Tóm tắt Luận án Quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh trong các trường trung học phổ thông tại thành phố Hồ Chí Minh

ực trạng việc đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông qua ý kiến giáo viên. Tạp chí Khoa học – Đại học Sư Phạm TP.HCM. Số 54, tháng 1 năm 2014, trang 119. 3. Lê Hồng Sơn (2015), Đổi mới quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh THPT Thành phố Hồ Chí Minh, Tạp chí Khoa học Quản lý Giáo dục – Trường Cán Bộ Quản lý Giáo dục, Thành phố Hồ Chí Minh – Bộ Giáo dục và Đào tạo. Số 02, tháng 6 năm 2015, trang 74. 4. Lê Hồng Sơn (2015), Kinh nghiệm của một số quốc gia về giáo dục đạo đức cho học sinh phổ thông và vận dụng cho Việt Nam, Tạp chí Khoa học Quản lý Giáo dục – Trường Cán Bộ Quản lý Giáo dục, Thành phố Hồ Chí Minh – Bộ Giáo dục và Đào tạo. Số 03, tháng 9 năm 2015, trang 70. 5. Lê Hồng Sơn (2015), Thử nghiệm kiểm định chất lượng giáo dục bậc THPT tại Tp.HCM, Đề tài NCKH cấp thành phố (Đồng chủ nhiệm). 24 Tổ chức các đợt tập huấn, bồi dưỡng cho CBQL và GV trường THPT về đánh giá hạnh kiểm theo cách tiếp cận đến thực tiễn từng trường. Tạo điều kiện cho CBQL và GV trường THPT nâng cao năng lực quản lý giáo dục đạo đức thông qua việc tổ chức hội thảo, tham quan, học tập kinh nghiệm trong và ngoài nước. 2.3. Đối với trường THPT Nhà trường cần thành lập bộ phận quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS đáp ứng yêu cầu khoa học và thực tiễn. CBQL, GV cần am hiểu các phương pháp và kỹ thuật đánh giá hạnh kiểm khác nhau. Nhà trường rất cần thiết phải hình thành một môi trường văn hóa lành mạnh, thân thiện để thực thi việc giáo dục đạo đức cho HS thành công. 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Luật Giáo dục 2005 và Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Giáo dục năm 2009 đã xác định mục tiêu của giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mĩ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Trong nhà trường phổ thông nói chung, nhà trường THPT nói riêng, hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục là một trong những khâu quan trọng của hoạt động giáo dục tổng thể. Kiểm tra, đánh giá không chỉ nhằm đánh giá kết quả quá trình học tập, rèn luyện của học sinh, khuyến khích, tạo động lực cho học sinh, giúp học sinh tiến bộ không ngừng mà còn cung cấp thông tin phản hồi giúp nhà quản lý, giáo viên hiểu rõ thực trạng chất lượng giáo dục, từ đó có những điều chỉnh thích hợp cho hoạt động giáo dục. Không những thế, đánh giá kết quả giáo dục còn giúp cơ quan giáo dục, các nhà quản lí và hoạch định chính sách có được các số liệu, thông tin về chất lượng và trình độ của hệ thống giáo dục các cấp để có những điều chỉnh, bổ sung và chỉ đạo kịp thời. Hoạt động đánh giá hạnh kiểm của học sinh ở các trường trung học phổ thông (THPT) là một trong những bộ phận quan trọng trong hoạt động đánh giá kết quả giáo dục nói chung. Ở trường THPT, hạnh kiểm được xem như là đạo đức. Vì thế hoạt động đánh giá hạnh kiểm căn cứ biểu hiện cụ thể về thái độ và hành vi đạo đức. Việc nhận dạng bản chất khái niệm như thế cũng như việc tìm kiếm mối quan hệ giữa hạnh kiểm với các khái niệm liên quan chặt chẽ như đạo đức, phẩm chất, giá trị, đã và đang tạo ra những vấn đề cần được xem xét với việc soạn thảo các văn bản pháp quy, chỉ đạo thực hiện hoạt động đánh giá hạnh kiểm một cách thống nhất và có hiệu quả của giáo viên ở trường trung học phổ thông. Trước hết cần có sự đồng thuận trong quan niệm về hạnh kiểm học sinh (HS) thông qua bản chất, ý nghĩa, nội dung, mối quan hệ giữa hạnh kiểm và đạo đức,thông qua việc định nghĩa các khái niệm. Hoạt động đánh giá, xếp loại HS trong trường THPT vẫn được tiến hành từ trước đến nay theo thông tư (TT) 58 của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) bao gồm: đánh giá, xếp loại hạnh kiểm; đánh giá, xếp 2 loại học lực. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc đánh giá, xếp loại hạnh kiểm HS còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ. Những căn cứ, tiêu chuẩn để đánh giá, xếp loại hạnh kiểm HS chưa hướng đến đầy đủ các phạm trù đạo đức, chẳng hạn thiếu những tiêu chí, chỉ số quan trọng để đánh giá kĩ năng xã hội của HS. Hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS chưa đảm bảo được sự thống nhất trong tất cả cơ sở giáo dục và đặc biệt là thiếu những thay đổi mang tính cập nhật, phù hợp với những đặc điểm của bối cảnh mới. Mục đích của đánh giá hạnh kiểm là để giáo dục đạo đức cho HS. Chính vì vậy muốn giáo dục đạo đức cho HS tốt hơn cần thay đổi phương pháp, kỹ thuật, nội dung của đánh giá hạnh kiểm. Sự phát triển nhanh chóng của các lĩnh vực kinh tế, xã hội và hội nhập quốc tế nói chung và Thành phố Hồ Chí Minh (Tp.HCM) nói riêng đang tác động đa chiều, ảnh hưởng đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách của thế hệ trẻ. Báo cáo tổng kết chương trình giáo dục rèn luyện đạo đức, tác phong lối sống của Sở Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) Tp.HCM trong 3 năm gần đây đã nhận định “Một số HS THPT của thành phố chưa rèn luyện cho mình một lý tưởng sống đẹp, hướng đến cộng đồng. Sự ích kỷ, thói quen hưởng thụ, quá xem trọng cá nhân, nạn bạo lực trong xã hội đe dọa môi trường trong lành của học đường...”. Thực tiễn này khiến xã hội và ngành giáo dục đặc biệt quan tâm đến vấn đề giáo dục đạo đức, lối sống cho HS trong các nhà trường nói chung và hoạt động đánh giá hạnh kiểm, đạo đức của học sinh THPT nói riêng. Tuy đã có nhiều công trình nghiên cứu về đạo đức, hoạt động giáo dục đạo đức, hạnh kiểm học sinh trong nhà trường, song nghiên cứu sâu về hạnh kiểm của HS, hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS, đặc biệt quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm cả về lý luận và thực tiễn theo đối tượng HS của từng cấp học, trong đó có học sinh THPT thì hầu như còn ít nghiên cứu trong thời gian qua. Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn trên, tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh trong các trường trung học phổ thông tại Thành phố Hồ Chí Minh”. 2. Mục đích nghiên cứu Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý đánh giá hạnh kiểm HS THPT, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT tại Tp.HCM, từ đó xây dựng các biện pháp đổi mới quản lý hoạt 23 đánh giá hạnh kiểm HS THPT với 3 cấp là cấp Sở GDĐT, cấp trường THPT, và cấp GV. Xây dựng được quy trình quản lý và nội dung quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Xác định rõ mục đích của việc quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT là để nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho HS. Khẳng định nội dung hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT là bao gồm đối tượng đánh giá, nội dung đánh giá, quy trình và kỹ thuật đánh giá, chủ thể đánh giá. Trong đó, yếu tố con người (GVCN, GVBM, Giám thị, GV tư vấn học đường) đóng vai trò then chốt cho sự thành công của công tác này. Luận án xây dựng được quy trình quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT bao gồm việc lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo, kiểm tra đánh giá hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT. 1.2. Về thực trạng: Luận án đã xác định được những thành tựu đạt được cũng như khẳng định được tính đúng đắn của công tác quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Quản lý tốt hoạt động đánh giá hạnh kiểm là biện pháp để nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho HS. Hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT đã giúp cho Sở GDĐT trong công tác quản lý việc giáo dục đạo đức cho HS một cách chặt chẽ và toàn diện. Thông qua hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS, các trường THPT đã cải tiến các phương pháp và nội dung giáo dục đạo đức cho HS. Ngoài ra hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT vẫn còn nhiều bất cập về nhận thức của các CBQL, GV, về tiêu chí đánh giá hạnh kiểm HS, về phương pháp, về qui trình Hiện nay, vấn đề con người CBQL, GV đóng vai trò then chốt cho hoạt động này. 1.3. Về giải pháp Tác giả đã đưa ra 8 biện pháp cơ bản quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Tổ chức thực nghiệm biện pháp 1 và khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp. Tất cả các biện pháp đều được đánh giá cao về tính cần thiết và tính khả thi. 2. Khuyến nghị 2.1. Đối với Bộ GDĐT Đổi mới chương trình Giáo dục công dân trong trường THPT gắn với giáo dục đạo đức, giáo dục kỹ năng sống, giá trị sống và các hoạt động trải nghiệm thực tế. Ban hành các văn bản qui phạm pháp luật về xác định vị trí chức danh của giám thị, GV tư vấn học đường trong nhà trường. 2.2. Đối với Sở GDĐT Tp.HCM 22 thực hiện hoạt động bồi dưỡng về đánh giá hạnh kiểm HS cho CBQL, GV, Giám thị” là cần thiết và khả thi. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 Căn cứ vào những cơ sở lý luận và thực tiễn, trên cơ sở những nguyên tắc xây dựng biện pháp quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT, tác giả đã xây dựng 08 biện pháp quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT ở TP.HCM gồm:- Chỉ đạo các trường THPT tổ chức bộ máy quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT; - Tổ chức, chỉ đạo thực hiện xây dựng chuyên đề về đánh giá hạnh kiểm HS THPT cho CBQL, GV, Giám thị;- Tổ chức, chỉ đạo thực hiện hoạt động bồi dưỡng chuyên đề về đánh giá hạnh kiểm học sinh cho CBQL, GV, Giám thị; - Tổ chức, chỉ đạo thực hiện bổ sung nội dung tiêu chí đánh giá hạnh kiểm HS THPT; - Tổ chức, chỉ đạo thực hiện xây dựng thang đo đánh giá hạnh kiểm HS THPT; - Tổ chức, chỉ đạo thực hiện đổi mới phương pháp đánh giá hạnh kiểm học sinh thông bằng giáo dục kỹ luật tích cực cho học sinh; - Tổ chức, chỉ đạo đổi thực hiện mới phương pháp đánh giá hạnh kiểm HS THPT thông qua hoạt động giáo dục trải nghiệm.; - Tổ chức, chỉ đạo thực hiện xây dựng qui trình đánh giá hạnh kiểm HS THPT; Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã xây dựng đã cho thấy các biện pháp này được đánh giá có tính cần thiết và khả thi cao. Kết quả thực nghiệm một biện pháp trong quá trình tổ chức, thực hiện quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT và phù hợp với thời gian thực hiện luận án đã chứng minh tính khả thi của biện pháp này. Hệ thống các biện pháp có mối quan hệ hỗ trợ và bổ sung cho nhau, làm tăng thêm tính hiệu quả và độ tin cậy trong công tác quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 1. Kết luận 1.1. Về lý luận: Luận án đã hệ thống hóa một số vấn đề cơ bản như: Nhân cách, đạo đức, hạnh kiểm. Đánh giá và hoạt động đánh giá hạnh kiểm; Quản lý và quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Đặc biệt luận án đã hình thành khái niệm hạnh kiểm, đánh giá hạnh kiểm và quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm; Đã cụ thể hóa khái niệm này với cách tiếp cận dựa vào 4 chức năng cơ bản của quản lý để hình thành nội dung quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Luận án đã làm rõ phân cấp quản lý và nội dung quản lý của hoạt động 3 động đánh giá hạnh kiểm HS trong các trường THPT tại TP.HCM phù hợp với tình hình phát triển của xã hội. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu + Khách thể nghiên cứu: Quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS ở trường THPT. + Đối tượng nghiên cứu: Quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS trong các trường THPT tại Tp.HCM. 4. Giả thuyết nghiên cứu Đánh giá hạnh kiểm HS và quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS hiện nay tại các trường THPT ở Tp.HCM chưa đồng bộ. Việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và đánh giá hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS chưa đáp ứng yêu cầu. Nếu xây dựng được các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT thông qua việc bổ sung các các tiêu chí, quy trình, đổi mới phương pháp đánh giá hạnh kiểm và các biện pháp về bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn về đánh giá hạnh kiểm HS cho các đối tượng tham gia đánh giá hạnh kiểm thì sẽ cải tiến công tác quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS trong trường THPT. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS và quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm trong các trường THPT tại Tp.HCM. 5.3. Xây dựng các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS trong các trường THPT tại Tp.HCM phù hợp với tình hình phát triển của xã hội hiện nay. 5.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp và thực nghiệm một biện pháp đã xây dựng. 6. Giới hạn nghiên cứu - Về loại hình trường: Luận án này chỉ nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT và xây dựng các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS tại các trường THPT công lập trên địa bàn Tp.HCM thuộc Sở GDĐT Tp.HCM quản lý. 4 - Về nội dung các biện pháp: Luận án chỉ tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS ở cấp trường THPT, cấp Sở GDĐT không tính đến các biện pháp cấp Bộ GDĐT. - Về phạm vi thực nghiệm: Chỉ thực nghiệm một biện pháp về quản lý nhằm phát triển, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS trong trường THPT phù hợp với tình hình phát triển xã hội hiện nay. - Về thời gian: Nghiên cứu thực trạng, tìm hiểu hoạt động, thu thập số liệu khảo sát trong khoảng thời gian từ năm 2011 đến năm 2014. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận nghiên cứu 7.1.1. Tiếp cận hệ thống Luận án tiếp cận theo quan điểm hệ thống để nghiên cứu về đánh giá hạnh kiểm và quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Hoạt động đánh giá hạnh kiểm là một thành tố trong hệ thống quản lý giáo dục nói chung và quản lý chất lượng HS nói riêng. Hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS có mối liên hệ chặt chẽ với các hoạt động đánh giá giáo dục khác. 7.1.2. Tiếp cận thực tiễn Luận án tiếp cận theo quan điểm thực tiễn để nghiên cứu về đánh giá hạnh kiểm và quản lý họat động đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Mọi thay đổi của đời sống, văn hóa, xã hội đều có tác động rất lớn đến hành vi, thái độ, cách ứng xử và đạo đức của con người. Giáo dục đạo đức, hạnh kiểm cho HS cũng như đánh giá hạnh kiểm của HS phải phù hợp với sự phát triển chuẩn mực đạo đức của xã hội hiện đại. 7.1.3. Tiếp cận lịch sử-logic Luận án tiếp cận theo quan điểm lịch sử - logic. Những yêu cầu về phẩm chất đạo đức, hạnh kiểm HS THPT luôn phải đáp ứng với sự vận động thay đổi của xã hội hiện đại. Do vậy khi xây dựng các tiêu chí đánh giá hạnh kiểm cũng như cách thức đánh giá hạnh kiểm HS THPT phải đặt trong định hướng phát triển chung của Tp.HCM về yêu cầu của một công dân hiện đại, năng động hội nhập nhưng không làm mất đi bản sắc dân tộc, truyền thống của người Việt Nam. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận 21 Trong khuôn khổ của luận án, tác giả luận án chọn tổ chức thực nghiệm một biện phá: Tổ chức, chỉ đạo thực hiện hoạt động bồi dưỡng về đánh giá hạnh kiểm HS cho CBQL, GV, Giám thị. Tác giả luận án lựa chọn thực nghiệm biện pháp này vì đây là biện pháp quản lý tác động cơ bản đến các khâu của quá trình tổ chức, thực hiện hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động này: Biện pháp quản lý này có thể triển khai từ Sở GDĐT đến các CBQL trường THPT nhằm bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng về đánh giá hạnh kiểm HS THPT cho CBQL, GV, Giám thị. Đây là biện pháp qua khảo nghiệm các ý kiến thống nhất mức cần thiết và khả thi cao. 3.4.2. Tổ chức thực nghiệm: 3.4.2.1. Lập kế hoạch bồi dưỡng nhóm thực nghiệm; 3.4.2.2. Tổ chức bồi dưỡng ; 3.4.2.3.Chỉ đạo bồi dưỡng; 3.4.2.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng 3.4.4.Tiến hành thực nghiệm và phân tích, đánh giá kết quả thực nghiệm: 3.4.4.1. Giai đoạn 1: Thực nghiệm ghi nhận (đo đầu vào); 3.4.4.2. Giai đoạn 2: Thực nghiệm hình thành (đo quá trình); 3.4.4.3. Giai đoạn 3: Thực nghiệm kiểm tra (đo đầu ra) Nhận xét chung về kết quả thực nghiệm: Quá trình thực nghiệm đã đạt được mục tiêu đề ra. Việc thực nghiệm giải pháp xây dựng chương trình bồi dưỡng tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho các đối tượng tham gia đánh giá hạnh kiểm đã chứng minh được giả thuyết khoa học của luận án. Nội dung chuyên đề bồi dưỡng và phương pháp bồi dưỡng đã đáp ứng được yêu cầu của quá trình đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Kết quả đạt được qua khóa tập huấn như sau: Kiến thức của học viên được nâng lên rõ rệt; Kỹ năng thực hành phân tích các tình huống trong thực tế để đánh giá đúng thái độ của HS thành thạo hơn. Ngoài ra, nhận thức, thái độ của các học viên tham gia đều có sự thay đổi tích cực và luôn luôn tỏ ra quan tâm đến việc giáo dục hạnh kiểm cho HS. Qua bảng nhận xét lấy ý kiến, và phân tích sâu hơn về tính không cần thiết và không khả thi, chúng tôi sẽ tiếp tục hoàn chỉnh chương trình ở những khóa đào tạo sau, gắn với thực tiễn nhiều hơn. Điều này cũng chứng tỏ rằng: Kế hoạch bồi dưỡng, công tác tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra hoạt động bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng, thái độ về đánh giá hạnh kiểm HS THPT cho CBQL, GV là hợp lý, khoa học, khả thi, phù hợp với điều kiện của các trường THPT hiện nay và phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Việc thực hiện biện pháp ”Tổ chức, chỉ đạo 20 3.2.7. Biện pháp 7. Tổ chức, chỉ đạo thực hiện đổi mới phương pháp đánh giá hạnh kiểm học sinh thông qua các hoạt động giáo dục trải nghiệm Giáo dục trải nghiệm giúp HS tự nguyện tham gia các hoạt động nhằm phát triển, nâng cao các tố chất và tiềm năng của bản thân, nuôi dưỡng ý thức sống tự lập, đồng thời tham gia các hoạt động chia sẻ với cộng đồng. HS sẽ hình thành những phẩm chất cao đẹp mà một người công dân cần có. Qua đó, nuôi dưỡng năng lực ứng phó một cách tích cực với môi trường đang dần biến đổi và thực hiện vai trò của một thành viên cấu thành nên xã hội. Giúp HS cơ hội phát huy theo hướng sáng tạo sở thích và năng lực đặc biệt của HS, đồng thời, nuôi dưỡng năng lực hợp tác, đoàn kết trong học tập và xây dựng một tác phong luôn tìm tòi, sáng tạo. Giúp HS biết hình thành thói quen sinh hoạt bảo vệ môi trường tự nhiên, và hơn thế nữa, giúp HS nhận ra giá trị của cuộc sống. Thông qua các hoạt động trải nghiệm của HS, nhà trường có thể đánh giá sự thay đổi về hành vi, thái độ, từ đó đánh giá nhận xét hạnh kiểm của HS một cách chính xác khách quan và công bằng hơn. 3.2.8. Biện pháp 8. Tổ chức, chỉ đạo thực hiện xây dựng qui trình đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông Xây dựng được qui trình đánh giá hạnh kiểm HS trong các trường THPT được đảm bảo tính hợp lý, liên thông, tích hợp giữa các yếu tố, bộ phận có tác động đến hiệu quả hoạt động đánh giá, xếp loại hạnh kiểm HS ở trường THPT. 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp: Vòng 1: Trưng cầu ý kiến qua trao đổi và phỏng vấn (12 người là các chuyên gia về quản lý giáo dục, đánh giá trong giáo dục, hiệu trưởng THPT của một số trường). Vòng 2: Trưng cầu ý kiến qua các hội nghị tổ chức tại Sở GDĐT vào tháng 4/2014, với 200 người là CBQL và chuyên viên Sở GDĐT, lãnh đạo các trường THPT.Vòng 3: Trưng cầu ý kiến khảo sát bằng phiếu để lấy ý kiến rộng rãi trong các đối tượng trên tại các trường THPT Tp.HCM. 3.4. Thực nghiệm biện pháp quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT tại TP. HCM 3.4.1. Mục đích, nội dung thực nghiệm Phương pháp thực nghiệm nhằm chứng minh giả thuyết khoa học của luận án: chứng minh tính cần thiết và khả thi của biện pháp đã xây dựng. 5 Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa cơ sở lý luận từ các công trình được lựa chọn trong và ngoài nước có liên quan đến đánh giá hạnh kiểm và quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT. 7.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Mục đích: Sử dụng phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi nhằm khảo sát thực trạng hoạt động đánh giá hạnh kiểm và thực trạng quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT tại Tp.HCM. Ngoài ra, phương pháp này còn sử dụng để hỏi ý kiến về tính khả thi và tính cần thiết của các giải pháp được xây dựng. Nội dung: Khảo sát thực trạng hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT như tiêu chuẩn, tiêu chí đánh giá hạnh kiểm HS THPT, qui trình đánh giá hạnh kiểm HS THPT, sử dụng kết quả hạnh kiểm HS THPT Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT thông qua các chức năng như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo kiểm tra đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Xây dựng bộ công cụ là phiếu khảo sát dùng cho các đối tượng sau: Phụ lục1 dùng cho cán bộ quản lý (CBQL) cấp Sở; CBQL, giáo viên (GV) của trường THPT; Phụ lục 2 dùng cho cha mẹ HS và HS trường THPT. 7.2.2.2. Phương pháp phỏng vấn Mục đích: Sử dụng phương pháp này nhằm trao đổi, phỏng vấn một số CBQL, GV, cha mẹ HS, HS về hoạt động đánh giá hạnh kiểm, quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Nội dung: Phỏng vấn cụ thể về mục đích, nội dung, qui trình, kết quả đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Phỏng vấn về những khó khăn và thuận lợi trong quá trình thực hiện việc đánh giá hạnh kiểm của HS THPT theo TT 58 và TT 08 của Bộ GDÐT. Xây dựng công cụ phỏng vấn là phiếu phỏng vấn CBQL, GV (Phụ lục 3), phiếu phỏng vấn cha mẹ HS (Phụ lục 4), phiếu phỏng vấn HS (Phụ lục 5). 7.2.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động Mục đích: Sử dụng phương pháp này nhằm tìm hiểu về những hoạt động quản lý cấp Bộ, cấp Sở, cấp trường về đánh giá hạnh kiểm HS THPT thông qua các văn bản chỉ đạo, những qui định, nội qui nhà trường, báo cáo tổng kết, xếp loại học sinh 6 Nội dung: - Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp tất cả văn bản qui phạm pháp luật chỉ đạo từ các cơ quan quản lý cấp Bộ GDĐT, Sở GDĐT về đánh giá hạnh kiểm HS THPT trong những năm gần đây. - Nghiên cứu, phân tích, đánh giá, tổng hợp tất cả các hồ sơ xử lý vi phạm kỷ luật HS của trường THPT. - Nghiên cứu, phân tích, đánh giá, tổng hợp nội dung, tiêu chí đánh giá hạnh kiểm HS THPT. - Nghiên cứu phân tích, đánh giá việc dạy môn Giáo dục Công dân (GDCD) và thực hiện lồng ghép đánh giá hạnh kiểm HS qua kết quả môn GDCD theo Thông tư 58 của Bộ GDĐT. 7.2.2.4. Phương pháp chuyên gia Mục đích: Sử dụng phương pháp nhằm thu thập ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực quản lý giáo dục, đặc biệt là các chuyên gia trong lĩnh vực đánh giá và quản lý đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Nội dung: Trao đổi về tiêu chuẩn, quy trình, thang đo trong việc đánh giá hạnh kiểm HS THPT; Trao đổi về cách thức quản lý hiện nay của hiệu trưởng THPT về đánh giá hạnh kiểm HS. Công cụ là phiếu phỏng vấn chuyên gia (Phụ lục 6). 7.2.2.5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn Phương pháp này nhằm tổng kết một số kinh nghiệm của các tỉnh, thành khác về tổ chức quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT; Kinh nghiệm một số nước trên thế giới về giáo dục đạo đức, hạnh kiểm cũng như đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Sử dụng công cụ ở Phụ lục 8. 7.2.2.6. Phương pháp thực nghiệm Mục đích: Sử dụng phương pháp này chứng minh tính khả thi và tính cần thiết của biện pháp được lựa chọn để thực nghiệm góp phần khẳng định tính đúng đắn của giả thuyết khoa học. Nội dung: Tiến hành tổ chức thực nghiệm giải pháp bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên và cán bộ quản lý về hạnh kiểm và đánh giá hạnh kiểm HS tại Tp.HCM. Ngoài ra, luận án còn xây dựng phiếu khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của nội dung bồi dưỡng. 7.2.2.7. Phương pháp nghiên cứu trường hợp (case study) Mục đích: Sử dụng phương pháp này nhằm nghiên cứu sâu đến trường THPT về hoạt động đánh giá hạnh kiểm bao gồm: Tiêu chí đánh 19 3.2.4. Biện pháp 4. Tổ chức, chỉ đạo thực hiện bổ sung các nội dung, tiêu chí đánh giá xếp loại hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông Xây dựng được nội dung đánh giá hạnh kiểm HS THPT trên cơ sở các tiêu chí qui định của Bộ GDĐT ban hành theo TT58, bổ sung các tiêu chí phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế xã hội tại Tp.HCM nhằm mục đích giáo dục cho HS hoàn thiện về nhân cách và trở thành công dân tốt của thành phố. Từ các nội dung tiêu chí theo TT 58 của Bộ GDĐT, luận án đề nghị bổ sung, thiết kế mới cách xếp loại, thang đo đánh giá hạnh kiểm HS THPT nhằm tạo ra kết quả đánh giá khách quan công bằng, giúp cho nhà trường dễ dàng trong việc giáo dục đạo đức cho HS và cũng giúp cho HS dễ dàng phấn đấu trở thành con ngoan trò giỏi. 3.2.5. Biện pháp 5. Tổ chức, chỉ đạo xây dựng thang đo đánh giá hạnh kiểm HS THPT Từ các nội dung đánh giá hạnh kiểm HS THPT trên cơ sở các tiêu chí qui định của Bộ GDĐT ban hành theo TT58 và bổ sung các tiêu chí phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế xã hội tại Tp.HCM, biện pháp tổ chức, chỉ đạo xây dựng thang đo đánh giá hạnh kiểm HS THPT nhằm mục đích cụ thể hóa hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh THPT, tạo căn cứ, điều kiện dễ dàng cho các trường tổ chức đanh giá, xếp loại hạnh kiểm HS một cách thuận lợi, tạo ra kết quả đánh giá khách quan công bằng cho HS. 3.2.6. Biện pháp 6. Tổ chức, chỉ đạo thực hiện đổi mới phương pháp đánh giá hạnh kiểm học sinh bằng phương pháp giáo dục kỷ luật tích cực Để nâng cao hiệu quả hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh, cần đổi mới phương pháp đánh giá, xếp loại hạnh kiểm học sinh, trong đó cần sử dụng các phương pháp giáo dục kỉ luật tích cực (GDKLTC). GDKLTC là phương pháp giáo dục đạo đức giúp học sinh tiến bộ hơn trên cơ sở giúp học sinh tự tìm, tự nhận ra và tự sửa chữa những khuyết điểm của mình. Giáo dục KLTC dựa trên nguyên tắc: Vì lợi ích tốt nhất của HS. Không làm tổn thương đến thể xác và tinh thần của HS. Có sự thỏa thuận giữa người lớn và HS. Phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của HS. 18 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp: 3.1.1. Đảm bảo tính cần thiết; 3.1.2. Đảm bảo tính khả thi; 3.1.3. Đảm bảo tính phù hợp; 3.1.4. Đảm bảo tính kế thừa và hiệu quả 3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT tại Thành phố Hồ Chí Minh 3.2.1. Biện pháp 1. Chỉ đạo các trường THPT tổ chức bộ máy quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS Lãnh đạo các trường THPT cần xác định rõ trách nhiệm, quyền hạn, phân cấp quản lý cho từng bộ phận và từng thành viên, đảm bảo đúng người, đúng việc, quy định đúng chức năng nhiệm vụ, đảm bảo tính tự giác, không gây áp lực quá tải, phát huy tính chủ động, tích cực sáng tạo của các thành viên một cách phù hợp, hiệu quả. Chỉ đạo các trường THPT tổ chức bộ máy quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT gồm hiệu trưởng, các phó hiệu trưởng, trợ lý thanh niên, bí thư Đoàn thanh niên, giáo viên bộ môn, giáo viên chủ nhiệm, ban cán sự lớp, ban quản lý HS nội trú, gia đình (trong phối hợp). 3.2.2. Biện pháp 2. Tổ chức, chỉ đạo thực hiện xây dựng chuyên đề bồi dưỡng cán bộ quản lý, giáo viên, giám thị về đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông Trên cơ sở nghiên cứu, phân tích những hạn chế, yếu kém của công tác quản lý đánh giá hạnh kiểm HS và thực tiễn yêu cầu và nhu cầu của CBQL,GV tham gia vào quá trình đánh giá hạnh kiểm cho học sinh THPT, luận án đã xây dựng nội dung chuyên đề bồi dưỡng về vấn đề này. Chuyên đề này có nội dung bao gồm cả việc đánh giá hạnh kiểm và giáo dục hạnh kiểm cho học sinh THPT. Chuyên đề được dùng để tập huấn, bồi dưỡng nội dung kiến thức, kỹ năng và thái độ về đánh giá hạnh kiểm học sinh cho các đối tượng đã nêu trên địa bàn Tp.HCM. 3.2.3. Biện pháp 3. Tổ chức, chỉ đạo thực hiện hoạt động bồi dưỡng CBQL, GV, Giám thị về đánh giá hạnh kiểm cho HS THPT Biện pháp này nhằm tăng cường nhận thức và năng lực cho CBQL, GV, giám thị về đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Giúp cho CBQL, GV có thêm kiến thức và kỹ năng trong quá trình đánh giá hạnh kiểm HS THPT; Nâng cao chất lượng và hiệu quả quản lý công tác đánh giá hạnh kiểm HS THPT. 7 giá, quy trình đánh giá, phương pháp đánh giá, xếp loại đánh giá, sử dụng kết quả đánh giá. Nội dung: Tiến hành nghiên cứu điển hình 02 trường THPT là THPT Trần Khai Nguyên, Quận 5 và THPT Lương Thế Vinh, Quận 1. 7.2.2.8. Phương pháp quan sát Mục đích: Sử dụng phương pháp này nhằm quan sát các hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS trong trường THPT bởi các thầy cô, giám thị. Quan sát và ghi nhận những tình huống đánh hạnh kiểm của những HS vi phạm kỉ luật. Nội dung: Quan sát việc ứng xử của thầy cô, giám thị khi nhận xét, đánh giá hành vi cụ thể của HS. 7.2.3. Phương pháp thống kê để xử lý số liệu Luận án sử dụng kỹ thuật thống kê toán học để thống kê, phân tích số liệu trong các bảng hỏi, và các số liệu, thông tin thu thập được từ các phương pháp nghiên cứu khoa học đã sử dụng trong luận án. Luận án sử dụng phương pháp tính giá trị trung bình theo công thức: Điểm trung bình (ĐTB) ĐTB = x = N 1   5 1i iinx Trong đó, x1 là điểm được cho ứng với từng mức độ, x1 {1,2,3,4,5}, n1 là số người cho điểm ứng với từng mức độ x1, N là tổng số người cho trả lời cho từng câu hỏi. 8. Đóng góp mới của luận án 8.1. Về lý luận Luận án góp phần phát triển những vấn đề lý luận về hoạt động đánh giá hạnh kiểm và quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm cho HS THPT. Trong đó luận án đã đi sâu phân tích, phân biệt rõ 2 khái niệm đạo đức và hạnh kiểm học sinh; Xây dựng lý luận về hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT bao gồm: Mục đích đánh giá, tiêu chí đánh giá, quy trình đánh giá, phương pháp và kỹ thuật đánh giá, sử dụng kết quả đánh giá hạnh kiểm học sinh THPT. Trên cơ sở tiếp cận mục tiêu quản lý và chức năng quản lý, luận án xây dựng lý luận về quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT thông qua các khâu lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra đánh giá việc thực hiện 8 hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Luận án đã xây dựng 8 biện pháp quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT. 8.2. Về thực tiễn Trên cơ sở lý luận và kết hợp các phương pháp nghiên cứu thực tiễn, luận án đã khảo sát, đánh giá được thực trạng hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT tại Tp.HCM gồm: Thực trạng về mục đích đánh giá, tiêu chí đánh giá, quy trình đánh giá, phương pháp và kỹ thuật đánh giá, sử dụng kết quả đánh giá hạnh kiểm học sinh THPT. Luận án đã khảo sát và phân tích sâu thực trạng quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT thông qua các chức năng như: Lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra đánh giá hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Từ đó có những đánh giá chung về ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân của thực trạng quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT tại Tp.HCM. Căn cứ vào 8 biện pháp quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT đã xây dựng, luận án đã tiến hành khảo nghiệm các biện pháp, thực nghiệm 1 biện pháp và chứng minh được tính cần thiết, khả thi, có thể áp dụng vào thực tiễn của biện pháp này. 9. Cấu trúc luận án Mở đầu Chương 1: Cở sở lý luận về quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS trong các trường THPT tại Tp.HCM Chương 3: Các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS trong các trường THPT tại Tp.HCM Kết luận và khuyến nghị Danh mục công trình của tác giả liên quan đến luận án Tài liệu tham khảo Phụ lục 17 giá hạnh kiểm HS. Hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS góp phần giáo dục, điều chỉnh nhận thức, hành vi của HS. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT hiện nay thông qua các chức năng quản lý cho thấy mặt mạnh của quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT tại Tp.HCM là Bộ GDĐT và Sở GDĐT đã ban hành đầy đủ các văn bản quy phạm pháp luật cũng như văn bản chuyên môn để chỉ đạo, triển khai thực hiện hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS trường THPT. Các văn bản chỉ đạo cấp Bộ và cấp Sở phù hợp, tương đối khoa học về đánh giá hạnh kiểm HS cũng như tình hình thực tế tại Tp.HCM và cả nước. Việc triển khai cụ thể thông qua các chức năng lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra đánh giá hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT theo đúng quy định, đã được 100% số trường thực hiện. Mặt hạn chế của quản lý hoạt đánh giá hạnh kiểm HS THPT tại Tp.HCM là chưa ban hành các văn bản hướng dẫn việc tổ chức phối hợp và phân công trách nhiệm cho từng thành viên trong nhà trường trong việc giáo dục đạo đức cũng như đánh giá hạnh kiểm HS; Thiếu hụt quy trình và và kỹ thuật chuyên môn sâu để tổ chức thực hiện đánh giá hạnh kiểm HS. Đội ngũ CBQL, GV chưa được bồi dưỡng chuyên môn về đánh giá hạnh kiểm. Việc đánh giá hạnh kiểm học sinh thông qua môn GDCD là chưa phù hợp, nhưng chưa có biện pháp chỉ đạo điều chỉnh. Chưa đổi mới phương pháp đánh giá hạnh kiểm cho HS thông qua các hoạt động giáo dục khác. Một số hoạt động giáo dục kỹ năng sống, giá trị sống, trải nghiệm,chưa xây dựng tiêu chí để đánh giá hạnh kiểm HS. Tổ chức hoạt động tư vấn học đường chưa được coi trọng đều khắp ở các trường; năng lực chuyên môn cũng như chế độ đãi ngộ, vị trí việc làm hay chức danh chính thức cho đội ngũ giám thị, chuyên viên tư vấn học đường trong nhà trường còn nhiều bất cập. Hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT tại Tp.HCM và quản lý hoạt đánh giá hạnh kiểm HS THPT tại Tp.HCM có nhiều yếu tố ảnh hưởng từ nhà trường, gia đình và xã hội. CHƯƠNG 3 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ HẠNH KIỂM HỌC SINH THPT TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 16 hiện. Phân công GVCN và Giám thị theo dõi, ghi nhận (các lỗi vi phạm tương ứng với hệ thống điểm trừ) GVBM ghi nhận vào Sổ đầu bài các biểu hiện không tốt của HS trong các giờ học. Cuối tuần, GVCN tổng hợp (từ giám thị, sổ đầu bài, nhật ký lớp,..), nhắc nhở HS trong giờ sinh hoạt chủ nhiệm. Các tổ chức khác (Đoàn thanh niên, tổ TDTT, các tổ bộ môn, CLB) sẽ có các ghi nhận việc tham gia phong trào văn nghệ, TDTT, ngoại khóa,..để cộng điểm hạnh kiểm cho HS. Các HS có biểu hiện chưa tốt về hạnh kiểm đều được giáo viên tư vấn học đường thăm hỏi, chia sẻ nguyện vọng, suy nghĩ của các em trước khi đưa ra hội đồng xét hạnh kiểm. Điểm hạn chế trong các nhà trường hiện nay là các hoạt động sáng tạo, trải nghiệm chưa có tiêu chí đánh giá thống nhất. Một số trường còn cứng nhắc về điểm số hạnh kiểm ở giai đoạn tổng kết, thiếu những ghi nhận quá trình khắc phục khuyết điểm hạn chế của HS; Yếu tố cảm tính, chủ quan của người đánh giá chi phối khá nhiều việc biểu quyết (khi không có sự thống nhất); Một số trường có tình trạng thả lỏng nề nếp kỷ luật, HS vi phạm không được ghi nhận và xử lý, dẫn đến việc xếp loại giữa trường này với trường kia không công bằng. Các vấn đề liên quan đến khái niệm: xác định tiêu chí, đánh giá thí điểm hoàn toàn xa lạ với đội ngũ GV, Giám thị vì họ không được học những kỹ thuật này. Đặc biệt, đội ngũ tham gia vào quá trình đánh giá hạnh kiểm HS THPT, ngoài lực lượng chính là GVCN, GVBM, thì còn có Giám thị, Giáo viên tư vấn học đường. Kết quả khảo sát và đánh giá về năng lực chuyên môn của đội ngũ này đã cho thấy họ rất cần được bồi dưỡng chuyên môn về đánh giá hạnh kiểm HS THPT. Thông tư 58 và Thông tư 08 của Bộ GDĐT còn nhiều điểm chưa phù hợp, rất cần thay đổi, chỉnh sửa và bổ sung. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 Kết quả khảo sát và đánh giá thực trạng hạnh kiểm HS THPT và thực trạng hoạt động đánh giá hạnh kiểm cho HS THPT ở các trường THPT cho thấy hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT tại Tp.HCM đang được thực hiện theo hướng dẫn của TT 58 và TT 08. Phần lớn các trường đều xây dựng bản nội quy, hướng dẫn thực hiện nội quy và có phân công trách nhiệm cho các thành viên tham gia vào hoạt động đánh 9 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ HẠNH KIỂM HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Những nghiên cứu ngoài nước 1.1.1.1. Nghiên cứu về giáo dục đạo đức ở một số nước trên thế giới: Giáo dục đạo đức cho HS ở Mỹ; Giáo dục đạo đức cho HS ở Thái Lan; Giáo dục đạo đức cho HS ở Nhật 1.1.1.2. Nghiên cứu về hoạt động đánh giá đạo đức, hạnh kiểm, hành vi của học sinh A. Clair Harding (1978) trong luận án tiến sĩ Moral values and theirs assessment: A personal construct theory approach (Giá trị đạo đức và cách đánh giá: Một lý thuyết tiếp cận cá thể). Peter F. Oliver (2006) trong công trình Developing The Curriculum (Xây dựng chương trình học) do Nguyễn Kim Dung dịch. Ralph Tyler (1966) trong nghiên cứu Basic Principles of Curriculum and Instruction (Những nguyên tắc cơ bản về chương trình và giảng dạy). Cecil R.Reynolds & Randy W. Kamphaus (2005) có nghiên cứu công trình The Clinician‘s Guide To The Behavior Assessment System for Children (Hướng dẫn chi tiết về hệ thống đánh giá hành vi của HS).Vishalache Blakrishman (2009) có nghiên cứu luận án tiến sĩ giáo dục học Teaching moral education in secondary schools - Using real life dilemmas (Giáo dục đạo đức trong trường phổ thông – Ứng dụng vào tình huống thực tế) tại Đại học Victoria- Newzeland. 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước 1.1.2.1. Nghiên cứu về cách đánh giá đạo đức, hạnh kiểm của học sinh Hà Thế Ngữ (1986) chủ nhiệm đề tài cấp nhà nước “Nâng cao chất lượng giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức cho học sinh phổ thông”. Đặng Vũ Hoạt làm chủ nhiệm đề tài “Xây dựng nội dung và phương pháp giáo dục tư tưởng, chính trị đạo đức cho học sinh phổ thông”. Phùng Khắc Bình và các cộng tác (2000) với Nghiên cứu việc phân loại đạo đức sinh viên – Thực trạng và tiêu chí đánh giá (đề tài cấp Bộ - mã số B99-52-41). Võ Xuân Đàn (2003) với Quan điểm đạo đức và lối sống của sinh viên trường đại học Sư Phạm Tp. HCM (đề tài 10 cấp Bộ – mã số B2001-23-11). Nguyễn Tùng Lâm (2009) với luận án Tiến sĩ giáo dục, Phối hợp các phương pháp giáo dục nhằm khắc phục tình trạng yếu kém về đạo đức của HS THPT Hà Nội hiện nay Đỗ Ngọc Thống (2013) có tham luận Định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông sau 2015 và môn đạo đức – giáo dục công dân trong hội thảo quốc gia về giáo dục đạo đức – công dân trong giáo dục phổ thông Việt Nam. Hà Nhật Thăng (2013) có tham luận Những việc cần làm để phát huy vai trò của môn giáo dục công dân đối với sự hình thành, phát triển nhân cách HS phổ thông. Đỗ Thị Lệ Hằng (2013) có nghiên cứu “Căng thẳng của học sinh trung học phổ thông” luận án Tiến sĩ Tâm lý học – Học viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam. Lê Thị Minh Trang (2013) có công trình “Nghiên cứu hành vi văn minh đô thị của thanh niên Tp.HCM”, luận án Tiến sĩ Tâm lý học – Học viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam. 1.2. Những khái niệm cơ bản 1.2.1. Nhân cách: Nhân cách được hiểu như là tập hợp các đặc trưng tâm lý tạo nên diện mạo xã hội của một con người với tư cách chủ thể hoạt động, bao gồm tất cả những phẩm chất, những năng lực mang tính xã hội tồn tại và phát triển trong các cá nhân đó, thích ứng với các chuẩn mực và thang giá trị được xã hội thừa nhận. 1.2.2. Đạo đức: Đạo đức là hệ thống các qui tắc, chuẩn mực xã hội mà nhờ đó con người tự giác điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp với lợi ích của cộng đồng của xã hội. 1.2.3. Hạnh kiểm học sinh: Hạnh kiểm học sinh là phẩm chất, đạo đức được thể hiện ở nhận thức, thái độ và hành vi trong học tập, trong cuộc sống, trong cách ứng xử với mọi người, với môi trường xung quanh. Hạnh kiểm là khái niệm đồng nghĩa với mặt phẩm chất của nhân cách và đạo đức là một trong những giá trị cốt lõi của hạnh kiểm, phẩm chất của học sinh. 1.2.4. Đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông 1.2.4.1. Đánh giá: Đánh giá là đưa ra những nhận định, những phán xét về giá trị của đối tượng được đánh giá trên cơ sở xử lý những thông tin, những chứng cứ thu thập được đối chiếu với mục tiêu đã đề ra. 1.2.4.2. Đánh giá hạnh kiểm học sinh: là hoạt động đưa ra những nhận định, phán xét và xác định mức độ đạt được về mặt hạnh 15 phổ thông; 2.3.2.2. Thực trạng hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS tại THPT Lương Thế Vinh và THPT Trần Khai Nguyên 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông. 2.4.1. Thực trạng quản lý của Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh về giáo dục đạo đức cho học sinh; 2.4.2. Thực trạng thực hiện các chức năng quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông: 2.4.2.1. Thực trạng về lập kế hoạch hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT; 2.4.2.2. Thực trạng về tổ chức, chỉ đạo thực hiện hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT; 2.4.2.3. Thực trạng về kiểm tra, đánh giá việc thực hiện hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT; 2.4.3. Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT tại Tp.HCM: 2.4.3.1. Các yếu tố của nhà trường ảnh hưởng đến hạnh kiểm HS; 2.4.2.2. Các yếu tố ảnh hưởng của gia đình đến hạnh kiểm học sinh; 2.4.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS. 2.4.4. Thực trạng về đội ngũ tham gia vào quá trình đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông: 2.4.4.1. Tình hình đội ngũ giám thị; 2.4.4.2. Tình hình đội ngũ giáo viên tư vấn học đường 2.5. Đánh giá chung về quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT - Đánh giá hạnh kiểm HS THPT là một hoạt động giáo dục nhằm giúp cho việc giáo dục đạo đức HS ngày càng hoàn thiện. Thông qua hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS, các trường THPT cải tiến các phương pháp cũng như nội dung giáo dục đạo đức cho HS. Hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT được quản lý trực tiếp từ Sở GDĐT và trường THPT thông các yếu tố lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hạnh kiểm HS đã đem lại những kết qủa khả quan trong việc giáo dục đạo dức cho HS. - Về nội dung tiêu chí đánh giá hạnh kiểm HS: Các tiêu chí đang giá hạnh kiểm ở các trường THPT rất chi tiết. Căn cứ vào TT58, và TT08 các trường cụ thể hóa thành nội quy học sinh thông qua các biểu hiện hành vi cụ thể trong từng tình huống. Mỗi hành vi sẽ bị trừ hoặc được cộng điểm. - Về qui trình và kỹ thuật, phương pháp đánh giá hạnh kiểm HS: Hầu hết đều theo quy trình: Công bố nội quy HS và hướng dẫn thực 14 - 9 văn bản chỉ đạo của Sở GDĐT Tp.HCM về giáo dục đạo đức, hoạt động ngoại khóa, kỹ năng sống, cho HS THPT. - Các văn bản chỉ đạo hoạt động giáo dục trường THPT trong 5 năm gần đây của Bộ GDĐT và Sở GDĐT Tp.HCM. 2.2.2.2. Hồ sơ quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm cho HS tại các trường THPT:- Hồ sơ về qui trình, tiêu chí, phương pháp để đánh giá hạnh kiểm HS của 51 trường THPT.- Nội qui HS của 51 trường THPT.- Hồ sơ xét hạnh kiểm của các HS vi phạm nội qui. - Sổ chủ nhiệm, hồ sơ chủ nhiệm của 51 GVCN.- Hồ sơ về các kế hoạch hoạt động ngoài giờ lên lớp của 51 trường THPT.- 51 trường THPT được chọn chiếm 50% tổng số các trường THPT tại thời điểm nghiên cứu (Phụ lục 7). 2.2.2.3. Phỏng vấn và xin ý kiến chuyên gia: Phỏng vấn 09 chuyên gia về quản lý giáo dục, về đánh giá hạnh kiểm.- Phỏng vấn 10 hiệu trưởng THPT. - Phỏng vấn 20 giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn, giám thị THPT.- Phỏng vấn 40 cha mẹ và HS THPT. 2.2.2.4. Nghiên cứu trường hợp Đề tài đã thực hiện nghiên cứu trường hợp đến 02 trường THPT Trần Khai Nguyên, Quận 5 và THPT Lương Thế Vinh, Quận 1. 2.2.3. Quy ước cách thức xử lý số liệu Trong bảng câu hỏi với 5 mức lựa chọn tăng dần, mã hóa là 1, 2, 3, 4, 5 với 1 là mức thấp nhất, hoặc chưa đạt yêu cầu. Xử lý, thống kê số liệu các phiếu điều tra theo % và điểm trung bình, có xếp hạng. Điểm trung bình (ĐTB): ĐTB = x = N 1   5 1i iinx Trong đó, x1 là điểm được cho ứng với từng mức độ, x1 {1,2,3,4,5}. n1 là số người cho điểm ứng với từng mức độ x1. N là tổng số người cho trả lời cho từng câu hỏi. 2.3. Thực trạng chung về hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh ở các trường trung học phổ thông tại Thành phố Hồ Chí Minh 2.3.1. Thực trạng chung về hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông Thành phố Hồ Chí Minh; 2.3.2. Thực trạng hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông tại TP. HCM: 2.3.2.1. Thực trạng chung về hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học 11 kiểm của HS, căn cứ vào những nội dung, tiêu chí được quy định theo mục tiêu giáo dục của nhà trường. 1.2.5. Quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh: “Quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT là hệ thống tác động có mục đích của chủ thể quản lý trường THPT đến hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh, bao gồm quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT nhằm đánh giá hạnh kiểm cho HS THPT đáp ứng mục tiêu giáo dục của nhà trường”. 1.3. Hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông 1.3.1. Mục đích đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông: Giúp cho các cấp quản lý, giáo viên và các lực lượng liên quan thấy được kết quả giáo dục, rèn luyện đạo đức của HS; từ đó có thể phân tích tình hình, chỉ ra mặt được, chưa được theo mục tiêu giáo dục và những yếu tố có liên quan nhằm đưa ra những điều chỉnh cần thiết để nâng cao chất lượng, hiệu quả của việc giáo dục, rèn luyện đạo đức ở HS 1.3.2. Nguyên tắc đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông: Nguyên tắc quán triệt mục đích giáo dục; Nguyên tắc đánh giá toàn diện,cân đối và có trọng tâm; Nguyên tắc khách quan; Nguyên tắc công khai, dân chủ, công bằng; Nguyên tắc phù hợp với đặc điểm đối tượng. 1.3.3. Tiêu chí đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông: Hoàn thành đầy đủ, nghiêm túc nhiệm vụ học tập theo chương trình, có ý thức vươn lên; Chấp hành tốt luật pháp, nội quy của nhà trường; Tích cực rèn luyện thân thể; Giữ gìn vệ sinh và bảo vệ môi trường; Trung thực trong học tập, trong cuộc sống; Có ý thức tập thể, giúp đỡ người khác; Kính trọng cha mẹ, thầy cô, nhân viên nhà trường; Tôn trọng, đoàn kết và giúp đỡ bạn bè; Tham gia các hoạt động ngoại khóa; Bảo vệ và phát huy truyền thống nhà trường; Có thái độ bảo vệ lẽ phải, hành vi đúng đắn; Có thái độ với những hành vi tiêu cực, lệch lạc, không đúng đắn của bạn bè; Tham gia tốt các hoạt động ngoại khóa, giáo dục trải nghiệm. 1.3.4. Hình thức và phương pháp đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông. 1.3.5. Quy trình đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông 12 1.4. Quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông: 1.4.1. Phân cấp quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông; 1.4.2. Lập kế hoạch hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông; 1.4.3.Tổ chức hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông; 1.4.4. Chỉ đạo hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông; 1.4.5. Kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông. 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý các hoạt động đánh giá hạnh kiểm học sinh trung học phổ thông: 1.5.1. Đặc điểm sinh lý, tâm lý học sinh trung học phổ thông; 1.5.2. Nhà trường; 1.5.3. Gia đình; 1.5.4. Các yếu tố khác KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 Đạo đức, giáo dục đạo đức, hạnh kiểm, hoạt động đánh giá hạnh kiểm và quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm là những vấn đề quan trọng trong công tác giáo dục và quản lý giáo dục, quản lý nhà trường. Trong hoạt động giáo dục, đánh giá là hoạt động tất yếu, không thể thiếu, là khâu quan trọng nhằm thu được thông tin ngược từ học sinh đến GV và nhà trường, giúp nhà trường đánh giá được chất lượng giáo dục, đồng thời giúp GV, HS có cơ sở tự đánh giá bản thân, tự điều chỉnh mình theo mục tiêu GD xác định. Hoạt động đánh giá hạnh kiểm hay quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm cho HS THPT là những nghiên cứu còn mới, chưa có nhiều công trình nghiên cứu sâu và đề cập đến vấn đề này. Đạo đức và hạnh kiểm là hai khái niệm thường được mọi người hiểu tương đồng nhau. Khái niệm hạnh kiểm HS THPT là phẩm chất, đạo đức được thể hiện ở nhận thức, thái độ và hành vi trong học tập, trong cuộc sống, trong cách ứng xử với mọi người, với môi trường xung quanh. Đánh giá hạnh kiểm HS THPT là việc đưa ra những nhận định phán xét và xác định mức độ đạt được về mặt hạnh kiểm của HS, căn cứ vào những nội dung, tiêu chí được quy định theo mục tiêu giáo dục của 13 nhà trường, trên cơ sở đó nhà trường sẽ có các biện pháp duy trì và củng cố các mặt tích cực, khắc phục những hạn chế về hạnh kiểm của HS. Quản lý hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT nhằm giáo dục đạo đức cho HS THPT đáp ứng mục tiêu giáo dục của nhà trường. Để quản lí tốt hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS, người CBQL cần nắm vững lí luận về hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS; thực hiện đồng bộ các chức năng quản lý gồm xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra việc thực hiện kế hoạch hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS. Quản lí hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS thực hiện thuận lợi, hợp lí, khoa học cần đảm bảo tốt các điều kiện hỗ trợ cho hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS, hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS để phát huy ưu điểm, hạn chế nhược điểm. CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ HẠNH KIỂM HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 2.1. Khái quát tình hình phát triển giáo dục trung học phổ thông tại Thành phố Hồ Chí Minh 2.1.1. Một số đặc điểm của Thành phố Hồ Chí Minh có ảnh hưởng tới hạnh kiểm của học sinh trung học phổ thông; 2.1.2. Kết quả giáo dục của học sinh trung học phổ thông tại Thành phố Hồ Chí Minh 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng 2.2.1. Mẫu khảo sát bằng phương pháp điều tra bảng hỏi Bằng phương pháp điều tra bảng hỏi, tác giả tiến hành khảo sát thực trạng hoạt động đánh giá hạnh kiểm HS THPT tại 51 trường THPT tại Tp.HCM (chiếm tỷ lệ 50% trường THPT công lập tại thời điểm đánh giá - Phụ lục 7). Thời gian từ năm 2011 đến năm 2014. 2.2.2. Cách thức thu thập các dữ liệu, thông tin hỗ trợ 2.2.2.1. Các văn bản chỉ đạo giáo dục hạnh kiểm HS THPT: Tác giả luận án đã tổng hợp được các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến đánh giá hạnh kiểm học sinh trong những năm gần đây như sau: - 3 văn bản qui phạm pháp luật của Bộ GDĐT về đánh giá hạnh kiểm HS THPT.