Toàn cảnh thị trường chứng khoán

in aáy. Cuøng moät loaïi thoâng tin, nhöng nhöõng ngöôøi khaùc nhau seõ coù nhöõng keát luaän cho mình khaùc nhau. Moät giaù caû coâng baèng cho chöùng khoaùn laø moät phí toån thaáp nhaát maø nhöõng ngöôøi hieåu bieát thoâng tin saún saøng traû khi mua baùn chöùng khoaùn. Moät phí toån thaáp nhaát cho ngöôøi baùn laø soá tieàn cao nhaát hoï ñoøi ñöôïc. Coøn phí toån thaáp nhaát cho ngöôøi mua laïi laaø soá tieàn nhoû nhaát maø hoï phaûi traû. Khai môû caùi giaù kia laø moät dieãn trình laøm giaù hay taïo giaù. ÔÛ moãi loaïi thò tröôøng dieãn trình ñoù khaùc nhau. Taïo ra hay coù saün thanh khoaûn. Töø “thanh khoaûn” ôû ñaây coù theå noùi nhö moät thò tröôøng coù khaû naêng taïo thanh khoaûn laø nôi maø ôû ñoù baát cöù ai cuõng coù theå mua baùn nhanh choùng maø khoâng bò thua thieät. Ví duï, khi baïn muoán mua chöùng khoaùn cuûa moät coâng ty, ôû moät nôi naøo, vaøo baát kyø luùc naøo theo caùi giaù coâng baèng, maø nôi ñoù coù theå mua roài traû tieàn cho baïn ngay thì ñoù laø moät thò tröôøng coù thanh khoaûn cao. Neáu phaûi laâu baïn môùi baùn ñöôïc hay phaûi “loùt tay” môùi baùn ñöôïc thì ñoù khoâng coù thanh khoaûn hay thanh khoaûn thaáp. Ñeå coù thanh khoaûn, TTCK seõ aùp duïng coâng ngheä buø qua sôùt (thnh toaùn buø tröø). Neáu soá ngöôøi baùn cao hôn soá ngöôøi mua khieán coù söï maát thaêng baèng veà thanh khoaûn, thì TTCK cuõng phaûi coù khaû naêng gioáng nhö ngaân haøng ñeå buø ñaép söï cheânh leäch kia. Coát loõi cuûa TTCK laø söï trao ñoåi. Muoán trao ñoåi phaûi coù söï ñoàng yù veà ñieàu kieän mua baùn, veà söï thöïc hieän caùi ñaõ ñoàng yù (töùc laø söï hieän thöïc)vaø roài thanh toaùn. Khi laøm hai vieäc sau thì cuõng coù toán keùm vaø ruõi ro (ví duï, ngöôøi baùn nhaän baùn nhöng khoâng giao haøng khieán ngöôøi mua phaûi ñi tìm haøng thay theá; ngöôøi mua khoâng traû tieàn laøm ngöôøi baùn keït voán...). chi phí thöïc hieän phaûi thaáp thì buoân baùn môùi deã daøng, nhôø ñoù TTCK môùi thöïc hieän ñöôïc caùc chöùc naêng cuûa noù. Muoán theá, thò tröôøng phaûi coù toå chöùc, nghóa laø coù boán ñaëc tính sau. Haïn cheá gia nhaäp vaø coù noäi qui hoaït ñoäng. Ngöôøi mua baùn chöùng coù theå leân ñeán haøng traêm haøng ngaøn moãi ngaøy. Moät soá ñoâng nhö theá giao dòch vôùi nhau thì phaûi bieát nhau vaø phaûi tin raèng nhöõng ngöôøi maø hoï giao dòch laø nhöõng ngöôøi ñaùng tin caäy. Neáu khoâng, thì ai cuõng seõ bò “söu tra lyù lòch” tröôùc khi tham gia. Neáu vieäc ñoù xaûy ra, ta seõ thaáy ngay laø khoâng coù mua baùn nöõa. Moät caùch ñeå traùnh tình traïng naøy laø choïng loïc ñeå giôùi haïn söï gia nhaäp. Trong TTCK, chæ coù nhöõng ngöôøi ñöôïc pheùp môùi ñöôïc vaøo chôï treân saøn. Ñoù laø nhöõng ngöôøi mua giôùi. Taát caû nhöõng ngöôøi khaùc chæ coù theå mua baùn vôùi nhau qua nhöõng ngöôøi naøt. Ñeå trôû thaønh ngöôøi mua giôùi, ñöông söï phaûi hoäi ñuû moät soá ñieàu kieän veà voán lieáng, tieâu chuaån keá toaùn chuyeân moân vaø ñaïo ñöùc. Vaø ñeå cho chaët cheõ hôn, caùc hoäi vieân phaûi ñaët ra noäi qui haønh ngheà; ñeå cho nhöõng ai vi phaïm seõ bò phaït tieàn hay bò sa thaûi. Nhôø nhöõng bieän phaùp treân, neân khi ngöôøi ñaàu tö ra leänh mua baùn, hoï môùi daùm tin töôûng ngöôøi mình giao dòch vaø ñieàu naøy laøm cho chi phí giaûm nhieàu. Nieàm tin laøm giaûm bôùt giaáy tôø vaø toán keùm. Tieâu chuaån hoùa Vieäc giao dòch ôû chôï phaûi ñöôïc tieâu chuaån hoùa vaø ñôn giaûn hoùa. Thí duï, caùc chöùng khoaùn ñöôïc xeáp theo töøng loá 100 hay 1000 coå phaàn; roài caùc thuû tuïc thoáng nhaát veà chuyeån giao haøng vaø thanh toaùn tieàn. Söï tieâu chuaån hoùa laøm cho vieäc mua baùn ñöôïc ñôn giaûn. Ngöôøi mua vaø baùn chæ caàn ñoàng yù vôùi nhau veà giaù haøng vaø soá löôïng; taát caû caùc vaán ñeà kghaùc cuûa vieäc mua baùn thì hai beân ñaõ bieát, khoâng caàn baøn baïc nöõa. Tieâu chuaån hoùa coøn laøm giaûm caùc tröôøng hôïp hai beân hieåu khaùc nhau veà tính chaát cuûa söï giao dòch. Giaûi quyeát tranh chaáp Duø ñaõ taïo ra nhöõng taäp tuïc treân thì tranh chaáp vaãn xaûy ra. Giaûi quyeát chuyeän ñoù seõ maát thôøi giôø vaø tieàn baïc. Chôï coù toå chöùc seõ laøm giaûm chi phí kia baèng caùch ñeà ra moät khuoân khoå cho vieäc giaûi quyeát tranh chaáp. Giaûi quyeát rieâng tö vôùi nhau seõ reõ hôn nhieàu so vôùi vieäc ñöa nhau ra haàu toøa. Baûo ñaûm thi haønh Giao dòch baèng caùch naøo thì cuõng coù nhöõng raéc roái khoâng luôøng tröoác ñöôïc; ñoù laø ruûi ro, vaø chuùng raát khaùc nhau. Mua baùn thì bao giôø cuõng coù hai ngöôøi, neáu chæ ñöa ra caùc bieän phaùp ñeå baûo veä moät ngöôøi thì vieäc mua baùn trôû neân toán keùm vì ngöôøi kia cuõng tìm caùch choáng ñôõ. Ñeå giaûm chi phí ñoùù, thò tröôøng coù toå chöùc seõ baûo ñaûm raèngcaùc söï giao dòch ñaõ ñöôïc söï ñoàng yù thì cuõng seõ ñöôïc thöïc hieän. Laøm ñöôïc nhö theá kia khi hai beân mua baùn ñaõ ñoàng yù veà moät vuï vieäc roái thì caû hai ñeàu bieát chaéc vieäc aáy seõ ñöôïc thöïc hieän. Ñoù laø nhöõng nguyeân taéc chung maø thò tröôøng coù toå chöùc aùp duïng. Thöïc hieän chuùng baèng caùch naøo thì moãi thò tröôøng seõ laøm khaùc nhau. LUAÄT PHAÙP ÑIEÀU CHÆNH THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN. Muïc ñích cuûa luaät laø baûo veä ngöôøi ñaàu tö. Chöùng khoaùn khaùc phaàn lôùn caùc haøng hoaù khaùc maø coâng chuùng mua baùn. Töï thaân noù, chöùng khoaùn khoâng coù giaù trò; noù tieâu bieåu cho moät “quyeàn lôïi naèm trong moät caùi khaùc”. Giaù trò cuûa traùi phieáu tuyø thuoäc vaøo ñieàu kieän veà tieàn baïc cuûa con nôï maø hoï ñaõ höùa khi ñöa ra baùn. Giaù trò cuûa coå phieáu tuyø thuoäc vaøo khaû naêng sinh lôøi hay trieån voïng cuûa coâng ty ñaõ phaùt haønh noù; giaù trò thò tröôøng cuûa noù tuyø thuoäc vaøo vieäc coù bao nhieäu ngöôøi khaùc saün saøng traû tieàn ñeå mua noù döïa treân söï ñaùnh giaù caùc trieån voïng aáy. Baûn thaân chöùng khoaùn khoâng töï noù coù giaù trò (giaù trò töï thaân) nhö tieàn hay vaøng baïc. Nieàm tin – moät thöù voâ hình- maø ngöôøi ta ñaët vaøo ñoù laøm cho noù coù giaù trò. Vaäy giaù trò cuûa noù leân xuoáng tuyø vaøo nieàm tin ngöôøi ta ñaët vaøo ñaáy nhieàu hay ít. Ñeå nieàm tin vaøo noù ñöôïc duy trì, caàn phaûi coù nhöõng luaät leä rieâng qui ñòn vieäc mua baùn chuùng, vaø luaät leä naøy khaùc vôùi caùc luaät leä veà mua baùn haøng hoaù thoâng thöôøng. Haøng hoaù, phaàn lôùn, ñöôïc laømm ra phaân phoái, söû duïng hay tieâu duøng. Luaät leä ñaët cho chuùng nhaèm baûo veä ngöôøi tieâu duøng cuoái cuøng choùng laïi caùc moùn haøng nhuy hieåm, quaõng caùo sai laïc, giaù caû coù tính boùc loät... Luaät leä cho chöùng khoaùn kaùc haún, qua caùc qui ñònh cuûa noù, noù baûo veä ngöôøi ñaàu tö. Ngöôøi ñaàu tö caàn phaûi ñöôïc baûo veä vì mua baùn chöùng khoaùn thì cuõng gioán nhö mua baùn caùc loaïi giaáy tôø coù giaù. Ngöôøi mua hay nhaän thöôøng bò leùp veá so vôùi ngöôøi baùn hay phaùt haønh. Ví duï nhö baïn coù theå giao moät caùi sec maø ngöôøi kyù phaùt khoâng coøn ñuû tieàn trong taøi khoaûn. Cuõng theá, khi moät ngöôøi ñaàu tö boû tieàn mua coå phieáu hay traùi phieáu cuûa moät coâng ty thì trong ña soá tröôøng hôïp hoï laø ngöôøi thuï ñoäng, naém phaàn nhoû vaø ñöôïc xeáp vaøo loaïi thieåu soá; thaønh thöû hoï chæ coù ñöôïc nhöõng thoâng tin naøo maø coâng ty cung caáp. Söï baát bình ñaúng veà khaû naêng tieáp xuùc vôùi caùc thoâng tin khoâng theå naøo caân baèng ñöôïc, neáu luaät phaùp khoâng laäp ra moät khu vöïc chöùa thoâng tin mieãn phí trong ñoù coâng ty naøo khoâng chòu cung caáp seõ bò phaït. Moät ñaëc ñieåm nöõa cuûa giao dòch chöùng khoaùn laø trong vieäc mua baùn nhöõng ngöôøi tham döï khoâng heà bieát teân tuoåi laãn maët muõi nhau, khaùc haún khi giao keát mua baùn haøng hoaù. Trong hoaøn caûnh ñoù, ngöôøi mua chöùng khoaùn khoâng theå coù nhieàu tin töùc hôn laø nhöõng gì maø thò tröôøng thoâng tin cung caáp. Hoï cuõng khoâng laøm sao bieát heát caùc söï baát lôïi ñang chôø mình khi baét ñaàu mua baùn; cho neân, hoï chæ coù theå trong caäy vaøo moät ñieàu raèng ta seõ giao dòch ôû moät thò tröôøn coâng baèng vaø traät töï. Caùc vaán ñeà maø luaät ñieàu chænh. Thöù nhaát, muoán coù chöùng khoaùn thì chæ vieäc in ra vaø kyù teân. Moät tôø giaáy traéng, chaïy qua maùy in caùi veøo, noù khoâng ñi qua moät quaù trình saûn xuaát, laïi ñöôïc phaùt haønh traøn lan, vaø haàu nhö khoâng coù giaù caû, vì khoâng coù moät giaù trò töï thaân. Noù chæ töôïng tröng cho moät quyeàn lôïi naèm trong moät caùi khaùc. Moái quan taâm lôùn lao cuûa luaät leä veà chöùng khoaùn laø phaûi baûo ñaûm raèng khi chöùng khoaùn ñöôïc ñem ra môøi moïc coâng chuùng mua, thì nhöõng ngöôøi naøy coù ñöôïc moät söï hieåu bieát ñuùng veà “caùi gì khaùc” ñoù laø gì, vaø quyeàn lôïi maø noù ñem laïi qua tôø chöùng khoaùn laø bao nhieâu. Vì vaäy coù luaät leä veà ñaêng kí phaùt haønh vôùi UBGDCK vaø veà nieâm yeát vôùi SGDCK. Thöù hai, ngöôøi mua khoâng theå ñem chöùng khoaùn ra ñoåi laáy thöùc aên. Chuùng chæ laø moät vaät coù giaù ñöôïc trao ñoåi ôû thò tröôøng thöù caáp theo nhöõng möùc ñoåi thay. Mhöõng vuï mua baùn trong thò tröôøng thöù caáp vöôït xa veà soá laàn vaø soá löôïng so vôùi khi ñöa ra baùn treân thò tröôøng sô caáp. Moái quan taâm thöù hai cuûa luaät leä, do ñoù laø, baûo ñaûm coù moät nguoàn thoâng tin lieân tuïc veà coâng ty ñaõ phaùt haønh chöùng khoaùn, baèng caùch buoäc coâng ty phaûi baùo caùo boå tuùc, cöù ba thaùng moät laàn thoâng baùo cho nhöõng ngöôøi naém chöùng khoaùn cuûa coâng ty, moãi khi nhöõng ngöôøi naøy yeâu caàu ñeán baàu baùn, hay phaûi quyeát ñònh veà soá chöùng khoaùn naém trong tay nhö khi coâng ty ñònh phaùt haønh theâm, taùch ñoâi coå phaàn. Thöù ba, vì vieäc mua baùn chöùng khoaùn raát nhaäy caûm vôùi caùc taäp tuïc, caùch thöùc laøm aên coù tính löôøng gaït, khuynh ñaûo, neân caùc luaät leä eà chöùng khoaùn ñieàu coù caùc ñieàu khoaûn tröøng phaït söï gian doái, löøa ñaûo cuûa nôi phaùt haønh. Nhöõng ñieàu khoaûn naøy ñöôïc giaûi thích raát roäng ñeå khoâng chæ ngaên caûn caùc haønh vi löøa ñaûo maø coøn caû nhöõng haønh vi taïo ra baát coâng. Ví duï, ngöôøi mua chöùng khoaùn coù naém tin noäi boä bò phaït vì do öu theá veà thoâng tin kia hoï seõ mua baùn lôøi laõi nhieàu hôn so vôùi ngöôøi ñaàu tö bình thöôøng; hay laø moät ngöôøi coá vaán veà ñaàu tö maø mua chöùng khoaùn tröôùc khi coù yù kieán veà noù, roài ñem baùn ñi sau khi giaù cuûa noù taêng do taùc ñoäng cuûa lôøi khuyeân hay yù kieán cuûa mình thì cuõng bò phaït; hoaëc laø ngöôøi moäi giôùi khi ñöôïc khaùch haøng tin töôûng giao phoù vieäc mua baùn chöùng khoaùn maø mua ñi baùn laïi chöùng khoaùn nhieàu laàn coát aên hoa hoàng khoâng luö taâm ñeán khaû naêng taøi chính vaø muïc ñích ñaàu thö cuûa khaùch thì cuõng bò phaït. Thöù tö, vì coù caû moät boä maùy lôùn ñeå mua vaø baùn chöùng khoaùn cho caùc ngöôøi ñaàu tö do nhöõng ngöôøi moäi giôùi thöïc hieän, luaät leä chöùng khoaùn phaûi qui ñònh hoaït ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi sau ñeå baûo ñaûm hoï seõ khoâng lôïi duïng lôïi theá veà kinh nghieäm vaø veà cô hoäi mua baùn hôn haún cuûa hoï maø aên thoâng vôùi nhau qua maët hay aên chaën cuûa coâng chuùng voán khoâng chuyeân nghieäp. Coù theå keå vaøi vieäc nhö luaät buoäc moâi giôùi mua baùn ôû treân baøn phaûi coù toái thieåu 5.000 Myõ kim khi giao dòch; hoaëc baûo veä ngöôøi ñaàu tö baèng caùch laäp moät coâng ty baûo hieåm roài buoäc caùc coâng ty moâi giôùi phaûi ñoùng tieàn vaøo ñoù haønh naêm. Cuoái cuøng, luaät leä chöùng khoaùn ñua ra caùc loaïi hình phaït maø chiính quyeàn coù theå aùp duïng cho nhöõng ai vi phaïm caùc ñieàu bò caám, keå caû nhöõng vieäc daønh cho nhöõng ai bò thieät haïi vì nhöõng vi phaïm kia ñöôïc ñeàn tieàn. Hôn nöõa, toaø aùn coøn giaûi thích luaät leä ñeå taïo neân traùch nhieäm boài thöôøng tieàn baïc trong nhöõng tröôøng hôïp maø luaät khoâng neâu roõ raøng. Caùc loaïi chöùng khoaùn. Caùc loaïi coå phieáu. Coå phieáu thoâng thöôøng. Coå phieáu naøy do coå ñoâng ba quyeàn (quaûn trò, chia lôøi, laáy voán veà khi giaûi theå). Tuy nhieân, tuyø theo töøng coâng ty, vieäc quaûn trò ñöôïc theå hieän qua quyeàn boû phieáu baàu ngöôøi vaøo hoäi ñoàng quaûn trò (hay quyeát ñònh) coù theå khaùc nhau; ví duï coå phaàn haïng A cho quyeàn quyeát ñònh nhieàu vaán ñeà cuûa coâng ty hôn laø haïng B. Nhìn töø vò trí cuûa ngöôøi mua chöùng khoaùn, coå phieáu thoâng thöôøng ñöôïc xeáp loaïi tuøy theo tình traïng lôùn maïnh cuûa coâng ty hay söï phaûn öùng cuûa caùc saûn phaåm cuûa coâng ty ñoái vôùi caùc chu kyø kinh teá. Treân cô sôû ñoù coù söï phaân loaïi chöùng khoaùn cuûa caùc coâng ty ra nhieàu thöù: chöùng khoaùn cuûa caùc coâng lôùn vaø giaøu, giaù raát ñaét, taøi lieäu nghieân cöùu veà noù coù haøng xaáp, vaø thöôøng do caùc quyõ lôùn mua; loaïi cuûa coâng ty ñaõ lôùn maïnh roõ raøng; loaïi coøn ñang noåi leân; loaïi seõ cho coå töùc ñeàu; loaïi coù giaù döôùi 5$ moät tôø; vaø loaïi chæ baùn cho nhöõng ngöôøi thaät giaøu, vaø ngöôøi naøy cam keát baèng vaên baûn laø seõ khoâng baùn laïi cho ai. Chöùng khoaùn ñöôïc phaân loaïi döïa treân söï phaûn öùng tröôùc chu kyøkinh teá ñöôïc chia ra: loaïi maø coâng vieäc kinh doanh khoâng bò aûnh höôûng maëc duø tình hình kinh teá coù theá naøo ñi nöõa nhö chöùng khoaùn cuûa coâng ty döôïc phaåm, ñieän nöôùc; loaïi bò tuyø thuoäc vaøo chu kyø kinh teá chung, nhö cuûa caùc coâng ty xaây döïng, hay saûn xuaát haøng laâu hao moøn. Loaïi sau naøy traû coå töùc theo söï leân xuoáng cuûa neàn kinh teá. Vì vaäy giaù ñeå mua noù cuõng thay ñoåi töông öùng. Coøn moät loaïi nöõa laø khi neàn kinh teá caøng xuoáng thì giaù noù caøng cao nhö xaêng daàu. Coå phieáu ñöôïc phaân loaïi nhö treân giuùp cho nhaø ñaàu tö choïn löïa khi muoán mua baùn, hay laäp moät quyõ chöùng khoaùn. Ñoù laø söï phaân loaïi theo lôïi ích cuûa ngöôøi ñaàu tö. Coå phieáu ñaëc öu. Coå phieáu naøy coù nhieàu loaïi nhöng nhöõng loaïi chính laø: Loaïi cho coå ñoâng ñöôïc höôûng coå töùc baûo ñaûm: coå phieáu tích luõy nghóa laø neáu naêm ngoaùi khoâng ñöôïc chia coå töùc thì naêm nay seõ ñöôïc laáy caû coå töùc cuûa naêm ngoaùi laãn naêm nay, vaø ñöôïc laáy tröôùc caùc coå ñoâng thöôøng. Vì theá coå phieáu naøy ñöôïc goïi laø ñaëc öu hay öu tieân. Loaïi cho pheùp ñieàu chænh coå töùc: coå töùc nhaän ñöôïc moãi kyø thay ñoåi theo söï thay ñoåi cuûa moät laõi suaát naøo ñoù duøng laøm tieâu chuaån. Coù theå dòch laø coå phieáu ñaëc öu coù laõi ñieàu chænh. Loaïi cho ñieàu chænh coå töùc theo laõi suaát ngaén haïn (lónh 49 ngayø moät laàn); goïi laø coå phieáu ñaëc öu tieàn teä. Loaïi cho ñieàu chænh coå töùc theo laõi suaát do coâng ty phaùt haønh aán ñònh (laáy moãi 49 ngaøy). Loaïi cho chueån ñoåi thaønh coå phieáu thoâng thöôøng theo moät tæ leä naøo ñoù; coå phieáu ñaëc öu khaû hoaùn. Nhìn chung, caøng ngaøy coå phieáu ñaëc öu caøng ñöôïc daønh cho nhöõng tính chaát gaàn gioáng nhö traùi phieáu. Vaø ôû trong moãi tính chaát, noù laø söï phoái hôïp nhieàu tính chaát khaùc nhau cho phuø hôïp vôùi söï mong muoán cuûa nhaø ñaàu tö. Caùc loaïi traùi phieáu. Taïi sao traùi phieáu mua ñi baùn laïi ñöôïc. Traùi phieáu coù moät meänh giaù. Khi coù yeáu toá naøo laøm thay ñoåi meänh giaù ñoù thì traùi phieáu trôû neân mua ñi baùn laïi ñöôïc. Ñoù laø nguyeân lyù. Nhöng caùi gì laøm cho meänh giaù thay ñoåi vaø döïa vaøo ñaâu? Traû lôøi caâu hoûi naøy cuõng laø xem ñeán tính chaát cuûa traùi phieáu. Trong traùi phieáu ngöôøi ta phaân bieät ra ba yeáu toá: meänh giaù, ta ñaõ bieát: laõi suaát traû cho moùn nôï, ta cuõng bieát vaø goïi laø laõi suaát nguyeân thuûy (LSNT) ñeå phaân bieät sau naøy, vaø cuoái cuøng laø möùc sinh lôïi. Möùc sinh lôïi laø soá phaàn traêm coù ñöôïc khi so tieàn laõi ñöôïc höôûng vôùi soá tieàn ñaõ boû ra ñeå mua traùi phieáu aáy ( duø coù laø bao nhieâu thì luùc ñöôïc traû goác vaãn nhaän tieàn theo meänh giaù. Neáu LSNT ñöôïc caên cöù treân meänh giaù, thì möùc sinh lôïi laïidöïa vaøo thöïc giaù. Neáu LSNT ñöôïc caên cöù treân meänh giaù, thì möùc sinh lôïi laïi döïa vaøo thöïc giaù, laø caùi giaù thöïc söï traû khi mua baùn traùi phieáu. Ví duï neáu baïn boû ra 1.000$ cho moät coâng ty vay vôùi LSNT 8% moät naêm, vaäy baïn coù – hay ñaõ mua – moät traùi phieáu (maø ngöôøi ta seõ vieát laø) “8%$1.000”. moäi naêm baïn seõ coù 80$ tieàn laõi. ÔÛ ñaây chæ coù moät giaù mua laøm caên cöù neân möùc sinh lôïi vaø LSNT laø moät vaø laø 8%. Caùi naøy ngöôøi ta goïi laø möùc sinh lôïi danh nghóa. Tuy nhieân, neáu moät naêm sau, vì lyù do gì ñoù, traùi phieáu baïn caàm maát giaù, ñeà 1.000$ ñaáy, nhöng baïn chæ baùn – noùi cho deã hieåu coâng ty seõ ñöôïc 800$. Vaäy thì ñoái vôùi baïn , baïn vaãn ñöôïc 80$ tieàn laõi; nhöng vì chæ traû coù 800$ vaäy traùi phieáu cuûa baïn coù möùc sinh lôïi laø 10%. Caùi naøy goïi laø möùc sinh lôïi hieän thôøi.Traùi phieáu coù ba möùc sinh lôïi : Möùc sinh lôïi danh nghóa: cuøng döïa chung vaøo soá tieàn mua ñaõ boû ra (hay khi meänh giaù vaø thöïc giaù ngang nhau) thì möùc sinh danh nghóa cuõng laø möùc cuûa LSNT. Möùc sinh lôïi hieän thôøi: Laø möùc sinh lôïi ñaõ neâu trong ví duï treân, vaäy neáu traùi phieáu laø 8% - $1.000 maø baïn mua vôùi giaù 800$, vaãn ñöôïc höôûng tieàn laõi 80$ moät naêm, thì möùc sinh lôïi hieän thôøi cuûa traùi phieáu kia laø (800/8) 10%. Tuyø theo thöïc giaù cao hôn hay thaáp hôn meänh giaù; neáu LSNT khoâng ñoåi, ta cuõng seõ coù nhöõng möùc sinh lôïi hieän thôøi khaùc nhau. Ví duï: Giaù mua. Tieàn laõi höôûng Möùc sinh lôïi Mua ñuùng meänh giaù, 1.000$ 80$ 8% Mua döôùi meänh giaù, 800$ 80$ 10% Mua treân meänh giaù, 1.200$ 80$ 6,6% Vaäy traùi phieáu baùn cao hôn meänh giaù vì noù cho söùc sinh lôïi hieän thôøi thaáp; coøn baùn thaáp thì cho möùc sinh lôïi cao. Töông quan giöõa giaù traùi phieáuvaø möùc sinh lôïi troâng gioáng nhö caùi baäp beânh cuûa treû con chôi : beân naøy leân, beân kia xuoáng. Möùc sinh lôïi cho tôùi ngaøy ñaùo haïn – loaïi naøy khoâng caên cöù vaøo thöïc giaù cao hay thaáp hôn meänh giaù. Ai boû 800$ mua moät traùi phieáu trò giaù 1.000$. Vaäy laø nhaän ñöôïc 200$ nhieàu hôn soá tieàn ñaõ boû ra; do ñoù tieàn naøy cuõng ñöôïc tính vaøo vieäc sinh lôïi cuûa traùi phieáu. Ñaây laø yù nghóa chính cuûa möùc sinh lôïi naøy. Khi tính noù ngöôøi ta coøn tính ñeán töông quan giöõa laõi suaát vaø giaù caû, thöïc giaù vaø meänh giaù, soá naêm ñaùo haïn, vaø hoï coù moät coâng thöùc ñeå tính. Vôùi moät traùi phieáu 1.000$ traû laõi 8% naêm, coøn 5naêm nöõa môùi ñaùo haïn maø baïn mua giaù 800$ thì möùc sinh lôïi töùc ngaøy ñaùo haïn laø 13,3% Vaäy khi moät traùi phieáu coù thöïc giaù cao hoaëc thaáp hôn meänh giaù ngöôøi ta seõ tính ra möùc sinh lôïi tôùi ngaøy ñaùo haïn vaø so saùnh thieät hôn ñeå quyeát ñònh mua baùn chöù khoâng coøn nhìn ñeán LSNT nöõa. Ñieàu naøy coù nghóa laø trong vieäc mua baùn traùi pjieáu ngöôøi ta coù moät thöôùc ño khaùc. Ñeán ñaây ta coù caâu hoûi caùi gì laøm thay ñoåi giaù mua baùn traùi phieáu? Hay khi naøo noù ñöôïc baùn ñuùng, cao hôn hay thaáp hôn meänh giaù? Vieäc ñoù tuyø thuoäc vaøo moät soá yeáu toá nhö: khaû naêng con nôï traû laõi vaø goác, vieäc traû nôï ñöôïc baûo ñaûm nhö theá naøo, moät soá yeáu toá kinh teá, vaø caùc laõi suaát hieän thôøi treân thò tröôøng. Ta goïi caùi sau cuøng laø laõi suaát thò tröôøng (LSTT). Noù laø yeáu toá taùc ñoäng maïnh nhaát vaøo giaù traùi phieáu. Nhö ñaõ bieát laõi suaát laø caùi giaù ñeå mua baùn tieàn baïc. Ngöôøi mua tieàn laø con nôï ñi vay, ngöôøi mua haøng traû goùp, hay sinh vieân vay quyõ tín duïng laáy tieàn ñi hoïc. Mua thì taïo thaønh caàu. Caàu phaûi coù cung. Ngöôøi cung caáp tieàn laø ngöôøi cho vay, chuû tieäm baùn haøng traû goùp. Cung caàu taïo neân giaù caû töùc laø laõi suaát. Khi cung nhieàu maø caàu ít thì laõi suaát thaáp vaø ngöôïc laïi, vaø ñoù laø LSTT. LSTT coù aûnh höôûng maïnh nhaát treân giaù caû cuûa traùi phieáu vaø coù theå thaáy qua ví duï sau. Giaû söû coù moät traùi phieáu 8% ñöôïc phaùt haønh caùc ñaây 5 naêm vôùi LSTT thôøi ñoù laø 8%. Baây giôø LSTT laø 9% vaø coù moät nôi baùn traùi phieáu 9% naêm. luùc naøy khoâng ai laïi ñi mua moät traùi phieáu coù laõi suaát 8%. Vaäy ai ñang coù moät traùi phieáu 8%, maø vì caàn tieàn phaûi baùn ñi , thì phaûi baùn vôùi meänh giaù thaáp hôn , ñeå cho möùc sinh lôïi tôùi haïn cuûa noù töông ñöông vôùi möùc cuûa traùi phieáu vöøa xuaát hieän. Vieäc LSTT laøm cho giaù trò cuûa moät traùi phieáu ñaõ phaùt haønh maát giaù ñöôïc goïi laø ruõi ro veà laõi suaát. Khi traùi phieáu ôû treân thò tröôøng thöù caáp thì giaù cuûa noù coøn bò thay ñoåi bôûi nhöõng yeáu toá kinh teá nhö: chu kyø kinh teá, laïm phaùt vaø söï döï baùo veà möùc cheânh leäch giöõa löôïng tieàn saün coù ñeå cho vay vôùi löôïng tieàn ngöôøi vay caàn. Nhöõng yeáu toá naøy cuõng taùc ñoäng vaøo LSTT, vaø do ñoù chuùng cuõng laø caùc yeáu toá aán ñònh giaù caû traùi phieáu. Chaúng haïn khi kinh teá leân, doanh nghieäp môû roäng saûn xuaát, hoï ñi vay tieàn, tieàn trôû neân ñaét vaø LSTT taêng. Laïm phaùt laøm giaù caû haøng hoaù gia taêng, caùc chuû nôï phaûi taêng laõi suaát ñeå buø cho ñoàng tieàn cuûa hoï maát giaù. Thöôøng thöôøng laïm phaùt taêng thì LSTT cuõng taêng. Toùm laïi, traùi phieáu duø coù moät laõi suaát vaø moät meänh giaù nhaát ñònh roài maø coøn baùn ñi baùn laïi ñöôïc laø vì meänh giaù cuûa noù bò LSTT taùc ñoäng vaøo laøm cho möùc sinh lôïi tôùi haïn cuûa noù ñoåi theo tæ leä nghòch. Muoán caân baèng noù trong tình hình môùi, ngöôøi ta phaûi thay ñoåi meänh giaù ñeå noù ñeå noù trôû thaønh thöïc giaù. Cheânh leäch giöõa meänh giaù vaø thöïc giaù laøm cho traùi phieáu trôû neân mua baùn ñöôïc. Caùc loaïi traùi phieáu goïi theo teân. Traùi phieáu do coâng ty phaùt haønh coù meänh giaù 1.000 Myõ kim, coù ñuû caùc kyø haïn nhö : ngaén, trung, daøi haïn; tieàn laõi phaûi chòu thueá thu nhaäp caù nhaân; vaø coù khi coâng ty mua laïi. Traùi phieáu cuûa caùc chính quyeàn ñòa phöông ñeå taøi trôï vieäc xaây döïng caùc cô sôû haï taàng hay coâng coäng. Meänh giaù 5.000 Myõ kim, thôøi haïn töø moät thaùng ñeán 30 naêm; khoâng bò thueá. Coâng traùi daøi haïn töø 3 – 10 naêm vaø treân 10 naêm, caû hai coù nhieàu meänh giaù. Coâng traùi ngaén haïn; meänh giaù 10.000 Myõ kim; thôøi haïn 3,6 vaø 12 thaùng. Soá löôïng cuûa loaïi naøy raát lôùn, taïo neân thò tröôøng tieàn teä. Noù laø coâng cuï ñeå chính phuû taêng hay giaûm soá löôïng tieàn löu haønh trong coâng chuùng. Soá löôïng tieàn teä nhieàu hay ít so vôùi soá caàu seõ taïo neân laõi suaát cô baûn ñeå töø ñoù ngöôøi ta ñònh caùc laõi suaát khaùc caùc hoaït ñoäng khaùc nhau vaø taïo neân traùi phieáu do caùc cô quan khaùc baùn nhö heä thoáng ngaân haøng noâng nghieäp lieân bang; ngaân haøng phaùt trieån, cho vay ñeå mua nhaø; tín duïng sinh vieân; coâng ty taøi chính. Hoï phaùt haønh traùi phieáu ñeå coù tieàn cho caùc hoäi sinh vieân cuûa mình vay. Veà chaát löôïng cuûa caùc loaïi traùi phieáu treân thì caùi cuûa coâng ty coù nhieàu ruõi ro neân coù möùc sinh lôïi cao. Loaïi cuûa chính quyeàn ñòa phöông traû laõi suaát thaáp vì khoâng phaûi traû thueá. Coâng traùi cuûa chính phuû thì chaéc chaén nhöng traû laõi thaáp. Nhìn chung, giaù caû traùi phieáu bò tuyø thuoäc vaøo LSTT maø caùi naøy ai cuõng bieát ñeán neân quyeát ñònh mua baùn traùi phieáu khoâng gaây caán vaø soâi noåi nhö khi mua coå phieáu, noù cuõng khoâng bò aûnh höôûng bôûi trieån voïng vaø hoaït ñoäng kinh doanh cuûa coâng ty; cho neân tin töùc veà mua baùn traùi phieáu ít ñöôïc ñöa leân baùo. Tuy nhieân soá löôïng traùi phieáu tính theo trò giaù tieàn baïc thì cao gaáp nhieàu laàn so vôùi coå phieáu. GIAÙ CAÛ ÔÛ THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN. Taïi sao giaù caû leân xuoáng. Nhìn chung, TTCK sinh lôïi neáu coù nhieài ngöôøi ñaàu tö tham döï, vaø gaây loã khi soá ngöôøi aáy giaûm. Khi mua chöùng khoaùn, ngöôøi mua bò taùc ñoäng bôûi moät soá yeáu toá lieân quan ñeán hoï vaø ñeán neàn kinh teá chung. Veà hoï söï mong ñôïi chôø laõi khi mua baùn, ruûi ro sôï phaûi chòu, coù caùch ñaàu tö naøo khaùc khoâng, thu nhaäp ñònh kyø, taøi saûn saün coù. Veà neàn kinh teá coù theå keå: saûn löôïng cuûa neàn kinh teá, laõi suaát, hoái suaát ngoaïi teä. Moät löu löôïng tieàn teä cao seõ khuyeán khích ñaàu tö; khi kieám ra ñoàng tieàn khoù, möùc ñaàu tö giaûm. Söï thay ñoåi thueá suaát vaø maët haøng chòu thueá cuõng aûnh höôûng ñeán vieäc ñaàu tö. Ngoaøi ra, caùc nhaø ñaàu tö cuõng coøn xem xeùt aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá xaõ hoäi vaø chính trò. Thôøi cuoäc khoâng oån ñònh cuõng seõ laøm hoï ngaïi ñaàu tö. Soá ngöôøi tham döï nhieàu seõ laøm giaù chöùng khoaùn taêng, ít ngöôøi thì giaù giaûm. Söï khaùc bieät veà giaù caû chöùng khoaùn vôùi vaøng hay Myõ kim laø tuyø chuùng coù theå vuøng leân, nhöng khi xuoáng giaù, thì chöùng khoaùn coù theå xuoáng khoâng coøn ñoàng naøo. Vaøng töï noù ñaõ coù giaù trò vaãn giöõ ñöôïc caùi giaù thaáp nhaát maø ngöôøi ta chaáp nhaän. Noù khoân theå rôùt xuoáng soá khoâng. Myõ kim thì seõ ñöôïc chính phuû Myõ giöõ giaù ôû moät möùc naøo ñoù vì neáu khoâng thì xaõ hoäi seõ noåi loaïn. Chöùng khoaùn ñaët cô sôû hoaøn toaøn treân nieàm tin, maø nieàm tin laø moät thöù voâ hình, cho neân khi noù maát ñi, thì khoù ngaên chaën ñöôïc chöùng khoaùn maát giaù hoaøn toaøn. Caùch duy nhaát laø ñoùng cöûa thò tröôøng, khoâng cho baùn nöõa. Caùc daáu chæ cho bieát söï leân xuoáng giaù caû cuûa chöùng khoaùn – Caùc soá trung bình vaø soá chæ. Muoán bieát mình yeáu hay khoûe ta nhôø thaày thuoác baét maïch. Xem con coù soát ahy khoâng baø meï duøng nhieät keá. Caùc chæ soá(index) vaø soá trung bình(average) ôû ñaây laø caùch maïch TTCK. Noùi cuï theå, ngöôøi ñaàu tö khi quyeát ñònh mua baùn chöùng khoùan, hoï caàn bieát chieàu höôùng giaù caû cuûa loaïi chöùng khoaùn muoán mua ñaõ keâu xuoáng nhö theá naøo treân TTCK; khi aáy hoï phaûi xem chæ soá hay soá trung bình cuûa loaïi chöùng khoaùn lieân quan; töùc laø hoï caàn moät “tieåu söû “ veà giaù caû treân thò tröôøng cuûa loaïi naøy, trình baøy theo moät quaù trình töø tröôùc ñeán nay, gioáng nhö moät ñieän taâm ñoà. Ngoaøi ra khi so chieàu höôùng giaù caû treân thò tröôøng trong moät thôøi gian maø thaáy noù khaùc vôùi chöùng khoùan maø mình naém thì phaûi xem laïi chöùng khoùan cuûa mình coù vaán ñeà gì khoâng. Thí duï, caùi chung leân sao caùi rieâng cuûa mình xuoáng. Caùc chæ soá vaø trung bình laø baûn ñieän taâm ñoà trong TTCK. Ñieän taâm ñoà ghi nhòp ñaäp cuûa tim theo thôøi gian. Baûn ñieäm taâm ñoà cho TTCK coù thôøi gian nhöng khoâng coù nhòp ñaäp, vì coù haøng ngaøn coâng ty, haøng trieäu chöùng khoaùn laøm sao tìm ñöôïc nhòp ñaäp. OÂng Charles Dow vaøo naêm 1884 ñaõ coá gaéng giaûi quyeát vaán ñeà vaø oâng tính toaùn, laäp ra con soá trung bình. Sau naøy ngöôøi khaùc ñöa ra laø chæ soá Veà cô baûn, hai caùch naøy khaùc nhau ôû choã laø trung bình thöôøng döïa treân moät ít chöùng khoaùn vaø duøng caùch chia bình quaân thoâng thöôøng, roài khi duøng ngöôøi ta so saùnh con soá cuûa ngaøy hoâm tröôùc vôùi hoâm sau. Trong khi ñoù chæ soá döïa treân nhieàu chöùng khoaùn, vaø noù coù moät con soá goác, thí duï 100 ñieåm vaùo moät ngaøy nhaát ñònh naøo ñoù, vaø caùc söï thay ñoåi ñöôïc so saùnh vôùi caùi goác naøy. Ñeå taïo ra keát quaû ngöôøi ta laøm theo hai caùch:(i) coäng giaù thò tröôøng cuûa aùc chöùc khoaùn ñaõ choïn roài chia cho toång soá cuûa chuùng vaø,(ii) cuõng con soá ñoù nhöng chia cho moät oá chia (divisor), maø con soá chia naøy coù tính ñeán söï giaûm giaù do chöùng khoaùn bò taùch ñoâi, hay do nhöõng thay ñoåi khaùc cuûa voán tính theo thò tröôøng. Giaù thò tröôøng laø giaù cuûa moät chöùng khoaùn nhaân vôùi toång soá chöùng khoaùn ñang löu haønh treân thò tröôøng cuûa moät coâng ty ñöôïc nieâm yeát. Caùc soá trung bình Dow Jones ( Dow Jones Average) Soá trung bình Dow Jones coù boán loaïi khaùc nhau, phaûn aùnh chöùnh khoaùn cuûa caùc ngaønh coâng nghieäp, vaän chuyeån, tieän ích, coâng coäng, vaø hoãn hôïp ( compisite). Ñeå coù soá trung bình cho moãi loaïi, ngöôøi ta cghoïn chöùng khoaùn cuûa 30 coâng ty coâng nghieäp, 20 vaän chuyeån, 15 tieän ích coâng coäng, vaø 65 coâng ty choïn töø nhöõng coâng ty treân ñeå thaønhloaïi hoãn hôïp. Caùc soá trung bình ñöôïc tính theo ñieåm chöù khoâng theo tieàn. Sôû dó coù nhieàu loaïi laø ñeå giuùp cho ngöôøi mua nhieàu chöùng khoaùn khaùc nhau deã theo doõi, nhaát laø khi hoï coù moät quyõ chöùng khoaùn. Trong boán loaïi treân thì soá trung bình cuûa ngaønh coâng nghieäp ( Dow Jones Industrial Average) ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát vaø ñöôïc ñöa leân truyeàn hình moãi ngaøy. Duø con soá naøy chæ bao goàm chöùng khoaùn cuaû 30 coâng ty nhöng chuùng chieám töø 15 – 20% toång soá chöùng khoaùn giao dòch treân thò tröôøng. Tröôùc heát, giaù chöùng khoaùn moãi loaïi seõ ñöôïc nhaân vôùi moät heä soá ( gioáng nhö khi thi toát nghieäp trung hoïc) ñeå phaûn aùnh caùc taùc ñoäng khaùc leân söï thay ñoåi cuûa giaù caû giöõa loaïi chöùng khoaùn taêng giaù nhieàu hay taêng giaù ít. Sau ñoù, baèng caùch coäng gia (ñaõ nhaân vôùi heä soá) cuûa taát caû nhöõng chöùng khoaùn cuûa caùc coâng ty ñaõ choïn ( trôû thaønh soá phaûi chia) chia cho toång soá chöùng khoaùn; ngöôøi ta seõ coù moät thöông soá goïi laø soá trung bình coù heä soá( töø toaùn hoïc laø bìng quaân giai quyeàn) cuûa nhöõng giaù kia. Thí duï, neáu ñaõ coù heä soá cuûa boán loaïi chöùng khoaùn laø 10, 20, 60 vaø 110 Myõ kim thì giaù trò cuûa soá bình quaân gia quyeàn seõ laø 50 ( coäng boán soá kia laïi chia cho 4). Qua thí duï naøy ta seõ thaáy chöùng khoaùn coù giaù cao aûnh höôûng ñeán söï thay ñoåi cuûa giaù caû nhieàu hôn laø chöùng khoaùn coù giaù thaáp. Neáu caùi coù giaù 110$ taêng 10% thì noù seõ ñaåy soá buønh quaân gia quyeàn kia thaønh 52,75 ( laáy 10+20+60+121 vaø chia cho 4) töùc laø thay ñoåi 5,5%. Nhöng neáu caùi 10$ taêng 10% thì soá trung bình chæ laø 50,25 ( laáy 11+20+60+110 chia cho 4) hay taêng 0,5%. Traûi qua thôøi gian, soá chia cuûa caùc soá trung bình Dow Jones ñieàu chænh vì coù caùc chöùng khoaùn bò chia hai hay vì soá coå töùc ñöôïc chia leân ñeán möùc töông ñöông vôùi 10% cuûa giaù thò tröôøng cho moät loaïi chöùng khoaùn . Naêm 1998 con soá naøy laø 1,754. Khi giaù chöùng khoaùn treân thò tröôøng cao thì soá bình quaân gia quyeàn hay soá trung bình cuõng cao; cöï khaùc bieät laø caùi giaù kia cho bieát giaù cuûa moät chöùng khoaùn, coøn soá trung bìng cho bieát giaù nhieàu loaïi chöùng khoaùn maø cheânh leäch giöõa chuùng khoâng coøn nöõa( vì coù vieäc nhaân heä soá). Do coâng thöùc taïo laäp, chæ soá Dow Jones thöôøng cao hôn nhieàu so vôùi giaù tieàn cuûa chöùng khoaùn. Maëc duø vaäy, khi ngöôøi ta noùi “ Hoâm nay giaù thò tröôøng leân 10 ñieåm” töùc laø chæ soá Dow Jones taêng 10 ñieåm. Chæ soá naøy ñôn giaûn vaø ñaùng tin caäy nhaát ñeå ñaùnh giaù TTCK vaø söùc khoûe cuûa neàn kinh teá Myõ cuõng nhö nieàm tin daân chuùng ñaët vaøo noù ñeå coù bieän phaùp kinh teá vaø taøi chính thích öùng. Ngoaøi soá trung bình Dow Jones coøn coù chæ soá cuûa coângty Standard vaø Poor’s (Standard & Poor’s Index). Coâng ty naøy (S& P) coâng ty boá naêm loaïi chæ soá khaùc nhau vaø duøng moät neàn taûng roäng hôn nhieàu so vôùi caùi cuûa Dow Jones. Hoï choïn caùc coâng ty maø ña soá coù nieâm yeát treân TTCK vaø laáy giaù chöùng khoaùn cuûa chuùng ñeå laøm neân chæ soá naøy. Caùc chæ soá goàm coù coâng nghieäp – 400 Industral Index; vaänchuyeån – 20 Transportation Index; tieän ích coâng coäng – 40 Utility Index; taøi chính – 40 Financial Index vaø toång hôïp – 500 Index. Moãi con soá bieåu thò soá coâng ty coù chöùng khoaùn ñöôïc ñöa vaøo. Con soá cuoái cuøng 500 laø soá coâng ty choïn töø caùc coâng ty cuûa boán loaïi kia. Caùc chæ soá naøy cuõng tính theo ñieåm, chæ ñaêng baùovaø cuõng chæ coù muïc ñích nhö Dow Jones. Caùc bieän phaùp laøm giaù caû ít bieán ñoäng. Giaù caû ôû TTCK phaûi ít bieán ñoäng thì môùi coù nhieàu ngöôøi tham gia. Ñeå cho giaù ñoù xaûyra, TTCK xaûy ra moät caùch phoái hôïp boán yeáu toá laø: Tin töùc veà giaù ca luoân luoân ñöôïc phoå bieán coâng khai vaø töùc thôøi sau moãi thöông vuï. Coù nhieàu loaïi leänh mua baùnvaø traû tieàn trong ñoù keát hôïp gia 1caû vôùi thôøi gian ñeå laøm ñöùt ñoaïn söï ñi leân hay xuoáng lieân tuïc cuûa giaù caû. Buoäc ngöôøi MGMB phaûi caân baèng cheânh leäch cung caàu maø khoâng caïnh tranh vôùi khaùch haøng. Ñeå cho moät lôùp ngöôøi ñaàu cô hoaït ñoäng maø vieäc laøm cuûa hoï cuõng laøm giaûm söï bieán ñoäng cuûa giaù caû. Keát luaän phaàn II : ñeà aùn naøy chuùng ta ñaõ ñeà caäp ñeán toaøn caûnh TTCK, töùc laø chuùng ta chæ ñi phaàn ngoaøi khoâng saâu laém ñoái vôùi TTCK. TTCK ñaõ hình thaønh moät caùch mau leï. Trong phaàn naøy chuùng ta cuõng ñaõ hieåu ñöôïc nguyeân taéc toå chöùc vaø ñieàu haønh TTCK, ñaëc bieät laø chuùng ta ñaõ bieát ñeán caùc loaïi coå phieáu, traùi phieáu, giaù caû ôû TTCK, ngöôøi ñaàu cô trong TTCK. PHAÀN 3: LAØM GÌ KHI THAM GIA THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN? Laøm gì khi muoán mua chöùng khoaùn. Chöùng khoaùn ñöôïc öa chuoäng vì kinh nghieäm ôû caùc nöôùc tieân tieán cho thaáy duø do caùc coâng ty coù laøm aên ra sao thì ngöôøi ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn daøi haïn vaãn höôûng ñöôïc moät möùc lôøi cao hôn laø göûi tieàn tieát kieäm ôû ngaân haøng. Chöùng khoaùn naém trong tay taêng giaù khi coâng ty kinh doanh lôøi laõi, coøn tieàn gôûi ôû ngaân haøng thöôøng hay bò laïm phaùt laøm cho giaûm ñi. ÔÛ Myõ, ngöôøi ta nghieân cöùu vaø thaáy laø töø naêm 1926 – 1982, toång soá voán thu hoài töø coå phaàn thoâng thöôøng vöôït ba laàn möùc giaù taêng cuûa chæ soá giaù tieâu thuï. Tuy vaäy, ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn vaãn laø heân xui hay may ruûi. Khi baïn ñaàu tö vaøo ñaáy thì phaûi tính ñeán thôøi gian seõ maát ñeå soá tieàn boû ra trôû thaønh moät moùn tieàn duøng vaøo vieäc vaø tuoåi taùc cuûa mình töø ñaây ñeán ñoù coù cho pheùp khoâng. Nhöõng thöù ñoù naèm trong taàm kieåm soaùt cuûa baïn, nhöng vì ñöa tieàn cho ngöôøi khaùc xaøi neân coøn nhieàu thöù naèm beân ngoaøi baïn. Vaäy laø phaûi coù moät phöông phaùp ñeå kieåm soaùt soá tieàn kia. Phöông phaùp maø caùc nhaø ñaàu tö thöôøng aùp duïng laø: Coù moät taâm lyù thích hôïp khi ñaàu tö. Tính toaùn tröôùc khi ñaàu tö. Thöïc hieän moät chieán löôïc ñaàu tö. Tuy nhieân tröôùc khi aùp duïng phöông phaùp ñoù phaûi laøm moät soá vieäc ñeå baét ñaàu. Moät, choïn moät ngöôøi moäi giôùi chöùng khoaùn. Hoï lieân laïc vôùi coâng ty chöùng khoaùn naøo ñoù ñeå gaëp. Moâi giôùi ôû ñaây coù hai loaïi : Ngöôøi laøm theo leänh. Ngöôøi vöøa laøm theo leänh vöøa giuùp yù kieán. Ngöôøi tröôùc ñoøi tieàn hoa hoàng thaáp coøn ngöôøi sau ñoøi tieàn hoa hoàng cao. Hai, môû moät tröông muïc vôùi ngöôøi moäi giôùi. Ngöôøi moâi giôùi seõ hoûi moät soá chi tieát veà baûn thaân vaø khaû naêng taøi chính tröôùc khi cho baïn môû. Ba, ra leänh mua. ÔÛ ñaây coù khoù khaên laø laøm sao bieát giaù chöùng khoaùn luùc ra leänh. Ngöôøi moâi giôùi khoâng theå coù giaù cuûa thò tröôøng vaøo luùc nhaän leänh. Hoï nhaän roài chuyeàn ñi. Baïn seõ phaûi theo doõi giaù qua baùo chí saùng hoâm sau, bieát chöùng khoaùn ñöôïc mua baùn ôû ñaâu vaøo luùc naøo. Ñeå tìm taát caû caùc böôùc treân, baïn phaûi thu thaäp thoâng tin. Thoâng tin coù theå laáytö coâng ty chöùng khoaùn, nhaø tö vaán ñaàu tö, hoaëc baùo chí. Ngöôøi moâi giôùi maø nhaø ñaàu tö giao dòch raát quan troïng vì noùi laø tham gia TTCK chöù thaät ra baïn chæ giao dòch vôùi ngöôøi naøy maø thoâi. Ñieàu quan taâm cuûa baïnluùc aáy khoâng coøn laø TTCK hoaït ñoäng theá naøo nhö chuùng ta ñang tìm hieàu ñaây maø laø giaù chöùng khoaùn ra sao, neân mua hay baùn caùi naøo. Nhöõng ñieàu naøy chæ coù theå baøn baïc vôùi ngöôøi moâi giôùi ñeå roài chính mình quyeát ñònh. Ngöôøi moâi giôùi cuõng khoâng ngoài ngoài ôû saøn giao dòch vaø nhieàu khi cuõng khoâng coù loaïi chöùng khoaùn maø mình caàn. Bôûi vaäy, caàn phaûi tieáp xuùc vôùi hoï nhieàu laàn tröôùc khi môû tröông muïc ñeå xem hoï coù ñaùng tin caäy hay khoâng, seõ phuïc vuï toát vaø coù ming baïch trong vieäc mua baùn khoâng. Ngöôøi moâi giôùi cuõng laø ngöôøi cung caáp thoâng tin veà thò tröôøng neân cuõng caàn choïn ñöôïc ngöôøinaøo naém vöõng muïc ñích ñaàu tö cuûa mình vaø bieát thöïc hieän muïc ñích ñoù khi thi haønh nhieäm vuï. Ñaáy laø nhöõng coâng vieäc coù tính thuû tuïc, baây giôø ta trôû laïi vôùi coâng vieäc coù tính nghieân cöùu phaûi laøm tröôùc khi ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn vaø vaãn baïn laø trung taâm. Taâm lyù thích hôïp cho vieäc ñaàu tö. Ñaàu tö laø ruûi ro neân tröôùc khi ñaàu tö baïn phaûi tö ñaùnh giaù mình thuoäc loaïi ngöôøi naøo: baïo gan, chung chung, hay nhaùt. Neáu baïo gan, baïn ñöôïc goïi laø ngöôøi daùm chaáp nhaän ruûi ro, coøn nhaùt laø ngöôøi deø daët. Duø thuoäc loaïi naøo, thì nhö baát cöù ai, baïn cuõng coù moät soá taâm traïng chung nhö ñaàu tö. Tröôùc heát laø söï ham muoán, ñoâi khi laø tham lam. Loøng tham lam ta chæ nghó ñeán thaéng to maø ít khi nghó ñeán thua lôùn. Thöù hai laø sôï, vöøa thaáy giaù chöùng khoaùn mình ñang caàm xuoáng voäi baùn ñi Thöù ba laø nhìn veà töông lai theo kinh nghieäm môùi traûi qua. Naêm ngoaùi thaáy giaù chöùng khoaùn cuûa mình leân, naêm nay nghó noù cuõng seõ leân nöõa. Khoâng ai coù theå traùnh ñöôïc nhöõng taâm traïng ñoù, nhöng neáu ñeå cho moät caùi naøo ñoù ñi quaù – töùc laø maát bình tónh saùng suoát – thì deã thaát baïi. Vì ñoøi hoûi naøy ta caàn bieát veà baûn chaát cuûa söï ruûi ro ñeán möùc naøo, noùi theo saùch vôû laø moät thaùi ñoä ñoái vôùi ruûi ro. Thoâng thöôøng khi nghó ñeán ruûi ro ngöôøi ta coi ñoù laø moät dòp hay moät cô hoäi xem seõ aên hay thua, khaû naêng theá naøo. Thöïc ra, khi nghó ñeán ruûi ro ta phaûi hoûi xem neáu ruûi ro xaûy ra thì ta seõ phaûi chòu nhöõng haäu quaû gì? Chaúng haïn, naêm nay mìng 30 tuoåi, baét ñaàu boû tieàn ñaàu tö ñeå lo höu trí sau naøy, neáu sang naêm giaù chöùng khoaùn xuoáng thì haäu quaû thì haäu quaû seõ laø gì? Nhieàu hay ít? Naêm nay 45 tuoåi, con vöøa vaøo ñaïi hoïc phaûi lo chuyeän aên hoïc cho noù; tröôùc kia mình ñònh duøng tieàn lôøi coå phaàn haøng naêm cho vieäc naøy, baây giôø coå töùc xuoáng thì haäu quaû ra sao? Sau khi ñaõ bieát veà tính chaát cuûa söï ruûi ro nhö theá, ta coù theå xaùc ñònh thaùi ñoä cuûa mình ñoùi vôùi ruûi ro. Giuùp cho vieäc naøy, caùc chuyeân gia ñaõ ñöa ra moät vaøi caùch hoûi. Ví duï, baïn ñang ñaùnh baïc, nay ñaõ thua heát 1.000.000$. baây giôø baïn daùm boû ra bao nhieâu ñeå gôû laïi? Caùc caâu traû lôøi coù theå laø: boû cuoäc, boû ra 100.000$, 300.000$, nhieàu hôn theá. Ai daùm boû nhieàu töùc laø baïo gan. Neáu baïn khoâng coù maùu ñen ñoû thì coù nhöõng caâu hoûi khaùc. Chaúng haïn, coù bao giôø baïn daùm boû moät coâng vieäc ñang ngon laønh khi maø chöa coù saün moät vieäc khaùc chöa? Cô sôû laøm aên khoù khaên, baïn coù sôï bò maát vieäc khoâng trong khi bieát mình laøm gioûi vaø naêm ngoaùi môùi ñöôïc khen? Coù luoân luoân thuû moät soá tieàn ñeå phoøng khi baát traéc khoâng? Tuyø caâu traû lôøi baïn seõ bieát mình thuoäc loaïi naøo. Bieát mình laø ai xong baïn seõ tính toaùn ñeå ñaàu tö. Tính toaùn tröôùc khi ñaàu tö. Tröôùc khi ñaàu tö baïn seõ thöïc hieän saùu böôùc sau. Xaùc ñònh coù bao nhieâu tieàn ñeå ñaàu tö. Baïn phaûi xem xeùt toaøn boä tieàn baïc cuûa mình, löông boång, lôïi töùc haøng thaùng; nhöõng khoaûn phaûi chi trong ngaén haïn, daøi haïn ñeå cuoái cuøng tính ra ñöôïc moät soá tieàn coù theå ñem ñi ñaàu tö vaø daùm chaáp nhaän maát soá tieàn ñoù. Ngöôøi moâi giôùi seõ yeâu caàu baïn phaûi cho bieát nhöõng chi tieát veà lôïi töùc tröôùc khi môû cho baïn moät tröông muïc ñeå giao dòch vôùi hoï. Mình daùm chaáp nhaän ruûi ro ñeán möùc naøo hay xaùc ñònh muïc ñích cuûa vieäc ñaàu tö. Khi mua chöùng khoaùn baïn coù hai caùi lôïi: Ñöôïc chia coå töùc baèng tieàn maët töø coâng ty ñaõ baùn coä phieáu hoaëc tieàn laõi töø traùi phieáu.Tuy nhieân, coå töùc khoâng töï ñoäng coù hoaëc baûo ñaûm seõ coù, noù tuyø thuoäc vaøo coâng vieäc kinh doanh cuûa coâng ty vaø tuyø hoäi ñoàng quaûn trò quyeát ñònh coù chia coå töùc hay khoâng. Baïn seõ coù lôøi laõi töø söï taêng giaù cuûa soá chöùng khoaùn naém trong tay. Söï taêng giaù naøy tuyø thuoäc vaøo vieäc coù bao nhieâu ngöôøi saün saøng mua chöùng khoaùn ñoù, khi nhieàu ngöôøi muoán mua thì giaù seõ taêng, caùi naøy ñöôïc goïi laø laõi voán. Toùm laïi, toaøn boä lôïi ích maø baïn seõ höôûng khi mua chöùng khoaùn laø coå töùc vaø laõi voán. Söï coâng baèng treân ñôøi buoäc raèng neáu do ñaàu tö höôûng hai khoaûn kia thì baïn cuõng phaûi chaáp nhaän caùc ruûi ro, chæ caùi coù nhieàu caùo coù ít. Ruûi ro lôùn nhaát laø maát voán vì chöùng khoaùn cuûa coâng ty maø baïn caàm trôû neân voâ giaù trò. Caùi naøy goïi laø ruûi ro veà voán vaø goàm caùc loaïi sau: Ruûi ro do coâng vieäc kinh doanh cuûa coâng ty, laøm aên thua loã, hay khoâng ñaït ñeán tình traïng kinh doanh maø baïn mong chôø. Ruûi ro vì chæ mua chöùng khoaùn cuûa moät coâng ty. Khi baïn chæ ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn cuûa moät coâng ty maø nôi naøy laøm aên thua loã, giaù chöùng khoaùn cuûa noù giaûm thì baïn seõ bò loã. Muoán traùnh, baïn phaûi coù moät quyõ chöùng khoaùn. Ruûi ro veà laõi suaát. Khi mua traùi phieáu hay coå phaàn ñaëc öu maø laõi suaát leân xuoáng thì baïn cuõng chòu thieät haïi. Ruûi ro do thò tröôøng. Ruûi ro naøy xaûy ra khi chu kyø thò tröôøng ñi xuoáng. Coù khi c3 thò tröôøng cuøng xuoáng, nhö tröôøng hôïp TTCK suïp ñoå. Ruûi ro vì laïm phaùt. Ruûi ro vì thueá. Moät luùc naøo ñoù thueá seõ ñaùnh vaøo lôïi töùc nhaän ñöôïc. Vì caùc ruûi ro kia cho neân baïn phaûi xem mình laø daân baïo gan hay deø daët. Xaùc ñònh roài thì ñaëc muïc ñích aáy laø: Thöù nhaát laø kieám lôïi töùc ñeå chi duøng haøng thaùng. Khi nhaém ñích naøy thì phaûi ñaàu tö vaøo nhöõng chöùng khoaùn traû coå töùc cao; nhöng nhö theá chöa haún laø seõ khoâng maát voán, vaø phaûi mua chöùng khoaùn cuûa caùc coâng ty lôùn, laøm aên coù lôøi. Thöù hai, laøm giaøu töø töø. Khi ñaàu tö caùch naøy baïn phaûi naém moät quyõ chöùng khoaùn ñeå kieám tieàn töø töø nhôø taêng laõi voán. Ngöôøi ñaàu tö caùch naøy nhìn daøi haïn, khoâng chaáp nhaän ruûi ro lôùn vaø nhaän ra ñöôïc raèng chöùng khoaùn coù khi khoâng cho coå töùc cao maø nhieàu khi giaù laïi dao ñoäng nöõa. Thöù ba, laøm giaøu nhanh. Caùch naøy buoäc nhaø ñaàu tö phaûi mua nhöõng chöùng khoaùn maø coù laõi voán taêng nhieàu trong ngaén haïn cuõng nhö daøi haïn. Hoï khoïng coøn ñeå yù ñeán vieäc traû coå töùc, vaø baûo toàn voán. Chöùng khoaùn thích hôïp cho muïc ñích naøy thöôøng coù möùc sinh lôïi cao nhöng cuõng maát giaù nhö chôi. Thöù tö, ñaàu cô. Caùch naøy laøm cho giaù khoâng taêng voït hay huït haãng, nhôø ñoù ngöôøi ñaàu tö khoâng bò rôi vaøo hai theá cöïc lôøi vaø cöïc loã to maø lôøi laõi cöù bình bình, vaø nhaát laø nhöõng ngöôøi ñaàu tö nhoû khoâng bò maát heát tieàn. Sau khi ñaõ löôïng heát söùc mình vaø xem muïc ñích naøo laø thích hôïp, coù khi baïn phaûi thay ñoåi muïc ñích ñaàu tö luùc ñaàu. Xem raèng ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn coù phaûi laø moät phöông thöùc thích hôïp khoâng. Noùi chung ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn laø aùch thích hôïp nhaát ñeå ñaït ñöôïc cuøng moät luùc nhieàu muïc ñích. Theá nhöng noù cuõng khoâng hôïp vôùi ai sôï maát voán vì giaù thay ñoåi luoân. Söï thay ñoåi aáy laøm cho moät soá ngöôøi sôï, ngöôøi khaùc khoâng. Ñoái vôùi nhöõng ai khoâng rôi vaøo hai thaùi cuïc naøy, hoï chaáp nhaän moät soá ruûi ro naøo ñoù ñeå thu lôïi ôû moät möùc treân trung bình vaø trong laâu daøi. Nhöõng ngöôøi bình bình naøy seõ choïn moät soá hình thöùc ñeå ñaàu tö (göûi ngaân haøng, mua ñaát...) trong ñoù mua chöùng khoaùn chæ laø moät phaàn. Quaù trình choïn löïa caùc loaïi hình ñeå ñaàu tö ñöôïc goïi laø phaân boá cuûa caûi; cho deã hieåu chuùng ta goïi laø loaïi hình ñaàu tö. Caùch ñoù veà ñaïi theå seõ nhö sau: Moät, xaùc ñònh boû tieàn vaøo daïng taøi saûn naøo. Bình thöôøng, taøi saûn naèm döôùi ba daïng: Tieàn maët vaø nhöõng thöù töông ñöông nhö traùi phieáu ngaén haïn. Coå phieáu. Traùi phieáu vaø caùc loaïi chöùng khoaùn cho moät lôïi töùc coá ñònh. Hai, xaùc ñònh soá tieàn seõ boû vaøo moãi daïng taøi saûn ñoù. Noùi caùch khaùc laø neáu coù 100.000$ ñeå ñaàu tö thì baïn seõ boû vaøo moãi daïng kia bao nhieâu tieàn. Ñeå laøm vieäc naøy baïn phaûi thu nhaäp thoâng tin ñeå xem trong quaù khöù trong caùc daïng aáy caùi naøo leân giaù, maát giaù ñeå ñònh cho moãi caùi laø bao nhieâu. Khoâng coù moät maãu möïc naøo cho vieäc ñònh ñoaït aáy. Tuy nhieân, coù moät söï phaân boå taøi saûn ñaõ ñöôïc coi laø oå ñònh vaø coù truyeàn thoáng laø neáu coù 100$ thì boû vaøo coå phieáu 55, traùi phieáu 35 vaø tieàn maët laø 10. Söï phaân boå aáy cho thaáy ñeå tieàn cuûa mình noù leân thì phaûi daønh öu tieân cho coå phieáu. Thöù ba, quyeát ñònh trong moãi daïng ñoù thì choïn loaïi chöùng khoaùn naøo, cuûa coâng ty naøo. Muoán ñònh phaûi tìm xem chöùng khoaùn cuûa coâng ty naøo cung caáp coå töùc ñeàu ñaën, coâng ty naøo coù laõi voán nhanh. Thöù tö, quyeát ñònh boû bao nhieâu tieàn vaøo moãi loaïi chöùng khoaùn cuûa caùc coâng ty ñaõ choïn. Vieäc choïn loaïi hình ñaàu tö phöùc taïp thì phaûi phaân tích kyõ caøng, ñaày ñuû caùc thoâng tin veà thò tröôøng, nhöõng bieán chuyeån chung cuûa neàn kinh teá, vaø chöùng khoaùn cuûa caùc coâng ty nhaát ñònh. Thöôøng laø, ngöôøi ta phaûi nhôø ñeán caùc coá vaán veà taøi chính. Vì söï phöùc taïp naøy neân môùi phaûi hoûi chöùng khoaùn coù phaûi laø moät hình thöùc ñeå ñaàu tö thích hôïp khoâng. Laøm sao ñeå choïn chöùng khoaùn cho ñuùng. Hoûi nhö theá laø hoûi laøm sao ñeå bieát ñöôïc coâng ty naøo laøm aên gioûi hay dôû? Laøm theá naøo ñeå bieát hoaït ñoäng cuûa coâng ty mình choïn mua chöùng khoaùn. ÔÛ Myõ ngöôøi ta phaân tích caùc döõ kieän veà hoaït ñoäng cuûa coâng ty trongba vaên baûn do coâng ty phaùt haønh: tôø baùo baïch ñaõ ñöôïc UBGDCK cho ñaêng kyù, baùo caùo haøng naêm, vaø baùo caùo haøng quyù coâng ty phaûi noäp cho UBGDCK. Baûn caùo baïch seõ khoù tìm khi coâng ty ñaõ baùn chöùng khoaùn ñi roài. Baûn baùocaùo haøng naêm vaø quyù coù theå vieát thö yeâu caàu coâng ty göûi. Ñoïc vaø phaân tích nhöõng thoâng tin trong ñoù ñeå ñaùnh giaù coâng ty. Vieäv naøy raát khoù. Ñeå giuùp ngöôøi ñaàu tö khoûi vaát vaû coù hai coâng ty laø Standard & Poor’s vaø Vaiue Line soaïn caùc baûn nghieân cöùu caùc coâng ty, baùn cho coâng chuùng. Ngoaøi ra, ngöôøi ñaàu tö coù theå theo doõi giaù caû chöùng khoaùn cuûa caùc coâng ty ñaêng treân caùc baùo veà taøi chính moãi ngaøy; neáu ngaïi caû vieäc naøy, thì hoï hoïi thaêm caùc coâng ty tö vaán vaø phaûi traû phí. Luùc naøo thì mua chöùng khoaùn. Thöôøng thöôøng ngöôøi ta mua chöùng khoaùn khi thaáy noù saép söûa leâ vaø baùn ñi khi thaáy noù saép xuoáng. Tìm ra nhöõng daáu chæ ñeå bieát chöùng khoaùn saép leân hay xuoáng ñoøi hoûi phaûi bieát phaân tích chöùng khoaùn. Veà caùch phaân tích coù hai tröôøng phaùi. Moät phaùi goïi laø phaân tích kyõ thuaät: Tìm caùch xaùc ñònh nhöõng ñieàu kieän trong ñoù xu höôùng hay chieàu ñi cuûa giaù chöùng khoaùn seõ leân hay xuoáng vaø ñöa ra caùc daáu hieäu giuùp quyeát ñònh neân mua hay baùn. Phaùi phaân tích cô caáu: tìm caùch xaùc ñònh giaù trò thöïc söï cuûa coâng ty hay cuûa thò tröôøng. Hoï tìm caùch giuùp nhaø ñaàu tö öôùc tính ñeå khi naøo giaù trò thöïc (hay coá höõu) cuûa coâng ty phaûn aùnh trong giaù cuûa chöùng khoaùn cuûa noù baùn treân thò tröôøng. Coù luùc giaù cuûa chöùng khoaùn treân thò tröôøng cao hôn hay thaáp hôn giaù trò thöïc cuûa coâng ty. Luùc giaù cuûa thò tröôøng thaáp hôn giaù trò thöïc thì mua vaøo vaø khi cao hôn thì baùn ñi. Ñi keøm vôùi nhöõng söï ñaùnh giaù naøy laø coù moät chieán löôïc ñaàu tö. Thöôøng thöôøng, moïi ngöôøi tính chuyeän daøi haïn trong vieäc ñaàu tö hoï khoâng quan taâm ñeán chuyeän luùc naøo neân mua hay baùn. Rieâng nhöõng ngöôøi ñaàu cô, hoï theo doõi kyõ nhöõng thôøi ñieåm naøy. Chieán löôïc ñaàu tö. Noùi chieán löôïc töùc laø ñaët caâu hoûi caùch naøo hay nhaát ñeå ñaàu tö. Ngöôøi ta ñöa ra saùu caùch ñi töø deø daët ñeán baïo gan ñeå moãi ngöôøi choïn löïa. Tröø caùch ñaàu tieân, naêm caùch coøn laïi ñoøi hoûi phaûi theo doõi, phaân tích vaø nghieân cöùu caùc thoâng tin treân thò tröôøng hay nhôø tö vaán. Saùu chieán löôïc ñaàu tö laø: Moät, mua roài giöõ luoân. Caùch naøy ñôn giaûn, choïn mua chöùng khoaùn cuûa nhöõng coâng ty laøm aên phaùt ñaït roài giöõ luoân ñeå höôûng coå töùc vaø laõi voán. Hai, mua ñeàu ñaën. Trong töøng thôøi kyø nhaát ñònh boû moät soá tieàn koâng thay ñoåi ñeå mua chöùng khoaùn cuûa coâng ty laøm aên phaùt ñaït maø khoâng quan taâm ñeán giaù cuûa noù leân hay xuoáng. Ba, giöõ cho khoái tieàn khoâng thay ñoåi. Boû ra moät soá tieàn nhaát ñònh ñeå coù moät quyõ chöùng khoaùn vaø coi ñoù nhö moät khoái tieàn. Duy trì khoái tieàn ñoù maø khoâng quan taâm ñeán iaù caû. Neáu khoái tieàn taêng, do giaù chöùng khoaùn taêng thì baùn bôùt ñi ñeå cho noù nhö cuõ. Laáy tieàn ôû moät nguoàn khaùc chöù khoâng laáy töø soá tieàn ñaõ ñaàu tövaøo caùi loái môùi kia. Boán, giöõ cho tæ leä taïo thaønh khoái tieàn khoâng thay ñoåi. Noù cuõng gioáng nhö caùch treân nhöng vaøo saâu. ÔÛ ñaây ta xem trong khoái tieàn kia coù maáy thaønh phaàn, ví duï traùi phieáu 50%, coå phieáu 50%, neáu phaàn naøo taêng thì baùn noù bôùt ñi, phaàn naøo giaûm thì mua noù vaøo ñeå giöõ cho tæ leä kia khoâng ñoåi. Naêm, mua chöùng khoaùn nhöng traû tieàn theo ñònh möùc, soá coøn laïi vay caû ngöôøi moâi giôùi. Saùu, möôïn haøng cuûa ngöôøi moâi giôùi ñeå baùn. Keát luaän phaàn III : ÔÛ phaàn naøy chuùng ta ñaõ ñeà caäp ñeán vieäc laøm gì khi tham gia TTCK. Trong ñoù chuùng ta ñaõ ñeà caëp ñeán caùc böôùc phaûi laøm khi ñònh ñaàu tö, caùc kyõ thuaät ñaùnh giaù cuûa coâng ty. Nhö vaäy trong toaøn ñeà aùn naøy chuùng ta ñaõ tìm hieåu ñöôïc : Toaøn caûnh TTCK TTCK vaän haønh nhö theá naøo? Laøm gì khi tham gia TTCK Keát luaän toaøn boä ñeà aùn : qua ñeà aùn chuùng ta ñaõ tìm hieåu ñöôïc toaøn caûnh TTCK. Muïc ñích nghieân cöùu ñeà aùn naøy laø muoán tìm hieåu veà quaù trình hình thaønh vaø caùch hoaït ñoäng cuûa TTCK . Toâi ñaõ tìm hieåu ñöôïc TTCK hoaït ñoäng ra sao? Taïi sao laïi coù söï thaéng thua trong TTCK? Ñieàu maø toâi quan taâm vaø thaéc maéc cuõng ñaõ ñöôïc giaûi quyeát trong ñeà aùn naøy, ñoù laø caùch tham gia vaø söï thaéng thua trong TTCK. Cho neân TTCK laø moät con ñöôøng thaät baèng phaúng ñoái vôùi nhöõng ai bieát, caùch hoaït ñoäng, qui luaät vaø söï gan daï. VAÄY TÔÙI ÑAÂY EM ÑAÕ TRÌNH BAØY XONG BAØI TIEÅU LUAÄN VEÀ VAÁN ÑEÀ TOAØN CAÛNH VEÀ THÒ TRÖÔØNG CHÖÙNG KHOAÙN.