáp laø coá gaéùng boá trí baõi choân laáp xa khoûi taàm nhìn vaø xa caùc khu vöïc giaûi trí, ñòa ñieåm neân khuaát gioù vaø coù höôùng gioù xa haún khu daân cö. Baõi choân laáp khoâng ôû gaàn caùc ngaõ tö ñöôøng hoaëc khoâng gaây caûn trôû naøo khaùc ñoái vôùi truïc ñöôøng giao thoâng chính. Phaûi giöõ gìn khu vöïc saïch seõ, ñaây laø khaû naêng ñaït ñöôïc keát quaû toát nhaát veà chi phí, hieäu quaû vaø giaûm bôùt söï phaûn khaùng cuûa coâng chuùng. Nhöõng chæ tieâu veà maët kinh teá Löïa choïn baõi choân laáp pheá thaûi coøn phaûi chuù yù ñeán kinh teá, coá gaéng giaûm moïi chi phí coù theå ñaït ñöôïc yeâu caàu veà voán ñaàu tö hôïp lyù nhöng khoâng giaûm nheï lôïi ích coâng coäng vaø hieäu quaû xaõ hoäi. Quaù trình hình thaønh khí töø baõi choân laáp Caùc baõi choân laáp laø nguoàn taïo ra khí sinh hoïc maø trong ñoù khí metan laø thaønh phaàn chuû yeáu vaø chieám moät tyû leä cao. Khí sinh hoïc laø saûn phaåm cuûa quaù trình phaân huûy caùc chaát höõu cô coù trong baõi choân laáp. Quaù trình hình thaønh caùc khí chuû yeáu: Quaù trình hình thaønh caùc khí chuû yeáu töø baõi choân laáp xaûy ra qua 5 giai ñoaïn: Giai ñoaïn 1: giai ñoaïn thích nghi. Giai ñoaïn 2: giai ñoïan chuyeån hoùa. Giai ñoaïn 3: giai ñoaïn axit hoùa. Giai ñoaïn 4: giai ñoaïn leân men methane. Giai ñoaïn 5: giai ñoaïn phaân huûy hoaøn toaøn. Giai ñoaïn 1: trong giai ñoaïn naøy quaù trình phaân huûy sinh hoïc xaûy ra trong ñieàu kieän hieáu khí vì moät phaàn khoâng khí bò giöõ laïi trong baõi choân laáp. Giai ñoaïn 2: trong giai ñoaïn 2, haøm löôïng oxy trong baõi choân laáp giaûm daàn vaø ñieàu kieän kî khí baét ñaàu hình thaønh. Khi moâi tröôøng trong baõi choân laáp trôû neân kî khí hoaøn toaøn, nitrate vaø sunlfate, caùc chaát ñoùng vai troø laø chaát nhaän ñieän töû trong caùc phaûn öùng chuyeån hoùa sinh hoïc, thöôøng bò khöû thaønh khí N2 vaø H2S. Ôû giai ñoaïn 2, pH cuûa nöôùc roø ræ baét ñaàu giaûm do söï coù maët cuûa caùc axit höõu cô vaø aûnh höôûng cuûa khí CO2 sinh ra trong baõi choân laáp. Giai ñoaïn 3: trong giai ñoaïn naøy, toác ñoä taïo thaønh caùc axit höõu cô taêng nhanh. Giai ñoaïn 4: trong giai ñoaïn methane hoùa, caùc axit höõu cô ñaõ hình thaønh ñöôïc chuyeån hoùa thaønh CH4 vaø CO2. Giai ñoaïn 5: giai ñoaïn naøy xaûy ra khi caùc chaát höõu cô coù khaû naêng phaân huûy sinh hoïc saün coù ñaõ ñöôïc chuyeån hoùa hoaøn toaøn thaønh CH4 vaø CO2 ôû giai ñoaïn 4. Toác ñoä sinh khí seõ giaûm ñaùng keå ôû giai ñoaïn 5 vì haàu heát caùc chaát dinh döôõng saün coù ñaõ bò röûa troâi theo nöôùc roø ræ trong caùc giai ñoaïn tröôùc ñoù vaø caùc chaát coøn laïi haàu heát laø nhöõng chaát coù khaû naêng phaân huûy chaäm. Khí chuû yeáu sinh ra ôû giai ñoaïn 5 laø khí CH4 vaø CO2. Quaù trình hình thaønh caùc chaát khí vi löôïng: Caùc chaát khí vi löôïng coù trong thaønh phaàn khí baõi choân laáp ñöôïc hình thaønh töø 2 nguoàn cô baûn: Töø caùc phaûn öùng sinh hoïc hoaëc caùc phaûn öùng khaùc xaûy ra trong baõi choân laáp. Töø baûn thaân raùc thaûi. Moät caùch toång quaùt, phaûn öùng hoùa hoïc ñoái vôùi quaù trình phaân huûy kî khí chaát thaûi raén coù theå bieâu dieãn nhö sau: Chaát höõu cô(Raùc) + H2O vi sinh vaät Chaát höõu cô ñaõ bò phaân huûy sinh hoïc + CH4 + CO2 + Caùc khí khaùc Quaù trình hình thaønh nöôùc roø ræ töø baõi choân laáp Nöôùc raùc ñöôïc hình thaønh khi nöôùc thaám vaøo oâ choân laáp. Nöôùc coù theå thaám vaøo raùc theo moät soá caùch sau ñaây: Nöôùc saün coù vaø söï hình thaønh khi phaân huûy raùc höõu cô trong baõi choân laáp.möïc nöôùc ngaàm coù theå daâng leân vaøo caùc oâ choân raùc. Nöôùc coù theå vaøo qua caùc caïnh ( vaùch) cuûa oâ raùc. Nöôùc töø caùc khu vöïc khaùc chaûy qua coù theå thaám xuoáng oâ choân raùc. Nöôùc möa rôi xuoáng khu vöïc choân laáp raùc tröôùc khi ñöôïc phuû ñaât vaø tröôùc khi oâ raùc ñoùng laïi. Nöôùc möa rôi xuoáng khu vöïc baõi choân laáp sau khi oâ raùc ñaày (oâ raùc ñöôïc ñoùng laïi). CHÖÔNG 3: TÍNH TOAÙN, THIEÁT KEÁ BAÕI CHOÂN LAÁP HÔÏP VEÄ SINH CHO THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH. Côû sôû thieát keá baõi choân laáp hôïp veä sinh Döïa vaøo thoâng tö,caùc tieâu chuaån: soá 1/ 2001/TTLT – BKHCNMT - BXD, TCXD 261:2001 – BCL chaát thaûi raén tieâu chuaån thieát keá, TCVN 5945 – 1995 vaø TCVN 5942:1995, tieâu chuaån chaát löôïng nöôùc ræ raùc, TCVN 5937:1995 vaø TCVN 5938:1995 – tính chaát löôïng khoâng khí,… Caùc taøi lieäu quy hoaïch cuûa ñoâ thò, soá daân, löôïng raùc. Caùc ñieàu kieän, daân soá, ñieàu kieän Kinh teá – Xaõ hoäi, hieän traïng vaø ñònh höôùng phaùt trieån trong töông lai. Caùc taøi lieäu veà ñòa hình, ñiòa chaát coâng trình, thuûy vaên, ñieàu kieän khí haäu cuûa khu vöïc. Löïa choïn phöông aùn Phöông aùn 1: Keát caáu baõi choân laáp kieåu noåi. Choïn vaät lieäu che phuû haèng ngaøy laø söû duïng ñaát vaø baït. Öu ñieåm: Phuø hôïp vôùi ñòa hình baèng phaúng hoaëc khoâng doác laém (vuøng ñoài goø). Coù theå giaûm ñöôïc löôïng nöôùc maët xaâm nhaäp vaøo oâ choân laáp. Vaät lieäu deã tìm, ít toán keùm chi phí. Nhöôïc ñieåm: Vaät lieäu che phuû chòu söï taùc ñoäng cuûa thôøi tieát. Khoâng khoáng cheá ñöôïc vaán ñeà veà muøi, coân truøng. Chæ ngaên caûn ñöôïc moät phaàn nöôùc möa xaâm nhaäp vaøo oâ choân laáp. Nöôùc roø ræ coù theå xaâm nhaäp vaøo nguoàn nöôùc maët xung quanh. Phöông aùn 2: Keát caáu baõi choân laáp kieåu keát hôïp (nöûa chìm, nöûa noåi). Choïn vaät lieäu che phuû haøng ngaøy laø hoãn hôïp chaát phuï gia (keo), xi maêng vaø voâi nhôø thieát bò phun xòt. Öu ñieåm: Thích hôïp vôùi baõi choân laáp coù löôïng raùc lôùn. Khöû ñöôïc muøi hoâi, dieät coân truøng. Phoøng ngöøa hoûa hoaïn xaûy ra trong baõi. Giuùp taùch nöôùc möa ra khoûi baõi raùc ñeå giaûm löôïng nöôùc ræ raùc caàn phaûi xöû lyù. Nhöôïc ñieåm: Chí phí cao. Löïa choïn phöông aùn: Töø söï phaân tích öu nhöôïc ñieåm cuûa hai phöông aùn treân, nhoùm löïa choïn phöông aùn 2. Tính toaùn thieát keá baõi choân laáp Tính toaùn khoái löôïng raùc caàn phaûi choân laáp ñeán naêm 2030 Döï ñoaùn daân soá ñeán naêm 2030 Baûng 4: Daân soá vaø löôïng raùc phaùt sinh   Naêm  Daân soá (ngöôøi)  Löôïng raùc (taán/naêm)  Löôïng raùc (taán/ngaøy)   2003  5867496  1662849  4556   2004  6062993  1763866  4833   2005  6239938  1744976  4781   2006  6424519  1888199  5173   2007  6650942  1954236  5354   Nguoàn: www.pso.hochiminhcity.gov.vn Phöông phaùp 1: Toác ñoä gia taêng daân soá theo thôøi gian tyû leä thuaän vôùi daân soá hieän taïi Ta coù:
Trong ñoù: Nt: Daân soá cuûa naêm tính toaùn (ngöôøi). N0: Daân soá cuûa naêm laáy laøm goác (ngöôøi). K: Toác ñoä gia taêng daân soá t: hieäu soá naêm tính toaùn vaø naêm laáy laøm goác (naêm). Ñaët: y=ax + b vôùi: b=lnN0 a = K t: hieäu soá giöõa naêm laáy laøm goác vaø naêm döï ñoaùn Baûng 5: Soá lieäu daân töø naêm 2003 - 2007   Naêm  Xi(t-t0) (naêm)  Daân soá (ngöôøi)  Ln (daân soá) Y   2003  0  5867496  15.585   2004  1  6062993  15.618   2005  2  6239938  15.646   2006  3  6424519  15.676   2007  4  6650942  15.71   / Hình1: Bieåu ñoà bieåu söï bieán thieân Ln (daân soá)Y Töông töï ta cuõng aùp duïng caùch tính bình phöông cöïc tieåu seõ ñöôïc phöông trình treân töông öùng Ln Nt = 0.0308x + 15.585 Baûng 6: Daân soá döï ñoaùn cuûa Tp. Hoà Chí Minh ñeán naêm 2030 theo phöông phaùp 1   Naêm  Ln  Daân soá döï ñoaùn (ngöôøi)   2004  15.6158  6051398   2005  15.6466  6240681   2006  15.6774  6435885   2007  15.7082  6637195   2008  15.7390  6844801   2009  15.7698  7058901   2010  15.8006  7279698   2011  15.8314  7507401   2012  15.8622  7742227   2013  15.893  7984398   2014  15.9238  8234144   2015  15.9546  8491701   2016  15.9854  8757315   2017  16.0162  9031237   2018  16.0470  9313728   2019  16.0778  9605054   2020  16.1086  9905492   2021  16.1394  10215329   2022  16.1702  10534856   2023  16.201  10864378   2024  16.2318  11204208   2025  16.2626  11546670   2026  16.2934  11916088   2027  16.3242  12288814   2028  16.3550  12673198   2029  16.3858  13069606   2030  16.4166  13478413   Phöông phaùp 2: Öôùc tính daân soá trong töông lai theo tyû leä gia taêng daân soá r Phöông trình bieåu dieãn toác ñoä gia taêng daân soá: N = N0 (1 + r)n Trong ñoù: N: daân soá cuûa naêm caàn tính (ngöôøi). N0: daân soá cuûa naêm ñöôïc laáy laøm goác (ngöôøi). r: tæ leä gia taêng daân soá (%). n: hieäu soá giöõa naêm caàn tinh vaø naêm ñöôïc laáy laøm goác (naêm).
Khi ñoù toác ñoä gia taêng daân soá seõ laø: Choïn naêm 2003 laøm moác vaø giai ñoaïn tính toaùn laø 2003 – 2007
Daân soá naêm 2003 laø: 5867496 (ngöôøi) vaø naêm 2007 laø 6650942 (ngöôøi) vaø n= 2007-2003 = 4 (naêm) Baûng 7: Döï ñoaùn daân soá Tp.Hoà Chí Minh töø naêm 2004 – 2030 Naêm  (1+r)n  Daân soá(ngöôøi)   2004  1.0003  5869256   2005  1.0006  5871017   2006  1.0009  5872778   2007  1.0012  5874540   2008  1.0015  5876303   2009  1.0018  5878065   2010  1.0021  5879829   2011  1.0024  5881593   2012  1.0027  5883357   2013  1.003  5885122   2014  1.0033  5886888   2015  1.0036  5888654   2016  1.0039  5890420   2017  1.0042  5892188   2018  1.0045  5893955   2019  1.0048  5895723   2020  1.0051  5897492   2021  1.0054  5899261   2022  1.0057  5901031   2023  1.006  5902801   2024  1.0063  5904572   2025  1.0066  5906344   2026  1.0069  5908116   2027  1.0072  5909888   2028  1.0075  5911661   2029  1.0078  5913435   2030  1.0081  5915209   Toùm laïi: Choïn keát quaû tình toaùn cuûa phöông phaùp 1 maø khoâng choïn keát quaû cuûa phöông phaùp 2 vì phöông phaùp 1 cho keát quaû öôùc tính daân soá lôùn hôn so vôùi keát quaû phöông aùn 2. Öôùc tính khoái löôïng chaát thaûi raén Giaû söû toác ñoä gia taêng khoái löôïng CTR/naêm tæ leä vôùi khoái löôïng CTR cuûa naêm hieän taïi. Vôùi giaû thieát naøy, phöông phaùp ñaõ coù xem xeùt ñeán ñaëc ñieåm cuûa naêm hieän taïi ñeå döï ñoaùn löôïng chaát thaûi raén seõ phaùt sinh cuûa nhöõng naêm keá tieáp. Goïi K: laø haèng soá toác ñoä gia taêng khoái löôïng CTR. m: laø khoái löôïng CTR/naêm t: laø thôøi gian (naêm) Phöông trình toác ñoä gia taêng khoái löôïng CTR cuûa moät khu vöïc ñöôïc bieåu dieãn nhö sau:
hay
Laáy tích phaân hai veá theo thôøi gian ta coù:
Ñaët: y= ax + b Vôùi: y = ln (mt) x = t-t0 = t a = K b = ln (m0) Trong ñoù: mt : Khoái löôïng CTR cuûa moät naêm tính toaùn. m0 : Khoái löôïng CTR cuûa naêm laáy laøm goác. K : Haèng soá toác ñoä gia taêng cuûa khoái löôïng CTR. t : Hieäu soá naêm tính toaùn vaø lay laøm goác. Baûng 8: Soá lieäu CTR töø naêm 2003 - 2030 Naêm  xi (t - t0)(naêm)  Khoáùi löôïng CTR (taán/naêm)  Ln (khoái löôïng CTR) (Y)   2003  0  1662849  14.324   2004  1  1763866  14.383   2005  2  1744976  14.372   2006  3  1888199  14.451   2007  4  1954236  14.486   Hình 2: Bieåu ñoà bieåu dieãn söï bieán thieân Ln (khoái löôïng CTR) (Y) Töông töï ta cuõng aùp duïng caùch tính bình phöông cöïc tieåu seõ ñöôïc phöông trình treân töông öùng Ln Nt = 0.039x + 14.32 Baûng 9: Öôùc tính löôïng raùc cuûa Tp.Hoà Chí Minh töø naêm 2008 – 2030 Naêm  Ln  Khoái löôïng CTR (taán/naêm)  Khoái löôïng CTR (kg/ngaøy)  Daân soá (ngöôøi)  Khoái löôïng CTR(kg/ngöôøi.ngaøy ñeâm)   2008  14.5210  2024837  5547498.63  5876303  0.944045709   2009  14.5602  2105787  5769279.45  5878065  0.981492966   2010  14.5994  2189973  5999926.03  5879829  1.020425259   2011  14.6386  2277525  6239794.52  5881593  1.060902126   2012  14.6778  2368577  6489252.05  5883357  1.102984581   2013  14.7170  2463269  6748682.19  5885122  1.146736158   2014  14.7562  2561747  7018484.93  5886888  1.192223282   2015  14.7954  2664162  7299073.97  5888654  1.239514832   2016  14.8346  2770671  7590879.45  5890420  1.288682208   2017  14.8738  2881438  7894350.68  5892188  1.339799525   2018  14.9130  2996633  8209953.42  5893955  1.392944708   2019  14.9522  3116434  8538175.34  5895723  1.448198184   2020  14.9914  3241024  8879517.81  5897492  1.505643044   2021  15.0306  3370596  9234509.59  5899261  1.565367186   2022  15.0698  3505347  9603690.41  5901031  1.627459746   2023  15.1090  3645485  9987630.14  5902801  1.692015390   2024  15.1482  3791226  10386920.5  5904572  1.759131830   2025  15.1874  3942793  10802172.6  5906344  1.828910169   2026  15.2266  4100420  11234027.4  5908116  1.901456809   2027  15.2658  4264349  11683147.9  5909888  1.976881448   2028  15.3050  4434831  12150221.9  5911661  2.055297474   2029  15.3442  4612128  12635967.1  5913435  2.136823542   2030  15.3834  4796514  13141134.2  5915209  2.221584097   Toång coäng:  74125766  203084290  135601907  34.42852027   3.3.2 Löïa choïn vaät lieäu lôùp loùt ñaùy, lôùp che phuû trung gian, lôùp che phuû cuoái cuøng Vaät lieäu duøng laøm lôùp loùt ñaùy goàm: Ñaát töï nhieân Ñaát seùt (daøy töø 2 -3 mm laøm töø GCL): khoâng cho nöôùc ræ raùc ñi quua. Maøng ñòa chaát (daøy töø 2mm, laøm töø HDPE): khoâng cho nöôùc ræ raùc ñi qua. Soûi, ñaù daêm: Baûo veä ñöôøng oáng thu nöôùc. Vaûi, ñòa chaát (daøy töø 20mm): giöõ laïi raùc, cho nöôùc ñi qua. Ñaát phuû: cho nöôùc ñi qua. Öu ñieåm cuûa maøng ñòa chaát HDPE Heä soá thaám raát thaáp 10-12 ÷ 10-16 cm/s. Raát beàn vaø chòu nhieät raát toát. Ñoä kín (kín nöôùc, kín hôi) raát cao. Khoâng bò taùc duïng bôûi caùc dung dòch muoái, axit vaø kieàm. Ngaên muøi, traùnh phaùt sinh dòch beänh, choáng oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát vaø khoâng khí. Choáng xoùi moøn, tieát kieäm chi phí vaän haønh. Giaù thaønh thaáp so vôùi caùc vaät lieäu khaùc. Löïa choïn vaät lieäu che phuû trung gian: Ñaát seùt (daøy töø 15 – 20 cm) Öu ñieåm: Vaät lieäu deã tìm, giaù thaønh thaáp. Giuùp haáp thuï, giöõ caùc thaønh phaàn hoùa hoïc vaø coá khaû naêng haïn cheá söï chuyeån ñoäng cuûa nöôùc roø ræ. Nhöôïc ñieåm: Deã hình thaønh caùc veát nöùt khi bò khoâ. Chæ söû duïng moät loaïi seùt vì moãi loaïi seùt coù tính tröông nôû khaùc nhau. Löïa choïn vaät lieäu che phuû cuoái cuøng: Lôùp vaät lieäu che phuû trung gian (daøy 0.2m). Lôùp ñaát seùt (daøy 0.6m). Lôùp maøng ñòa chaát (daøy 2mm). Lôùp ñaát troàng (daøy 0.6m). Thaûm thöïc vaät. Tính toaùn, thieát keá heä thoáng thu khí baõi choân laáp Öôùc tính löôïng khí phaùt sinh Xaùc ñònh coâng thöùc phaân töû cuûa raùc Gæa söû, laáy moät maãu raùc coù khoái löôïng 100 kg ñem phaân tích thaønh phaàn phaân töû, nghóa laø giaù trò % khoái löôïng raùc öôùt baèng giaù trò khoái löôïng raùc öôùt. Baûng 9: Khoái löôïng caùc thaønh phaàn chaát thaûi raén coù khaû naêng phaân huûy sinh hoïc. Thaønh phaàn  Tyû leä %  m öôùt (kg)  Ñoä aåm %  m khoâ(kg)   Thöïc phaåm  79.17  79.17  70  23.75   Giaáy  7.18  7.18  6  6.75   Carton  0.85  0.85  5  0.81   Nhöïa  3.20  3.20  2  3.14   Vaûi  0.98  0.98  10  0.88   Cao su  0.13  0.13  2  0.13   Da  1.94  1.94  10  1.75   Raùc vöôøn  3.63  3.63  60  1.45   Goã  1.66  1.66  20  1.33   Thaønh phaàn khaùc  1.26  1.26  6  1.18   Toång coäng  100  100   41.17   Baûng 11: Thaønh phaàn phaàn traêm caùc nguyeân toá coù trong raùc coù khaû naêng phaân huûy nhanh Thaønh phaàn  Phaàn traêm khoái löôïng khoâ caùc nguyeân toá(%)    m öôùt(kg)  m khoâ(kg)  C (%)  H (%)  O (%)  N (%)  S (%)  % Tro   Thöïc phaåm  79.17  23.75  48.0  6.4  37.6  2.6  0.4  5.0   Giaáy  7.18  6.75  43.5  6.0  44.0  0.3  0.2  6.0   Carton  0.85  0.81  44.0  5.9  44.6  0.3  0.2  5.0   Raùc vöôøn  3.63  1.45  47.8  6.0  38.0  3.4  0.3  4.5   Toång coäng  90.83  32.76  183.3  24.3  164.2  6.6  1.1  20.5   Baûng 12: Thaønh phaàn phaàn traêm caùc nguyeân toá coù trong raùc coù khaû naêng phaân huûy chaäm Thaønh phaàn  Phaàn traêm khoái löôïng khoâ cuûa caùc nguyeân toá (%)    m öôùt (kg)  m khoâ (kg)  C (%)  H (%)  O (%)  N (%)  S (%)  Tro (%)   Nhöïa  3.20  3.14  60.0  7.2  22.8  -  -  10.0   Vaûi  0.98  0.88  55.0  6.6  31.2  4.6  0.2  2.5   Cao su  0.13  0.13  75.0  10.0  -  2.0  -  10.0   Da  1.94  1.75  60.0  8.0  11.6  10.0  0.4  10.0   Goã  1.66  1.33  49.5  6.0  42.7  0.2  0.1  1.5   Tro  1.26  1.18  26.3  3.0  2.0  0.5  0.2  68.0   Toång coäng  9.17  8.41  328.8  40.8  110.3  17.3  0.9  102.0   Baûng 13: Khoái löôïng caùc nguyeân toá trong maãu raùc phaân tích Thaønh phaàn  Khoái löôïng khoâ (kg)    m öôùt (kg)  m khoâ (kg)  C  H  O  N  S  Tro   Chaát thaûi raén coù khaû naêng phaân huûy nhanh   Thöïc phaåm  79.17  23.75  11.400  1.520  8.930  0.168  0.095  1.188   Giaáy  7.18  6.75  2.936  0.405  2.970  0.020  0.014  0.405   Carton  0.85  0.81  0.356  0.408  0.361  0.002  0.002  0.041   Raùc vöôøn  3.63  1.45  0.693  0.087  0.551  0.049  0.004  0.065   Toång coäng  90.83  32.76  15.385  2.060  12.812  0.689  0.115  1.699   Chaát thaûi raén coù khaû naêng phaân huûy chaäm   Nhöïa  3.20  3.14  1.884  0.226  0.716  0  0  0.314   Vaûi  0.98  0.88  0.484  0.058  0.274  0.0400  0.001  0.022   Cao su  0.13  0.13  0.101  0.013  0  0.003  0  0.013   Da  1.94  1.75  1.050  0.140  0203  0.175  0.007  0.175   Goã  1.66  1.33  0.658  0.080  0.568  0.003  0.001  0.020   Tro  1.26  1.18  0.310  0.035  0.024  0.006  0.002  0.802   Toång coäng  9.17  8.41  4.487  0.552  1.785  0.227  0.011  1.346   Do thaønh phaàn löu huyønh trong maãu raùc raát thaáp so vôùi caùc thaønh phaàn khaùc neân coâng thöùc phaân töû cuûa chaát höõu cô ñöôïc xaùc ñònh trong tröôøng hôïp khoâng coù löu huyønh Goïi coâng thöùc hoùa hoïc cuûa raùc laø CxHyOzNn Coâng thöùc phaân töû ñoái vôùi raùc phaân huûy nhanh:



Coâng thöùc phaân töû cuaû raùc sinh hoaït coù khaû naêng phaân huûy nhanh: C26H42O16N. Coâng thöùc phaân töû cuaû raùc sinh hoaït coù khaû naêng phaân huûy chaäm: C23H35O7N. Tính löôïng khí sinh ra töø moät maãu raùc baát kì Ñoái vôùi chaát thaûi raén phaân huûy nhanh ( vieát phöông trình phaûn öùng: C26H42O16N + 6.75 H2O -> 13.875 CH4 + 12.125 CO2 + NH3