Toàn cầu hóa và hội nhập Kinh Tế Quốc Tế

c t­ b¶n ph¸t triÓn, ®ang ph¸t triÓn vµ chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ th× héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng t¹o ra rÊt nhiÒu c¬ héi thuËn lîi trong viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia vµ tÊt nhiªn còng ®Æt ra kh«ng Ýt th¸ch thøc. ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh ®æi míi chuyÓn sang ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. V× vËy viÖc ®Èy m¹nh tham gia héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi lµ mét néi dung khÝa c¹nh quan träng. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy, em ®· lùa chän ®Ò tµi "Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ - mét nhiÖm vô träng t©m cña n­íc ta hiÖn nay". Nh©n ®©y, em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o Mai H÷u Thùc ®· tËn t×nh h­íng dÉn em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. B Néi dung I. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ toµn cÊu ho¸ kinh tÕ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 1. Kh¸i niÖm 1.1. Kh¸i niÖm vÒ toµn cÇu ho¸. Trong h¬n mét thËp kû trë l¹i ®©y xu thÕ toµn cÇu ho¸ gia t¨ng ngµy cµng m¹nh mÏ.Vµ cïng víi ®iÒu ®ã lµ nh÷ng c¸ch lý gi¶i vµ th¸i ®é kh«ng gièng nhau®èi víi xu thÕ nµy. Cã quan ®iÓm cho r»ng toµn cÇu ho¸ chØ míi xuÊt hiÖn gÇn ®©y. Toµn cÇu ho¸ ®­îc hiÓu lµchÝnh s¸ch cña MÜ nh»m bµnh tr­íng quyÒn lùc,thèng trÞ thÕ giíi theo kiÓu MÜ,th­c chÊt toµn cÇu ho¸ lµ MÜ ho¸.Quan niÖm nµy ®· ®Èy tíi th¸i ®é ph¶i chèng l¹i qu¸ tr×nh nµy nh»m ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn ®éc lËp,®a d¹ng cña c¸c quèc gia. Lo¹i quan ®iÓm thø hai lµ quan ®iÓm thõa nhËn tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña quèc tÕ ho¸,toµn cÇu ho¸.Nh­ng trong quan ®iÓm nµy còng cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau:Cã ng­êi cho r»ngtoµn cÇu ho¸ xÐt vÒ b¶n chÊt lµ qu¸ tr×nh t¨ng lªn m¹nh mÏ nh÷ng mèi liªn hÖ sù ¶nh h­ëng, t¸c ®éng lÉn nhau phô thuéc lÉn nhau cña tÊt c¶ c¸c khu vùc, c¸c quèc gia c¸c d©n téc trªn toµn thÕ giíi ;cã ng­êi l¹i cho r»ng : “Toµn cÇu ho¸ lµ giai ®o¹n cao cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt trªn thÕ giíi,lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ khoa häc c«ng nghÖ” MÆc dï cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ toµn cÇu ho¸ nh­ng ®iÓm quan träng mµ ta nhËn thÊy lµ toµn cÇu ho¸ kh«ng chØ lµ qu¸ tr×nh ph¶n ¸nh sù gia t¨ng cña c¸c mèi quan hÖ phô thuéc lÉn nhau mµ nÐt quan träng h¬n lµ ph¶n ¸nh qui m« cña c¸c ho¹t ®éng liªn quèc gia.Tõ ®ã ta cã thÓ ®­a ra m«t kh¸i niÖm mang tÝnh chÊt kh¸i qu¸t vÒ toµn cÇu ho¸: “Toµn cÇu ho¸ lµ sù gia t¨ng m¹nh mÏ c¸c mèi quan hÖ g¾n kÕt,t¸c ®éng phô thuéc lÉn nhau,lµ qu¸ tr×nh më réng qui m« vµ c­êng ®é ho¹t ®éng gi÷a c¸c khu vùc,c¸c quèc gia c¸c d©n téc trªn ph¹m vi toµn cÇu trong sù vËn ®éng ph¸t triÓn” Víi quan niÖm nh­ vËy thÕ giíi ho¸ còng cã nghÜa lµ toµn cÇu ho¸ vµ quèc tÕ ho¸ ®­îc xem nh­ giai ®o¹n tr­íc ®ã cña toµn cÇu ho¸. Quèc tÕ ho¸,toµn cÇu ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh,vµ v× vËy nã kh¸c víi c¸c vÊn ®Ò toµn cÇu. Tham gia vµo qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸,toµn cÇu ho¸ chÝnh lµ thùc hiÖn héi nhËp quèc tÕ. Toµn cÇu ho¸ lµ mét xu h­íng bao gåm nhiÒu ph­¬ng diÖn: kinh tÕ, chÝnh trÞ,v¨n ho¸,x· héi v.v...Trong c¸c mÆt ®ã th× toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ®ang lµ xu thÕ næi tréi nhÊt,nã võa lµ trung t©m võa lµ c¬ së vµ còng lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¸c lÜnh vùc kh¸c cña xu thÕ toµn cÇu ho¸ nãi chung.Gièng nh­ kh¸i niÖm toµn cÇu ho¸ th× còng cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ.Sau ®©y lµ kh¸i niÖm phæ biÕn nhÊt: “Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ chÝnhlµ sù gia t¨ng nhanh chãng c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vùt qua mäi biªn giíi quèc gia,khu vùc,t¹o ra sù phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ trong sù vËn ®éng ph¸t triÓn h­íng tíi mét nÒn kinh tÕ thÕ giíi thèng nhÊt.sù gia t¨ng cña xu thÕ nµy®­îc thÓ hiÖn ë sù më réng møc ®é vµ qui m« mËu dÞch thÕ giíi,sù l­u chuyÓn cña c¸c dßng vèn vµ lao ®éng trªn ph¹m vi toµn cÇu.” 1.2 Kh¸i niÖm khu vùc ho¸. Cïng víi toµn cÇu ho¸ vµ bæ sung cho toµn cÇu ho¸ lµ xu thÕ khu vùc ho¸. Xu thÕ khu v­c ho¸ võa lµ sù thÓ hiÖn võa lµ sù ph¶n øng ®èi víi xu thÕ toµn cÇu ho¸.Trong quan hÖ víi toµn cÇu ho¸ th× xu thÕ khu vùc ho¸ ®­îc xem lµ b­íc chuÈn bÞ ®Ó tiÕn tíi toµn cÇu ho¸,mÆt kh¸c khu vùc ho¸ hiÖn nay ph¶n ¸nh mét thùc tr¹ng co côm nh»m b¶o vÖ nh÷ng lîi Ých t­¬ng ®ång gi÷a mét vµi quèc gia tr­íc nh÷ng nguy c¬,nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc do toµn cÇu ho¸ ®¨t ra. Khu vùc ho¸ ph¶n ¸nh sù kh¸c biÖt,m©u thuÉn vÒ lîi Ých gi÷a c¸c quèc gia khu vùc trong mét thÕ giíi ®a d¹ng,trong ®ã sù hîp t¸c liªn kÕt quèc tÕ ngµy cµng t¨ng lªn nh­ng cuéc ®Êu tranh v× lîi Ých quèc gia,d©n téc,khu vùc còng rÊt gay g¾t quyÕt liÖt. Khu vùc ho¸ cã nhiÒu møc ®é kh¸c nhau t­ mét vµi n­íc vµ mét vµi vïng l·nh thæ ®Õn nhiÒu n­íc tham gia vµo mét tæ chøc nh»m hç trî cho nhau trong ph¸t triÓn, tËn dông nh­ng ­u thÕ cña khu vùc trong qu¸ tr×nh tham gia nÒn kinh tÕ toµn cÇu. 1.3. Kh¸i niÖm vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ C¸c vÊn ®Ò kinh tÕ kh«ng chØ mang c¸c ®Æc tr­ng kinh tÕ ®¬n thuÇn ma lu«n g¾n liÒn víi mét hÖ th«ngs chÝnh trÞ lµ nÒn t¶ng cña nã. VÒ mÆt thùc tiÔn râ r»ng ë quèc gia nµo còng vËy, ng­êi ta chØ chÊp nhËn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mét khi lîi Ých cña quèc gia ®ã c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi ®­îc ®¶m b¶o. Víi c¸ch tiÕp cËn nµy cã thÓ hiÓu héi nhËp kÝnh tÕ quèc tÕ kh«ng chØ la qu¸ tr×nh tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mµ cßn ®­îc biÓu hiÖn trong b¶n th©n hÖ thèng chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi n­íc. Nh­ vËy cã thÓ x¸c ®Þnh héi nhËp kÝnh tÕ quèc tÕ lµ viÖc c¸c n­íc ®i t×m kiÕm mét sè ®iÒu kiÖn nµo ®ã mµ hä cã thÓ thèng nhÊt ®­îc víi nhau, kÓ c¶ dµnh cho nhau nh­ng ­u ®·i, t¹o ra nh­ng ®iÒu kiÖn c«ng b»ng, cã ®i cã l¹i trong quan hÖ hîp t¸c víi nhau... nh»m khai th¸c c¸c kh¶ n¨ng lÉn nhau phôc vô cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh. §Ó thùc hiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, c¸c ®iÒu kiÖn chung ®­îc quy ®Þnh ®èi víi mçi quèc gia, lµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ mét c¸ch c«ng khai, râ rµng. Cô thÓ, c¸c tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ hay khu vùc nãi chung ®Òu ho¹t ®éng theo 4 nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: - C«ng b»ng: c¸c n­íc dµnh cho nhau quy chÕ ­u ®·i cao nhÊt cña m×nh vµ chung cho mäi n­íc (nghÜa lµ mäi hµng ho¸ vµ dÞch vô cña c¸c c«ng ty c¸c n­íc ®èi t¸c ®Òu ®­îc h­ëng mét chÝnh s¸ch ­u ®·i chung); ®ång thêi kh«ng ph©n biÖt chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i gi÷a c¸c c«ng ty: mäi chÕ ®é chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ trong mçi n­íc ®Òu ph¶i b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc, gi÷a hµng nhËp khÈu vµ hµng s¶n xuÊt néi ®Þa. - Tù do ho¸ th­¬ng m¹i: c¸c n­íc chØ ®­îc sö dông thuÕ lµm c«ng cô b¶o hé cho nÒn s¶n xuÊt cña m×nh, c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan nh­ giÊy phÐp, quota, h¹n ng¹ch xuÊt nhËp kh©u... ®Òu kh«ng ®­îc sö dông, c¸c biÓu thuÕ nµy ®Òu ph¶i cã lé tr×nh râ rµng c«ng khai vÒ viÖc gi¶m dÇn ®Õn tù do ho¸ hoµn toµn (thuÕ suÊt b»ng 0%). - Lµm ¨n hay th­¬ng l­îng víi nh©u ph¶i trªn c¬ së cã ®i cã l¹i: khi nÒn kinh tÕ thÞt r­êng cña mét n­íc thµnh viªn bÞ bÞ hµng nhËp kh©u ®e do¹ th¸i qu¸ ho¹c bÞ nh÷ng biÖn ph¸p phËn biÖt ®èi xö g©y h¹i, th× n­íc ®ã cã quyÒn kh­íc tõ mét nghÜa vô nµo ®ã hoÆc cã thÓ cã nh÷ng hµnh ®éng khÈn cÊp cÇn thiÕt, ®­îc c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c thõa nhËn, ®Ò b¶o vÖ quyÒn lîi cua nÒn kinh tÕ trong n­íc. - C«ng khai mäi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­. Víi c¸c ®iÒu kiÖn vµ nguyªn t¾c trªn, n­íc “ ®i sau” nh­ n­íc ta cã nhiÒu thuËn lîi, nhÊt lµ häc hái kinh nghiÖm cña c¸c n­íc “®i tr­íc”, nh­ng còng ph¶i chÞu rÊt nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc, mµ quan träng hµng ®Çu lµ b¶o hé nÒn s¶n xuÊt trong n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp viÖt nam, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp míi “ch©n ­ít ch©n r¸o” b­íc vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §©y khong chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc b¶o hé thuÇn tuý cho nÒn kinh tÕ, cho tõng doanh nghiÖp, mµ cßn lµ vÊn ®Ò cña yªu cÇu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong giai ®o¹n míi viÖc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh tù do ho¸. Kh«ng thÓ cã héi nhËp quèc tÕ mµ kh«ng cã tù do ho¸ kinh tÕ, ®©y lµ mét ®Æc ®iÓm míi cña xu thÕ toµn cÇi ho¸ ngµy nay. VÊn ®Ò quan träng trong viÖc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ cÇn x¸c ®Þnh møc ®é tiÕn tr×nh héi nhËp vµ tù do ho¸ nh­ thÕ nµo cho phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ®Ó cã thÓ ph¸t huy ®­îc c¸c thÕ m¹nh cña ®Êt n­íc, tËn dông ®­îc nh÷ng ­u thÕ cña hîp t¸c quèc tÕ, t¹o r¸ sù ph¸t triÓn v­ît bËc cña nÒn kinh tÕ quèc gia, n©ng cao vÞ thÕ cña m×nh trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. 2. C¸c nh©n tè thóc ®Èy qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ NhiÒu thÕ kØ tr­íc, nh÷ng tiÕn bé trong kü thuËt hµng h¶i, c«ng nghÖ ®ãng tµu, khai ph¸ giao th«ng, nh÷ng ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng hµng ho¸ ®· t¹o ®iÒu kiÖn më mang giao l­u bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia. Tr¶i qua qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi, quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng trë nªn phæ biÕn, bao qu¸t nhiÒu lÜnh vùc víi nhiÒu h×nh thøc. §Æc biÖt vµi chôc n¨m gÇn ®©y xuÊt hiÖn nh÷ng yÕu tè kinh tÕ kü thuËt rÊt míi dÉn ®Õn b­íc ph¸t triÓn nh¶y vät cua toµn cÇu ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ. Sau ®©y lµ 6 yÕu tè c¬ b¶n thóc ®Èy qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸: 2.1. Sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña lùc l­îng s¶n xuÊt Thùc tiÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang cho thÊy b­íc qu¸ ®é tõ nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ tri thøc, ®iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn râ ë c¸c quèc gia ph¸t triÓn. Cïng víi nã c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn còng ®· kÕt hîp b­íc chuyÓn n«ng nghiÖp lªn c«ng nghiÖp kÕt hîp nh÷ng b­íc nh¸y t¾t ®Ó rót ng¾n qu¸ tr×nh x©y dùng nh÷ng c¬ së cña nÒn kinh tÕ tri thøc. Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ tri thøc dù trªn c¸c c«ng nghÖ cã hµm l­îng khoa hoc kü thuËt cao, nhÊt lµ c«ng nghÖ th«ng tin ®· më ra ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù ®Èy nhanh xu thÕ toµn cÇu ho¸, vÝ dô nh­: c¸c c«ng nghÖ míi lµm t¨ng tèc ®é giao dÞch kinh doanh, rót ng¾n kho¶ng c¸ch vÒ kh«ng gian vµ thêi gian. C«ng nghÖ th«ng tin ®ång thêi còng gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ, t¹o ®iÒu kiÖn cho d©n chñ ph¸t triÓn, thóc ®Èy nhu cÇu më cña, giao l­u héi nhËp. Tãm l¹i, chÝnh sù ph¸t triÓn nh­ vò b¶o cña khoa häc kü thuËt ®· lµm ph¸ vì hµng rµo ng¨n c¸ch ®Þa giíi trong giao dÞch cña con ng­êi trªn tÊt c¶ c¸c mÆt gi·u c¸c quèc gia. §iÒu nµy ®· ®Èy quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ lªn mét thêi kú míi, thêi kú toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Cac quèc gia dï muèn hay kh«ng dÒu chÞu t¸c ®éng cña cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ ®­¬ng nhiªn ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay kh«ng thÕ kh«ng tham gia qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, tøc lµ héi nhËp quèc tÕ. 2.2. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ thi tr­êng Qua tr×nh quèc tÕ ho¸, toµn cÇu ho¸ cã sù g¾n bã chÆt chÏ víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña kinh tÕ thi tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn ®· më ra ®iÒu kiÖn cho sù gia t¨ng xu thÕ quèc tÕ ho¸, thÓ hiÖn trªn hai khÝa c¹nh chÝnh: Thø nhÊt, kÝnh tÕ thÞ tr­êng më ra c¬ së, ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, lµm cho quy m« s¶n xuÊt kh«ng bã hÑp trong ph¹m vi cua tõng quèc gia mµ mang tÇm quèc tÕ, nh­ vËy còng cã nghÜa lµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, g¾n c¸c què gia vµo sù rµng buéc cña s¶n xuÊt vµ tiªu thô. Thø hai, nÒn kinh tÕ thi tr­êng ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia ®­a l¹i c¬ chÕ thèng nhÊt cho sö lý c¸c mèi quan hÖ, ®ã lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng. Cã thÓ nãi, ngµy nay nÒn kinh tÕ thÕ giíi thèng nhÊt víi c¬ chÕ vËn hµnh : c¬ chÕ thi tr­êng. Kinh tÕ thi tr­êngcµng ph¸t triÓn th× sù giao thoa th©m nhËp lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ cµng t¨ng. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng chØ ë sù më réng qui m« vÒ kh«ng gian, vÒ sù x©m nhËp rµng buéc lÉn nh©u gi÷a c¸c quèc gia mµ cßn thÓ hiÖn ë sù ph¸t triÓn theo chiÒu s©u. §ã lµ sù bïng næ ph¸t triÓn cña thi tr­êng tµi chÝnh g¾n liÒn víi sù xuÊt hiÖn cña mét lo¹t c«ng cô míi trong thanh to¸n giao dÞch. Thi tr­êng s¶n phÈm hµng ho¸ còng gia t¨ng m¹nh mÏ thÓ hiÖn ë qui m« ch­a tõng cã cña khèi luqongj giao dich th­¬ng m¹i vµ ë sù ph¸t triÓn cña c¸c dang giao dÞch míi nh­ th­¬ng m¹i dÞch vô vµ ®iÖn tö. Nh­ vËy cã thÓ thÊy s­ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¬ chÕ thÞ tr­êng chÝnhlµ c¬ së, ®iÒu kiÖncho qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸. Nh×n chung c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ngµy nay®Ìu dùa trªn c¬ chÕ thÞ tr­êng, sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn vµ c«ng côcña kinh tÕ thÞ tr­êng trong ho¹t ®éng kinh doanh, ®­a l¹i mét kh«ng gian réng lín, kh«ng gian toµn cÇu cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ l­u chuyÓnc¸c yÕu tè cña chÝnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt Êy, 2.3 Sù gia t¨ng cña c¸c vÊn ®Ò toµn cÇu trong bèi c¶nh thÕ giíi kÕt thóc chiÕn tranh l¹nh b­íc vµo thêi k× hoµ b×nh hîp t¸c vµ ph¸t triÓn. Trong vµi thËp niªn trë l¹i ®©y nÒn kinh tÕ thÕ giíi ph¸t triÓn m¹nh mÏ nh­ng kÐo theo ®ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt toµn cÇunh­ sù ph©n ho¸ giµu nghÌo, sù « nhiÔm m«i tr­êng, dÞch bÖnh...Nh÷ng vÊn ®Ò nµy liªn quan ®Õn mäi quèc gia, cã t¸c ®éng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, nã quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn tån vong cña toµ thÓ céng ®ång nh©n lo¹i. Do ®ã khi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt toµn cÇu ph¶i cã sù nç lùc cña mäi quèc gia, sù liªn kÕt søc lùc cña c¶ céng ®ång. B¶n th©n mçi quèc gia cho dï tiÒm lùc m¹nh ®Õn ®©u còng kh«ng thÓ gi¶i quyÕt næi vÊn ®Ò liªn quan ®Õn toµn thÕ giíi. §©y chÝnh lµ c¬ së kh¸ch quan qui ®Þnh , thóc ®Èy cho viÖc tiÕn tíi thèng nhÊt nh÷ng qui ph¹m chung cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. 2.4 Sù bµnh tr­íng cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia Víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña s¶n xuÊt trong chñ nghÜa t­ b¶n tÊt yÕu dÉn ®Õn sù t©p trung s¶n xuÊt vµ dÉn ®Õn ®éc quyªn. Trong lÞch sö cña nÒn s¶n xuÊt thÕ giíivµo cuèi thÕ kû 19 ®Çu thÕ kû 20 vµ nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû 21 nµy d­íi sù t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt®· ®­a l¹i sù ph¸t triÓn ch­a tõng cã cña c¸c c«ng ti xuyªn quèc gia. §Õn nay cã gÇn kho¶ng 60000 c«ng ti xuyªn quèc gia ®ang kiÓm so¸t 2/3 nÒn th­ong m¹i thÕ giíi, 4/5 nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp ë n­íc ngoµi vµ 9/10 kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ thÕ giíi. Víi søc m¹nh nh­ vËy c¸c c«ng ti xuyªn quèc gia kh«ng nh÷ng cã ­u thÕ trong ph©n phèi tµi nguyªn trªn ph¹m vi thÕ giíi gióp cho viÖc thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ®i vµo chi tiÕt ho¸ mµ cßn th«ng qua viÖc toµn cÇu ho¸ s¶n xuÊt vµ kinh doanh ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c c«ng ti xuyªn quèc gia trªn ®Þa phËn toµn cÇu ®· t¹o ra m¹ng l­ãi liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ. C¸c quèc gia cã thÓ tham gia ngay vµo d©y chuyÒn s¶n xuÊt quèc tÕ vµ còng v× vËy mèi quan hÖ phô thuéc lÉn nhau gia t¨ng. C¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ®· ®ãng vai trß rÊt lín trong viÖc t¨ng møc xuÊt khÈu, gia t¨ng m¹nh mÏ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp nøoc ngoµi vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Èy m¹nh tiÕn trinhf héi nhËp cña nÒn kinh tÕ nµy vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi nãi chung. Nh­ vËy sù ph¸t triÓn vµ x©m nhËp ngµy cµng m¹nh cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia vµo c¸c nÒn kinh tÕ d©n téc ®· gãp phÇn xo¸ bá sù ng¨n c¸ch biÖt lËp trong ph¸t triÓn cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi. C¸c quèc gia d©n téc tõng b­íc thamm gia, thÝch øng víi c¸c chuÈn mùc cña nÒn kinh tÕ quèc tÕ ®ång thêi nã còng ®em l¹i nÐt míi tõ nh÷ng b¶n s¾c riªng, bæ sung vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu lµmm gia t¨ng tÝnh ®a d¹ng cña nã. 2.5 Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c ®Þnh chÕ toµn cÇu vµ khu vùc. C¸c ®Þnh chÕ toµn cÇu ra ®êi nh»m ®¸p øng ®ßi hái cña xu thÕ quèc tÕ ho¸, toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. Sù tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña c¸c ®Þnh chÕ toµn cÇu vµ khu vùc l¹i gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn h¬n n÷a cña xu thÕ toµn cÇu ho¸. Trong c¸c tæ chøc kinh tÕ- th­¬ng m¹i-tµi chÝnh toµn cÇu vµ khu vùc cã ¶nh h­áng lín tíi qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ph¶i kÓ ®Õn ¦TO, IMF, ¦B vµ c¸c tæ chøc khu vùc kh¸c nh­ EU, NAFTA, APEC...Víi c¸c môc tiªu chøc n¨ng cña m×nh c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ ®· tham gia vµ thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ quèc tÕ, ®iÒu phèi vµ qu¶n lÝ c¸c ho¹t ®éng nµy. Cho dÌu tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c tæ chøc nµy cßn ®ùoc ®¸nh gi¸ kh¸c nhau xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm lîi Ých quèc gia, song kh«ng ai kh«ng thõa nhËn sù cÇn thiÕt vµ vai trß cña chóng, thËm chÝ ®ang ®Æt ra yªu cÇu vÒ hoµn thiÖnc¬ cÊu tæ chøc, ®æi míi nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña chóng. T¸c ®éng cña c¸c tæ chøc toµn cÇu vµ ®Æc biÖt lµ c¸c tæ chøc khu vùc ®Õn xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ thÓ hiÖn ë hai ®iÓm chÝnh: -Thø nhÊt, viÖc tham gia vµo c¸c tæ chøc nµy cho phÐp c¸c quèc gia ®ùoc h­áng nh÷ng ­u ®·i cña ho¹t ®éng kinh doanh khu vùc; thóc ®Èy c¸c quèc gia trong khu vùc tiÕn ®Õn nh÷ng chuÈn mùc chung trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Trªn c¬ së c¸c tho· thuËn hîp t¸c song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng®· lµm t¨ng lªn sù g¾n bã tuú thuéc l©n nhau gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ, thùc chÊt nã ®· thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ngµy cµng s©u s¾c trong néi bé tæ chøc. -Thø hai ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc nµy tõ thÊp ®Õn cao sÏ ®Èy ®Õn h×nh thµnh mét thÞ tr­êng thèng nhÊt trong khu vùc buéc c¸c quèc gia tham gia ph¶i cã lÞch tr×nh héi nhËp tÝch cùc ®Ó hoµ ®ång vµo khu vùc. Nãi tãm l¹i c¸c tæ chøc kinh tÕ toµn cÇu vµ khu vùc võa lµ kÕt qu¶ võa lµ ®éng lùc cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. 2.6 Vai trß cña chÝnh phñ vµ sù chuyÓn ®æi trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn. Toµn cÇu ho¸ lµ mét xu thÕ tÊt yÕu song tèc ®é cña toµn cÇu ho¸ phô thuéc rÊt nhiÒu vµo chÝnh s¸ch cña c¸c quèc gia. Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt th× viÖc ®ãng cöa ®Êt n­íc kh«ng giao l­u th«ng th­¬ng víi n­ocs ngoµi cña c¸c quèc gia ®· lµm cho l­u th«ng quèc tÕ bÞ h¹n chÕ nÒn kinh tÕ thÕ giíi suy tho¸i m¹nh.Nh­ng tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø haith× c¸c quèc gia ph¸t triÓn ®· nhËn thÊy vÊn ®Ò cÇn ph¶i tù do h¸o th­¬ng m¹i, gi¶m c¸c hµng rµo thuÕ quan nh»m bµnh tr­íng thÕ lùc ra bªn ngoµi. Vµ cho ®Õn nayth× hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu tiÕn hµnh c¶i c¸ch më cöa, thùc hiÖn t­ nh©n ho¸ vµ tù do ho¸ më ra kh«ng gian míi cho sù gia t¨ng xu thÕ toµn cÇu ho¸. §Æc biÖt trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch nhiÒu quèc gia ®· chuyÓn h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ tõ h­íng néi sang h­íng ngo¹i mµ cèt lâi lµ chuyÓn tõ c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu sang c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu. Víi chiÕn l­îcc«ngnghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu buéc c¸c quèc gia ph¶i thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng chØ ph¶i dùa vµo nhu cÇu bªn trong mµ ph¶i c¨n cø vµo nhu cÇu thÞ tr­êng thÕ giíi, s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ dÞch vô phï hîp víi yªu cÇu chuÈn mùc cña thÞ tr­êng quèc tÕ. Muèn vËy ®ßi hái c¸c quèc gia ph¶i më cöa nÒn kinh tÕ, cho nhËp c¸c thµnh tùu c«ng nghÖ, thu hót vèn ®Çu t­ ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn mét c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ phï hîp. Nh­ vËy víi chiÕn l­îc h­íng vÒ xuÊt khÈu, trªn thùc tÕ ®· ®Èy ®Õn xu thÕ g¾n bã phô thuéc lÉn nhau gi÷a c¸c quèc gia, gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ th«ng qua thùc hiÖn ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ dùa trªn thÕ m¹nh cña tõng nÒn kinh tÕ ®©n téc. Ngoµi nh÷ng nh©n tè ®· nªu trªn thóc ®Èy m¹nh mÏ qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y chóng ta cßn cã thÓ kÓ ®Õn mét sè nh©n tè kh¸c xem nh­ xung lùc ®Èy m¹nh thªm cho xu thÕ toµn cÇu ho¸. §ã lµ sù ph¸t triÓn vÒ d©n chñ, v¨n ho¸... 3. TriÓn väng ph¸t triÓn toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp KTQT 3.1. Toµn cÇu ho¸ kh«ng cßn lµ ©m m­u cña c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn nh»m th«n tÝnh thÕ giíi Chóng ta ®· biÕt r»ng sau chiÕn tranh l¹nh thÕ giíi vËn ®éng theo trËt tù ®a cùc víi mét siªu c­êng lµ Mü. Víi søc m¹nh cña m×nh Mü ®ãng vai trß chi phèi bµn cê thÕ giíi. Suèt nh÷ng thËp kû sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø 2 Mü lu«n chiÕm 30% GDP thÕ giíi. Vµ ®Õn khi c­êng quèc X« ViÕt sôp ®æ th× Mü thùc sù trë thµnh mét siªu c­êng duy nhÊt, Mü ®· xóc tiÕn mét chiÕn l­îc nh»m ®Ò cao vai trß l·nh ®¹o cña m×nh. M­u ®å cña Mü lµ "kh«ng ®Ó cã mét kÎ th¸ch thøc nµo ë lôc ®Þa ¢u - ¸ næi lªn cã ®ñ kh¶ n¨ng thèng trÞ n¬i ®©y vµ th¸ch thøc n­íc Mü. Mü muèn quy tô toµn thÕ giíi vµo vßng ¶nh h­ëng, chÞu sù chØ huy, ®iÒu khiÓn cña m×nh. Trong lÜnh vùc kinh tÕ, Mü thao tóng c¸c ®Þnh chÕ kinh tÕ toµn cÇu, ®ßi c¸c quèc gia ph¶i më réng cöa thÞ tr­êng, tham gia héi nhËp vµo bµn cê kinh tÕ quèc tÕ theo c¸c luËt ch¬i ®· ®­îc ®Þnh s½n xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu, lîi Ých vµ quan niÖm chuÈn mùc gi¸ trÞ lèi sèng Mü. V× vËy kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ cã ý kiÕn ®· ®ång nhÊt toµn cÇu ho¸ víi Mü ho¸. Nghiªn cøu lÞch sö ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ t­ b¶n ta thÊy b¶n th©n c¸c nÒn kinh tÕ nµy còng ®· tr¶i qua thêi k× b¶o hé cao chèng l¹i sù x©m na©pj tõ bªn ngoµi. Nh­ng do sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®· ®Æt ra nhu cÇu më réng giao tiÕp vµ më réng thÞ tr­êng ngoµi biªn giíi. Sù ph¸t triÓn CNTB cña M¸c ®· chØ ra lu«n bÞ hai giíi h¹n bëi thÞ tr­êng vµ nguyªn liÖu, cho nªn xu h­íng bµnh tr­íng t×m kiÕm thÞ tr­êng vµ nguyªn liÖu cã nguån gèc trong kÕt cÊu ph¸t triÓn cña CNTB. ViÖc t¹o ra sù ph¸t triÓn v­ît bËc cña lùc l­îng s¶n xuÊt trong CNTB so víi c¸c x· héi tr­íc ®ã còng chÝnh lµ c¬ së, lµ ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh bµnh tr­íng ra bªn ngoµi. Nh­ vËy xu thÕ quèc tÕ ho¸ toµn cÇu ho¸ xuÊt hiÖn g¾n liÒn víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña CNTB ®· lîi dông nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc - kü thuËt t¹o ra sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt m¹nh mÏ, dÉn ®Õn sù h×nh thµnh cña nh÷ng liªn minh ®éc quyÒn cÊu kÕt víi nhau chi phèi c¸c quan hÖ kinh tÕ. Ngay trong thêi k× ®Çu tiªn nµy, qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®· chÞu sù chi phèi cña CNTB. Vµ khi hÖ thèng CNXH bÞ sôp ®æ th× c¸c n­íc ®Õ quèc m­u toan lîi dông xu thÕ toµn cÇu ho¸ ®Ó nh»m xo¸ bá c¸c n­íc XHCN chóng muèn "buéc tÊt c¶ c¸c d©n téc ph¶i thùc hµnh ph­¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN". C¸c n­íc TBCN còng nhËn thÊy nh÷ng c¬ héi kiÕm lîi lín qua toµn cÇu ho¸ nªn cµng thóc ®Èy m¹nh mÏ toµn cÇu ho¸. Hä ®ßi hái c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn ph¶i më cöa thÞ tr­êng, ph¶i chÊp nhËn c¸c luËt ch¬i ®· cã do chÝnh hä ®Æt ra nh»m lo¹i bá nh÷ng ­u thÕ, nh÷ng lîi thÕ so s¸nh cña c¸c quèc gia ®i sau. §ång thêi hä ®Æt ra hµng lo¹t ®iÒu kiÖn cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh tiÕp xóc thÞ tr­êng cña chÝnh hä. Trªn thùc tÕ hä mong muèn t¹o lËp mét m« h×nh kinh tÕ mét lo¹t gi¸ trÞ chung cho thÕ giíi theo quan ®iÓm cña hä. Tuy nhiªn sù thèng trÞ, chi phèi ®ã cña CNTB mµ ®øng ®Çu lµ MÜ chØ lµ t¹m thêi. Thõa nhËn sù chi phèi cña CNTB ®èi víi qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ hiÖn nay, thõa nhËn tÝnh chÊt chÝnh trÞ cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kh«ng cã nghÜa chóng ta tÈy chay, tõ chèi tham gia toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, mµ ng­îc l¹i ph¶i ®Êu tranh v× sù toµn cÇu ho¸ h­íng tíi sù tiÕn bé vµ ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i. Chñ nghÜa t­ b¶n ®ang m­u toan phæ biÕn c¸c gi¸ trÞ vµ luËt ch¬i t­ b¶n chñ nghÜa trªn ph¹m vi toµn cÇu. Song ®iÒu ®ã vÊp ph¶i xu h­íng v­¬n tíi tù do b×nh ®¼ng cña c¶ nh©n lo¹i. V× vËy chÝnh trong toµn cÇu ho¸ chñ nghÜa t­ b¶n còng sÏ ph¶i biÕn ®æi. Tham gia vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kh«ng chØ cã Mü vµ c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn mµ cßn cã hµng lo¹t c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, trong ®ã cã c¶ c¸c quèc gia ®ang trªn con ®­êng ®i lªn CNXH. Do vËy qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kh«ng ph¶i ®¬n gi¶n lµ sù phæ biÕn c¸c gi¸ trÞ, luËt ch¬i cña CNTB, mµ lµ qu¸ tr×nh ®Êu tranh, tho¶ thuËn, sµng läc, trong ®ã c¸c gi¸ trÞ v¨n minh, nh©n ®¹o cña loµi ng­êi sÏ ®­îc chÊp nhËn, ®ã chÝnh lµ qu¸ tr×nh héi nhËp giao thoa cña c¸c nÒn kinh tÕ, c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸, chÝnh trÞ…, vµ trong qu¸ tr×nh Êy nh÷ng c¸i g× lµ tiÕn bé sím muén sÏ tÊt yÕu ®­îc ph¸t triÓn. §ã lµ quy luËt ph¸t triÓn cña x· héi. Nh÷ng diÔn biÕn trong tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi võa qua chÝnh lµ mét vÝ dô ph¶n ¸nh xu thÕ ®ã. Vµ còng v× vËy sÏ lµ kh«ng tho¶ ®¸ng khi xem toµn cÇu ho¸ hiÖn nay thuÇn tuý mang tÝnh chÊt t­ b¶n chñ nghÜa. Sù ®an xen cña c¸c lîi Ých trong qu¸ tr×nh tham gia héi nhËp cña c¸c chñ thÓ ph¶n ¸nh tÝnh phøc t¹p vµ ®Çy m©u thuÉn cña chÝnh qu¸ tr×nh nµy. 3.2. Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng gia t¨ng Xu thÕ toµn cÇu ho¸ tõ khi xuÊt hiÖn cho ®Õn nay trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lu«n vÊp ph¶i sù chèng ®èi cña nh÷ng ng­êi cã quan niÖm sai lÖch vÒ toµn cÇu ho¸. Nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng thÓ thay ®æi ®­îc tÝnh tÊt yÕu cña xu thÕ nµy. Toµn cÇu ho¸ vÉn diÔn ra vµ diÔn ra ngµy cµng m¹nh mÏ trªn tÊt c¶ c¸c ph­¬ng diÖn tõ kinh tÕ cho ®Õn chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi. Trong tÊt c¶ c¸c mÆt ®ã th× toµn cÇu ho¸ kinh tÕ ph¸t triÓn nhÊt, cã t¸c ®éng ®Õn c¸c lÜnh vùc kh¸c cña xu thÕ nµy. Toµn cÇu hãa kinh tÕ hiÖn nay ®ang diÔn ra m¹nh mÏ g¾n liÒn víi xu thÕ khu vùc ho¸ diÔn ra còng kh«ng kÐm phÇn nhén nhÞp. Tr­íc xu thÕ ®ã th× héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· ®ang trë thµnh yªu cÇu bøc thiÕt ®èi víi mçi n­íc. Ngµy nay sè ®«ng c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®· nhËn thøc ®­îc r»ng toµn cÇu ho¸ lµ s¶n phÈm v¨n minh cña nh©n lo¹i vµ do ®ã hä ®ãn nhËn, tù nguyÖn héi nhËp vµ gãp søc m×nh thóc ®Èy toµn cÇu ho¸. Nh­ vËy héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng ®ang gia t¨ng nhanh chãng cïng víi xu thÕ toµn cÇu ho¸. II. Thùc tr¹ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam 1. Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam Nh×n l¹i chÆng ®­êng ph¸t triÓn cña d©n téc ta, trªn thùc tÕ chóng ta ch­a bao giê t¸ch khái nÒn kinh tÕ thÕ giíi, chóng ta ®· ®ang vµ sÏ tiÕp tôc qu¸ tr×nh héi nhËp. Giai ®o¹n tõ n¨m 1945 cho ®Õn khi chóng ta thùc hiÖn ®æi míi quan hÖ ViÖt Nam víi khu vùc bÞ ngõng trÖ. Chóng ta chØ tiÕn hµnh quan hÖ víi c¸c n­íc XHCN mµ ®¸ng chó ý lµ viÖc tham gia vµo héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ (SEV). Nh­ng b­íc sang giai ®o¹n ®æi míi mµ b¾t ®Çu tõ ®¹i héi §¶ng 6 cña §¶ng ®· më ra ph­¬ng c¸ch míi chóng ta ®· tiÕn hµnh chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. Cïng víi nh÷ng ®æi míi bªn trong chóng ta thùc hiÖn chuyÓn nh­îng chiÕn l­îc trong kinh tÕ ®èi ngo¹i tõng b­íc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. TiÕp tôc tinh thÇn ®¹i héi VII, ®¹i héi VII, VIII vµ gÇn ®©y nhÊt lµ ®¹i héi IX cïng c¸c nghÞ quyÕt cña héi nghÞ trung ­¬ng ®· t¹o nªn c¬ së rÊt quan träng ®Ó triÓn khai thóc ®Èy héi nhËp kinh tÕ. Thùc hiÖn c¸c ®­êng lèi ®æi míi trong h¬n 10 n¨m qua chóng ta ®· cã nh÷ng b­íc ®i ban ®Çu t­¬ng ®èi bµi b¶n trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi (nÕu nh­ cuèi n¨m 80 kinh tÕ ViÖt Nam l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng trÇm träng trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam bÞ bao v©y cÊm vËn ngÆt nghÌo t­ëng nh­ khã ®øng v÷ng næi, nh­ng víi quyÕt t©m ®æi míi më cöa tõng b­íc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc chóng ta ®· ®­îc ®­îc nh÷ng thµnh tÝch ®¸ng khÝch lÖ. N¨m 1993 ViÖt Nam ®· nèi l¹i quan hÖ tÝn dông víi IMF vµ WB. Vµ tõ ®ã liªn tiÕp ®­îc c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, c¸c tæ chøc viÖn trî ph¸t triÓn (ODA) cña Liªn hiÖp quèc vµ nhiÒu tæ chøc tµi chÝnh kh¸c th­êng xuyªn viÖn trî ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n t¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÒu ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn. §Õn nay chóng ta ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao chÝnh thøc víi trªn 160 quèc gia trªn thÕ giíi, kÝ kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi h¬n 60 n­íc. N¨m 1995 gia nhËp HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸, tham gia c¸c HiÖp ®Þnh vÒ khu vùc ®Çu t­ khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), c¸c ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan (CEPT) hµnh ®éng chung (CAPT). §©y lµ nh÷ng b­íc héi nhËp thùc sù vµo hµnh ®éng kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi quan träng nhÊt trong khu vùc. ViÖt Nam tiÕp tôc më réng quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc ë c¸c khu vùc réng lín h¬n nh­ Trung Quèc, Ên §é, §«ng B¾c ¸, Ch©u Phi, ch©u MÜ vµ nhiÒu khu vùc kh¸c. Tõ th¸ng 11/1998 ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn cña DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC), chóng ta ®· vµ ®ang x©y dùng, thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng quèc gia (IAP), hµnh ®éng chung (CAP), thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tù do ho¸ c¸c dÞch vô, th­¬ng m¹i, dÞch vô gi÷a c¸c n­íc trong khèi (víi môc tiªu ViÖt Nam hoµn toµn më cöa thÞ tr­êng th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ vµo n¨m 2020). Lµ thµnh viªn cña Héi nghÞ th­îng ®Ønh vÒ hîp t¸c ¸ - ¢u (ASEM) tõ th¸ng 2/1995, ViÖt Nam ®ang tÝch cùc, chñ ®éng xóc tiÕn më réng th­¬ng m¹i ®Çu t­ vµ hîp t¸c hç trî gi÷a c¸c doanh nghiÖp cña c¸c n­íc thµnh viªn trong khèi (tõ th¸ng 6/1996 tiÕn hµnh ®µm ph¸n x©y dùng HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO vµo th¸ng 1/1995. Vµ theo quy ®Þnh cña WTO chóng ta ®· ®ang vµ sÏ chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn nh»m ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña WTO ®Ó sím gia nhËp tæ chøc nµy trong thêi gian gÇn nhÊt cã thÓ ®­îc. Nh­ vËy n­íc ta ngµy cµng chñ ®éng h¬n trong qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ ®Ó hoµ m×nh vµo xu thÕ toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ. 2. Nh÷ng thµnh tùu cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ vµ h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc 2.1. Nh÷ng thµnh tùu cña h¬n 1 thËp kû héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Tr¶i qua h¬n 10 n¨m héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi n­íc ta ®· cã ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu quan träng. Më réng c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ song ph­¬ng, ®a ph­¬ng víi nhiÒu n¬i trªn toµn thÕ giíi ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n­íc ta trong thËp niªn cuèi cña thÕ kû XX. NÕu nh­ tr­íc nh÷ng n¨m 90, tèc ®é t¨ng GDP b×nh qu©n n­íc ta chØ ®¹t kho¶ng 2-3%/n¨m th× ë thËp niªn cuèi cña thÓ kû XX (1991-2000), møc t¨ng b×nh qu©n GDP ®¹t 6-8%/n¨m. Sau 10 n¨m, tæng s¶n phÈm x· héi (GDP) t¨ng thªm 13 tû USD, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi t¨ng gÊp h¬n 2 lÇn. NhiÒu mÆt ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x· héi ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn t­¬ng ®èi nhanh. Song song víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ rót ng¾n kho¶ng c¸ch ®èi víi c¸c quèc gia th× n­íc ta ®· cã nh÷ng thµnh c«ng trong c«ng cuéc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ trong bèi c¶nh héi nhËp. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· x©y dùng ®­îc ®­êng lèi chÝnh s¸ch kinh tÕ ®éc lËp tù chñ, chóng ta tù m×nh lùa chän ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã th× n­íc ta còng ®· ®¹t ®­îc thùc lùc kinh tÕ ë mét møc ®é t­¬ng ®èi cao, gi¸ trÞ s¶n xuÊt trong n­íc b­íc ®Çu ®· ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n vµ cã phÇn tÝch luü cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn t¸i s¶n xuÊt më réng. Nãi tãm l¹i ta ®· x©y dùng ®­îc mét nÒn kinh tÕ mµ kh«ng hoÆc rÊt Ýt bÞ lÖ thuéc, bÞ c¸c thÕ lùc xÊu, thï ®Þch lîi dông vÊn ®Ò kinh tÕ ®Ó l«i kÐo khèng chÕ, Ðp buéc ®ã lµ yÕu tè ®Ó n­íc ta ®i ®óng quÜ ®¹o cña chñ nghÜa x· héi. §Õn nay n­íc ta thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao víi h¬n 160 n­íc vµ tham gia vµo nhiÒu tæ chøc vµ c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i trªn thÕ giíi nh­ ASEAN, AFTA, APEC ®· ph¸ vì thÕ c« lËp t¹o ra ®­îc mét m«i tr­êng cïng hîp t¸c ph¸t triÓn ®èi víi c¸c ®èi t¸c trªn thÕ giíi. * Nh÷ng thµnh tùu cô thÓ trªn c¸c mÆt - VÒ ngo¹i th­¬ng: Trong h¬n 160 n­íc ®· chÝnh thøc thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao th× n­íc ta kÝ kÕt hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi h¬n 60 n­íc. Tèc ®é t¨ng xuÊt nhËp khÈu hµng n¨m th­êng cao gÊp 2-3 lÇn tèc ®é t¨ng GDP. NÕu n¨m 1991, thÞ tr­êng Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u bÞ c¾t gi¶m ®ét ngét, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ViÖt Nam gi¶m 15,1% th× ngay sau ®ã tõ 1992 ®Õn 1995 ®· v­¬n lªn gi÷ møc t¨ng 23-30%/n¨m. N¨m 1980 t¨ng do khñng ho¶ng kinh tÕ ch©u ¸ nh­ng n¨m 1999 tiÕp tôc v­¬n lªn, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t h¬n 11,5 tØ USD gÊp h¬n 5 lÇn n¨m 1991. Vµ ®Õn n¨m 2002 ­íc ®¹t 16,53 tØ USD hoµn thµnh kÕ ho¹ch ®Æt ra. Tõ n¨m 1991 ®Õn nay th× kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lu«n lu«n t¨ng. Tõ chç chØ lµ n­íc nhËp hµng viÖn trî vµ xuÊt hµng tr¶ nî mçi n¨m vµi tr¨m triÖu USD ®Õn nay chóng ta ®· cã nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu ®¹t trªn 2 tû USD/n¨m. Ch¼ng h¹n, nh­ mÆt hµng thuû s¶n trong n¨m 2002 ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu 2,03 tØ USD t¨ng 3% so víi n¨m tr­íc vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may th× ­íc ®¹t 2,7 tØ USD n¨m 2002 t¨ng 36% so víi n¨m 2001 vµ ®©y lµ møc t¨ng tr­ëng cao nhÊt trong 5 n¨m gÇn ®©y. Mét sè mÆt hµng n«ng s¶n ViÖt Nam ®· vµ ®ang v­¬n lªn thø h¹ng cao trªn thÞ tr­êng th­¬ng m¹i thÕ giíi: g¹o ®øng thø 2, h¹t ®iÒu ë vÞ trÝ thø 3 vµ cµ phª lµ thø 4. Nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam vÉn tiÕp tôc t¨ng chiÕm lÜnh nhiÒu n¬i trªn thÞ tr­êng quèc tÕ kÓ c¶ c¸c thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ NhËt B¶n, T©y ¢u, B¾c Mü. - Trong lÜnh vùc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chóng ta còng ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. TÝnh ®Õn th¸ng 9/1999 chóng ta ®· thu hót 35,9 tØ USD cña h¬n 70 quèc gia vµ l·nh thæ trªn thÕ giíi, trong ®ã ®µu t­ vµo c«ng nghiÖp vµ x©y dùng lµ gÇn 51%. Cïng víi vèn FDI chóng ta cßn tiÕp nhËn mét l­îng kh«ng nhá nguån vèn qua kªnh ODA. Nguån ODA thùc sù cã ý nghÜa quan träng trong ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, c¶ phÇn cøng vµ phÇn mÒm ®èi víi ViÖt Nam. TÝnh ra møc vèn n­íc ngoµi hiÖn nay chiÕm kho¶ng 30% tæng vèn ®Çu t­ x· héi. Tû lÖ ®ãng gãp cña khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi GDP ®Òu t¨ng lªn qua c¸c n¨m. N¨m 1993 ®¹t 3,6%, ®Õn n¨m 1998 ®¹t 9%; n¨m 1999 ®¹t kho¶ng 10,5%. Nguån thu ng©n s¸ch tõ khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­ícngoµi ®¹t 370 triÖu USD vµo n¨m 1998. Cïng víi më cöa thu hót vèn n­íc ngoµi, gia t¨ng xuÊt khÈu, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng ®· m¹nh d¹n tham gia ®Çu t­ ra n­íc ngoµi, kÓ c¶ vµo nh÷ng n­íc ph¸t triÓn nh­ NhËt B¶n. TÝnh cho ®Õn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· cã 27 dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi víi tæng sè kho¶ng 8 triÖu USD, tËp trung chñ yÕu trong lÜnh vùc chÕ biÕn thùc phÈm, th­¬ng m¹i, dÞch vô vµ x©y dùng v.v… §ång thêi trong nh÷ng n¨m 90 chóng ta ®· ký c¸c hîp ®ång ®­a v¹n lao ®éng ra n­íc ngoµi lµm viÖc. 2.2. Nh÷ng h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Sau h¬n 10 n¨m ®æi míi nÒn kinh tÕ, héi nhËp kinh tÕ th× ®i kÌm víi nh÷ng thµnh tùu lµ tån t¹i vµ yÕu kÐm lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ë c¶ tÇm vÜ m« vµ vi m« cÇn suy nghÜ gi¶i quyÕt ®Ó héi nhËp ngµy cµng hiÖu qu¶ h¬n. §èi víi n­íc ta niÖn nay th¸ch thøc lín nhÊt lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc cßn yÕu bÞ thua thejt trªn th­¬ng tr­êng. Cho ®Õn nay hµng xuÊt cña ta chñ yÕu vÉn lµ s¶n phÈm th« hoÆc s¶n phÈm s¬ chÕ cã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp (do vÌe tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ chÕ biÕn thÊp mÉu m· chñng lo¹i s¶n phÈm ch­a phong phó kÐm hÊp dÉn nªn gÝa trÞ thÊp dÉn ®Õn søc c¹nh tranh yÕu, hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp. §èi víi c¸c doanh nghiÖp th× thiÕu hôt n¨ng lùc thu thËp vµ ph©n tÝch th«ng tin ®Ó dù b¸o chiÒu ­híng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ c¸c ®èi t¸c c¹nh tranh tõ ®ã kÐm kh¶ na­ng më réng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng cña m×nh, c¸cdn ViÖt Nam hiÖn nay vÉn lµm ¨n theo kiÓu chíp giËt, thiÕu tÝnh chiÕn l­îc ë qui m« võa vµ nhá. N­íc ta b­íc vµo héi nhËp víi xuÊt ph¸t ®iÓm rÊt thÊp v× vËy dï ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn v­ît bËc nh­ng n­íc ta vÉn lµ n­íc bÞ tôt hËu kh¸ xa so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn còng nh­ so víi nhiÒu nøc ®ang ph¸t triÓn trong khu vùc. NÒn kinh tÕ n­íc ta ngµnh n«ng nghiÖp vÉn chiÕm mét tØ träng lín (20%) GDP), c«ng nghiÖp l¹c hËu so víi thÕ giíi tõ 50 - 100 n¨m; hÖ thèng thiÕt bÞ kü thuËt ë hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp l¹c hËu so víi møc trung b×nh cña thÕ giíi tõ 2 - 3 thÕ hÖ thËm chÝ lµ 4 - 5 thÕ hÖ. §©y còng chÝnh lµ lÝ do lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng cña ta thÊp s¶n phÈm lµm ra gi¸ thµnh cao kh«ng cã søc c¹nh tranh. Mét mÆt tån t¹i n÷a ë bé m¸y ®iÒu hµnh; kh©u qu¶n lý. Tr×nh ®é c¸n bé qu¶n lÝ cña ta nhÊt lµ c¸n bé lµm c«ng t¸c héi nhËp cßn máng vµ yÕu; sù kÕt hîp gi÷a c¸c ban ngµnh ®Þa ph­¬ng, doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh héi nhËp ch­a thùc sù chÆt chÏ, nhÞp nhµng vµ ®ång bé. TiÕp ®ã lµ t×nh tr¹ng tham nhòng ®ang trë thµnh quèc n¹n thùc sù lµ vÊn ®Ò nan gi¶i, nguy c¬ lín kh«ng nh÷ng ®èi víi thóc ®Èy héi nhËp nãi riªng mµ cßn ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung. §iÓm h¹n chÕ qu¸ tr×nh héi nhËp cña n­íc ta ®ã lµ hÖ thèng luËt hÖ chÝnh s¸ch. MÆc dï trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y chóng ta ®· cã rÇt nhiÒu cè g¾ng trong c«ng t¸c so¹n th¶o x©y dùng ban hµnh ph¸p luËt nh­ng hÖ thèng luËt lÖ, chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam liªn quan, ®Õn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vÉn ch­a hoµn chØnh cßn nhiÒu bÊt cËp so víi c¸c qui chuÈn quèc tÕ. Chóng ta vÉn cßn ¸p dông nhiÒu quy ®Þnh riªng trong hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ vµ ng­îc l¹i còng cßn kh«ng tÝ khe hë vÒ ph¸p luËt vÒ c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh ®Ó ph¸i ®èi t¸c lîi dông g©y thiÖt h¹i cho phÝa ViÖt Nam còng n­h thÊt tho¸t nguån thu cña nhµ n­íc. NhÊt lµ m¹ng l­íi thuÕ quan cña n­íc ta liªn tôc ®­îc ®iÒu chØnh bæ sung nh­ng vÉn cßn qu¸ r­êm rµ vµ phøc t¹p. Trong thùc tÕ th× viÖc ¸p dông luËt ë nhiÒu lóc nhiÒu n¬i cßn rÊt tuú tiÖn thiÕu tÝnh hiÓu biÕt t«n träng luËt. H¹n chÕ trong hÖ thèng luËt lÖ ®· lµm ¸ch t¾c, lµm chËm tiÕn ®é cña qu¸ tr×nh héi nhËp. Nh­ vËy bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ trong qu¸ tr×nh héi nhËp th× tån t¹i h¹n chÕ lµ vÊn ®Ò mµ toµn §¶ng toµn d©n ta ph¶i ®ång søc hîp lùc ®Ó th¶o gì, gi¶i quyÕt nh»m ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp hoµn m×nh ®­îc vµo xu thÕ cña thêi ®¹i. III. chñ tr­¬ng, nguyªn t¾c vµ c¸c gi¶i ph¸p cÇn thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh héi kinh tÕ quèc tÕ ë ViÖt Nam. 1. Chñ tr­¬ng vµ nguyªn t¾c chØ ®¹o. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö míi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®­îc xem nh­ mét yÕu tè quan träng ®Ó t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn cho tõng quèc gia, khu vùc còng nh­ yªu cÇu chung cña c«ng ®ång quèc tÕ. Lµ mét trong nh÷ng n­íc nghÌo trªn thÕ gií sau mÊy chôc n¨m bÞ chiÕn tranh tµn ph¸. Lµ mét trong nh÷ng n­íc nghÌo trªn thÕ giíi, sau mÊy chôc n¨m liªn tiÕp bÞ chiÕn tranh tµn ph¸, ViÖt Nam b¾t ®Çu b­íc vµo thùc hiÖn chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ kinh tÕ thÞi tr­êng, trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi cã nhiÒu thö th¸ch kh¾c nghiÖt. Tõ mét nÒn kinh tÕ tù tóc, tù cÊp nghÌo nµn l¹c hËu, b¾t ®Çu më cöa, tiÕp xóc trùc diÖn víi mét thÞ tr­êng réng lín - n¬i cã nhiÒu quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ c¹nh tranh khèc liÖt. §ang cã nhiÒu quèc gia, tËp ®oµn kinh tÕ t­ b¶n giµu m¹nh lu«n g©y ra søc Ðp, muèn hao tóng c¶ nÒn kinh tÕ tµi chÝnh thÕ giíi. Song ®øng tr­íc xu thÐ ph¸t triÓn tÊt yÕu, lµ mét bé phËn cña céng ®ång quèc tÕ ViÖt Nam kh«ng thÓ kh­íc tõ héi nhËp. Vµ §¶ng, nhµ n­íc ta còng sím nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. ChÝnh v× vËy ngay tõ ®¹i héi §¶ng lÇn thø 6 n¨m 1986 §¶ng ta ®· më ra ph­¬ng c¸ch míi chóng ta ®· tiÕn hµnh ®æi míi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ song song víi nã lµ thùc hiÖn chuyÓn h­íng chiÕn l­îc trong kinh tÕ ®èi ngo¹i, tõng b­íc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi "TiÕp ®ã t¹i ®¹i héi VII cña §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam n¨m 1991 ®· ®Ò ra ®­êng lèi chiÕn l­îc" thùc hiÖn ®a d¹ng hoa ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ quèc tÕ, më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. §Õn §¹i héi VIII (1996) §¶ng ta tiÕp tôc chñ tr­¬ng chÝnh s¸hc ®èi ngo¹i ®éc lËp tù chñ më réng c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i víi tinh thÇn "muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc trong céng ®ång thÕ giíi". Th¸ng 12/1997 NghÞ quyÕt Trung ­¬ng 4 kho¸ VIII ®Ò ra nhiÖm vô" gi÷ v÷ng ®éc lËp, tù chñ ®i ®«i víi tranh thñ tèi ®a nguån lùc bªn ngoµi, x©y dùng mét nÒn kinh tÕ më héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. Vµ gÇn ®©y nhÊt lµ t¹i ®¹i héi §¶ng lÇn 9 n¨m 2001 ®· nªu râ: "chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, tranh thñ mäi thêi c¬ ®Ó ph¸t triÓn trªn nguyªn t¾c gi÷a v÷ng ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa". Vµ cô thÓ h¬n biÓu hiÖn râ chñ tr­¬ng vµ nguyªn t¾c chØ ®¹o cña §¶ng vµ nhµ n­íc ta ngµy 27/11/2001 Bé chÝnh trÞ ®· ban hµnh nghÞ quyÕt vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. NghÞ quyÕt ®· chØ râ môc tiªu nh÷ng quan ®iÓm chØ ®¹o. Môc tiªu cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh»m më réng thÞ tr­êng, tranh thñ thªm vèn, c«ng nghÖ, kiÕn thøc qu¶n lý ®Ó ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, thùc hiÖn d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, dana chñ, v¨n minh, tr­íc m¾t lµ thùc hiÖn th¾ng lîi nh÷ng nhiÖm vô nªu ra trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi n¨m 2001 - 2010 vµ kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 - 2005. Nh÷ng quan ®iÓm chØ ®¹o trong qu¸ tr×nh héi nhËp. + Qu¸n triÖt chñ tr­¬ng ®­îc x¸c ®Þnh t¹i §¹i héi IX lµ: "Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, b¶o ®¶m ®éc lËp, tù chñ vµ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc; an ninh quèc gia, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o vÖ m«i tr­êng. + Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ sù nghiÖp cña toµn d©n; trong qu¸ tr×nh héi nhËp cÇn ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng vµ nguån lùc cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, cña toµn x· héi, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. + Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c, võa ®Êu tranh vµ c¹nh tranh, võa cã nhiÒu c¬ héi, võa kh«ng Ýt th¸ch thøc, do ®ã cÇn tØnh t¸o, kh«n khÐo, vµ linh ho¹t trong viÖc xö lý tÝnh hai mÆt cña héi nhËp tuú theo ®èi t­îng, vÊn ®Ò, tr­êng hîp, thêi ®iÓm cô thÓ; võa ph¶i ®Ò phßng t­ t­ëng tr× trÖ, thô ®éng võa ph¶i chèng t­ t­ëng gi¶n ®¬n, n«n nãng. + NhËn thøc ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm nÒn kinh tÕ n­íc ta, tõ ®ã ®Ò ra kÕ ho¹ch vµ lé tr×nh hîp lý, võa phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, võa ®¸p øng c¸c quy ®Þnh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mµ n­íc ta tham gia: tranh thñ nh÷ng ­u ®Üa dµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c ¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi tõ kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang kinh tÕ thÞ tr­êng. + KÕt hîp chÆt chÏ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ víi yªu cÇu gi÷ v÷ng an ninh, quèc phßng, th«ng qua héi nhËp ®Ó t¨ng c­êng søc m¹nh tæng hîp cña quèc gia, nh»m cñng cè chñ quyÒn vµ an ninh ®Êt n­íc, c¶nh gi¸c víi nh÷ng m­u toan th«ng qua héi nhËp ®Ó thùc hiÖn ý ®å "diÔn biÕn hoµ b×nh" ®èi víi n­íc ta. 2. Mét sè nhiÖm vô cô thÓ trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ: - TiÕn hµnh réng r·i c«ng t¸c t­ t­ëng tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch trong c¸c tæ chøc ®¶ng, chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ, trong c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tËp líp nh©n d©n ®Ó ®¹t ®­îc nhËn thøc vµ hµnh ®éng thèng nhÊt vµ nhÊt qu¸n vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, coi ®ã lµ nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ n­íc ta, n©ng cao niÒm tin vµo kh¶ n¨ng vµ quyÕt t©m cña nh©n d©n ta chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. - C¨n cø vµo NghÞ quyÕt cña §¹i héi IX, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 2001 - 2010 còng nh­ c¸c quy ®Þnh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc mµ n­íc ta tham gia, x©y dùng chiÕn l­îc tæng thÓ vÒ héi nhËp víi mét lé tr×nh cô thÓ ®Ó c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c doanh nghiÖp khÈn tr­¬ng s¾p xÕp l¹i vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt n©ng cao hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, b¶o ®¶m cho héi nhËp cã hiÖu qu¶. Trong khi h×nh thµnh chiÕn l­îc héi nhËp, cÇn ®Æc biÖt quan t©m b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh dÞch vô nh­ tµi chÝnh, ng©n hµng, viÔn th«ng… lµ nh÷ng lÜnh vùc quan träng mµ ta cßn yÕu kÐm. - Chñ ®éng vµ khÈn tr­¬ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®æi míi c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é qu¶n lý ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng canh tranh, ph¸t huy tèi ®a lîi thÕ so s¸nh cña n­íc ta, ra søc phÊn ®Êu kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ dÞch vô, b¾p kÞp sù thay ®æi nhanh chãng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, t¹o ra nh÷ng ngµnh, nh÷ng s¶n phÈm mòi nhän ®Ó hµng ho¸ vµ dÞch vô cña ta chiÕm lÜnh thÞ phÇn ngµy cµng lín trong n­íc còng nh­ trªn thÕ giíi, ®¸p øng nhu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. TiÕn hµnh ®iÒu tra, ph©n lo¹i, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña tõng s¶n phÈm tõng dÞch vô, tõng doanh nghiÖp, tõng ®Þa ph­¬ng ®Ó cã biÖn ph¸p thiÕt thùc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh. G¾n qu¸ tr×nh thùc hiÖn NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ­¬ng 3 kho¸ IX vÒ tiÕp tôc s¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp nhµ n­íc víi qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp cÇn quan t©m tranh thñ nh÷ng tiÕn bé míi cña khoa häc, c«ng nghÖ, kh«ng nhËp khÈu nh÷ng c«ng nghÖ kh«ng nhËp khÈu nh÷ng c«ng nhÖ l¹c hËu, g©y « nhiÔm m«i tr­êng. §i ®«i víi viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô, cña c¸c doanh nghiÖp, cÇn ra søc c¶i thiÖn m«i tr­êng kinh doanh, kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc gia th«ng qua viÖc khÈn tr­¬ng ®æi míi vµ x©y dùng ®ång bé hÖ thèng ph¸p luËt phï hîp víi ®­êng lãi cña §¶ng, víi th«ng lÖ quèc tÕ, ph¸t triÓn m¹nh kÕt cÊu h¹ tÇng; ®Èy m¹nh c«ng cuéc c¶i c¸ch hµnh chÝnh n»m x©y dùng bé m¸y nhµ n­íc trong s¹ch vÒ phÈm chÊt v÷ng m¹nh vÒ chuyªn m«n. - TÝch cùc t¹o lËp ®ång bé c¬ chÕ qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa; thóc ®Èy sù h×nh thµnh ph¸t triÓn vµ tõng b­íc hoµn thiÖn c¸c lo¹i h×nh thÞ tr­êng hµng ho¸, dÞch vô, lao ®éng khoa häc - c«ng nghÖ, vèn, bÊt ®éng s¶n… t¹o m«i tr­êng kinh doanh th«ng tho¸ng, b×nh ®¼ng cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, tiÕp tôc ®æi míi c¸c c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc ®èi víi nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt chó träng ®æi míi vµ cñng cè hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng. - Cã kÕ ho¹ch cô thÓ ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o nguån nh©n lùc v÷ng vµng vÒ chÝnh trÞ, kiªn ®Þnh môc tiªu ®éc lËp d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi, cã ®¹o ®øc trong s¸ng, tinh th«ng nghiÖp vô vµ ngo¹i ng÷, cã t¸c phong c«ng nghiÖp vµ tinh thÇn kû luËt cao. Trong ph¸t triÓn nguån nh©n lùc theo nh÷ng tiªu chuÈn chung nãi trªn, cÇn chó träng ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé, qu¶n lý vµ kinh doanh hiÓu biÕt s©u vÒ luËt php¸ quèc tÕ vµ nghiÖp vô chuyªn m«n, n¾m b¾t nhanh nh÷ng chuyÓn biÕn trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ ®Ó øng xö kÞp thêi, n¾m ®­îc kü n¨ng th­¬ng thuyÕt vµ cã tr×nh ®é ngoÞa ng÷ tèt. Bªn c¹nh ®ã cÇn hÕt søc coi träng viÖc ®µo t¹o ®éi ngò c«ng nh©n cã tr×nh ®é tay nghÒ cao. Cïng víi viÖc ®µo t ¹o nh©n lùc cÇn cã chÝnh s¸ch thu hót, b¶o vÖ vµ sö dông nh©n tµi; bè trÝ, sö udngj c¸n bé ®óng víi ngµnh nghÒ ®­îc ®µo t¹o vµ víi së tr­êng n¨ng lùc cña tõng ng­êi. - KÕt hîp chÆt chÏ ho¹t ®éng chÝnh trÞ ®èi ngo¹i víi kinh tÕ ®èi ngo¹i. Còng nh­ trong lÜnh vùc chÝnh trÞ ®èi ngo¹i, trong lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngoÞa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cÇn gi÷ v÷ng ®­êng lèi ®éc lËp tù chñ, thùc hiÖn ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng vµ ®èi t¸c, tham gia réng r·i c¸c tæ chøc quèc tÕ. C¸c ho¹t ®éng ®èi ngo¹i song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng cÇn h­íng m¹nh vµo viÖc phôc vô ®¾c lùc nhiÖm vô më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. TÝch cùc tham gia ®Êu tranh v× mét hÖ thèng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ b×nh ®¼ng, c«ng b»ng, cïng cã lîi b¶o ®¶m lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn. C¸c c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao ë n­íc ngoµi cÇn coi viÖc phôc vô c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­ãc lµ mét nhiÖm vô hµng ®Çu. - G¾n kÕt chñ tr­¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ víi nhiÖm vô cñng cè an ninh quèc phßng ngay tõ kh©u h×nh thµnh kÕ ho¹ch, x©y dùng lé tr×nh còng nh­ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, nh»m lµm cho héi nhËp kh«ng ¶nh h­ëng tiªu cùc tíi nhiÖm vô b¶o vÖ an ninh quèc gia vµ an toµn x· héi, mÆc kh¸c, c¸c c¬ quan quèc phßng vµ an ninh cÇn cã kÕ ho¹ch chñ ®éng hç trî t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho qóa tr×nh héi nhËp. - TÝch cùc tiÕn hµnh ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) theo c¸c ph­¬ng ¸n vµ lé tr×nh hîp lý, phï hîp víi hoµn c¶nh cña n­íc ta lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp vµ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ. G¾n kÕt qu¸ tr×nh ®µm ph¸n víi qu¸ tr×nh ®æi míi mäi mÆt ho¹t ®éng kinh tÕ ë trong n­íc. KiÖn toµn Uû ban quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ ®ñ n¨ng lùc vµ thÈm quyÒn gióp Thñ t­íng ChÝnh phru tæ chøc chØ ®¹o c¸c ho¹t ®éng vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. C. KÕt luËn Quan hÖ kinh tÕ cã tÝnh toµn c©u lµ s¶n phÈm tÊt yÕu, xu thÕ kh¸ch quan khi lùc l­îng s¶n xuÊt ®¹t tr×nh ®é quèc tÕ ho¸ rÊt cao, khoa häc - c«ng nghÖ tiÕn bé v­ît bËc, kinh tÕ thÞ tr­êng trë nªn phæ cËp. Nãi c¸ch kh¸c kh«ng ph¶i giai cÊp nµy hay thÕ lùc kia cã thÓ tù m×nh t¹o ra toµn cÇu ho¸ theo ý muèn chñ quan mµ chÝnh nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ kü thuËt nhÊt ®Þnh ®· quèc tÕ ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ ph¸t triÓn ®Õn ddØnh cao lµ toµn cÇu ho¸. D­íi t¸c ®éng cña xu thÕ toµn cÇu ho¸, xuÊt hiÖn nhu cÇu héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Thùc hiÖn héi nhËp quèc tÕ ®· trë thµnh nhu cÇu cÊp thiÕt cña mäi quèc gia nh»m tËn dông c¸c mÆt lîi thÕ cña toµn cÇu ho¸, ®ång thêi qua ho¹t ®éng thùc tiÔn, mÆc nhiªn gãp phÇn thóc ®Èy lµm phong phó néi dung c¬ b¶n cña xu thÕ nµy. Vµ ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi vßng ¶nh h­ëng ®ã. Nh÷ng g× ®· thùc hiÖn ®· giµnh ®­îc chøng minh r»ng: §¶ng ta, nhµ n­íc ta vµ nh©n d©n ta cã ®ñ b¶n lÜnh vµ kh¶ n¨ng khai th¸c nh÷ng g× lµ lîi thÕ víi nhiÒu lo¹i thö th¸ch phøc t¹p. Thùc tÕ võa qua vÒ c¶ hai mÆt "®­îc" vµ "ch­a ®­îc" ®Òu lµ nh÷ng kinh nghiÖm, bµi häc bæ Ých gióp chóng ta m¹nh d¹n chuyÓn qua b­íc ph¸t triÓn míi cña héi nhËp quèc tÕ. B»ng nh÷ng kiÕn thøc thu nhËn ®­îc qua m«n häc kinh tÕ chÝnh trÞ em ®· cè g¾ng nªu lªn nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña n­íc ta. Tuy nhiªn, do nh÷ng h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc vµ thêi gian nghiªn cøu nªn ch¾c ch¾n ®Ò ¸n sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. Em rÊt mong nhËn ®­îc sù chØ b¶o cña thÇy gi¸o ®Ó bµi viÕt ®­îc hoµn chØnh h¬n. Mét lÇn n÷a, em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy giao Mai H÷u Thùc ®· tËn t×nh bh­íng dÉn em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII, VIII, IX. Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ Quèc gia. 2. Gi¸o sù D­¬ng Vò HiÖp: "Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ" Nhµ xuÊt b¶n v¨n ho¸ x· héi - 2001. 3. TiÕn sÜ NguyÔn V¨n D©n: "Nh÷ng vÊn ®Ò cña toµn cÇu ho¸ kinh tÕ". Nhµ xuÊt b¶n Hµ Néi 2001. 4. T¹p chÝ nghiªn cøu - trao ®æi. Sè 15 (th¸ng 8 n¨m 2000) Bµi "vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ" - T¸c gi¶ §Ëu Ngäc Xu©n. 5. T¹p chÝ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi. Sè 6 (80) 2002. Bµi "Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ vÊn ®Ò héi nhËp kinh tÕ quèc t Õ cña ViÖt Nam" - T¸c gi¶ : TiÕn sÜ NguyÔn Xu©n Th¾ng - ViÖn kinh tÕ thÕ giíi. 6. T¹p chÝ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi. Sè 4 (66) 2000. Bµi "ViÖc x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp tù chñ ë ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhË kinh tÕ quèc tÕ". TiÕn sÜ Vâ §¹i L­îc - ViÖn kinh tÕ thÕ giíi. 7. T¹p chÝ céng s¶n. Sè 18 (6/2003) Bµi "Toµn cÇu ho¸ - Mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn "T¸c gi¶ Lª H÷u NghÜa. 8. T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ - th¸ng 1/2003. B×a "Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam trªn ®­êng héi nhËp". T¸c gi¶: Phã gi¸o s­ - TiÕn sÜ §oµn ThÞ Hång V©n. 9. T¹p chÝ céng s¶n: Sè 19 (10/2001). Bµi "Chñ ®éng h¬n n÷a héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ". Môc lôc A. PhÇn më ®Çu 1 B. Néi dung 2 I. Mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn vÒ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 2 1. Kh¸i niÖm vÒ toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 2 1.1. Kh¸i niÖm toµn cÇu ho¸ 2 1.2. Kh¸i niÖm khu vùc ho¸ 3 1.3. Kh¸i niÖm vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 4 2. C¸c nh©n tè thóc ®Èy qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ 5 2.1. Sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña lùc l­îng s¶n xuÊt 6 2.2. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña kinh tÕ toµn cÇu 7 2.3. Sù gia t¨ng cña c¸c vÊn ®Ò toµn cÇu trong bèi c¶nh thÕ giíi kÕt thóc chiÕn tranh l¹nh b­íc vµo thêi kú hoµ b×nh hîp t¸c vµ ph¸t triÓn 8 2.4. Sù bµnh tr­íng cña c«ng ty xuyªn quèc gia 9 2.5. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c ®Þnh chÕ toµn cÇu vµ khu vù 10 2.6. Vai trß cña chÝnh phñ vµ sù chuyÓn ®æi trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn 10 3. TriÓn väng ph¸t triÓn toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 11 3.1. Toµn cÇu ho¸ kh«ng cßn lµ ©m m­u cña c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn nh»m th«n tÝnh thÕ giíi. 11 3.2. Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ ngµy cµng gia t¨ng 13 II. Thùc tr¹ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam 13 1. Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam 13 2. Nh÷ng thµnh tùu cña qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ vµ h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc 2.1. Nh÷ng thµnh tùu cña h¬n mét thËp kØ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 15 2.2. Nh÷ng h¹n chÕ cÇn kh¾c phôc trong qu¸ tr×nh héi nhËp 17 III. Chñ tr­¬ng, nguyªn t¾c vµ c¸c gi¶i ph¸p cÇn thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë ViÖt Nam 19 1. Chñ tr­¬ng vµ nguyªn t¾c chØ ®¹o 19 2. NhiÖm vô vµ biÖn ph¸p cÇn thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ 21 C. KÕt luËn 25 Tµi liÖu tham kh¶o 26