[Tóm tắt] Luận án Giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên các trường đại học sư phạm

họp tại Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên vào hồi ...... giờ ...... ngày ........tháng ....... năm .......... 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Giáo dục hành vi văn hóa học tập (HVVHHT) có vai trò quan trọng đối với việc xây dựng văn hóa nhà trường và giúp sinh viên (SV) có cách thức để học tập hiệu quả. Mặc dù vấn đề này đã được các nhà khoa học giáo dục nghiên cứu ở một vài khía cạnh nhưng hiện nay vẫn chưa có sự thống nhất nội dung, biện pháp giáo dục HVVHHT một cách cụ thể và toàn diện. Công tác đào tạo giáo viên ở các trường đại học sư phạm (ĐHSP) đặt ra yêu cầu cần giáo dục và phát triển ở SV hệ thống hành vi VHHT để các nhà giáo tương lai có thể phát triển năng lực học tập, học thường xuyên, học suốt đời đáp ứng những yêu cầu, đòi hỏi ngày càng cao của xã hội; là tấm gương sáng về hành vi, cách ứng xử trong học tập để các em học sinh noi theo. Chính vì vậy, nghiên cứu giáo dục HVVHHT cho SV các trường đại học sư phạm là hết sức cấp thiết. 2. Mục đích nghiên cứu Xây dựng các biện pháp giáo dục hành vi văn hóa học tập cho SV đại học sư phạm nhằm góp phần thực hiện có hiệu quả mục tiêu đào tạo hiện nay của các trường ĐHSP. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Quá trình hình thành và phát triển hành vi văn hóa học tập của sinh viên ĐHSP trong quá trình đào tạo 3.2. Khách thể nghiên cứu: Quá trình hình thành và phát triển các phẩm chất nhân cách của sinh viên ĐHSP. 4. Giả thuyết khoa học Hiện nay, trình độ HVVHHT của sinh viên các trường ĐHSP chưa cao. Nếu xây dựng các biện pháp giáo dục HVVHHT có tính hệ thống, theo hướng phát triển ở SV nhận thức, thái độ, kỹ năng hành vi (HV) phù hợp với các giá trị xã hội trên cơ sở mối quan hệ giữa con người với con người, giữa con người với công việc, con người với môi trường của sinh viên trong quá trình học tập (HT) thì sẽ có ảnh hưởng tích cực đến hành vi và kết quả học tập của SV. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về giáo dục hành vi văn hoá học tập cho sinh viên các trường Đại học Sư phạm. 5.2. Nghiên cứu thực trạng hành vi văn hóa học tập của sinh viên và giáo dục hành vi văn hoá học tập cho sinh viên tại các trường Đại học Sư phạm. 5.3. Đề xuất, thực nghiệm một số biện pháp giáo dục hành vi văn hoá học tập cho sinh viên ở các trường Đại học Sư phạm 2 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 6.1. Nội dung - Nghiên cứu HVVHHT trong các mối quan hệ giữa con người với con người, giữa con người với công việc, giữa con người với môi trường của SV trong quá trình học tập. - Chọn lọc và tập trung nghiên cứu thực trạng một số HVVHHT cơ bản của SV: hành vi văn hóa nề nếp, hành vi văn hóa học hỏi, hành vi văn hóa chia sẻ. 6.2. Khách thể điều tra: Quá trình nghiên cứu thực tiễn được tiến hành trên 720 SV năm thứ 2 và 232 GV, CBQL ở các trường: Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, Đại học sư phạm Hà Nội, Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh 7. Phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu sau: Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết; Phương pháp quan sát; Phương pháp điều tra (ankét); Phương pháp phỏng vấn sâu; Phương pháp phân tích sản phẩm hoạt động; Phương pháp thực nghiệm sư phạm; Phương pháp chuyên gia; Phương pháp xử lý số liệu bằng toán thống kê 8. Luận điểm bảo vệ 8.1. Trong xu thế phát triển hiện nay, HVVHHT có vai trò quan trọng đối với người học trong việc đáp ứng những yêu cầu đa dạng và thay đổi của hoạt động học tập, giúp người học phát triển chất lượng học tập bền vững; góp phần xây dựng môi trường học tập lành mạnh. Đối với SV các trường ĐHSP, giáo dục HVVHHT có ý nghĩa quan trọng trong việc chuẩn bị cho sinh viên những yếu tố cần thiết của nhân cách nhà giáo tương lai. 8.2. HVVHHT của SV biểu hiện trong các mối quan hệ học tập giữa sinh viên với thầy cô, với bạn bè, với bản thân, với nhiệm vụ học tập và phát triển năng lực nghề nghiệp, với môi trường học tập, thông qua các mặt nhận thức, thái độ, kỹ năng hành vi. 8.3. Giáo dục HVVHHT cho SV các trường ĐHSP là quá trình lâu dài, đòi hỏi phải kết hợp các biện pháp tác động vào nhận thức, tình cảm, kỹ năng thực hiện hành vi học tập của sinh viên và tạo dựng môi trường văn hóa học tập trong nhà trường; gắn với giá trị và yêu cầu của nghề nghiệp. Đặc biệt cần quan tâm khích lệ vai trò chủ thể, phát huy tính tự giác, phát triển nhu cầu văn hóa hành vi học tập của sinh viên trong quá trình giáo dục HVVHHT để thúc đẩy quá trình chuyển hóa yêu cầu bên ngoài thành nhu cầu tự thân. 3 9. Đóng góp mới của luận án 9.1. Về mặt lý luận Xác định được quan niệm khoa học về HVVHHT của sinh viên và hệ thống khung lý luận về giáo dục HVVHHT cho sinh viên ĐHSP: Khái niệm, đặc trưng, biểu hiện của HVVHHT; khái niệm, ý nghĩa, nhiệm vụ, nội dung, các con đường giáo dục HVVHHT cho SV các trường ĐHSP. Góp phần khẳng định giáo dục HVVHHT là nhiệm vụ cấp thiết trong quá trình đào tạo giáo viên ở các trường ĐHSP hiện nay. Luận án là tài liệu mới góp phần làm phong phú thêm lý luận giáo dục văn hóa học tập cho người học trong nhà trường. 9.2. Về mặt thực tiễn - Phát hiện được một số vấn đề thực trạng HVVHHT của sinh viên và thực trạng công tác giáo dục HVVHHT cho sinh viên ở các trường ĐHSP hiện nay; Khái quát được nguyên nhân của thực trạng đó. - Xây dựng được một số biện pháp giáo dục hành vi VHHT cho sinh viên trong nhà trường đại học sư phạm:Nâng cao nhận thức về giáo dục HVVHHT cho SV trong các trường ĐHSP; Tổ chức luyện tập hành vi VHHT cho SV trong các hoạt động giáo dục, dạy học; Áp dụng phương pháp kỷ luật tích cực trong tổ chức dạy học các môn khoa học ở trường ĐHSP; Lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục hành vi VHHT cho SV vào nội dung giáo dục và đào tạo của trường ĐHSP; Tổ chức cho SV tham gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong học tập; Kiểm tra, đánh giá và nhân rộng điển hình hành vi VHHT; Xây dựng môi trường học tập thân thiện, nghiêm túc, tích cực trong nhà trường ĐHSP. - Kết quả nghiên cứu của luận án có khả năng chuyển giao và ứng dụng trong xây dựng văn hóa nhà trường ở các trường đại học, cao đẳng nói chung. Đặc biệt, luận án cung cấp thêm tư liệu để các trường ĐHSP tổ chức tốt hơn công tác giáo dục phẩm chất nhân cách cho sinh viên. Nội dung luận án có thể sử dụng làm tài liệu trong tổ chức hoạt động dạy học và giáo dục nhằm nâng cao thành tích học tập cho sinh viên và xây dựng văn hóa học tập trong các nhà trường ĐHSP hiện nay. 10. Cấu trúc luận án Luận án gồm: Mở đầu; Chương 1: Cơ sở lý luận về giáo dục hành vi văn hóa cho sinh viên đại học sư phạm; Chương 2: Thực trạng giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên các trường đại học sư phạm; Chương 3: Biện pháp giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên các trường đại học sư phạm; Kết luận; Khuyến nghị; Danh mục các tài liệu tham khảo; Phụ lục. 4 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC HÀNH VI VĂN HOÁ HỌC TẬP CHO SINH VIÊN CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Trên thế giới Trên thế giới hiện nay, các nghiên cứu về phát triển hành vi văn hóa học tập đã tồn tại và phát triển theo hai hướng chính: - Nghiên cứu hành vi VHHT là hành vi đặc trưng, biểu thị trình độ phát triển cao trong hoạt động học tập của con người. Ví dụ theo Ronald Gross (2007), đó là hành vi tự học; theo Bostock John (2013), đó là hành vi học tập tích hợp; theo Tsunesaburo Makiguchi (1994), đó là học sáng tạo; - Nghiên cứu hành vi VHHT với ý nghĩa là hành vi tích cực, hành vi tốt, hành vi đẹp, hành vi có ý nghĩa đối với hoạt động học tập của cá nhân hay cộng đồng. Ví dụ: theo Rezke (1973), đó là học tập hợp lý trên cơ sở hợp tác và tự quản lý hoạt động học của bản thân; Gryen (2004), đó là hành vi học tập có phương pháp khoa học mang lại kết quả học tập cao; Những nghiên cứu trên đã chỉ ra đặc điểm, cấu trúc, các yếu tố ảnh hưởng đến việc hình thành và phát triển HVVHHT. Thành tựu này tạo cơ sở quan trọng để tác giả kế thừa và xây dựng nội dung giáo dục HVVHHT cho SV các trường ĐHSP. 1.1.2. Ở Việt Nam Ở Việt Nam, nghiên cứu về giáo dục HVVHHT cho SV đã được quan tâm xong chưa có nhiều công trình nghiên cứu chuyên sâu. Hiện nay, nghiên cứu này đã được thực hiện theo các hướng: nghiên cứu hành vi VHHT dưới góc độ giáo dục hành vi đạo đức, lối sống cho học sinh trong nhà trường; hành vi VHHT là một bộ phận trong xây dựng văn hóa học đường; Hướng nghiên cứu hành vi VHHT trong nội dung nâng cao chất lượng, hiệu quả của việc học,... Đặc biệt, chưa có công trình nào nghiên cứu giáo dục HVVHHT cho SV ĐHSP. 5 Kết quả nghiên cứu trên của các nhà khoa học trên thế giới và Việt Nam nêu trên là cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng giúp tác giả luận án đi sâu nghiên cứu vấn đề “Giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên các trường Đại học Sư phạm” trong điều kiện hiện nay. 1.2. Một số khái niệm công cụ của đề tài 1.2.1. Văn hoá và văn hóa học tập 1.2.1.1. Văn hoá Có nhiều quan niệm về khái niệm văn hóa. Trong luận án, tác giả thống nhất và kế thừa quan niệm: văn hóa là tổng thể các giá trị, chuẩn mực, là những cái tốt đẹp được tích lũy trong đời sống con người làm khái niệm công cụ cho các nghiên cứu tiếp theo của luận án 1.2.1.2. Văn hóa học tập Tác giả luận án tiếp cận khái niệm VHHT theo tiếp cận giá trị. Theo đó, VHHT là hệ thống các giá trị tốt đẹp được tích lũy, phát triển và biểu hiện trong hoạt động học tập, trở thành chuẩn mực chi phối cách thức suy nghĩ, tình cảm, hành động của người học. 1.2.2. Hành vi văn hóa 1.2.2.1. Hành vi Tác giả luận án kế thừa khái niệm hành vi của các nhà Tâm lý học Mác-xít: hành vi thực chất là những phản ứng, cách ứng xử thể hiện ở thái độ, cử chỉ, ngôn ngữ, Đó là biểu hiện cụ thể của hoạt động được điều khiển bởi cấu trúc tâm lý bên trong của chủ thể với tư cách là một nhân cách. 1.2.2.2. Hành vi văn hóa Từ những nghiên cứu về biểu hiện và đặc điểm của HVVH, tác giả luận án xác định: HVVH là hành vi có ý thức của con người, vừa phù hợp với các chuẩn mực xã hội, vừa có ý nghĩa, giá trị xã hội - thể hiện nguyện vọng làm đẹp cuộc sống của con người với tính thẩm mỹ cao, làm hài lòng hoặc khơi gợi và nuôi dưỡng những cảm xúc tích cực của chủ thể và những người khác. 1.2.3. Hành vi văn hóa học tập Theo tác giả luận án: Hành vi văn hóa học tập là cách ứng xử có ý thức được thúc đẩy bởi động cơ học tập đúng đắn thể hiện những giá trị tốt đẹp của con người trong các mối quan hệ của người học trong quá trình học tập, vừa phù hợp với chuẩn mực xã hội, vừa là mẫu mực có tác dụng giáo dục, thuyết phục người khác thực hiện theo. 6 Hành vi văn hóa học tập có thể được nhìn nhận và đánh giá trong các mối quan hệ học tập của SV thông qua các mặt chủ yếu: nhận thức của cá nhân về hành vi, thái độ thực hiện hành vi và kỹ năng thực hiện hành vi. 1.2.4. Giáo dục hành vi văn hóa học tập Giáo dục HVVHHT là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của nhà giáo dục đến người học, thông qua việc tổ chức hợp lý các loại hình hoạt động học tập và rèn luyện cho người học, nhằm hình thành và phát triển ở người học nhận thức đúng đắn và tình cảm tích cực đối với HVVHHT, có nhu cầu và tính sẵn sàng học tập, có thói quen và kỹ năng thực hiện HVVHHT. 1.3. Cơ sở tâm lý của việc giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên 1.3.1. Cấu trúc của hành vi văn hóa học tập Cấu trúc hành vi văn hóa học tập bao gồm những thành phần cơ bản như: Thành phần nhận thức; Thành phần thái độ và xúc cảm học tập; Thành phần kỹ năng thực hiện hành vi. 1.3.2. Cơ chế hình thành hành vi văn hóa học tập của SV trong nhà trường Kế thừa thành tựu nghiên cứu của các nhà Tâm lý học ở Việt Nam và thế giới, tác giả luận án xác định: quá trình hình thành hành vi VHHT trải qua quá trình lâu dài, nhiều giai đoạn. Về cơ bản quá trình hình thành HVVHHT ở người học diễn ra theo cơ chế hoạt động: chuyển từ những yêu cầu bên ngoài thành nhu cầu thực hiện và tự giác thực hiện các hành vi ấy. Bao gồm: Giai đoạn người học hình thành ý thức về hành vi; Giai đoạn thích ứng của cá nhân với hành vi; Giai đoạn phát triển ý thức cá nhân về hành vi. Quá trình hình thành hành vi VH cho thấy, chỉ khi nào HVVHHT trở thành hành vi tự thân - tức là người học tự ý thức, tự giác thực hiện thì hành vi mới là hành vi VHHT đúng nghĩa. Đó chính là nét bản chất của cơ chế hình thành hành vi văn hóa trong học tập. 1.3.3. Đặc điểm tâm lý của sinh viên đại học sư phạm SV có sự phát triển mạnh mẽ về các quá trình nhận thức, tự ý thức, đời sống tình cảm, xu hướng nhân cách. Sự phát triển này tạo ra thuận lợi để phát triển hệ thống hành vi VHHT trong học tập ở trường ĐHSP. 7 1.3.4. Đặc điểm hoạt động học tập có tính chất nghiên cứu của SV 1.5. Tiếp cận giá trị - hoạt động - nhân cách trong giáo dục HVVHHT cho SV các trƣờng ĐHSP: Là phương pháp tiếp cận giáo dục dựa trên giá trị VHHT cốt lõi để thiết kết hoạt động nhằm hình thành nhân cách người học theo định hướng giá trị. 1.6. Quá trình giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên các trƣờng Đại học Sƣ phạm 1.6.1. Mục đích, ý nghĩa của việc giáo dục HVVHHT cho sinh viên trường Đại học Sư phạm 1.6.2. Nhiệm vụ giáo dục hành vi văn hóa học tập Về nhận thức: Trang bị cho sinh viên những tri thức cần thiết về hành vi văn hóa học tập; Về thái độ: Hình thành và củng cố ở sinh viên thái độ đúng đắn, tình cảm, niềm tin đối với các giá trị hành vi; Về hành vi: Rèn luyện để mỗi sinh viên tự giác thực hiện hành vi văn hóa trong học tập, có thói quen thực hiện hành vi học tập theo các chuẩn mực của văn hóa học tập. 1.6.3. Nội dung giáo dục HVVHHT cho sinh viên các trường ĐHSP * Cơ sở xác định nội dung giáo dục HVVHHT cho sinh viên các trường ĐHSP * Nội dung giáo dục HVVHHT cho sinh viên ĐHSP gồm hệ thống các giá trị cốt lõi và các hành vi học tập điển hình. Hệ thống các giá trị này được phản ánh thông qua các HVVHHT mà SV cần thực hiện. Quan hệ ứng xử của SV Giá trị cốt lõi Đối với bản thân Tự trọng; Tự tin; Trung thực; Kỷ luật; Yêu cầu cao đối với bản thân; Phát triển liên tục Đối với thầy cô Kính trọng; Học hỏi; Chia sẻ; Hợp tác Đối với bạn bè Học hỏi; Chia sẻ; Hợp tác; Đoàn kết; Hữu nghị, thân thiện Đối với nhiệm vụ học tập và phát triển năng lực nghề nghiệp Trách nhiệm, nghĩa vụ chủ động học tập; Tự giác học tập; Tích cực học tập ; Sáng tạo trong học tập Đối với môi trường học tập (Cảnh quan, cơ sở vật chất của nhà trường) Quý trọng; Thân thiện; Phát triển môi trường 8 * Các nhóm hành vi học tập điển hình: Hành vi văn hóa nề nếp; Hành vi văn hóa học hỏi; Hành vi văn hóa chia sẻ; Hành vi văn hóa hợp tác; Hành vi học tập có phương pháp và có chất lượng; Hành vi xây dựng và phát triển môi trường học tập. 1.6.4. Phương pháp giáo dục hành vi VHHT cho SV ĐHSP PP giảng giải, PP đàm thoại, PP nêu gương, PP tập thói quen, PP giao nhiệm vụ HT, PP tạo dư luận xã hội, PP tạo tình huống giáo dục, PP khen thưởng, PP kỷ luật tích cực. 1.6.5. Con đường giáo dục hành vi VHHT cho sinh viên ĐHSP 1.6.5.1. Thông qua tổ chức hoạt động dạy học trên lớp 1.6.5.2. Tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp 1.6.5.3. Xây dựng môi trường văn hóa học đường trong nhà trường 1.6.5.4. Tích hợp nội dung giáo dục hành vi VHHT vào hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm 1.7. Các yếu tố ảnh hƣởng tới quá trình giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên các trƣờng Đại học sƣ phạm 1.7.1. Các yếu tố từ phía người học: động cơ học tập, hứng thú học tập, định hướng giá trị văn hóa học tập, nhu cầu văn hóa hành vi, kinh nghiệm học tập, các đặc điểm về tính cách, giao tiếp của người học, đặc biệt là khả năng tự ý thức, tính tích cực cá nhân 1.7.2. Giáo viên và tập thể sư phạm: Sự quan tâm của tập thể sư phạm; tính chất và mức độ của yêu cầu học tập, trình độ giáo dục của nhà sư phạm; sự thống nhất về nội dung, phương pháp tác động giáo dục; sự mẫu mực trong nhân cách nhà giáo đặc biệt trong giao tiếp với sinh viên, trong quan hệ đồng nghiệp, 1.7.3. Môi trường học tập trong nhà trường Sư phạm: bầu không khí học tập, các mối quan hệ giao tiếp học tập, các điều kiện như hệ thống văn bản chỉ đạo, các quy định, quy chế và các chế tài, 1.7.4. Ảnh hưởng của các nhân tố từ cuộc sống hiện đại: Những yêu cầu của xã hội hướng tới xây dựng nền kinh tế tri thức; quá trình toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế đạt ra cho con người những thách thức về sự hiểu biết và kỹ năng lao động. Bên cạnh đó, những quan niệm xã hội đã tác động mạnh mẽ đến từng cá nhân người học 9 Chƣơng 2 THỰC TRẠNG GIÁO DỤC HÀNH VI VĂN HÓA HỌC TẬP CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng 2.1.1. Mục tiêu khảo sát Đánh giá thực trạng hành vi văn hóa học tập(về các mặt nhận thức, thái độ, kỹ năng thực hiện hành vi) của sinh viên đại học sư phạm; Đánh giá nội dung, phương pháp, tác dụng giáo dục HVVHHT cho sinh viên ở một số trường đại học sư phạm và xác định nguyên nhân của thực trạng. 2.1.2. Đối tượng và quy mô khảo sát Luận án khảo sát tại 03 trường đại học sư phạm là: Đại học sư phạm- đại học Thái Nguyên, đại học sư phạm Hà Nội, đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh với 720 SV năm thứ 2 và 232 GV, CBQL. 2.1.3. Nội dung khảo sát - Đối với sinh viên: khảo sát nhận thức, thái độ, kỹ năng thực hiện HVVHHT của SV; Nhận thức, thái độ tham gia hoạt động giáo dục HVVHHT; thực trạng GDHVVHHT ở trường SP; Đánh giá về hiệu quả GDHVVHHT cho SV trong trường; nguyện vọng tham gia hoạt động giáo dục HVVHHT của SV - Đối với GV, CBQLGD: nhận thức, thái độ, hành động tham gia giáo dục HVVHHT; đánh giá về công tác giáo dục HVVHHT cho SV 2.1.4. Phương pháp khảo sát và xử lý kết quả Chúng tôi đã sử dụng kết hợp các phương pháp: điều tra viết, phỏng vấn, quan sát, phân tích sản phẩm hoạt động, tổng kết kinh nghiệm, phương pháp toán học trong nghiên cứu. 2.2. Thực trạng hành vi văn hóa học tập của sinh viên đại học sư phạm 2.2.1. Thực trạng nhận thức chung của sinh viên đại học sư phạm về HVVHHT - Về KN: 60,56% SV nhận thức đúng, 39,44% SV nhận thức đúng nhưng chưa đầy đủ về khái niệm HV. - Về ý nghĩa: SV đồng thuận cao trong đánh giá về ý nghĩa hành vi theo hướng HVVHHT là hành vi có ích, giúp SV hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập (92,92%), học có chất lượng (93,33%), - Về các loại hành vi VHHT cần thực hiện: SV thống nhất trong đánh giá các hành vi nề nếp, học hỏi, chia sẻ, học có chất lượng, 10 2.2.2. Thực trạng một số hành vi văn hóa học tập của sinh viên ĐHSP 2.2.2.1. Hành vi văn hóa nề nếp học tập của SV - Về nhận thức, có 62,22% SV nhận thức phần lớn là đúng về ý nghĩa; 53,90% SV nhận thức phần lớn là đúng về nội dung HV. - Về thái độ: điểm trung bình thái độ nghiêm túc thực hiện các quy định nề nếp HT dao động từ 2,08 đến 3,52 điểm; điểm trung bình tự đánh giá mức độ chủ động của SV dao động từ 2,31 đến 3,39 điểm. - Về kỹ năng HV: Đánh giá tần suất thực hiện quy định nề nếp học tập ở các mức độ RTX, TX, TT, HK, CBG, kết quả cho thấy điểm TB dao động từ 2,33 đến 4,18 điểm. SV thực hiện các quy định về giờ giấc học tập, chuẩn bị phương tiện HT, tốt hơn các quy định về chuẩn bị bài trước khi đến lớp, nề nếp tác phong trong giờ học, Như vậy,việc thực hiện nề nếp HT của SV còn nhiều hạn chế. Hạn chế cơ bản là nhiều SV thiếu nghiêm túc, chủ động trong việc thực hiện các quy định nề nếp học tập trong nhà trường. Việc thực hiện hành vi VHNN học tập chưa trở thành thói quen học tập ở nhiều SV. 2.2.2.2. Hành vi học hỏi của SV ĐHSP - Về nhận thức, khá nhiều SV nhận thức phần lớn chưa đúng về ý nghĩa (55,14%) và nội dung HV (47,92%). - Về thái độ, mức độ chủ động của SV ở các phương thức học tập có sự khác nhau. Trong đó, ưu thế nhất là phương thức học từ bài giảng của GV (3,89 điểm); các phương thức khác có điểm thấp hơn. VD: “Xin ý kiến tư vấn của GV” (1,95 điểm), “Học từ sai lầm của bản thân”(1,64 điểm), chứng tỏ các phương thức học hỏi có tính chất phát huy tính tích cực HT của cá nhân chưa được SV thực sự coi trọng. - Về kỹ năng, SV thường học hỏi chủ yếu thông qua bài giảng của GV. Sự kết hợp các phương thức học hỏi chưa phong phú và rõ nét. Kết quả HT cho thấy có 45,28% SV có lực học TB, 17,08% SV có lực học dưới TB. Điều này chứng tỏ số SV này thực hiện chưa tốt HV học hỏi. Như vậy, tính tích cực học tập của SV chưa cao. Cách thức học hỏi của SV nghèo nàn, thiếu tính đa dạng, thiếu sự kết hợp giữa các cách thức học hỏi. Kỹ năng học hỏi của SV còn có hạn chế, thiếu tính sẵn sàng trong việc tìm kiếm, mở rộng tri thức học học tập. 11 2.2.2.3. Hành vi văn hóa chia sẻ trong học tập của SV ĐHSP Tỷ lệ SV nhận thức hoàn toàn đúng và phần lớn là đúng về ý nghĩa và nội dung hành vi khá cao. Về ý nghĩa là 72,92%, về nội dung là 55,84%. Về thái độ, phần lớn SV cởi mở khi chia sẻ trong HT nhưng tỷ lệ SV chủ động, tự tin và kiên trì trong chia sẻ HT là chưa cao. Qua kết quả nghiên cứu biểu hiện thái độ và kỹ năng chia sẻ của SV trong học tập cho thấy: một bộ phận SV có thái độ thiếu tích cực, thiếu cởi mở, thiếu sự linh hoạt trong chia sẻ học tập. 2.2.2.4. Hành vi tự học, tự nghiên cứu của SV ĐHSP SV nhận thức khá tốt ý nghĩa, bản chất của HV tự học, tự nghiên cứu: 100% xác định tự học có vai trò quan trọng, 76,47% nêu được yêu cầu, bản chất của tự học, tự nghiên cứu ở trường ĐH. Tuy nhiên, thái độ tự học, tự nghiên cứu của SV chưa thực sự tích cực, tự giác. Kỹ năng tự học, tự nghiên cứu còn hạn chế như thiếu kỹ năng lập kế hoạch tự học, chưa có kỹ năng tự nghiên cứu, phân tích và tổng hợp thông tin, 2.2.3. Đánh giá chung Nhìn chung SV có nhận thức tương đối đầy đủ về bản chất và ý nghĩa của HVVHHT trong nhà trường. Tuy vậy, nhận thức về nội dung của từng loại HVVHHT trong nhà trường còn có những hạn chế nhất định.Trình độ HVVHHT của nhiều SV chưa cao. Một bộ phận SV có thái độ chưa phù hợp như thiếu nghiêm túc, chủ động, thiếu tinh thần chia sẻ, hợp tác trong HT. Khả năng duy trì HV ổn định, thường xuyên chưa cao. Nguyên nhân chủ yếu do SV chưa có sự cố gắng, chưa tích cực, chưa tự giác thực hiện hành vi VH trong học tập. 2.3. Thực trạng giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên các trƣờng Đại học sƣ phạm 2.3.1. Nhận thức về giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên ở các trường ĐHSP 2.3.1.1. Thực trạng nhận thức của SV ĐHSP về giáo dục HVVHHT SV đánh giá cao ý nghĩa GD HVVHHT trong nhà trường: “có ý nghĩa trong xây dựng văn hóa nhà trường”(100%); “định hướng giá trị HT cho SV” (97,36%), SV đánh giá cao sự cần thiết phải giáo dục HVVHHT cho SV các giá trị liên quan đến ứng xử của SV với thầy cô và bạn học, với bản thân, với nhiệm vụ học tập, Chứng tỏ phần lớn SV nhận thức tốt về ý nghĩa và nội dung giáo dục HVVHHT trong nhà trường. 12 2.3.1.2. Nhận thức của GV, CBQL về giáo dục HVVHHT cho SVSP Kết quả khảo sát nhận thức của GV, CBQL về ý nghĩa, nội dung, hình thức tổ chức giáo dục HVVHHT cho SVSP tại các trường ĐHSP cho thấy: GV và CBQL có sự thống nhất cao trong đánh giá về ý nghĩa và nội dung giáo dục HVVHHT cho SV tại các trường sư phạm. Tuy nhiên, nhận định của GV, CBQL về khả năng tham gia giáo dục HVVHHT cho SV của các hình thức tổ chức giáo dục lại chưa thống nhất. Sự thiếu thống nhất này có thể gây ra những hạn chế nhất định trong việc triển khai các hoạt động giáo dục HVVHHT cho SVSP trong thực tiễn. 2.3.2. Thực trạng giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên tại các trường Đại học sư phạm 2.3.2.1. Thực trạng nội dung giáo dục HVVHHT: Kết quả khảo sát về thực trạng nội dung đã tiến hành giáo dục HVVHHT ở trường ĐHSP cho thấy: GV, CBQL và SV thống nhất cao trong đánh giá các nội dung TX tiến hành là: kính trọng, yêu mến thầy cô; nghiêm túc, kỷ luật trong học tập; Các nội dung ít được quan tâm triển khai là: phát triển tính sáng tạo và khoa học trong HT; kiên trì và ý chí vươn lên trong HT, 2.3.2.2. Thực trạng các hoạt động GD HVVHHT cho SV Kết quả khảo sát thực trạng các hoạt động giáo dục HVVHHT cho thấy các trường ĐHSP đã tổ chức nhiều hoạt động GD cho SV như tư vấn, tuyên truyền GD; thi đua; khen thưởng; kỷ luật; tổ chức CLB,... Các hoạt động có thế mạnh trong việc tạo môi trường, rèn kỹ năng cho SV chưa được tổ chức thường xuyên như tổ chức diễn đàn, NCKH, 2.3.2.3. Các lực lượng đã tham gia GD HVVHHT cho SV Kết quả khảo sát về thực trạng các lực lượng tham gia giáo dục HVVHHT xếp thứ tự về tính thường xuyên và tính hiệu quả theo đánh giá của GV, CBQL và SV là: 1. GV; 2. CB quản lý cấp khoa; 3. SV; 4. Cán bộ phòng quản lý phòng công tác chính trị HSSV; 5. BGH; 6. Đoàn TN; 7. Các lưc lượng GD ngoài trường 2.3.2.4. Đánh giá hiệu quả các hoạt động GD HVVHHT đã được tổ chức - GV, CBQL và SV đánh giá cao hiệu quả của công tác giáo dục hành vi VHHT ở các khía cạnh: Nâng cao nhận thức cho SV về HVVHHT (61,64% GV, CBQL và 57,5%SV); Nâng cao ý thức giữ gìn và xây dựng 13 môi trường VHHT trong nhà trường (63,36% GV,CBQL và 60,28% SV); tăng cường trách nhiệm cá nhân SV trong hoạt động học tập (61,21% GV,CBQL và 58,61% SV); phương tiện, cơ sở vật chất phục vụ học tập được bảo vệ và giữ gìn tốt hơn (71,12% GV,CBQL và 58,89% SV); Nâng cao nhu cầu văn hóa hành vi HT và trình độ đánh giá HV học tập cho SV (59,91% GV,CBQL và 60,97% SV). - GV, CBQL và SV đánh giá công tác giáo dục hành vi VHHT có hiệu quả thấp ở một số nội dung: Bồi dưỡng, hứng thú đam mê học tập cho SV(60,78% GV, CBQL và 58,61% SV); Bồi dưỡng cho SV kỹ năng, thói quen thực hiện HV VHHT (64,66% GV, CBQL và 74,86% SV); Cải thiện chất lượng học tập của SV theo hướng phát triển bền vững (67,67% GV,CBQL và 66,25%SV); Hình thành phong cách học tập thân thiện- khoa học- chất lượng cho số đông sinh viên trong trường (52,59% GV,CBQL và 58,47% SV); SV gần gũi thân thiện, yêu mến giảng viên (58,62% GV, CBQL và 60,03% SV); SV tăng cường tình đoàn kết, thân ái, giúp đỡ nhau trong HT(53,02% GV,CBQL và 62,22% SV); SV thấy rõ trách nhiệm của mình trong việc giáo dục HVVHHT cho học sinh sau này (57,76% GV, CBQL và 60,00% SV). Tóm lại, các trường ĐHSP đã tổ chức giáo dục HVVHHT cho SV bằng nhiều hình thức, nhiều loại hình hoạt động. Tuy nhiên nhiều hoạt động giáo dục chưa có hiệu quả cao, sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục chưa chặt chẽ. 2.3.3. Thực trạng thái độ tham gia giáo dục HVVHHT của GV, CBQL và SV trường ĐHSP 2.3.3.1. Thái độ của GV, CBQL: Kết quả tự đánh giá của GV, CBQL cho thấy: Đa số GV, CBQL chủ động, tích cực trong giáo dục HVVHHT cho SV. Tuy nhiên, GV, CBQL ít hài lòng về công tác giáo dục HVVHHT tại các trường ĐHSP 2.3.3.2. Thái độ tham gia các hoạt động GD HVVHHT của SV: Tìm hiểu thái độ của SV thông qua quan sát và phiếu tự đánh giá của SV cho thấy: nhiều SV còn thiếu nghiêm túc, tích cực và thiếu hứng thú khi tham gia hoạt động giáo dục HVVHHT. Qua đó, SV thể hiện nguyện vọng về hoạt động GD HVVHHT trong nhà trường. 14 2.3.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến giáo dục HVVHHT cho sinh viên tại các trường ĐHSP Theo đánh giá của GV, CBQL và SV động cơ, hứng thú học tập; nhu cầu văn hóa hành vi trong học tập của SV;đặc điểm tâm lý lứa tuổi SV, uy tín GV, trình độ GD được đánh giá ở mức độ ảnh hưởng cao nhất (mức độ IV). Các yếu tố khác như bầu không khí tâm lý,truyền thống học tập, cũng được đánh giá là ảnh hưởng nhiều đến công tác giáo dục HVVHHT. 2.3.5. Nhận xét chung về thực trạng giáo dục HVVHHT cho SV ở các trường ĐHSP 2.3.5.1. Ưu điểm - Hầu hết GV, CBQL và SV ý thức được sự cần thiết và vai trò của công tác GD HVVHHT. Từ đó có thái độ nghiêm túc, chủ động tham gia công tác này trong nhà trường. - Các trường đã quan tâm giáo dục hành vi VHHT - Nội dung giáo dục HVVHHT cho SV đều là những nội dung thiết thực. - Các trường ĐHSP đã tổ chức nhiều hoạt động giáo dục HVVHHT cho SV. Các hoạt động này đã có những tác dụng nhất định trong việc phát triển hành vi này ở người học. - Có sự tham gia của nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài trường Nguyên nhân: - Các trường SP có bề dày về truyền thống giáo dục. - CBQL, GV ở các trường ĐHSP có trình độ giáo dục và nhận thức được ý nghĩa, vai trò của giáo dục HVVHHT trong nhà trường - Các trường đã đầu tư thời gian, kinh phí hoạt động nhất định cho GDHVVHHT. 2.3.5.2. Hạn chế - Chưa có văn bản, quy định hướng dẫn về giáo dục HVVHHT - Nhiều nội dung giáo dục hành vi VHHT cho SV chưa được quan tâm và triển khai đúng mức - Các hoạt động giáo dục HVVHHT được tổ chức khá đa dạng nhưng thiếu tính liên tục, còn nặng về tính hình thức, ít đầu tư về chiều sâu nên tính hiệu quả chưa cao - Nhiều GV, CBQL lại thiếu tính tích cực khi tham gia và duy trì hoạt động GDHVVHHT cho SV. 15 - Chưa phát huy được sức mạnh tổng hợp của các lực lượng giáo dục Nguyên nhân: - Chưa có sự thống nhất về mục tiêu, nội dung, hình thức tổ chức giáo dục HVVHHT trong các trường ĐHSP; các thiết chế văn hóa hành vi học tập chưa thực sự rõ ràng. - Tồn tại hoạt động giáo dục HVVHHT mang tính phong trào, hình thức, phạm vi hẹp nên hiệu quả GD chưa cao. Đặc biệt là chưa phù hợp với nhu cầu, hứng thú, thiếu tính hấp dẫn đối với SV - Chưa phát huy được vai trò giáo dục và tự giáo dục của SV. - Sự phối hợp và phân chia trách nhiệm giữa các lực lượng giáo dục thiếu chặt chẽ. - Một bộ phận SV thiếu tích cực và chủ động thực hiện hành vi - Các yếu tố xã hội như quan niệm trọng bằng cấp, học để lấy bằng, học vì điểm số,... ảnh hưởng đến tâm lý và định hướng giá trị học tập ở đại học của SV. Chƣơng 3 BIỆN PHÁP GIÁO DỤC HÀNH VI VĂN HÓA HỌC TẬP CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC SƢ PHẠM 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên Đại học sƣ phạm 3.1.1. Đảm bảo tính thực tiễn 3.1.2. Đảm bảo tính kế thừa 3.1.3. Đảm bảo phát huy vai trò chủ thể học tập của sinh viên 3.2. Biện pháp giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên đại học sƣ phạm 3.2.1. Nâng cao nhận thức về giáo dục HVVHHT cho SV trong các trường ĐHSP: Giúp CBQLGD, GV và SV nhận thức đúng đắn, đầy đủ về tầm quan trọng, ý nghĩa của GDHVVHHT cho SV trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục và đào tạo ở trường ĐHSP, trong việc phát triển và hoàn thiện NC nhà giáo tương lai. Đồng thời xây dựng nhận thức về lý luận GDHVVHHT cho SV ĐHSP nhằm tạo cơ sở khoa học cho việc tiến hành các hoạt động giáo dục trong nhà trường ĐHSP 3.2.2. Lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục HVVHHT vào nội dung GD và ĐT trong nhà trường ĐHSP: Đưa nội dung giáo dục hành vi VHHT vào nội dung giáo dục rèn luyện SV trong trường SP nhằm cải 16 tiến nội dung chương trình hiện có trên cơ sở vừa đảm bảo thực hiện tốt các nội dung đang thực hiện, vừa thực hiện được nhiệm vụ GD HVVHHT cho SV, góp phần thực hiện tốt mục tiêu GDHVVHHT cho SV nói riêng và MT đào tạo của trường SP nói chung. 3.2.3. Áp dụng phương pháp giáo dục kỷ luật tích cực trong dạy học các môn khoa học ở trường ĐHSP: Tích hợp giáo dục kỷ luật tích cực trong dạy học các môn khoa học nhằm giúp sinh viên phát triển ý thức kỷ luật một cách tự giác trong quá trình học tập, phát huy vai trò tự giáo dục của người học, giúp người học biết tự lựa chọn giá trị học tập, tự mình thực hiện và điều chỉnh hành vi học tập theo định hướng đó. 3.2.4. Tổ chức luyện tập hành vi văn hóa học tập cho SV ĐHSP trong các hoạt động dạy học, giáo dục: Luyện tập là khâu có ý nghĩa quan trọng. Thông qua việc lặp đi, lặp lại nhiều lần thao tác hành vi, sinh viên định hình, hiểu và hình thành biểu tượng, mô hình, thao tác hành vi. Tổ chức tập luyện các mẫu hành vi VHHT trong nhà trường giúp SV hình thành hành vi thói quen ứng xử học tập tự giác theo yêu cầu của các chuẩn mực văn hóa hành vi học tập trong trường ĐHSP. 3.2.5. Tổ chức cho SV tham gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong học tập: Tổ chức cho sinh viên trải nghiệm hành vi văn hóa học tập trong thực tiễn giúp sinh viên: khẳng định giá trị hành vi; hình thành và phát triển, củng cố niềm tin vào việc thực hiện hành vi VHHT. Từ đó, sinh viên tự giác phát triển liên tục số lượng và chất lượng hành vi học tập theo những định hướng giá trị VHHT mà nhà trường mong đợi. 3.2.6. Kiểm tra, đánh giá và nhân rộng điển hình hành vi văn hóa học tập trong sinh viên: nhằm tạo động lực thúc đẩy sinh viên thực hiện hành vi học tập theo chuẩn mực văn hóa hành vi trong nhà trường. Qua đó, hành vi văn hóa học tập trở thành hành vi học tập phổ biến trong nhà trường sư phạm xuất phát từ mong muốn và nhu cầu học tập tích cực của sinh viên, đưa việc thực hiện hành vi văn hóa học tập trở thành phong trào thực hiện và rèn luyện trong toàn lớp, toàn khoa, toàn trường. 3.2.7. Xây dựng môi trường học tập thân thiện, nghiêm túc, tích cực trong nhà trường ĐHSP: Xây dựng môi trường học tập thân thiện, nghiêm túc, tích cực trong nhà trường ĐHSP là biện pháp nhằm tạo môi trường với những điều kiện thuận lợi để góp phần làm nảy sinh nhu cầu, nuôi dưỡng và duy trì hành vi VHHT của sinh viên. 17 3.2.8. Mối quan hệ giữa các biện pháp giáo dục hành vi VHHT cho sinh viên ĐHSP Các biện pháp giáo dục đã xây dựng có mối quan hệ chặt chẽ và tương hỗ nhau trong quá trình giáo dục nhằm bồi dưỡng nhận thức, hình thành thái độ và phát triển kỹ năng hành vi VHHT cho SV. 3.3. Thực nghiệm sƣ phạm 3.3.1. Khái quát về quá trình thực nghiệm 3.3.1.1. Mục đích thực nghiệm Khẳng định ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tiễn của một số biện pháp giáo dục hành vi văn hóa học tập cho SV ĐHSP được xây dựng trong luận án để kiểm nghiệm tính đúng đắn của giả thuyết khoa học trong nghiên cứu. 3.3.1.2. Nội dung thực nghiệm: gồm 2 phương diện a. Phát triển các hành vi văn hóa học tập cho sinh viên: Hành vi nề nếp, hành vi hợp tác học tập. b. Các biện pháp được lựa chọn để thực nghiệm: - Nâng cao nhận thức về giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên ĐHSP. - Tổ chức luyện tập hành vi VHHT cho SV trong các hoạt động giáo dục, dạy học - Kiểm tra, đánh giá và nhân rộng điển hình hành vi văn hóa học tập trong sinh viên. - Xây dựng môi trường học tập thân thiện, nghiêm túc, tích cực 3.3.1.3. Cách thực nghiệm a. Giai đoạn 1: Chuẩn bị cho thực nghiệm Bước 1: Biên soạn tài liệu và thiết kế hoạt động giáo dục HVVHHT sử dụng trong thực nghiệm Bước 2: Lựa chọn mẫu thực nghiệm: Thực nghiệm được tiến hành trên 89 SV ngành SP Địa lý năm thứ 2 trường ĐHSP Thái Nguyên Bước 3: - Yêu cầu lựa chọn giáo viên tham gia thực nghiệm - Tập huấn GV b. Giai đoạn 2: Triển khai thực nghiệm Bước 1: Kiểm tra công tác chuẩn bị các điều kiện cho quá trình thực nghiệm (tài liệu, hoạt động, cơ sở vật chất, phương tiện và các vấn đề liên quan đến sinh viên lớp thực nghiệm) 18 Bước 2: Tiến hành thực nghiệm - Giáo viên hướng dẫn sinh viên tham gia vào hoạt động giáo dục hành vi VHHT theo phương án thực nghiệm: Tạo môi trường hoạt động cho SV (đặc biệt quan tâm thiết kế sử dụng phương pháp dạy học tạo ưu thế phát triển hành vi văn hóa học tập cho sinh viên trong tổ chức giảng dạy môn học Đại lý tự nhiên đại cương do giảng viên PGS.TS Nguyễn THị Hồng triển khai); phát tài liệu nghiên cứu cho SV; hướng dẫn SV tham gia và tổ chức các hoạt động: Tìm hiểu một số truyền thống học tập ở Trường đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên; chương trình “Đồng hành cùng bạn” với các hoạt động như Đôi bạn cùng tiến, Diễn đàn học tập, tọa đàm với chủ đề “Yêu cầu cơ bản của hoạt động học tập ở Đại học- chuyên ngành sư phạm Địa lý”; Hoạt động sinh viên thi đua 3 nhất 3 không; Trong quá trình tổ chức thực nghiệm giáo dục hành vi nề nếp học tập và hành vi văn hóa hợp tác học tập theo phương án thực nghiệm, chúng tôi trực tiếp dự giờ các hoạt động để quan sát, đánh giá biểu hiện hành vi và sự chuyển biến, thay đổi hành vi của sinh viên tham gia thực nghiệm. - Thời gian thực nghiệm: Chia làm 2 giai đoạn + Giai đoạn 1: từ 12/8/2013 đến 12/10/2013 + Giai đoạn 2: Từ 18/11/2013 đến 28/12/2013 Bước 3: Kiểm tra, đánh giá kết quả thực nghiệm Kiểm tra, đánh giá các mặt nhận thức, thái độ, kỹ năng thực hiện hành vi nề nếp học tập và hành vi văn hóa hợp tác học tập của sinh viên; Đánh giá khâu chuẩn bị và tổ chức hoạt động thực nghiệm cho sinh viên b. Xử lý kết quả thực nghiệm Bước 1: Xác định tiêu chí và thang đánh giá - Tiêu chí và thang đánh giá nhận thức - Tiêu chí và thang đánh giá về thái độ: - Tiêu chí và thang đánh giá về kỹ năng thực hiện hành vi: Bước 2: Xử lý kết quả thực nghiệm Bước 3: Phân tích kết quả thực nghiệm 3.3.2. Phân tích kết quả thực nghiệm 3.3.2.1. Thực trạng hành vi văn hóa nề nếp và hành vi văn hóa hợp tác học tập của sinh viên trước thực nghiệm 3.3.2.2. Phân tích sự thay đổi hành vi văn hóa nề nếp và hành vi VH hợp tác học tập của sinh viên sau thực nghiệm 19 a. Sự thay đổi hành vi nề nếp của sinh viên sau thực nghiệm vòng 1 và vòng 2 Bảng 3.2: Hành vi văn hóa nề nếp học tập của sinh viên sau thực nghiệm vòng 1 và vòng 2 Các mặt biểu hiện HV Điểm Trước thực nghiệm Sau thực nghiệm lần 1 Sau thực nghiệm lần 2 Nhận thức Tốt 13 (14,6%) 19 (21,3%) 29 (32,6%) Khá 16 (18%) 23 (25,8%) 45 (50,6%) Trung bình 28 (31,5%) 31 (34,8%) 11 (12,4%) Yếu 20 (22,5%) 13 (14,6%) 4 (4,5%) Kém 12 (13,5%) 3 (3,4%) 0 Điểm trung bình 2,98 3,47 4,11 Độ lệch chuẩn 1,243 1,088 0,790 Hệ số P 0,005 0,00 Thái độ Tốt 5 (5,6%) 9 (10,1%) 17 (19,1%) Khá 11 (12,4%) 14 (15,7%) 24 (27%) Trung bình 20 (22,5%) 26 (29,2%) 35 (39,3%) Yếu 33 (37,1%) 28 (31,5%) 13 (14,6%) Kém 20 (22,5%) 12 (13,5%) 0 Điểm trung bình 2,42 2,78 3,51 Độ lệch chuẩn 1,136 1,175 0,967 Hệ số P 0,001 0,00 Kỹ năng Tốt 4 (4,5%) 6 (6,7%) 14 (15,7%) Khá 10 (11,2%) 13 (14,6%) 23 (25,8%) Trung bình 25 (28,1%) 29 (32,6%) 34 (38,2%) Yếu 34 (38,2%) 30 (33,7%) 18 (20,2%) Kém 16 (18%) 11 (12,4%) 0 Điểm Trung bình 2,46 2,70 3,37 Độ lệch chuẩn 1,056 1,081 0,981 Hệ số P 0,019 0,00 * Phân tích sự thay đổi hành vi VHNN của SV sau thực nghiệm lần 1và thực nghiệm lần 2 cho thấy: - Có sự thay đổi hành vi nề nếp của sinh viên theo chiều hướng tích cực, tiến bộ hơn so với trước thực nghiệm. 20 - Sự tiến bộ trong nhận thức của sinh viên về hành vi nề nếp học tập nhanh hơn và cao hơn so với sự tiến bộ của mặt thái độ và kỹ năng thực hiện hành vi. - Trình độ thực hiện hành vi nề nếp ở sinh viên còn có sự phân hóa cao, tính đồng đều còn thấp. BIểu hiện rõ nét ở mặt thái độ và kỹ năng thực hiện hành vi. * Mối liên quan giữa hành vi văn hóa nề nếp học tập với kết quả học tập sau thực nghiệm lần 2: chúng tôi sử dụng phương pháp tính tương quan Pearson. Kết quả thu được thể hiện mối tương quan giữa hành vi VHNN học tập của sinh viên lớp thực nghiệm với học lực là tương quan tuyến tính có ý nghĩa chặt chẽ. Hay có thể nói việc tác động giáo dục nâng cao trình độ hành vi VHNN học tập dẫn đến làm tăng kết quả học tập tương ứng. Như vậy, các biện pháp giáo dục sử dụng trong thực nghiệm là hữu ích và khả thi trong việc nâng cao trình độ hành vi VHNN học tập của sinh viên, từ đó nâng cao kết quả học tập của SV. b. Sự thay đổi hành vi văn hóa hợp tác học tập của SV lớp thực nghiệm Bảng 3.4: Hành vi văn hóa hợp tác của sinh viên tham gia thực nghiệm sau thực nghiệm lần 1 và lần 2 Các mặt biểu hiện HV Điểm Trƣớc thực nghiệm Sau thực nghiệm lần 1 Sau thực nghiệm lần 2 Nhận thức Tốt 8 (9%) 10 (11,2%) 17 (19,1%) Khá 12 (13,5%) 24 (27%) 40 (44,9%) Trung bình 24 (27%) 32 (36%) 23 (25,8%) Yếu 26 (29,2%) 15 (16,9%) 9 (10,1%) Kém 19 (21,3%) 8 (9%) 0 Điểm trung bình 2,60 3,15 3,73 Độ lệch chuẩn 1,222 1,113 0,889 Hệ số P 0,002 0,001 Thái độ Tốt 6 (6,7%) 9 (10,1%) 15 (16,9%) Khá 8 (9%) 17 (19,1%) 24 (27%) Trung bình 18 (20,2%) 21 (23,6%) 33 (37,1%) 21 Các mặt biểu hiện HV Điểm Trƣớc thực nghiệm Sau thực nghiệm lần 1 Sau thực nghiệm lần 2 Yếu 34 (38,2%) 23 (25,8%) 17 (19,1%) Kém 23 (25,8%) 19 (21,3%) 0 Điểm trung bình 2,33 2,71 3,42 Độ lệch chuẩn 1,156 1,281 0,986 Hệ số P 0,001 0,00 Kỹ năng Tốt 5 (5,6%) 8 (9%) 10 (11,2%) Khá 9 (10,1%) 14 (15,7%) 22 (24,7%) Trung bình 15 (16,9%) 20 (22,5%) 39 (43,8%) Yếu 41 (46,1%) 36 (40,4%) 18 (20,2%) Kém 19 (21,3%) 11 (12,4%) 0 Điểm Trung bình 2,33 2,69 3,27 Độ lệch chuẩn 1,095 1,154 0,914 Hệ số P 0,011 0,002 * Phân tích sự thay đổi hành vi VHHT của SV sau thực nghiệm vòng 1 và thực nghiệm vòng 2 cho thấy: trình độ hành vi VHHT học tập của sinh viên có sự chuyển biến tích cực trên cả 3 mặt: nhận thức, thái độ, kỹ năng thực hiện. Trong đó, sự tiến bộ về mặt nhận thức của SV đối với hành vi diễn ra nhanh hơn và rõ nét hơn sự tiến bộ về mặt thái độ và kỹ năng thực hiện hành vi này. * Mối tƣơng quan giữa hành vi VHHT học tập với kết quả học tập tƣơng ứng sau thực nghiệm vòng 2: mối tương quan giữa hành vi VHHT học tập với học lực của SV tham gia thực nghiệm là tương quan tuyến tính có ý nghĩa chặt chẽ. Nói cách khác, việc tác động giáo dục HVVH hợp tác có ý nghĩa trong việc nâng cao kết quả học tập cho SV. Tóm lại, từ kết quả thực nghiệm cho thấy, việc sử dụng các biện pháp giáo dục hành vi VHHT cho SV trong thực nghiệm có tác động lớn đến việc nâng cao trình độ hành vi VHHT cho SV, nâng cao kết quả học tập cho SV. Do đó, các biện pháp giáo dục sử dụng trong thực nghiệm là đảm bảo ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn trong giáo dục hành vi học tập cho SV, phù hợp với giả thuyết khoa học của đề tài nghiên cứu. 22 3.4. Trao đổi Qua quá trình nghiên cứu, chúng tôi nhận thấy kết quả đạt được trong thực nghiệm chỉ là bước đầu. Các biện pháp giáo dục sử dụng trong thực nghiệm có ảnh hưởng và làm thay đổi trình độ hành vi VHHT của SV theo chiều hướng tích cực. Tuy nhiên, sự chuyển biến này diễn ra nhanh hơn ở mặt nhận thức và tiếp đến là mặt thái độ của SV đối với hành vi. Trong khi đó, sự chuyển biến về kỹ năng thực hiện hành vi của SV diễn ra chậm hơn. Trong quá trình tác động sư phạm, chúng tôi nhận thấy sự tiến bộ của các loại hành vi VHHT ở SV không giống nhau. Mặt khác, không có hoạt động giáo dục nào có tác dụng phát triển tất cả các loại hành vi VHHT cùng lúc cho SV. Do vậy, giáo dục HVVHHT cho SV cần chú ý đến tính ưu tiên cho các hành vi VHHT ưu thế của từng giai đoạn, từng loại hình học tập của người học để lựa chọn tổ chức các hoạt động giáo dục phù hợp. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận 1.1. Hành vi văn hóa học tập là cách ứng xử có ý thức được thúc đẩy bởi động cơ học tập đúng đắn, thể hiện những giá trị tốt đẹp của con người trong quá trình lĩnh hội tri thức; vừa phù hợp với chuẩn mực chi phối cá nhân trong học tập, vừa là mẫu mực có tác dụng giáo dục, thuyết phục người khác thực hiện theo. Hành vi VHHT có ý nghĩa quan trọng giúp người học nâng cao chất lượng và hiệu quả của hoạt động học tập theo hướng bền vững, đồng thời định hướng cho con người thực hiện và phát triển các loại hành vi khác trong cuộc sống. Hành vi VHHT phân biệt với các loại hành vi khác thông qua các đặc trưng: tính mục đích(thể hiện động cơ học tập), tính chuẩn mực, tính giáo dục, tính tự giác, tính ổn định và tính hiệu quả của hành vi. 1.2. Tăng cường giáo dục hành vi VHHT là nhiệm vụ quan trọng của các trường ĐHSP trong việc xây dựng nhân cách văn hóa, môi trường văn hóa trong nhà trường, góp phần thực hiện mục tiêu đào tạo của nhà trường. Giáo dục hành vi VHHT cho sinh viên ĐHSP còn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng bởi trong tương lai, các em sẽ là chủ nhân của hệ thống giáo dục, là người “truyền lửa” học tập, định hướng, hướng dẫn, phát triển hành vi VHHT cho học sinh các trường phổ thông. 23 1.3. Giáo dục hành vi VHHT cho SV ĐHSP thực hiện ba nhiệm vụ: trang bị cho SV tri thức về hành vi VHHT, bồi dưỡng cho SV tình cảm tích cực đối với hành vi; phát triển ở SV kỹ năng thực hiện và duy trì hành vi VHHT. Nội dung giáo dục hành vi VHHT thực chất là giáo dục cho SV hệ giá trị học tập trong nhà trường ĐHSP với các hành vi điển hình như hành vi VH nề nếp, hành vi VH học hỏi, hành vi VH hợp tác, hành vi VH chia sẻ, hành vi VH chất lượng và HV xây dựng môi trường HT. 1.4. Quá trình nghiên cứu thực trạng giáo dục HVVHHT tại các trường ĐHSP cho thấy phần lớn SV nhận thức đúng về bản chất và ý nghĩa của hành vi VHHT. Mặc dù đã thực hiện nhưng trình độ hành vi VHHT của SV ĐHSP chưa cao. Còn tồn tại khá phổ biến tình trạng SV học thụ động, thiếu nghiêm túc, vô kỷ luật, không tích cực học hỏi ; thiếu sự hợp tác, chia sẻ trong học tập. Hành vi VHHT chưa trở thành thói quen hành vi học tập ở nhiều SV. Các trường ĐHSP đã quan tâm xây dựng và triển khai nhiều hoạt động giáo dục HVVHHT cho SV. Những hoạt động này có ý nghĩa nhất định trong việc giáo dục hành vi học tập, định hướng giá trị học tập cho SV và tham gia xây dựng văn hóa nhà trường ĐHSP. Bên cạnh đó, công tác GD hành vi VHHT ở trường ĐHSP còn bộc lộ những hạn chế như chưa phát huy được vai trò chủ thể của SV và tập thể SV, chưa phát huy được sức mạnh tổng hợp của các lực lượng giáo dục, các hoạt động giáo dục được tổ chức còn mang tính hình thức, thiếu sự hấp dẫn đối với SV, hiệu quả các hoạt động này đối với sự phát triển thái độ và kỹ năng thực hiện hành vi VHHT của SV thấp. 1.5. Quá trình nghiên cứu lý luận và thực tiễn là cơ sở để chúng tôi xây dựng 7 biện pháp giáo dục HVVHHT cho SV trường ĐHSP. Đó là: Nâng cao nhận thức về giáo dục HVVHHT cho SV trong các trường ĐHSP; Tổ chức luyện tập hành vi VHHT cho SV trong các hoạt động giáo dục, dạy học; Áp dụng phương pháp giáo dục kỷ luật tích cực trong dạy học các môn khoa học ở trường ĐHSP; Lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục hành vi VHHT cho SV vào nội dung giáo dục và đào tạo của trường ĐHSP; Tổ chức cho SV tham gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong học tập; Kiểm tra, đánh giá và nhân rộng điển hình hành vi VHHT; Xây dựng môi trường học tập thân thiện, nghiêm túc, tích cực trong nhà trường ĐHSP. 1.6. Kết quả thực nghiệm cho thấy các biện pháp giáo dục được thực nghiệm đã có tác động tích cực trong việc phát triển hành vi VHHT cho SV ĐHSP; có thể nâng cao hiệu quả giáo dục HV VHHT trong nhà trường nếu triển khai và phối hợp hợp lý các biện pháp giáo dục HVVHHT được đề xuất với yêu cầu và điều kiện cho phép của từng biện pháp trong quá trình thực hiện. 24 2. Khuyến nghị 2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo: - Bộ Giáo dục và Đào tạo cần có văn bản hướng dẫn các trường ĐHSP thực hiện giáo dục HVVHHT cho SV. -Vụ Giáo dục Đại học cần xây dựng chương trình chung về giáo dục HVVHHT cho SV ĐHSP, coi giáo dục HVVHHT là nhiệm vụ không thể thiếu trong quá trình hình thành những nét nhân cách độc đáo cho SVSP. 2.2. Đối với các trường ĐHSP Các trường ĐHSP cần coi trọng công tác giáo dục HVVHHT cho SV; xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục HVVHHT cho SV phù hợp với điều kiện và truyền thống giáo dục của nhà trường. Tăng cường tổ chức các hoạt động giáo dục HVVHHT cho SV, tổ chức dạy học và các loại hình học tập, các hoạt động SV theo hướng phát triển hành vi VHHT; Cải tiến, điều chỉnh chương trình giáo dục đào tạo trong nhà trường theo hướng đưa xây dựng nội dung giáo dục HVVHHT thành học phần tự chọn hay gắn vào chương trình bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm cho SV, hoặc tích hợp vào quá trình dạy học các môn khoa học. Cần xây dựng kế hoạch tổ chức GD HVVHHT cho SV. Thiết kế và tổ chức các hoạt động giáo dục phong phú, đa dạng, hấp dẫn để thu hút sự tham gia của đông đảo SV. Thường xuyên tổ chức kiểm tra, đánh giá việc thực hiện HVVHHT của SV để phát hiện những hạn chế nhằm kịp thời điều chỉnh. Phát huy vai trò chủ đạo của nhà giáo dục như định hướng, tổ chức, cố vấn về nội dung, hình thức tổ chức giáo dục HVVHHT cho SV. Cần xã hội hóa công tác giáo dục HVVHHT cho SV, phối hợp và phát huy sức mạnh của các lực lượng xã hội cùng với nhà trường thực hiện công tác này. Cần đưa việc thực hiện hành vi VHHT thành một trong những tiêu chí để đánh giá kết quả học tập và rèn luyện của từng SV trong trường. 2.3. Đối với sinh viên Cần phát huy tính chủ động, tự giác và tinh thần trách nhiệm đối với việc học tập; chủ động thực hiện hành vi học tập theo chuẩn mực văn hóa hành vi mà nhà trường quy định; Đấu tranh phê bình và tự phê bình đối với những biểu hiện thiếu văn hóa trong học tập; Tích cực nêu gương thực hiện HVVH học tập trong nhà trường. 25 CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 1. Vũ Thị Thúy Hằng (2012), "Một số vấn đề lý luận về giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên đại học sư phạm", Tạp chí Giáo dục số 299, tr. 42-43. 2. Vũ Thị Thúy Hằng (2013), "Một số nội dung giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên trường đại học sư phạm- Đại học Thái Nguyên", Tạp chí Khoa học và Công nghệ - Đại học Thái Nguyên, Tập 103 (số 03), tr. 79-83. 3. Vũ Thị Thúy Hằng (2013), "Bồi dưỡng và nhân rộng điển hình - Biện pháp giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên các trường đại học sư phạm", Tạp chí Giáo dục số 316, tr. 23-24, 33. 4. Vũ Thị Thúy Hằng (2013), "Phương pháp tiếp cận và những nguyên tắc giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên các trường đại học sư phạm", Tạp chí Giáo dục số 323, tr. 13-14, 23. 5. Vũ Thị Thúy Hằng (2014), "Tích hợp kỷ luật tích cực trong dạy học các môn khoa học nhằm giáo dục hành vi văn hóa học tập cho sinh viên sư phạm", Tạp chí Giáo dục số 340, tr. 30-31.