Tổ chức và hoạt động của Quốc hội theo pháp luật hiện hành – thực trạng và giải pháp

ĐẶT VẤN ĐỀ Quốc hội ngay từ khi mới ra đời đến nay luôn luôn chiếm vị trí đặc biệt quan trọng trong bộ máy nhà nước và là cơ quan bảo đảm thực hiện quyền lực của nhân dân. Theo Điều 83 Hiến pháp 1992 quy định: “ Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Quốc hội là cơ quan duy nhất có quyền lập hiến và lập pháp. Quốc hội quyết định những chính sách cơ bản về đối nội và đối ngoại, nhiệm vụ kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của đất nước, những nguyên tắc chủ yếu về tổ chức và hoạt động của bộ máy Nhà nước, về quan hệ xã hội và hoạt động của công dân. Quốc hội thực hiện quyền giám sát tối cao đối với toàn bộ hoạt động của Nhà nước.” Để hiểu sâu hơn về tổ chức và hoạt động của Quốc hội theo pháp luật hiện hành, em xin đi vào giải quyết vấn đề số 08: Tổ chức và hoạt động của Quốc hội theo pháp luật hiện hành – thực trạng và giải pháp. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CƠ CẤU TỔ CHỨC CỦA QUỐC HỘI Cơ cấu của Quốc hội gồm có: Uỷ ban thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc và các ủy ban của Quốc hội. Uỷ ban thường vụ Quốc hội Theo Hiến pháp năm 1959, Uỷ ban thường vụ Quốc hội (UBTVQH) là cơ quan thường trực của Quốc hội. Theo Hiến pháp 1980, Uỷ ban thường vụ Quốc hội được thay thế bằng Hội đồng Nhà nước. Tuy nhiên, khi hoạt động cơ quan này đã bộc lộ những hạn chế (chức năng, nhiệm vụ rất nặng nề nhưng cơ cấu thành viên của Hội đồng Nhà nước hầu hết là những người kiêm nhiệm) nên nó không phát huy được hết vai trò của mình trong việc ban hành nhiều pháp lệnh trên tất cả mọi lĩnh vực. Vì vậy, tới Hiến pháp năm 1992, chức năng và nhiệm vụ của Hội đồng Nhà nước đã được phân định cho hai cơ quan khác nhau. Chức năng nguyên thủ quốc gia do Chủ tịch nước đảm nhiệm, còn Uỷ ban thường vụ Quốc hội được xác định là cơ quan thường trực của Quốc hội. Uỷ ban thường vụ Quốc hội gồm có: Chủ tịch Quốc hội; các Phó chủ tịch Quốc hội; các ủy viên do Quốc hội bầu ra. Hiến pháp năm 1992 quy định thành viên của Uỷ ban thường vụ Quốc hội không thể đồng thời là thành viên của Chính phủ. Uỷ ban thường vụ Quốc hội làm việc theo chế độ hội nghị và quyết định theo đa số (Điều 19 Luật tổ chức QH). Nhiệm vụ, quyền hạn của Uỷ ban thường vụ Quốc hội được quy định trong Điều 91 Hiến pháp năm 1992. Uỷ ban thường vụ Quốc hội công bố và chủ trì việc bầu cử đại biểu Quốc hội; tổ chức việc chuẩn bị triệu tập và chủ trì các kì họp Quốc hội; giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh; ra pháp lệnh về những vấn đề được Quốc hội giao. Uỷ ban thường vụ Quốc hội giám sát việc thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Uỷ ban thường vụ Quốc hội;... Ngoài ra còn một số nhiệm vụ, quyền hạn của Uỷ ban thường vụ Quốc hội được quy định tại Điều 15 Luật tổ chức Quốc hội. Trong tổ chức của Quốc hội cũng như Uỷ ban thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội có vị trí rất quan trọng. Hiến pháp năm 1992 và Luật tổ chức Quốc hội quy định Chủ tịch Quốc hội chủ tọa các phiên họp của Quốc hội; bảo đảm thi hành quy chế đại biểu Quốc hội, nội quy kì họp Quốc hội; kí chứng thực luật, nghị quyết của Quốc hội; tổ chức việc thực hiện quan hệ đối ngoại của Quốc hội, lãnh đạo hoạt động của Đoàn đại biểu Quốc hội Việt Nam trong liên minh Quốc hội thế giới. Và nhiệm vụ, quyền hạn của Chủ tịch Quốc hội được quy định cụ thể tại Điều 20 Luật tổ chức Quốc hội. Theo báo Pháp luật Việt Nam số 347(4.773) ngày 13/12/2011 sẽ cho chúng ta thấy rõ được thực trạng hoạt động của Uỷ ban thường vụ Quốc hội hiện nay đó là tại phiên họp thứ 4 của Uỷ ban thường vụ Quốc hội thì UBTVQH sẽ đánh giá kết quả kỳ họp thứ 2 và cho ý kiến bước đầu về việc chuẩn bị kì họp thứ 3, Quốc hội khóa XIII. Giám sát chuyên đề việc thực hiện quy định của pháp luật về ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân; giám sát chuyên đề việc thực hiện chính sách pháp luật về xây dựng và phát triển các khu kinh tế, khu kinh tế cửa khẩu; xem xét quyết định phương án phân bổ 2097 tỷ đồng vốn đầu tư cho các dự án; công trình cấp bách và 820 tỷ đồng vốn đầu tư cho cơ sở hạ tầng du lịch của các địa phương; xem xét đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao (VKSNDTC) về việc cử ủy viên hội đồng tuyển chọn Kiểm sát viên VKSNDTC, Kiểm sát viên VKS Quân sự trung ương. Về công tác xây dựng pháp luật, UBTVQH sẽ cho ý kiến về một số vấn đề quan trọng, ý kiến còn khác nhau của dự án Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá; dự án Bộ luật lao động (sửa đổi); dự án Luật giá; dự án Luật tài nguyên nước (sửa đổi). Dự kiến cũng tại phiên họp, UBTVQH sẽ thông qua chương trình công tác quốc tế năm 2012 của các cơ quan của Quốc hội. Hội đồng dân tộc Vấn đề dân tộc có ý nghĩa chiến lược đối với cách mạng Việt Nam. Hiến pháp 1959 chưa nói đến việc thành lập Hội đồng dân tộc. Hiến pháp 1980 đã nâng Uỷ ban dân tộc của Quốc hội thành Hội đồng dân tộc cho xứng với tầm quan trọng của vấn đề dân tộc ở nước ta. Đến Hiến pháp 1992, vị trí, vai trò của Hội đồng dân tộc được đề cao, nhiệm vụ và quyền hạn được tăng cường. Hội đồng dân tộc tham mưu cho Quốc hội về vấn đề dân tộc. Hội đồng dân tộc gồm có Chủ tịch, các Phó chủ tịch và các ủy viên do Quốc hội bầu ra trong số các đại biểu Quốc hội. Nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng dân tộc được quy định tại Điều 26 Luật tổ chức Quốc hội. Hoạt động của Hội đồng dân tộc đã có nhiều điểm tích cực, cụ thể ngày 12/12/2011, Hội đồng dân tộc tổ chức hội nghị tham vấn chính sách cho vay vốn đối với hộ nghèo, hộ đồng bào dân tộc thiểu số hiện nay. Tính đến nay đang thực hiện 18 chương trình tín dụng chính sách đối với hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác. Chương trình cho vay ưu đãi đối với hộ nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số có ý nghĩa, tác dụng hết sức to lớn, góp phần làm nên những thành tựu xóa đói giảm nghèo của nước ta; cải thiện nâng cao chất lượng cuộc sống, làm chuyển biến nhận thức, cách thức làm ăn, hòa nhập với sự phát triển của nền kinh tế hàng hóa cho trên 6 triệu lượt hộ nghèo; rút ngắn khoảng cách về trình độ phát triển giữa các vùng, miền các dân tộc trong cả nước,...Bên cạnh những thành tựu đạt được thì việc thực hiện chính sách vẫn còn một số bất cập: ở một số địa phương việc xác định đối tượng thụ hưởngcòn chưa chính xác, chưa kịp thời; định mức vay vốn, quy trình vay vốn, thời điểm cho vay nhiều điểm còn chưa hợp lí; một số bộ phận người nghèo còn trông chờ ỷ lại vào chính sách chế độ; mặt khác, một bộ phận người nghèo là hộ đồng bào dân tộc thiểu số sử dụng vốn chưa thực sự hiệu quả,...Các đại biểu cũng đề nghị trong thời gian tới cần phải nâng cao hoạt động giám sát chính sách tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo, hộ dân tộc thiểu số của các cơ quan dân cử và của các đoàn thể xã hội và nâng định mức vốn vay đối với mỗi hộ dân. Các ủy ban của Quốc hội Các ủy ban của Quốc hội được thành lập ra để giúp Quốc hội thực hiện được tốt các nhiệm vụ, quyền hạn của mình. Quốc hội thành lập hai loại ủy ban: ủy ban thường trực và ủy ban lâm thời. Uỷ ban thường trựccủa Quốc hội là những ủy ban hoạt động thường xuyên. Nhiệm vụ của các ủy ban này là nghiên cứu, thẩm tra dự án luật, kiến nghị về luật, dự án pháp lệnh và dự án khác, những báo cáo được Quốc hội hoặc UBTVQH giao; trình Quốc hội, UBTVQH ý kiến về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh; thực hiện quyền giám sát trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn do luật định; kiến nghị những vấn đề thuộc phạm vi hoạt động của ủy ban. Tùy theo từng lĩnh vực hoặc từng nhóm vấn đề nhất định, Quốc hội thành lập các ủy ban sau đây: ủy ban pháp luật; ủy ban tư pháp; ủy ban kinh tế; ủy ban tài chính, ngân sách; ủy ban quốc phòng và an ninh; ủy ban văn hóa, giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng; ủy ban về các vấn đề xã hội; ủy ban khoa học, công nghệ và môi trường; ủy ban đối ngoại. (Điều 22 Luật tổ chức QH 2001). Uỷ ban lâm thời là những ủy ban được Quốc hội thành lập ra khi xét thấy cần thiết để nghiên cứu thẩm tra một dự án hoặc điều tra về một vấn đề nhất định. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ, ủy ban này sẽ giải thể. Ví dụ: ủy ban sửa đổi Hiến pháp, ủy ban thẩm tra tư cách đại biểu Quốc hội,... II. HOẠT ĐỘNG CỦA QUỐC HỘI Về hoạt động lập pháp Lập pháp là một trong những lĩnh vực hoạt động cơ bản nhất của QH nhằm thể chế hóa đường lối, chính sách của Đảng thành các quy định của Nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa,... Hoạt động lập pháp của Quốc hội đã không ngừng được cải thiện tăng cường và đổi mới. Quốc hội đã thông qua 4 Hiến pháp, hàng trăm luật và bộ luật tạo nên cơ sở pháp lý quan trọng điều chỉnh các mối quan hệ xã hội. Nếu tính về tổng thể thì số luật đã thông qua không nhiều nhưng nếu xét thực tế hoàn cảnh cụ thể của hơn 60 năm qua thì mới thấy hết được sự cố gắng, tiến bộ không ngừng của QH trong lĩnh vực hoạt động này. Trong những năm gần đây khi đất nước bắt tay vào công cuộc xây dựng đổi mới thì số lượng luật được thông qua ở mỗi kì họp gần đây cũng tăng lên đáng kể. Cụ thể là: QH khóa X thông qua 31 luật; QH khóa XI thông qua 84 luật; QH khóa XII qua 3 kỳ họp đã thông qua 19 luật. Phạm vi điều chỉnh của luật mà QH thông qua cũng đã nói lên cố gắng của QH, khẳng định vai trò của mình trong nhà nước pháp quyền. Các đạo luật được ban hành đã thực sự quy định các vấn đề cơ bản, quan trọng thuộc lĩnh vực đối nội, đối ngoại, nhiệm vụ kinh tế - xã hội, quốc phòng – an ninh của đất nước. Hiện nay phạm vi điều chỉnh của các luật mà QH ban hành càng vươn rộng ra, đáp ứng kịp thời yêu cầu đổi mới của đất nước. Bên cạnh những luật về tổ chức bộ máy nhà nước, chúng ta thấy xuất hiện ngày càng nhiều hơn các luật, bộ luật lớn như: Bộ luật Hình sự, Bộ luật Thanh tra hình sự, Bộ luật Dân sự, Luật hàng không dân dụng Việt Nam, Luật đất đai,... Tuy nhiên, hoạt động lập pháp của QH còn bộc lộ một số hạn chế và tồn tại. Đó là: Thứ nhất, các văn bản được thông qua nhiều nhưng chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu nhà nước quản lí xã hội bằng pháp luật, hiệu quả của hoạt động lập pháp chưa cao. Các quy định của một số đạo luật được thông qua còn dừng lại ở mức nguyên tắc, thiếu cụ thể, khó thực hiện; Thứ hai, hoạt động lập pháp của QH còn bị phụ thuộc quá nhiều vào việc các cơ quan quản lí ngành trực tiếp xây dựng văn bản; Thứ ba, thẩm quyền giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh của UBTVQH rất ít được thực hiện, trong khi văn bản hướng dẫn của các cơ quan quản lí ngành lại rất nhiều, chậm và có khi mâu thuẫn, chồng chéo. Để khắc phục tình trạng nói trên, hoạt động lập pháp của QH cần được đổi mới với một số giải pháp cụ thể như sau: Đẩy mạnh hơn nữa hoạt động lập pháp, tạo cơ sở để hoàn thiện hệ thống pháp luật của nước ta. Tăng cường vai trò của các cơ quan của QH trong hoạt động lập pháp, chuyển trọng tâm hoạt động này về Hội đồng dân tộc và các ủy ban của Quốc hội; Nâng cao chất lượng xây dựng luật. Các luật được ban hành cần bảo đảm yêu cầu cụ thể, dễ thực hiện. Khi luật có hiệu lực thì có thể đi vào cuộc sống ngay mà không cần chờ đợi các văn bản hướng dẫn; Đổi mới cách thức hệ thống hóa tiến tới pháp điển quy phạm pháp luật theo các lĩnh vực để thuận tiện cho việc áp dụng pháp luật. Về việc quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước Phát huy vai trò của cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, QH đã thay mặt nhân dân quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước. QH các khóa đã quyết định kế hoạch và nhiệm vụ kinh tế - xã hội, dự toán ngân sách, phân bổ ngân sách, chính sách tài chính tiền tệ quốc gia, chính sách dân tộc, điều chỉnh địa giới hành chính và thành lập các cơ quan cấp cao nhà nước, các chính sách cơ bản về đối nội, dối ngoại của nước ta. Một trong những nội dung quan trọng đó là quyền quyết định về các vấn đề kinh tế ngân sách. Vì vậy, hoạt động của QH về mặt này đã được tăng cường. QH đã quyết định kế hoạch kinh tế - xã hội dài hạn (5 năm) và nhiệm vụ kinh tế - xã hội hàng năm. Vai trò của QH và UBTVQH ngày càng được thể hiện rõ hơn trong việc quyết định dự toán ngân sách, phân bổ ngân sách. Quốc hội cũng đã bước đầu quyết định những yêu cầu cơ bản và các công trình quan trọng của quốc gia. Cụ thể như xây dựng công nghiệp khí – điện – đạm ở Vũng Tàu, nhà máy lọc dầu Dung Quất, chương trình trồng 5 triệu hecta rừng, công trình xây dựng thủy điện Sơn La để Chính phủ và các cơ quan hữu quan tổ chức triển khai thực hiện. QH đã quan tâm đến các chương trình xóa đói giảm nghèo, chính sách đầu tư, phát triển ở các xã đặc biệt khó khăn,...Nghị quyết của QH về các vấn đề bức xúc của cuộc sống như thực hành tiết kiệm, đấu tranh chống tham nhũng, buôn lậu đã có tác dụng thiết thực được nhân dân đồng tình. Trên lĩnh vực đối ngoại, hoạt động của QH cũng ngày càng được đẩy mạnh và mở rộng trên cả bình diện song phương và đa phương. Hiện nay, QH Việt Nam là thành viên của Hội đồng liên nghị viện Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (AIPA), Diễn đàn đối tác Nghị viện Á – Âu (ASEP), Diễn đàn Nghị viện các quốc gia châu Á – Thái Bình Dương (APPF), Liên minh Nghị viện Cộng đồng Pháp ngữ (APF), Liên minh Nghị viện Thế giới (IPU), tích cực, chủ động đóng góp vào việc tăng cường tình đoàn kết, hữu nghị, hợp tác giữa các nghị viện. Đặc biệt, Quốc hội Việt Nam đã đảm nhiệm chức vụ Chủ tịch AIPA nhiệm kỳ 2009-2010, tổ chức thành công Đại hội đồng AIPA-31 (tháng 9/2010). Và mới đây, Quốc hội nước ta được nghị viện các nước bầu làm Phó Chủ tịch Đại hội dồng IPU nhiệm kỳ 2010-2011, đánh dấu sự trưởng thành nhanh chóng của ngoại giao nghị viện Việt Nam, góp phần nâng cao vai trò, vị thế của Quốc hội Việt Nam trên trường quốc tế. Bên cạnh đó, tình hình thiếu thông tin và công tác thống kê, kiểm tra, kiểm toán, đội ngũ chuyên gia giỏi chưa được tăng cường đủ mạnh đã ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả thực hiện chức năng của QH quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước. Muốn QH quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước có hiệu quả, cần cung cấp đầy đủ thông tin, gửi sớm tài liệu, tạo điều kiện để đại biểu QH nghiên cứu khi xem xét, quyết định thu, chi ngân sách, phân bổ ngân sách, xem xét thường xuyên và quyết định kịp thời các công trình quan trọng quốc gia. Về hoạt động giám sát Đây là lĩnh vực hoạt động quan trọng của QH. QH được Hiến pháp giao trọng trách thực hiện quyền giám sát tối cao đối với toàn bộ hoạt động của bộ máy nhà nước. Phạm vi và nội dung giám sát của QH bao gồm nhiều vấn đề thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau. QH đãtập trung giám sát việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội của nhà nước; các vấn đề nổi lên trong thu, chi ngân sách, kiềm chế lạm phát; thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; tháo gỡ khó khăn tạo điều kiện cho kinh tế phát triển; những vấn đề liên quan đến an sinh xã hội, bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. QH cũng đã quan tâm giám sát việc thực hiện các giải pháp chống tham nhũng, buôn lậu, chống các tệ nạn xã hội, lập lại trật tự kỉ cương trong các lĩnh vực, nhất là hoạt động tài chính, ngân hàng, đất đai, xuất nhập khẩu, xây dựng cơ bản và hoạt động của các cơ quan bảo vệ pháp luật. Hoạt động giám sát của Quốc hội đã đạt được những kết quả đáng kể, góp phần bảo đảm cho bộ máy nhà nước và các cơ quan nhà nước hoạt động đúng chức năng, nhiệm vụ của mình, bảo đảm cho nhà nước ta là nhà nước của dân, do dân, vì dân; bảo đảm Hiến pháp, pháp luật và chính sách của nhà nước được thi hành nghiêm chỉnh. Hoạt động giám sát của Quốc hội được thực hiện tại kỳ họp và giữa hai kì họp QH. Tại kì họp QH, QH thực hiện quyền giám sát thông qua việc nghe các cơ quan hữu quan báo cáo, ra nghị quyết về những vấn đề báo cáo. Giữa hai kì họp Quốc hội, QH thực hiện quyền giám sát của mình thông qua hoạt động của UBTVQH, Hội đồng dân tộc và các Uỷ ban của QH, các đoàn đại biểu QH và các đại biểu QH. Chất vấn là hình thức quan trọng để thực hiện quyền giám sát của QH. Trong thời gian gần đây, các đại biểu QH đã sử dụng quyền chất vấn của mình như một công cụ giám sát hữu hiệu. Chất vấn và trả lời chất vấn đã trở thành một trong những nội dung sinh động trong sinh hoạt của QH, được nhân dân quan tâm theo dõi. Cùng với việc mở rộng dân chủ trong sinh hoạt của QH chất vấn và trả lời chất vấn cũng từng bước được cải tiến. Tại nhiều kì họp QH, những buổi chất vấn và trả lời chất vấn trở nên sôi nổi và hấp dẫn. Từ các kì họp khóa X năm 1997, việc chất vấn đã được nâng lên một bước. Trước đây, đại biểu Quốc hội ngại chất vấn, ít chất vấn, phần lớn các chất vấn được trả lời chủ yếu bằng văn bản; việc trả lời trực tiếp tại hội trường chủ yếu chỉ để giải đáp một số vấn đề chung. Tại các kỳ họp các nhiệm kỳ gần đây của QH, tình hình đã khác, ý kiến chất vấn của đại biểu QH rất đa dạng, liên quan đến hầu hết các lĩnh vực quản lí nhà nước, kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, thi hành pháp luật, tổ chức và hoạt động của các cơ quan nhà nước. Trung bình kỳ họp QH có khoảng 20-25% tổng số đại biểu Quốc hội nêu lên khoảng 150 – 200 ý kiến chất vấn. Hầu hết các chất vấn đều được trả lời. Chất vấn và trả lời chất vấn được phản ánh được phản ánh trên các phương tiện thông tin đại chúng, được truyền hình trực tiếp, thời gian trả lời chất vấn trực tiếp tại hội trường đã được bố trí nhiều hơn, đã có sự trao đổi, tranh luận giữa người chất vấn và trả lời chất vấn. Sau mỗi lần Bộ trưởng trả lời chất vấn thì các đại biểu Quốc hội còn có thể phát biểu ý kiến, đối thoại về các vấn đề đó. Tuy nhiên, để chất vấn thực sự phát huy tác dụng, cần tiếp tục cải tiến hoạt động này. Các đại biểu Quốc hội cần xem xét, chọn lọc để nêu những chất vấn đúng tầm, đúng nghĩa. Những người trả lời chất vấn cần đi thẳng vào nội dung mà đại biểu chất vấn, nghiêm túc thực hiện những vấn đề đã hứa khi trả lời chất vấn. Bên cạnh những mặt được đó, giám sát vẫn là khâu yếu trong hoạt động của QH. Hiệu lực và hiệu quả của hoạt động giám sát chưa cao, nhất là đối với những vấn đề nóng bỏng trong lĩnh vực kinh tế - xã hội, đấu tranh chống tham nhũng, văn hóa – xã hội, môi trường. Việc giám sát các hoạt động điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, giải quyết các khiếu nại tố cáo chưa làm được nhiều. Để khắc phục tình trạng này, cần cải tiến cơ chế giám sát của QH; tăng cường hoạt động giám sát của QH, các cơ quan của QH và đại biểu QH; xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan trong việc xử lí các kiến nghị và những vấn đề nổi lên qua hoạt động giám sát; tăng cường sự phối hợp trong hoạt động giám sát của QH, HĐND và Uỷ ban mặt trận Tổ quốc các cấp. Đồng thời cũng cần nghiên cứu để vừa đảm bảo vai trò của QH là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất trong việc thực hiện quyền giám sát tối cao, nhưng cũng cần quan tâm, tạo điều kiện để tòa án thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình theo quy định của Hiến pháp, nhất là nguyên tắc độc lập trong hoạt động xét xử. III. CÁC YẾU TỐ BẢO ĐẢM ĐỔI MỚI MÔ HÌNH TỔ CHỨC VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA QUỐC HỘI Thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ Tổ chức và hoạt động của QH trong các thời kì khác nhau đã thể hiện chủ trương lớn của Đảng ta là xây dựng, hoàn thiện và không ngừng mở rộng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa. Hoạt động của QH ngày càng thu hút sự quan tâm, theo dõi của dân chúng, được nhân dân hoan nghênh. QH đã thể chế hóa kịp thời những chủ trương chính sách lớn của Đảng thành những quy định có hiệu lực pháp luật cao của nhà nước, góp phần quan trọng vào việc bảo đảm sự thống nhất giữa ý Đảng, lòng dân. Bảo đảm và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với Quốc hội Đây là yêu cầu rất quan trọng đối với việc đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội. Nội dung này yêu cầu Quốc hội phải kịp thời thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng thành các quy định của Nhà nước; tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với Quốc hội. Cải tiến và nâng cao chất lượng các kỳ họp Quốc hội Để Quốc hội có thể thực tốt nhiệm vụ của mình trong các lĩnh vực, cần cải tiến cách thức tiến hành, thời gian và nâng cao chất lượng các kỳ họp Quốc hội, cần cải tiến quy trình, cách thức xem xét, thông qua các vấn đề, nhất là các dự án luật vừa bảo đảm để dại biểu phát biểu sâu về những vấn đề thuộc nội dung dự án nhưng lại không bị sa vào các vấn đề kĩ thuật, cụ thể. Các dự án cần được chuẩn bị kỹ, chất lượng tốt trước khi trình Quốc hội, tránh tình trạng bắt Quốc hội tập trung nhiều thời gian vào những câu chữ và kỹ thuật văn bản. Nâng cao chất lượng đại biểu Quốc hội, tăng cường Đại biểu Quốc hội chuyên trách Đại biểu Quốc hội phải là những người có năng lực, trình độ, có điều kiện tham gia các hoạt động của Quốc hội. Khi lựa chọn đại biểu cần chú trọng tiêu chuẩn, trên cơ sở tiêu chuẩn mà kết hợp cơ cấu, Quốc hội cần có những Đại biểu đại diện cho các tầng lớp nhân dân khác nhau. Nhưng đồng thời Quốc hội cũng phải có một tỷ lệ thích đáng những đại biểu là chuyên gia giỏi về các lĩnh vực để giúp Quốc hội nghiên cứu, quyết dịnh các vấn đề thuộc lĩnh vực này. Quốc hội cần có một tỷ lệ Đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách ở các Uỷ ban của Quốc hội và các Đoàn đại biểu Quốc hội. Cần kết hợp tốt tính đại diện và tính chuyên nghiệp trong hoạt động của Đại biểu Quốc hội. Tăng cường hoạt động của Uỷ ban thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc và các Uỷ ban của Quốc hội Đề cao trách nhiệm của Uỷ ban thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc và các Uỷ ban của Quốc hội đối với việc thẩm tra các dự án, báo cáo; tăng cường hoạt động giám sát của các cơ quan này là một trong những điều kiện bảo đảm để nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội. Khẳng định vị trí, vai trò của Quốc hội, bảo đảm nguyên tắc phân công, phối hợp giữa các cơ quan trong nhà nước Tạo điều kiện thuận lợi để Quốc hội thực hiện tốt vai trò của mình trong việc tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước, đồng thời bảo đảm yêu cầu phân công, phối hợp giữa Quốc hội với các cơ quan nhà nước khác trong việc phân công, phối hợp thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Cần nghiên cứu để thiết lập cơ chế bảo đảm tổ chức, hoạt động của QH đúng Hiến pháp, pháp luật, bảo đảm việc thực hiện quyền giám sát tối cao của QH đối với việc bảo đảm nguyên tắc độc lập trong hoạt động xét xử của Toà án. KẾT THÚC VẤN ĐỀ Bước vào thời kỳ đổi mới, Quốc hội tiếp tục đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới toàn diện, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, và hội nhập kinh tế quốc tế. Quốc hội đã hoạt động ngày càng dân chủ, thiết thực và hiệu quả, có nhiều đổi mới cả trong tư duy và thực tiễn hành động, trên tất cả các mặt: công tác xây dựng pháp luật; công tác giám sát; quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước; hoạt động đối ngoại. Phương thức, chế độ làm việc của Quốc hội từng bước được cải thiện theo hướng phát huy dân chủ, tăng tính chủ động, sáng tạo, phối hợp tốt giữa các đơn vị, cơ quan hữu quan...tạo ra nhiều nhân tố mới, góp phần tích cực xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân. Các kỳ họp của Quốc hội đã thực sự trở thành sự kiện chính trị cuốn hút và những phiên thảo luận, chất vấn và trả lời chất vấn sôi nổi, tâm huyết tại hội trường đã để lại dấu ấn tốt đẹp trong cử tri và nhân dân cả nước. Hoạt động của Quốc hội đã làm sâu sắc hơn nhận thức về xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, góp phần tăng cường sự gắn bó giữa nhân dân với Đảng và nhà nước, tạo ra một hình ảnh về sự năng động, dân chủ của hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa của nước ta. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO Giáo trình luật hiến pháp Việt Nam, Trường Đại học Luật Hà Nội, Nxb. CAND, Hà Nội năm 2011. Quốc hội Việt Nam tổ chức, hoạt động và đổi mới, PGS.TS Phan Trung Lý Nxb. CTQG, Hà Nội – 2010. Quốc hội và các thiết chế trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb. Lao động, Hà Nội – 2009. Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1946, 1959, 1980, 1992 , 1992 (sửa đổi 2001), Nxb. Lao động, Hà Nội – 2011. Văn phòng Quốc hội, Sổ tay bầu cử Đại biểu Quốc hội khóa XIII & Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2011-2016, Nxb. Chính trị - hành chính, Hà Nội – 2011. Luật tổ chức Quốc hội năm 2001. Báo pháp luật Việt Nam số 347(4.773) ngày 13/12/2011. MỤC LỤC Trang ĐẶT VẤN ĐỀ.............................................................................................1 GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ............................................................................1 CƠ CẤU TỔ CHỨC CỦA QUỐC HỘI....................................... 1 Uỷ ban thường vụ Quốc hội Hội đồng dân tộc Các ủy ban của Quốc hội HOẠT ĐỘNG CỦA QUỐC HỘI................................................. 3 Về hoạt động lập pháp Về việc quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước Về hoạt động giám sát CÁC YẾU TỐ BẢO ĐẢM ĐỔI MỚI MÔ HÌNH TỔ CHỨC VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA QUỐC HỘI....... 7 Thực hiệnnguyên tắc tập trung dân chủ Bảo đảm và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng đối với Quốc hội Cải tiến và nâng cao chất lượng các kỳ họp Quốc hội Nâng cao chất lượng đại biểu Quốc hội, tăng cường Đại biểu Quốc hội chuyên trách Tăng cường họt động của Uỷ ban thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc và các Uỷ ban của Quốc hội Khẳng định vị trí, vai trò của Quốc hội, bảo đảm nguyên tắc phân công, phối hợp giữa các cơ quan trong nhà nước KẾT THÚC VẤN ĐỀ.......................................................................... ... 8 BẢNG TỪ VIẾT TẮT QH Quốc hội UBTVQH Uỷ ban thường vụ Quốc hội HĐND Hội đồng nhân dân