Tóm tắt Luận án Phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ

rong đó đặc biệt là các tài nguyên du lịch nhân văn đặc sắc, riêng có gắn với các di sản văn hóa thời kỳ Hùng Vương dựng nước (trong đó có 2 di sản đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại), cùng nhiều tài nguyên du lịch tự nhiên phong phú, Phú Thọ có nhiều lợi thế và điều kiện phát triển du lịch. Những năm qua, Phú Thọ đã có những cố gắng, nỗ lực phát triển du lịch với mục tiêu đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh và cũng đã đạt được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, phát triển du lịch ở Phú Thọ chưa tương xứng với tiềm năng và còn nhiều hạn chế trên các mặt. Đặc biệt, hoạt động du lịch tỉnh Phú Thọ đang bộc lộ những vấn đề đáng quan tâm nhìn từ góc độ phát triển bền vững: Tăng trưởng của ngành du lịch chưa vững chắc, chưa đón bắt và tranh thủ tốt được những cơ hội từ hội nhập ngày càng sâu rộng và toàn diện của Việt Nam với kinh tế thế giới; hoạt động du lịch gây không ít tác động tiêu cực tới tài nguyên du lịch, tới môi trường tự nhiên, xã hội, tới việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá vật thể, phi vật thể; một số ngoại ứng tiêu cực từ du lịch tới cộng đồng Những hạn chế, yếu kém trên ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển du lịch của tỉnh Phú Thọ cả trước mắt cũng như về lâu dài. Trước tình hình đó, đề tài nghiên cứu: “Phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ” được lựa chọn thực sự có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở làm rõ lý luận về phát triển bền vững du lịch ở địa phương cấp tỉnh để đánh giá thực trạng hoạt động du lịch và đề xuất định hướng, giải pháp phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ đến năm 2030. 2 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa và góp phần làm rõ thêm cơ sở lý thuyết về phát triển du lịch bền vững ở địa phương cấp tỉnh; - Nghiên cứu kinh nghiệm từ một số mô hình phát triển du lịch bền vững và không bền vững ở một số quốc gia, vùng lãnh thổ và một số địa phương trong nước để rút ra bài học cho phát triển du lịch ở địa phương cấp tỉnh; - Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển du lịch ở Phú Thọ từ năm 2006 đến nay trên cơ sở lý thuyết về phát triển du lịch bền vững; - Đề xuất định hướng và các giải pháp phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ đến năm 2030. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận về phát triển du lịch bền vững, thực tiễn và giải pháp phát triển du lịch bền vững ở địa phương cấp tỉnh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: + Nghiên cứu khái niệm, đặc điểm, vai trò, nội dung, tiêu chí và các yếu tố tác động, ảnh hưởng đến phát triển du lịch bền vững cấp tỉnh; kinh nghiệm trong nước và quốc tế để rút ra bài học cho địa phương cấp tỉnh; + Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ; + Đề xuất mục tiêu, định hướng và giải pháp phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ đến năm 2030. - Về không gian: Phát triển du lịch bền vững trên địa bàn tỉnh Phú Thọ. - Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng hoạt động du lịch từ năm 2006 đến nay; xây dựng mục tiêu, định hướng, giải pháp phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ đến năm 2030. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận: Chủ nghĩa Mác - Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm, đường lối của Đảng và Nhà nước ta; dựa trên các lý thuyết về kinh tế học phát triển, kinh tế du lịch, phát triển bền vững, quản lý kinh tế, kinh tế vĩ mô, kinh tế vi mô đồng thời kế thừa, tiếp thu có chọn lọc những kết quả nghiên cứu về các vấn đề thuộc nội dung liên quan đến luận án trong các công trình khoa học đã được công bố. 3 4.2. Phương pháp nghiên cứu: Tác giả sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin và các phương pháp nghiên cứu cụ thể: phương pháp hệ thống hóa; phương pháp phân tích, tổng hợp; phương pháp dự báo; phương pháp điều tra, khảo sát; phương pháp phỏng vấn. Các phương pháp trên được sử dụng linh hoạt, đan xen, kết hợp để phát huy hiệu quả tổng hợp hướng đến hoàn thành mục tiêu nghiên cứu. 5. Đóng góp mới của luận án - Góp phần hệ thống, bổ sung lý thuyết về phát triển du lịch bền vững ở địa phương cấp tỉnh; - Rút ra kinh nghiệm từ một số mô hình phát triển du lịch cụ thể; - Làm rõ thực trạng phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ theo các nội dung và tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững; đề xuất các mục tiêu, định hướng, giải pháp phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ đến năm 2030. Luận án có thể là tài liệu tham khảo hữu ích cho tỉnh Phú Thọ trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện các Quy hoạch, Kế hoạch, Đề án phát triển du lịch của địa phương; đồng thời có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các cán bộ nghiên cứu trong lĩnh vực phát triển du lịch bền vững. 6. Kết cấu và nội dung của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục công trình của tác giả đã công bố liên quan đến luận án, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án gồm 4 chương, 12 tiết. Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Chương 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển du lịch bền vững ở địa phương cấp tỉnh Chương 3: Thực trạng phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ Chương 4: Định hướng và giải pháp phát triển du lịch bền vững tỉnh Phú Thọ 4 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI Ở chương này luận án khái lược tình hình và tóm tắt một số công trình có nội dung liên quan đến đề tài luận án theo 2 nhóm: 1. Những nghiên cứu ở nước ngoài về phát triển du lịch bền vững; 2. Những nghiên cứu trong nước về phát triển du lịch bền vững. Trong mỗi nhóm, luận án đều khái quát tình hình nghiên cứu theo 2 hướng chính: - Những nghiên cứu lý luận chung về phát triển du lịch bền vững; - Những nghiên cứu về các khía cạnh cụ thể của phát triển du lịch bền vững, các kinh nghiệm và giải pháp thực tế phát triển du lịch bền vững (bao gồm: Nghiên cứu mối quan hệ giữa tài nguyên du lịch và phát triển du lịch bền vững; Nghiên cứu về một số hình thức, hướng phát triển du lịch có yếu tố bền vững; Nghiên cứu các kinh nghiệm, giải pháp cụ thể phát triển du lịch bền vững). Từ sự khái lược chung và tóm tắt một số công trình nghiên cứu, hướng nghiên cứu về phát triển du lịch bền vững, chương 1 đưa ra một số nhận xét, đánh giá chung về tình hình nghiên cứu về phát triển du lịch bền vững: - Phần lớn các nghiên cứu về phát triển du lịch bền vững xuất phát từ góc nhìn của phát triển bền vững nói chung để hình thành nên lý luận về phát triển du lịch bền vững. Vì vậy, các yếu tố có tính nguyên tắc chung, các trụ cột của phát triển bền vững (kinh tế, văn hóa - xã hội và môi trường) cũng đều được thể hiện trong khung lý thuyết về phát triển du lịch bền vững. - Các quan điểm lý luận về phát triển du lịch bền vững đã dần đi đến những điểm chung nhất về những vấn đề lớn và có tính bao trùm. - Các công trình nghiên cứu trong nước về phát triển du lịch bền vững phần nhiều được tiếp cận, trình bày dưới góc độ của các chuyên ngành quản lý kinh tế, kinh tế môi trường, tài nguyên, môi trường, văn hóa. Các công trình nghiên cứu tiếp cận vấn đề phát triển du lịch bền vững dưới góc độ kinh tế phát triển chưa nhiều. Từ những căn cứ trên, ở Chương 1 luận án nêu ra khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu: 5 Một là, vẫn còn những quan điểm chưa thống nhất hoàn toàn về khái niệm, nội dung, tiêu chí và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch bền vững. Do các cách tiếp cận khác nhau dẫn đến sự thể hiện khác nhau về nội dung, các tiêu chí đánh giá và các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch bền vững. Hai là, mức độ tương quan như thế nào để được coi là “kết hợp” hoặc “cân đối hợp lý” giữa các yếu tố kinh tế, xã hội và môi trường trong phát triển du lịch bền vững chưa được phân tích sâu ở góc độ lý thuyết chung. Để phát triển du lịch bền vững có tính khả thi trên thực tế, vấn đề này cần được nghiên cứu sâu hơn, gắn với không gian, thời gian và các điều kiện cụ thể mà lý thuyết về phát triển du lịch bền vững sẽ được vận dụng. Ba là, các công trình nghiên cứu lý luận về phát triển du lịch bền vững đều tiếp cận và phân tích vấn đề nghiên cứu ở khía cạnh mục tiêu hướng đến, những yêu cầu và nguyên tắc của sự phát triển dưới góc độ quản lý kinh tế, chưa có công trình nào tiếp cận và phân tích sâu về mặt lý luận để làm rõ các nội dung, đặc biệt là đặc điểm của phát triển du lịch bền vững. Bốn là, hệ thống tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững chưa có sự thống nhất, khó cụ thể hóa thành các chỉ tiêu đánh giá phát triển du lịch bền vững có tính khả thi để áp dụng trên thực tế; chưa có công trình nào phân tích và đề xuất được bộ tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững phù hợp với điều kiện phát triển du lịch, năng lực phân tích, đánh giá của các địa phương cấp tỉnh. Năm là, vấn đề nghiên cứu ở cấp độ Tiến sĩ, dưới góc độ kinh tế phát triển về phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ - với những đặc trưng riêng về điều kiện tự nhiên, văn hóa và xã hội - chưa được công trình nào đặt ra. Vì vậy, đề tài không trùng lắp với các công trình nghiên cứu đã công bố trong và ngoài nước. Trên cơ sở kế thừa và chọn lọc những kết quả nghiên cứu đã công bố, nghiên cứu của luận án hướng đến các nội dung: - Về mặt lý luận Hệ thống hóa và đề xuất khái niệm, nội dung, tiêu chí của phát triển du lịch bền vững ở địa phương cấp tỉnh; phân tích đặc điểm và vai trò của phát triển du lịch bền vững; phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch ở địa phương cấp tỉnh; 6 - Về thực tiễn + Nghiên cứu kinh nghiệm xây dựng mô hình phát triển du lịch bền vững và không bền vững ở một số quốc gia, vùng lãnh thổ, một số địa phương, khu du lịch trong nước và rút ra những giá trị tham khảo cho phát triển du lịch bền vững ở địa phương cấp tỉnh. + Phân tích và đánh giá thực trạng phát triển du lịch Phú Thọ trên cơ sở các nội dung lý luận chung về phát triển du lịch bền vững; chỉ rõ những kết quả, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong phát triển du lịch của tỉnh Phú Thọ dưới góc độ phát triển bền vững; phân tích những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức của Phú Thọ cho phát triển du lịch bền vững; + Đề xuất định hướng, giải pháp phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ trong những năm tới. Chương 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG Ở ĐỊA PHƯƠNG CẤP TỈNH 2.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ VAI TRÒ CỦA PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG 2.1.1. Khái niệm phát triển bền vững và phát triển du lịch bền vững 2.1.1.1. Khái niệm phát triển bền vững Luận án khái quát quá trình hình thành các quan niệm, định nghĩa khác nhau về phát triển bền vững, đề xuất khái niệm về phát triển bền vững như sau:“Phát triển bền vững là sự phát triển đạt được tăng trưởng kinh tế bền vững đồng thời thúc đẩy tiến bộ, công bằng xã hội ngày càng cao và dựa trên cơ sở khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm nguồn lực tài nguyên thiên nhiên, phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý và kiểm soát có hiệu quả ô nhiễm môi trường và phát triển các tài nguyên có khả năng tái sinh”. Phát triển bền vững bao gồm 3 nội dung (trụ cột) cơ bản sau: Tăng trưởng kinh tế bền vững; Tăng trưởng kinh tế bền vững đồng thời thúc đẩy tiến bộ và công bằng về xã hội đạt được ngày càng cao; Tăng trưởng kinh tế bền vững trên cơ sở khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm nguồn lực tài nguyên thiên nhiên, phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý và kiểm 7 soát có hiệu quả ô nhiễm môi trường và phát triển các tài nguyên có khả năng tái sinh. 2.1.1.2. Khái niệm phát triển du lịch bền vững - Khái niệm du lịch và phát triển du lịch Trên cơ sở khái quát các quan niệm, định nghĩa về du lịch của các công trình đã được công bố và bổ sung thêm một số điểm mới theo cách tiếp cận du lịch dưới góc độ một ngành kinh tế, luận án đưa ra định nghĩa “Du lịch là một ngành kinh tế bao gồm các hoạt động tổ chức hướng dẫn du lịch, sản xuất, trao đổi hàng hóa và dịch vụ của những doanh nghiệp và của người dân, nhằm đáp ứng các nhu cầu về đi lại, lưu trú, ăn uống, tham quan, giải trí, tìm hiểu và nhu cầu khác của khách du lịch. Các hoạt động đó phải đem lại lợi ích kinh tế, chính trị, xã hội thiết thực cho địa phương, nước làm du lịch và cho bản thân doanh nghiệp, người dân”. Từ khái niệm về du lịch và khái niệm phát triển kinh tế nói chung, luận án đưa ra định nghĩa phát triển du lịch: “Phát triển du lịch là sự tăng lên về thu nhập, quy mô của ngành du lịch cùng với sự thay đổi chất lượng và cơ cấu ngành du lịch theo hướng tiến bộ và hiệu quả. Phát triển du lịch đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của du khách, đem lại hiệu quả kinh tế, chính trị, xã hội ngày càng cao và mở rộng lợi ích cho địa phương, nước làm du lịch, cho doanh nghiệp hoạt động du lịch và người dân”. - Khái niệm phát triển du lịch bền vững Trên cơ sở các quan niệm về phát triển du lịch và phát triển bền vững, phát triển du lịch bền vững, luận án đưa ra khái niệm về phát triển du lịch bền vững phù hợp với địa phương cấp tỉnh: “Phát triển du lịch bền vững là sự phát triển đạt được tăng trưởng kinh tế bền vững của ngành du lịch, đồng thời thúc đẩy tiến bộ, công bằng xã hội ngày càng cao và gắn liền với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa bản địa, bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên, phát triển các tài nguyên có khả năng tái sinh, bảo vệ môi trường sinh thái”. Phát triển du lịch bền vững gồm 3 trụ cột (nội dung) cơ bản: Tăng trưởng kinh tế bền vững ngành du lịch; Tăng trưởng kinh tế bền vững đồng thời thúc đẩy tiến bộ, công bằng xã hội ngày càng cao và gắn liền với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa bản địa; Tăng trưởng bền vững gắn liền với bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên, phát triển các tài nguyên có khả năng tái sinh, bảo vệ môi trường sinh thái. 8 2.1.2. Đặc điểm và vai trò của phát triển du lịch bền vững 2.1.2.1. Đặc điểm của phát triển du lịch bền vững Một là, phát triển du lịch bền vững là sự phát triển có kiểm soát về mặt kinh tế, đảm bảo chất lượng tăng trưởng. Hai là, phương thức phát triển hướng đến sự cân đối, hài hòa giữa các khía cạnh kinh tế, xã hội và môi trường, giữa mục tiêu, lợi ích ngắn hạn và dài hạn trong quá trình phát triển. Ba là, trong phát triển du lịch bền vững, bảo vệ tài nguyên du lịch, bảo vệ môi trường vừa là cơ sở, giải pháp, vừa là mục tiêu của sự phát triển. Bốn là, phát triển du lịch bền vững đặt ra yêu cầu trách nhiệm cao và sự công bằng về lợi ích đối với các chủ thể tham gia hoạt động du lịch. Năm là, phát triển du lịch bền vững dựa trên các nguyên tắc phù hợp, được quán triệt xuyên suốt và tuân thủ nghiêm túc trong quá trình phát triển. 2.1.2.2. Vai trò của phát triển du lịch bền vững Một là, phát triển du lịch bền vững đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế bền vững của địa phương và quốc gia. Hai là, du lịch phát triển bền vững đóng góp tích cực vào thực hiện mục tiêu ổn định chính trị - xã hội và tiến bộ xã hội ngày càng tăng, bảo tồn và tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương. Ba là, phát triển du lịch bền vững tạo điều kiện và đóng góp tích cực cho bảo vệ và phát triển tài nguyên, bảo vệ môi trường. Bốn là, phát triển du lịch bền vững góp phần nâng cao năng lực hội nhập quốc tế cho địa phương, đất nước. 2.2. NỘI DUNG VÀ TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG 2.2.1. Nội dung của phát triển du lịch bền vững 2.2.1.1. Tăng trưởng kinh tế bền vững của ngành du lịch Nội dung này được thể hiện qua những khía cạnh sau: Trước hết, là sự tăng lên về giá trị tăng thêm của ngành du lịch ở địa phương một cách hợp lý và ổn định trong dài hạn. Hai là, tăng trưởng kinh tế ngành du lịch có chất lượng ngày càng cao trên cơ sở khai thác, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực phát triển. 9 Ba là, tăng trưởng kinh tế gắn với chuyển dịch cơ cấu kinh tế nội ngành du lịch theo hướng hiệu quả và thúc đẩy cơ cấu kinh tế của địa phương theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Bốn là, tăng trưởng kinh tế gắn với chất lượng đáp ứng nhu cầu của khách du lịch ngày càng cao. 2.2.1.2. Tăng trưởng kinh tế bền vững đồng thời thúc đẩy tiến bộ, công bằng xã hội ngày càng cao và gắn liền với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa bản địa Đây là nội dung (trụ cột) thứ 2 của phát triển du lịch bền vững ở địa phương và được thể hiện qua những khía cạnh cơ bản sau: Một là, tăng trưởng kinh tế của ngành du lịch phải đồng thời tạo cơ hội việc làm, tăng thu nhập cho người lao động và người dân, góp phần tích cực xóa đói giảm nghèo ở địa phương. Hai là, tăng trưởng của ngành du lịch có sự tham gia của cộng đồng, tạo cơ hội cho cộng đồng hưởng lợi và không làm bất công xã hội và vấn đề xã hội gia tăng. Ba là, tăng trưởng kinh tế bền vững của ngành du lịch gắn liền với bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của địa phương. 2.2.1.3. Tăng trưởng kinh tế bền vững gắn liền với bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên,phát triển tài nguyên có khả năng tái sinh, bảo vệ môi trường sinh thái Đây là trụ cột thứ 3 hết sức quan trọng của phát triển du lịch bền vững ở bất cứ địa phương nào và được cụ thể hóa trên các khía cạnh: Một là, khai thác, sử dụng hợp lý tài nguyên du lịch tự nhiên của địa phương. Hai là, khai thác, sử dụng gắn với bảo vệ tài nguyên du lịch tự nhiên và bảo vệ môi trường sinh thái. 2.2.2. Tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững Từ phân tích về nội dung phát triển du lịch bền vững, luận án đề xuất một bộ tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững phù hợp với nội dung của phát triển du lịch bền vững và khả thi hơn trong điều kiện thực tế của các địa phương cấp tỉnh ở Việt Nam. 10 - Tiêu chí đánh giá tăng trưởng kinh tế bền vững (1) Tốc độ tăng trưởng doanh thu, tăng trưởng giá trị tăng thêm du lịch: Không dưới 7%/năm, ổn định, liên tục không dưới 5 năm; (2) Đóng góp của giá trị tăng thêm ngành du lịch vào GRDP của địa phương: Ngày càng tăng; (3) Sự phù hợp với lợi thế địa phương, tính đa dạng, bền vững của sản phẩm du lịch: Phù hợp với chiến lược phát triển sản phẩm du lịch của địa phương; (4) Lượng vốn đầu tư cho du lịch: Được huy động phù hợp với phân kỳ theo quy hoạch tổng thể phát triển du lịch của địa phương; (5) Cơ cấu nguồn vốn đầu tư: Đa dạng hóa, nguồn vốn xã hội tăng liên tục, ổn định hàng năm, bình quân giai đoạn 2006 - 2015 đạt tỷ trọng trên 50%, mỗi 5 năm tiếp theo, tỷ lệ này tăng thêm không dưới 10% so với giai đoạn trước; (6) Cơ cấu đầu tư từ nguồn vốn đã huy động: Phù hợp với chiến lược phát triển sản phẩm du lịch của địa phương; (7) Công suất sử dụng cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch: Tăng dần hàng năm nhưng không dưới 50% và đảm bảo tạo được lợi nhuận ngày càng tăng; (8) Số lượng, chất lượng nguồn lao động du lịch: Phát triển phù hợp với phân kỳ theo quy hoạch tổng thể phát triển du lịch của địa phương; (9) Mức độ ứng dụng công nghệ thân thiện môi trường và công nghệ thông tin: Tăng dần liên tục, giai đoạn 2016 - 2020 có bình quân trên 50% cơ sở kinh doanh du lịch sử dụng Internet phục vụ hoạt động quảng bá, giới thiệu hình ảnh và có sự chủ động áp dụng công nghệ thân thiện với môi trường, tỷ lệ này tăng lên 10% cho mỗi giai đoạn 5 năm tiếp theo; (10) Tăng trưởng lượng khách du lịch: Không dưới 7%/năm, ổn định không dưới 5 năm; (11) Thời gian lưu trú trung bình của khách du lịch (khách lưu trú): Không thấp hơn 3 ngày/khách, tăng dần liên tục không dưới 5 năm; (12) Chi tiêu bình quân của khách du lịch: Tăng dần liên tục không dưới 5 năm, không thấp hơn trung bình chỉ số này của du lịch cả nước; (13) Mức độ hài lòng của du khách: Không dưới 80%, ổn định. - Tiêu chí đánh giá tăng trưởng kinh tế bền vững thúc đẩy tiến bộ, công bằng xã hội và gắn liền với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa bản địa (14) Tỷ lệ người dân được lấy ý kiến về quy hoạch, chủ trương đầu tư dự án du lịch trước khi triển khai: 100% chủ hộ trong vùng dự án; (15) Mức độ tạo việc làm cho cộng đồng địa phương từ du lịch: Cao hơn hơn tỷ lệ tạo việc làm mới bình thường trước khi có dự án du lịch trên địa bàn, được không dưới 80% người dân trong cộng đồng ghi nhận; (16) Đóng góp cho xoá đói giảm nghèo và tạo cơ hội nâng cao thu nhập, hưởng lợi 11 cho cộng đồng bản địa từ du lịch: Tăng dần, được không dưới 80% người dân trong cộng đồng ghi nhận; (17) Đóng góp của du lịch cho bảo vệ tài nguyên du lịch nhân văn: Chủ động, tích cực, được không dưới 80% người dân trong cộng đồng ghi nhận; (18) Diễn biến an ninh, trật tự, an toàn xã hội sau khi có hoạt động du lịch: Không xấu đi bất thường so với diễn biến bình thường khi không có hoạt động du lịch, được không dưới 80% người dân trong cộng đồng ghi nhận; (19) Mức độ hài lòng của cộng đồng địa phương đối với hoạt động du lịch: Không thấp hơn 80% người dân trong cộng đồng ghi nhận. - Tiêu chí đánh giá tăng trưởng kinh tế bền vững gắn với bảo vệ tài nguyên du lịch tự nhiên và môi trường sinh thái (20) Tỷ lệ các khu, điểm tài nguyên du lịch được quy hoạch: 100%; (21) Tỷ lệ khu, điểm tài nguyên du lịch đang khai thác được đầu tư tôn tạo và bảo vệ đáp ứng yêu cầu chống suy giảm tài nguyên, bảo vệ môi trường: Tăng dần liên tục không dưới 5 năm; giai đoạn 2011 - 2015 đạt trên 50%, mỗi 5 năm tiếp theo tỷ lệ này tăng thêm không dưới 10%; (22) Giới hạn về sức chứa, cường độ hoạt động và áp lực lên môi trường tại các khu, điểm du lịch: không vượt quá sức chứa thực tế tối đa tại khu, điểm du lịch trong mọi thời gian; (23) Chất lượng môi trường tại các khu, điểm du lịch: Không vượt ngưỡng theo quy chuẩn và chỉ tiêu về môi trường do cơ quan chức năng quy định cho từng thời kỳ; 24) Ý thức trách nhiệm của khách du lịch với tài nguyên du lịch và môi trường: Tuân thủ nội quy, quy chế bảo vệ tài nguyên, môi trường tại nơi du lịch, tỷ lệ bị xử lý vi phạm dưới 1% so với tổng số du khách, không có vi phạm nghiêm trọng; (25) Ý thức trách nhiệm của cộng đồng dân cư bản địa với tài nguyên du lịch và môi trường: Tuân thủ quy định về bảo vệ tài nguyên, môi trường và cam kết bảo vệ tài nguyên, môi trường, tỷ lệ vi phạm bị xử lý hàng năm dưới 1% so với tổng số người dân của cộng đồng, không có vi phạm nghiêm trọng; (26) Trách nhiệm của cơ sở kinh doanh du lịch với tài nguyên du lịch và môi trường: Tuân thủ nội quy, quy chế bảo vệ tài nguyên, môi trường nơi du lịch, tỷ lệ bị xử lý vi phạm hàng năm dưới 1% so tổng số cơ sở, không có vi phạm nghiêm trọng; (27) Đóng góp từ tăng trưởng du lịch cho bảo vệ tài nguyên, môi trường: Tăng dần, tốc độ tăng không thấp hơn tốc độ tăng trưởng giá trị tăng thêm của ngành du lịch trong cùng thời kỳ. 12 2.3. NHỮNG YẾU TỐ CƠ BẢN TÁC ĐỘNG, ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG Luận án đã phân tích 5 nhóm nhân tố cơ bản và các nhân tố khác tác động và ảnh hưởng đến phát triển du lịch bền vững: Thứ nhất, năng lực và hiệu quả quản lý nhà nước về du lịch Thứ hai, ý thức trách nhiệm của khách du lịch, cơ sở kinh doanh du lịch và cộng đồng dân cư địa phương Thứ ba, tài nguyên du lịch Thứ tư, trình độ phát triển kinh tế - xã hội, chính sách đối với phát triển du lịch và mức độ ổn định của môi trường pháp lý, chính trị - xã hội, an ninh - quốc phòng của quốc gia và địa phương Thứ năm sự liên kết và hợp tác giữa các địa phương trong nước và quốc tế; liên kết, phối hợp giữa du lịch và các ngành, lĩnh vực liên quan Thứ sáu, các yếu tố tác động khác Các yếu tố tác độ khác như : Sự suy thoái và khả năng phục hồi kinh tế thế giới, nguy cơ suy thoái môi trường và biến đổi khí hậu toàn cầu, tương quan chính trị giữa các quốc gia, vấn đề tôn giáo và sắc tộc, chủ nghĩa khủng bố; các yếu tố tự nhiên bất thường như thiên tai, dịch bệnh 2.4. KINH NGHIỆM TỪ MỘT SỐ MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG VÀ KHÔNG BỀN VỮNG Luận án nêu và phân tích một số mô hình phát triển du lịch bền vững và không bền vững trên thế giới và trong nước, cụ thể: 2.4.1. Kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững - Phát triển du lịch ở đảo Nami (Hàn Quốc) - Mô hình phát triển du lịch sinh thái núi Bà Nà (Đà Nẵng) - Phát triển du lịch văn hóa di sản ở Huế. 2.4.2. Một số trường hợp phát triển du lịch không bền vững cần nghiên cứu, rút kinh nghiệm - Phát triển du lịch ở thành phố Venice (Ý) - Tăng trưởng mạnh mẽ về kinh tế song tiềm ẩn nguy cơ suy thoái tài nguyên du lịch và môi trường; - Phát triển du lịch gắn với bảo tồn văn hóa ở làng cổ Đường Lâm - những vấn đề cần suy nghĩ. 13 2.4.3. Kinh nghiệm rút ra cho phát triển du lịch bền vững Từ mô hình phát triển du lịch bền vững và thiếu bền vững của các địa phương trong nước và quốc tế, luận án rút ra một số bài học cụ thể cho các địa phương trong phát triển du lịch bền vững: - Tài nguyên du lịch là lợi thế rất quan trọng của phát triển du lịch nhưng việc khai thác quá mức vì mục tiêu kinh tế tất yếu dẫn đến nhanh chóng cạn kiệt nguồn lực này, không thể đảm bảo phát triển du lịch bền vững lâu dài. - Để du lịch phát triển bền vững, đồng thời với việc khai thác tài nguyên du lịch các địa phương cần có các giải pháp bảo vệ và tôn tạo các tài nguyên du lịch. - Các mô hình du lịch bền vững đều dựa trên quy hoạch hợp lý, được xây dựng trên cơ sở tuân thủ nghiêm túc các nguyên tắc phát triển du lịch bền vững. Đảm bảo sự triển khai nghiêm túc, nhất quán, kiểm tra chặt chẽ việc thực hiện quy hoạch. - Để phát du lịch bền vững các địa phương cần thu hút được các nhà đầu tư có tiềm lực và chiến lược phát triển du lịch dài hạn. - Vai trò, quyền lợi và trách nhiệm của cộng đồng liên quan đến các tài nguyên du lịch địa phương cần được đảm bảo thực hiện đầy đủ, nghiêm túc và tích cực. - Liên kết, hợp tác xây dựng chuỗi các dịch vụ có chất lượng hợp lý tại các khu du lịch tập trung để thu hút du khách và tăng thu nhập cho địa phương, doanh nghiệp. - Quảng bá, tuyên truyền những sản phẩm, địa danh nổi tiếng có thương hiệu của du lịch địa phương là giải pháp quan trọng để thu hút khách du lịch bền vững. Chương 3 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG Ở TỈNH PHÚ THỌ 3.1. KHÁI QUÁT VỀ TÌNH HÌNH KINH TẾ - XÃ HỘI, TÀI NGUYÊN DU LỊCH TỈNH PHÚ THỌ 3.1.1. Khái quát chung về tình hình và điều kiện hạ tầng kinh tế - xã hội tỉnh Phú Thọ Luận án đưa ra một số thông tin khái quát chung về tỉnh Phú Thọ: Vị trí địa lý, diện tích, đơn vị hành chính, đặc điểm dân số, lao động, quy mô và 14 mức độ phát triển kinh tế - xã hội, các yếu tố hạ tầng có liên quan hoặc tác động đến phát triển du lịch... 3.1.2. Khái quát về tài nguyên du lịch của tỉnh Phú Thọ Luận án khái quát về thực trạng tài nguyên du lịch của tỉnh Phú Thọ, thông tin về một số giá trị tài nguyên du lịch tự nhiên và nhân văn tiêu biểu của Phú Thọ. 3.1.3. Một số thuận lợi và khó khăn đối với phát triển du lịch bền vững từ điều kiện kinh tế- xã hội và tài nguyên du lịch của tỉnh Phú Thọ - Hệ thống hạ tầng kinh tế - xã hội của Phú Thọ phát triển khá nhanh những năm gần đây, nội lực của tỉnh từng bước gia tăng tạo nền tảng, điều kiện ngày càng thuận lợi hơn cho phát triển phát triển du lịch. - Phú Thọ có nguồn tài nguyên du lịch khá phong phú, đặc biệt là hệ thống tài nguyên du lịch nhân văn gắn với thời đại Hùng Vương, trong đó Khu di tích lịch sử Đền Hùng có giá trị tâm linh đặc biệt, 2 di sản văn hóa nhân loại có sức thu hút lớn. Nguồn tài nguyên tự nhiên đa dạng, nhiều tài nguyên có giá trị du lịch cao. - Vị trí địa lý có lợi thế cho liên kết vùng và là trọng điểm của khu vực Đông Bắc, thuận lợi trong nối tour, tuyến du lịch. - Khả năng khai thác tài nguyên du lịch khó khăn do các nguồn lực đầu tư thiếu hụt, hạ tầng kinh tế - xã hội vẫn còn thiếu nhiều so với yêu cầu phát triển du lịch. 3.2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG TRÊN BA TRỤ CỘT KINH TẾ, XÃ HỘI VÀ MÔI TRƯỜNG Ở TỈNH PHÚ THỌ Trên cơ sở các thông tin, số liệu thu thập từ thực tế hoạt động du lịch của tỉnh Phú Thọ 10 năm qua (từ năm 2006 - 2015), luận án phản ánh thực trạng phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ theo ba nội dung (trụ cột) của phát triển du lịch bền vững, bao gồm: 3.2.1. Thực trạng tăng trưởng kinh tế bền vững của ngành du lịch Luận án phản ánh thực trạng tăng trưởng kinh tế bền vững của ngành du lịch Phú Thọ qua các thông tin, số liệu về: - Tốc độ và mức độ ổn định dài hạn của sự tăng trưởng - Chất lượng tăng trưởng kinh tế ngành du lịch tỉnh Phú Thọ - Thực trạng tăng trưởng kinh tế gắn với chất lượng đáp ứng nhu cầu của khách du lịch 15 3.2.2. Thực trạng tăng trưởng kinh tế của ngành du lịch gắn với thúc đẩy tiến bộ, công bằng xã hội và bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa bản địa Luận án phản ánh thực trạng tăng trưởng kinh tế của ngành du lịch gắn với thúc đẩy tiến bộ, công bằng xã hội và bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa bản địa qua các thông tin, số liệu về: - Đóng góp của tăng trưởng kinh tế ngành du lịch vào tạo cơ hội việc làm, tăng thu nhập và xoá đói giảm nghèo - Thực trạng thu hút sự tham gia của cộng đồng và tạo cơ hội cho cộng đồng được hưởng lợi từ sự phát triển du lịch; tác động của tăng trưởng du lịch đến công bằng xã hội và các vấn đề xã hội - Thực trạng tăng trưởng kinh tế du lịch gắn với công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của địa phương 3.2.3. Thực trạng tăng trưởng kinh tế du lịch gắn với bảo vệ tài nguyên du lịch tự nhiên, bảo vệ môi trường sinh thái: Luận án phản ánh thực trạng tăng trưởng kinh tế du lịch gắn với bảo vệ tài nguyên du lịch tự nhiên, bảo vệ môi trường sinh thái qua thông tin, số liệu về: - Công tác quy hoạch và đầu tư tôn tạo các vùng, khu, điểm tài nguyên du lịch - Công tác bảo vệ tài nguyên, môi trường trong hoạt động du lịch 3.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH TỈNH PHÚ THỌ THEO CÁC NỘI DUNG VÀ TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG Từ các thông tin, số liệu phản ánh về thực trạng phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ, luận án phân tích, đánh giá thực trạng này theo các nội dung và tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững. 3.3.1. Những kết quả đạt được - Về tăng trưởng kinh tế bền vững + Tốc độ tăng trưởng bình quân doanh thu ngành du lịch 10 năm qua đạt 20,52%/năm; tốc độ tăng bình quân giá trị tăng thêm đạt 16,01%/năm. 16 + Số lượng khách du lịch đến Phú Thọ liên tục tăng và đạt khá cao, năm 2015 đạt gần 8,3 triệu lượt khách. Tăng trưởng tổng lượng khách bình quân hàng năm giai đoạn 2006 - 2015 đạt 11,1%/năm. + Chi tiêu bình quân của khách du lịch tăng dần. + 86% khách du lịch có ghi nhận hài lòng từ mức trung bình trở lên. - Về tăng trưởng kinh tế đồng thời thúc đẩy tiến bộ, công bằng xã hội ngày càng cao và gắn liền với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa bản địa + Ngành du lịch đã có những đóng góp nhất định trong tạo công ăn việc làm và xóa đói giảm nghèo của địa phương. + Du lịch đãthu hút sự tham gia của cộng đồng vào các hoạt động du lịch và tạo cơ hội cho cộng đồng được hưởng lợi từ sự phát triển du lịch. + Du lịch Phú Thọ đã có một số đóng tích cực cho bảo tồn và tôn tạo các giá trị văn hóa của địa phương. Thu từ du lịch góp phần nhất định cho bảo vệ di sản, bảo tồn các di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn tỉnh - Về tăng trưởng kinh tế gắn với bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường sinh thái + Công tác quy hoạch vùng, khu, điểm tài nguyên du lịch được địa phương thực hiện đầy đủ theo phân kỳ từ quy hoạch chung. + Việc bố trí đầu tư nguồn vốn cho bảo vệ và tôn tạo tài nguyên ở khu du lịch Đền Hùng đáp ứng yêu cầu phát triển. + Các khu, điểm du lịch đều xây dựng được quy chế quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường. Các dự án đầu tư du lịch đều có báo cáo đánh giá tác động môi trường hoặc cam kết bảo vệ môi trường. + Nhìn chung các yếu tố của môi trường như môi trường cơ bản như không khí, nước ở các khu, điểm du lịch còn trong giới hạn cho phép. 3.3.2. Hạn chế, yếu kém - Về tăng trưởng kinh tế Tăng trưởng kinh tế ngành du lịch tỉnh Phú Thọ chủ yếu theo chiều rộng, chất lượng tăng trưởng thấp, với các biểu hiện: Tốc độ tăng trưởng giá trị tăng thêm nhìn chung thấp hơn tốc độ tăng trưởng doanh thu; Các sản phẩm du lịch có giá trị gia tăng cao còn ít, mức độ đa dạng hóa thấp; Thu từ các dịch vụ quan trọng tăng trưởng thấp so với trung bình cả nước; Thời gian lưu trú trung bình và chi tiêu bình quân của khách đạt rất thấp; Chưa thu hút được các nhà đầu tư có năng lực và chiến lược dài hạn vào du lịch. 17 - Về tăng trưởng kinh tế đồng thời thúc đẩy tiến bộ, công bằng xã hội ngày càng cao và gắn liền với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa bản địa Đóng góp của du lịch vào nâng cao đời sống và xóa đói giảm nghèo thấp; chưa huy động được sự tham gia rộng rãi của người dân địa phương trong các hoạt động du lịch; phát triển du lịch ở một số nơi ảnh hưởng công bằng xã hội và chênh lệch giàu nghèo có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây. - Về tăng trưởng kinh tế gắn với bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường sinh thái Chất lượng một số quy hoạch hạn chế; sức chứa, áp lực lên môi trường tại các khu, điểm du lịch có những thời điểm vượt giới hạn; ý thức trách nhiệm về bảo vệ môi trường của các cơ sở du lịch còn khá nhiều hạn chế; đầu tư cho bảo vệ môi trường thấp và tốc độ tăng chậm hơn nhiều so với tốc độ tăng trưởng của du lịch. 3.3.3. Đánh giá tổng hợp thực trạng phát triển du lịch Phú Thọ theo các tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững Căn cứ vào thực trạng phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ, luận án đã đối chiếu với các tiêu chí được đề xuất ở chương 2 để tổng hợp kết quả đánh giá thực trạng phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ. Đánh giá theo 27 chỉ số của bộ tiêu chí, có 8 chỉ số thể hiện kết quả đạt được giới hạn phát triển bền vững, 19 chỉ số thể hiện kết quả chưa đạt được giới hạn phát triển bền vững, cho thấy sự phát triển của du lịch tỉnh Phú Thọ các năm qua chưa bền vững. 3.3.4. Nguyên nhân của thực trạng chưa bền vững và những hạn chế, yếu kém trong phát triển du lịch của Phú Thọ - Quản lý nhà nước về du lịch ở tỉnh Phú Thọ còn những hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch bền vững cả về tổ chức, chất lượng bộ máy, chất lượng công tác quy hoạch và xây dựng chính sách, mối quan hệ phối hợp trong quản lý. - Nền tảng kinh tế - xã hội vẫn còn thấp: Các nguồn lực phát triển thiếu và chưa được khai thác một cách hiệu quả; Thiếu nguồn lực để đa dạng hóa sản phẩm du lịch. - Trình độ dân trí cũng như ý thức trách nhiệm của cộng đồng dân cư chưa đồng đều. Ý thức trách nhiệm của một số khách du lịch đối với bảo vệ 18 môi trường ở các điểm du lịch chưa cao. Năng lực và ý thức trách nhiệm của một số doanh nghiêp du lịch còn hạn chế, yếu kém. - Liên kết trong hoạt động du lịch của tỉnh Phú Thọ với với các tỉnh chưa chặt chẽ, còn phiến diện và chưa cụ thể. Một số nguyên nhân khác như sức ép về áp lực cạnh tranh du lịch ngày càng gay gắt; diễn biến bất thường của các yếu tố khách quan như thời tiết, dịch bệnh, khủng hoảng kinh tế toàn cầu... ảnh hưởng không nhỏ đến phát triển du lịch của tỉnh. Chương 4 ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG TỈNH PHÚ THỌ 4.1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG TỈNH PHÚ THỌ ĐẾN NĂM 2030 4.1.1. Những dự báo về tình hình quốc tế và trong nước có ảnh hưởng đến phát triển du lịch bền vững tỉnh Phú Thọ 4.1.1.1. Về tình hình quốc tế Xu hướng hòa bình, hội nhập và phát triển bền vững vẫn là xu thế chủ đạo của thế giới; Nhu cầu du lịch trên thế giới phát triển mạnh mẽ; Các dòng vốn đầu tư và luồng khách du lịch có xu hướng dịch chuyển mạnh tới khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, trong đó có Việt Nam. 4.1.1.2. Về tình hình trong nước Kinh tế đất nước duy trì được tốc độ phát triển khá; Tình hình chính trị - xã hội ổn định, hệ thống chính sách ngày càng hoàn thiện, thuận lợi cho phát triển du lịch; Việt Nam đang được đánh giá là quốc gia có nhiều tiềm năng phát triển du lịch. 4.1.2. Cơ hội và thuận lợi, thách thức và khó khăn đặt ra đối với phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ 4.1.2.1. Cơ hội và thuận lợi - Tài nguyên du lịch của Phú Thọ khá phong phú và có đặc trưng riêng; vị trí địa lý thuận lợi; môi trường chính trị - xã hội ổn định. 19 - Tỉnh xác định du lịch là khâu đột phá và có chủ trương phát triển du lịch phù hợp. Sự thay đổi dần nhận thức của xã hội; kết quả tích cực đã có tạo nền tảng thuận lợi cho những bước phát triển mới về du lịch. 4.1.2.2. Khó khăn và thách thức - Du lịch thế giới có những yêu cầu ngày càng cao hơn, tạo sức ép lớn phải tăng cường đầu tư và nâng cao chất lượng phát triển du lịch. - Thách thức lớn và khó lường của các yếu tố thời tiết bất lợi. Kết cấu hạ tầng, trình độ phát triển của du lịch Phú Thọ còn ở mức thấp. Một số hạn chế trong phát triển du lịch thời gian qua đang là lực cản đối với sự phát triển của du lịch Phú Thọ. 4.1.3. Quan điểm phát triển Luận án đưa ra quan điểm phát triển du lịch với một số nội dung như: Phát triển du lịch bền vững, theo hướng có trọng tâm, trọng điểm, đưa du lịch Phú Thọ trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương đồng thời gắn với việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, phát triển cộng đồng; giữ gìn tài nguyên và bảo vệ môi trường. Lấy du lịch văn hoá làm trọng tâm, khẳng định và phát triển bền vững thương hiệu “du lịch về cội nguồn”. Nâng cao nhận thức, phát huy vai trò trách nhiệm của cả địa phương, tăng cường xã hội hóa nguồn lực cho phát triển du lịch bền vững. 4.1.4. Mục tiêu phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ 4.1.4.1. Mục tiêu chung Phấn đấu đến năm 2020 Phú Thọ trở thành một trọng điểm du lịch của vùng, kinh tế du lịch có vị trí quan trọng trong cơ cấu kinh tế địa phương; đến năm 2030 đưa Phú Thọ thành một trong các trọng điểm du lịch của cả nước, kinh tế du lịch trở thành ngành mũi nhọn của tỉnh. Gắn kết chặt chẽ giữa tăng trưởng kinh tế bền vững ngành du lịch với đảm bảo công bằng và thúc đẩy phát triển văn hóa xã hội của địa phương, bảo vệ tài nguyên du lịch tự nhiên, bảo vệ môi trường; bảo tồn và phát huy được các giá trị văn hoá, bản sắc văn hoá vùng Đất Tổ. 4.1.4.2. Dự báo các mục tiêu và chỉ tiêu cụ thể đến năm 2030 Luận án đề xuất một số mục tiêu cụ thể theo hướng cân đối giữa các mục tiêu về kinh tế và mục tiêu về xã hội, bảo vệ tài nguyên, môi trường, được phân kỳ theo 2 giai đoạn: giai đoạn từ nay đến năm 2020 và giai đoạn từ 2020 đến 2030. 20 4.1.5. Một số định hướng cơ bản về phát triển du lịch bền vững tỉnh Phú Thọ đến 2030 4.1.5.1. Định hướng tổ chức không gian du lịch - Định hướng phát triển các trung tâm du lịch Đề xuất phát triển du lịch Phú Thọ tập trung vào 4 trung tâm: Thành phố Việt Trì; Đền Mẫu Âu Cơ và đầm Ao Châu; vườn Quốc gia Xuân Sơn; Đền Lăng Sương và khu nước khoáng nóng Thanh Thuỷ. - Định hướng phát triển các tuyến du lịch Thiết kế một số tuyến du lịch nội tỉnh, liên tỉnh và du lịch quốc tế căn cứ vào địa hình, thực trạng và dự báo xu hướng phát triển hạ tầng giao thông (đường bộ, đường thủy, đường sắt) cũng như khả năng kết nối giữa các điểm tài nguyên du lịch với thị trường du lịch. 4.1.5.2. Định hướng phát triển các sản phẩm du lịch - Phát triển các sản phẩm đặc trưng Căn cứ vào tiềm năng, lợi thế so sánh về tài nguyên du lịch của tỉnh như đã phân tích, đánh giá, có thể xác định sản phẩm du lịch đặc trưng của tỉnh Phú Thọ là du lịch gắn với văn hóa truyền thống (Du lịch lễ hội, tâm linh, tham quan nghiên cứu di sản, tìm hiểu văn hóa truyền thống) và du lịch gắn với sinh thái (Tham quan hang động và hệ sinh thái trung du, nghỉ dưỡng, chữa bệnh). - Phát triển các sản phẩm du lịch khác Một số loại hình du lịch gắn với sinh thái khác như vui chơi giải trí, dã ngoại, thể thao cuối tuần, du lịch trang trại, làng nghề, nông thôn; Du lịch công vụ, gắn với sự kiện (MICE) như thể thao, hội nghị, hội thảo, hội chợ v.v... 4.1.5.3. Định hướng phát triển thị trường du lịch - Thị trường khách quốc tế Tập trung vào các thị trường Đông Bắc Á, ASEAN, Châu Âu, Bắc Mỹ. - Thị trường khách du lịch nội địa và kiều bào Việt Nam ở các nước Chú trọng các đối tượng khách nội địa: Khách du lịch văn hoá tâm linh, lễ hội, hành hương về cội nguồn; Khách du lịch thương mại, công vụ; Khách du lịch cuối tuần kết hợp giải trí: Khách du lịch sinh thái; Khách tham quan thắng cảnh; Khách du lịch nghỉ dưỡng, chữa bệnh; Khách tham gia các hoạt động thể thao, văn hoá kết hợp du lịch. Tăng cường thu hút, khai thác thị trường khách Việt kiều. 21 4.2. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG Ở TỈNH PHÚ THỌ THỜI GIAN TỚI 4.2.1. Nâng cao năng lực và hiệu quả quản lý nhà nước đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch bền vững 4.2.1.1. Kiện toàn bộ máy quản lý nhà nước về du lịch Đẩy mạnh cải cách hành chính, hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về du lịch. Đảm bảo vai trò tập trung, thống nhất quản lý nhà nước về du lịch của UBND tỉnh; tăng cường phối hợp liên ngành. Đào tạo nguồn nhân lực quản lý du lịch đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch bền vững. 4.2.1.2. Nâng cao hiệu lực, hiệu quả các công cụ quản lý của nhà nước trong hoạt động du lịch Trên cơ sở bộ tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững, xây dựng hệ thống chỉ tiêu đánh giá cụ thể, phù hợp với yêu cầu, điều kiện cụ thể của địa phương. Nâng cao chất lượng công tác xây dựng quy hoạch, quản lý và thực hiện nghiêm túc quy hoạch. Xây dựng các chủ trương, chính sách, văn bản quy phạm pháp luật phù hợp, tạo môi trường thuận lợi cho phát triển du lịch. Tổ chức tốt công tác tuyên truyền phát triển du lịch. Tạo mọi điều kiện thuận lợi cho đầu tư, kinh doanh du lịch; đồng thời kiểm tra chặt chẽ hoạt động kinh doanh gắn với sử dụng, bảo vệ tài nguyên, bảo vệ môi trường du lịch. 4.2.2. Phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng và đa dạng hoá sản phẩm du lịch gắn với phát triển các dịch vụ cơ bản cho khách du lịch Điều tra, đánh giá tổng thể hiện trạng của sản phẩm du lịch Phú Thọ, có kế hoạch và lộ trình cụ thể phát triển các sản phẩm du lịch đặc trưng của tỉnh, đồng thời đa dạng hoá sản phẩm. Tiếp tục phát triển thương hiệu du lịch về cội nguồn đặc trưng của tỉnh Phú Thọ. Tập trung đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông đến các điểm tài nguyên du lịch. Khuyến khích, thu hút đầu tư hạ tầng, mở rộng, đa dạng hoá dịch vụ ở các điểm tài nguyên, phát triển các sản phẩm lưu niệm, hàng hóa đặc sản phục vụ du lịch. Xây dựng cơ chế liên kết phát triển sản phẩm giữa ngành du lịch và các ngành liên quan, giưa du lịch Phú Thọ và du lịch các địa phương bạn. 22 4.2.3. Đẩy mạnh bảo vệ tài nguyên và môi trường trong phát triển du lịch bền vững Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu, quy hoạch sử dụng và bảo vệ bền vững tài nguyên du lịch. Quản lý chặt chẽ việc thực hiện các quy định về sử dụng tài nguyên. Theo dõi thường xuyên, khắc phục kịp thời sự cố, tình trạng suy thoái, xuống cấp của tài nguyên du lịch. Tuyên truyền nâng cao nhận thức và phát triển các chương trình giáo dục về bảo vệ tài nguyên, môi trường du lịch. Khuyến khích, ưu đãi, hỗ trợ các dự án, chương trình phát triển du lịch thân thiện và ít tác động đến tài nguyên. Tăng cường đầu tư cho bảo vệ môi trường, xử lý chất thải. 4.2.4. Tăng cường bố trí nguồn lực, thu hút vốn đầu tư; đẩy mạnh phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phục vụ phát triển du lịch Chú trọng đầu tư phát triển hệ thống hạ tầng kinh tế - kỹ thuật, nhất là các kết cấu hạ tầng then chốt như giao thông, điện, cấp thoát nước và xử lý môi trường. Thực hiện tốt các giải pháp tăng tích luỹ từ nội bộ nền kinh tế để có thêm nguồn vốn đầu tư. Đẩy mạnh hoạt động xúc tiến, khuyến khích, thu hút vốn đầu tư xã hội gắn với việc chuyên biệt hóa đầu tư theo từng loại nguồn vốn. Xác định rõ danh mục trọng điểm du lịch để tập trung đầu tư, tránh dàn trải. Thu hút đầu tư gắn với việc đánh giá đúng năng lực của các nhà đầu tư, chất lượng dự án đầu tư để đảm bảo tính khả thi của dự án, tránh lãng phí các nguồn lực, nhất là đất đai và nguồn tài nguyên du lịch. 4.2.5. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực có chất lượng đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch bền vững Xây dựng và tổ chức thực hiện các quy hoạch, kế hoạch phát triển nguồn nhân lực ngành du lịch địa phương phù hợp với quy hoạch chung, yêu cầu phát triển và các mục tiêu, định hướng phát triển du lịch. Nâng cao chất lượng công tác tuyển dụng nhân lực đầu vào cho ngành du lịch. Hoàn thiện các cơ chế, chính sách tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng; tổ chức thường xuyên các hoạt động đào tạo, liên kết đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển ngành du lịch. 4.2.6. Phát triển các hình thức xúc tiến, quảng bá du lịch, phát triển thị trường Xây dựng chiến lược, kế hoạch dài hạn và hàng năm về xúc tiến, quảng bá du lịch. Đổi mới nội dung, đa dạng hóa các hình thức xúc tiến, quảng bá. 23 Đẩy mạnh hợp tác, liên kết trong xúc tiến, quảng bá. Tăng cường cung cấp thông tin, hướng dẫn khách du lịch. Dành kinh phí thỏa đáng cho xúc tiến, quảng bá. Nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch tương xứng với hình ảnh được quảng bá. Xác định đúng đắn định hướng phát triển thị trường nguồn khách. Phát triển thị trường với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế, mở rộng hợp tác phát triển du lịch. 4.2.7. Một số giải pháp khác - Phát huy vai trò, ý thức trách nhiệm của khách du lịch - Khuyến khích, hỗ trợ nâng cao năng lực, ý thức trách nhiệm trong kinh doanh du lịch - Thu hút mạnh mẽ sự tham gia của cộng đồng vào phát triển du lịch bền vững; phát huy vai trò, trách nhiệm của cộng đồng và phát triển cộng đồng. KẾT LUẬN Ngày nay, du lịch đã trở thành ngành kinh tế có sự phát triển mạnh nhất trên thế giới với tiềm năng và những đóng góp to lớn trên nhiều phương diện của nó. Du lịch tạo công ăn việc làm, tăng ngân sách, góp phần mạnh mẽ cho phát triển kinh tế của mỗi quốc gia, khu vực, địa phương, là công cụ đắc lực để xoá đói giảm nghèo, thúc đẩy phát triển văn hóa, xã hội. Bên cạnh đó, du lịch cũng có những tác động tiêu cực không nhỏ đối với môi trường, xã hội và cả nền kinh tế. Yêu cầu đặt ra đối với các quốc gia, các nền kinh tế trên thế giới là nghiên cứu, hướng đến một sự phát triển du lịch bền vững, đạt hiệu quả trên cả ba mặt: kinh tế, xã hội và bảo vệ tài nguyên, môi trường. Chính vì vậy, phát triển du lịch bền vững đang là hướng đi đúng đắn của ngành du lịch Việt Nam cũng như của tất cả các nước trên thế giới. Phú Thọ là địa phương có những tiềm năng, thuận lợi nhất định cho phát triển du lịch, cả về vị trí địa lý, điều kiện tài nguyên du lịch tự nhiên và nhất là nguồn tài nguyên du lịch nhân văn với những giá trị văn hóa, di sản văn hóa đặc biệt quý giá. Với những cố gắng khai thác và phát huy những tiềm năng lợi thế đó, du lịch tỉnh Phú Thọ những năm qua đã đạt một số kết quả nhất định, nhưng sự phát triển du lịch chưa bền vững, các nguyên tắc của 24 phát triển du lịch bền vững chưa được tuân thủ đầy đủ, các khía cạnh xã hội, môi trường chưa được coi trọng đúng mức trong quá trình phát triển du lịch. Trước thực tế đó, việc nghiên cứu đề tài phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ có ý nghĩa quan trọng đối với phát triển du lịch Phú Thọ những năm tới. Từ mục tiêu, nhiệm vụ đặt ra, nội dung luận án đã đạt một số kết quả chính sau: - Nghiên cứu, tổng quan về các công trình đã được công bố để xác định các nội dung lý luận có thể kế thừa, đồng thời cũng xác định những khoảng trống luận án cần tiếp tục bổ sung cho việc nghiên cứu những nội dung cơ bản đối với phát triển du lịch bền vững ở địa phương cấp tỉnh. - Hệ thống hóa và bổ sung để làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản như khái niệm phát triển bền vững, khái niệm du lịch và phát triển du lịch; khái niệm, đặc điểm, vai trò, các nội dung phát triển du lịch bền vững; xây dựng bộ tiêu chí cụ thể đánh giá phát triển du lịch bền vững; phân tích các yếu tố tác động, ảnh hưởng đến phát triển du lịch bền vững; phân tích những kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững trên thế giới và trong nước; từ đó rút ra kinh nghiệm cho phát triển du lịch bền vững ở Phú Thọ. - Đánh giá tiềm năng, phân tích thực trạng du lịch tỉnh Phú Thọ giai đoạn từ năm 2006 đến nay. Đánh giá sự phát triển của du lịch Phú Thọ trên cơ sở các nội dung lý luận về phát triển du lịch bền vững. Làm rõ những kết quả, hạn chế, yếu kém, phân tích nguyên nhân. - Dự báo tình hình quốc tế và trong nước có tác động, liên quan đến phát triển du lịch; phân tích cơ hội và thuận lợi, khó khăn và thách thức đối với du lịch Phú Thọ để có cơ sở định hướng phát triển du lịch tỉnh Phú Thọ bền vững hơn thời gian tới. - Đề xuất được quan điểm phát triển, mục tiêu, định hướng, các giải pháp cơ bản, có khả năng áp dụng trong thực tiễn, góp phần phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ đến năm 2030. Bên cạnh những kết quả đạt được, do những khó khăn trong tìm kiếm nguồn thông tin, tư liệu và năng lực nghiên cứu của tác giả, luận án không tránh khỏi những sai sót, hạn chế cần được tiếp tục bổ sung chỉnh sửa. Tác giả mong được sự góp ý của các thầy giáo, cô giáo, các nhà khoa học, nhà quản lý và các đồng nghiệp để luận án được hoàn thiện hơn. DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 1. Dương Hoàng Hương (2012), "Vấn đề phát triển du lịch bền vững ở tỉnh Phú Thọ", Tạp chí Kinh tế và Dự báo, (13). 2. Dương Hoàng Hương (2015), "Phú Thọ khai thác tiềm năng phát triển du lịch", Tạp chí Kinh tế và Dự báo, (04). 3. Dương Hoàng Hương (2015), "Tạo bước phát triển mới cho du lịch tỉnh Phú Thọ", Tạp chí Kinh tế và Dự báo, (20). 4. Dương Hoàng Hương (2016), "Du lịch Phú Thọ hướng tới phát triển bền vững", Tạp chí Kinh tế và Dự báo, (18).