Tóm tắt Luận án Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học Địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI ĐỖ VĂN HẢO ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THÔNG TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ ĐỊA PHƯƠNG TỈNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Địa lí Mã số: 62.14.01.11 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội - 2015 Luận án được hoàn thành tại: TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Nguyễn Trọng Phúc 2. PGS. TS. Trần Viết Khanh Phản biện 1: PGS.TS. Nguyễn Tuyết Nga Phản biện 2: PGS.TS. Hoàng Phúc Lâm Phản biện 3: TS. Đỗ Văn Thanh Luận án được bảo vệ trước hội đồng chấm luận án cấp Trường họp tại: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Vào hồi .. giờ .. ngày tháng.. năm 2015 Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia Việt Nam Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Thư viện Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên Trung tâm học liệu - Đại học Thái Nguyên MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Trong thời đại ngày nay, khi khoa học kỹ thuật phát triển mạnh mẽ, sự bùng nổ thông tin trên các lĩnh vực đã làm cho nội dung chương trình dạy học có nhiều thay đổi, lượng thông tin ngày càng nhiều hơn và tăng lên không ngừng. Đặc biệt đối với khoa học Địa lí, bởi vì đối tượng nghiên cứu của khoa học Địa lí là các vấn đề tự nhiên và kinh tế xã hội, do đó những kiến thức của khoa học này luôn được tăng lên hàng ngày, hàng giờ và nếu không bắt kịp sự biến đổi đó thì sẽ nhanh chóng bị tụt hậu. Về vấn đề đổi mới phương pháp dạy học (PPDH), chiến lược phát triển giáo dục 2011 – 2020 ghi “Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông nhằm mở rộng các hình thức học tập đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của mọi người, giúp người học hoàn thiện nhân cách, mở rộng hiểu biết, nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn nghiệp vụ phù hợp với yêu cầu công việc và nâng cao chất lượng cuộc sống” Điều 28 mục 2 của Luật Giáo dục (2005), quy định: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc nhóm; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Môn học Địa lí có nhiều thuận lợi để ứng dụng Công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT&TT) vào dạy học do môn học này sử dụng rất nhiều phương tiện và thiết bị dạy học, các phương tiện này có một ý nghĩa lớn trong giảng dạy như: Bản đồ, biểu đồ, tranh ảnh, băng hình video, đồng thời cập nhật những số liệu mới làm phong phú nội dung trong quá trình giảng dạy chương trình Địa lí. Dạy học Địa lí địa phương (ĐLĐP) ở các trường phổ thông hiện nay đã được chú ý nhiều hơn trước. Tuy nhiên, dung lượng kiến thức này vẫn còn chiếm một tỷ lệ rất nhỏ trong chương trình địa lí. Hơn nữa nội dung ĐLĐP được phân bố ở những tiết cuối năm, nên việc dạy và học ĐLĐP chưa được coi trọng đúng mức. Nhiều giáo viên chưa thật sự đầu tư trong việc tổ chức các hoạt động dạy học cũng như sử dụng các phương tiện dạy học hiện đại trong đó có việc ứng dụng CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP. Do đó, kiến thức ĐLĐP của học sinh thường nghèo nàn, việc cung cấp và bổ sung kiến thức ĐLĐP cho học sinh còn nhiều hạn chế, đây là vấn đề cần khắc phục. Để góp phần đáp ứng những yêu cầu cấp bách nói trên của quá trình đổi mới phương pháp dạy học Địa lí, chúng tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu "Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học Địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên”. Đây là một hướng nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn, góp phần thực hiện đổi mới PPDH để nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học ĐLĐP ở nhà trường phổ thông. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục tiêu Xây dựng Website học liệu điện tử và bài giảng E-learning nhằm mục tiêu đổi mới phương pháp và nâng cao chất lượng dạy học ĐLĐP ở tỉnh Thái Nguyên. 2.2. Nhiệm vụ - Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc ứng dụng CNTT&TT vào dạy học địa lí. - Nghiên cứu các kỹ thuật biên tập website học liệu điện tử và bài giảng Elearning ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên lớp 9 Trung học cơ sở (THCS). - Tổ chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên lớp 9 THCS với sự hỗ trợ của website học liệu điện tử và bài giảng E-learning. - Tổ chức thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá tính khả thi, hiệu quả của việc ứng dụng website học liệu điện tử và bài giảng E-learning trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên lớp 9 THCS; Đề xuất một số giải pháp ứng dụng CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP ở các trường THCS trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu ứng dụng CNTT&TT trong việc xây dựng website học liệu điện tử và bài giảng E-learning tỉnh Thái Nguyên lớp 9 – THCS. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Giới hạn về nội dung: Nội dung ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên dành cho HS lớp 9 THCS. Ứng dụng phần mềm Microsoft Office và dịch vụ trực tuyến Google, phần mềm Adobe Presenter biên tập học liệu điện tử và bài giảng E-learning ĐLĐP. - Giới hạn về không gian lãnh thổ: Nghiên cứu và thực nghiệm (TN) trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. - Giới hạn về thời gian: Luận án được thực hiện từ năm 2009 – 2014. 4. Giả thuyết khoa học Xây dựng và sử dụng được website học liệu điện tử, hệ thống bài giảng E-learning trong dạy học ĐLĐP một cách có hiệu quả, đáp ứng các yêu cầu của lí luận dạy học thì sẽ tăng cường hứng thú, phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập từ đó nâng cao chất lượng dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên. 5. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu Mục này đề cập đến lịch sử nghiên cứu, phát triển CNTT&TT trong dạy học nói chung, dạy học Địa lí và ĐLĐP nói riêng ở cả 2 góc độ lí luận dạy học sử dụng CNTT&TT và lí luận dạy học Địa lí, ĐLĐP sử dụng CNTT&TT thông qua các công trình nghiên cứu tổng quan về dạy học Địa lí và ĐLĐP; các bài báo; các giáo trình; luận án; luận văn thạc sĩ của gần 30 tác giả trong vòng 10 năm trở lại đây.....từ đó xác định những điểm kế thừa và phát triển của luận án. 6. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu 6.1. Quan điểm nghiên cứu Những quan điểm nghiên cứu được sử dụng trong luận án bao gồm: quan điểm hệ thống, quan điểm tổng hợp, quan điểm thực tiễn, quan điểm công nghệ dạy học. 6.2. Phương pháp nghiên cứu Những phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận án bao gồm: Phương pháp thu thập tài liệu, phương pháp điểu tra, phương pháp toán thống kê, phương pháp thực nghiệm. 7. Những đóng góp của luận án Trong quá trình nghiên cứu, đề tài luận án đã bước đầu đạt được những kết quả sau đây: - Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc ứng dụng CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên. - Đánh giá được thực trạng việc ứng dụng CNTT&TT để nâng cao chất lượng dạy học ĐLĐP ở trường THCS tỉnh Thái Nguyên hiện nay. - Xây dựng website cơ sở học liệu điện tử, biên tập bài giảng trực tuyến phục vụ cho dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên. - Hướng dẫn cách sử dụng website trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên. - Chứng minh được tính khả thi và hiệu quả của việc ứng dụng CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên. - Đề xuất những giải pháp để nâng cao hiệu quả việc ứng dụng CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP ở trường phổ thông. 8. Cấu trúc luận án Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án dược cấu trúc thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên. Chương 2: Biên tập website học liệu điện tử và bài giảng E-learning để tổ chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên lớp 9 THCS Chương 3: Thực nghiệm sư phạm Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THÔNG TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ ĐỊA PHƯƠNG TỈNH THÁI NGUYÊN 1.1. Cơ sở lí luận của đề tài 1.1.1. Những vấn đề đổi mới phương pháp dạy học Địa lí 1.1.1.1. Yêu cầu của đổi mới phương pháp dạy học a. Sự cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy học: Hiện nay, sự cần thiết của việc đổi mới phương pháp dạy học xuất phát từ 3 nguyên nhân: + Nhu cầu của sự phát triển xã hội + Nhu của sự phát triển kinh tế + Đặc điểm tâm - sinh lí của người học b. Đặc trưng của các phương pháp dạy học tích cực: Phương pháp dạy học tích cực gồm các đặc trưng cơ bản sau: Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của học sinh, dạy và học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học, tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác, kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò 1.1.1.2. Đổi mới phương pháp dạy học Địa lí theo hướng tích cực - Yêu cầu đổi mới PPDH Địa lí - Yêu cầu về đổi mới phương tiện dạy học Địa lí - Yêu cầu đối với việc thiết kế một bài giảng Địa lí cụ thể - Cơ sở để TKBG 1.1.2. Những vấn đề lí luận về dạy học Địa lí địa phương ở trường phổ thông Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lí luận về dạy học ĐLĐP, tác giả tập trung tìm hiểu về mục đích, tầm quan trọng của việc dạy học ĐLĐP; Hình thức tổ chức dạy học ĐLĐP; Phương pháp dạy học ĐLĐP. 1.1.3. Phương tiện thiết bị dạy học Địa lí 1.1.3.1. Khái niệm về phương tiện dạy học địa lí ở trường phổ thông Trong các tài liệu về lí luận dạy học đã trình bày, phương tiện dạy học đồng nghĩa với phương tiện trực quan, đó là các vật thật, vật tượng trưng, và các vật tạo hình sử dụng để dạy học. Các vật thật giúp cho học sinh tiếp thu tri thức, gây hứng thú tìm tòi học tập như: động vật, thực vật sống trong môi trường tự nhiên. Các vật tượng trưng như: các sơ đồ, lược đồ, bản đồ giáo khoa, giúp cho học sinh thấy được một cách trực quan các sự vật hiện tượng, được biểu diễn dưới dạng khái quát hoặc đơn giản. Còn các vật tạo hình kể cả phương tiện hiện đại như: tranh, ảnh, mô hình, hình vẽ, băng video, phim đèn chiếu, thay cho các sự vật, hiện tượng khó trông thấy trực tiếp như: biển, đại dương, hoặc các sự vật hiện tượng không thể trông thấy như: cấu tạo của trái đất. 1.1.3.2. Phân loại các phương tiện, thiết bị kĩ thuật trong dạy học địa lí Trên cơ sở phân loại các phương tiện dạy học, do đặc trưng của bộ môn, các phương tiện trực tiếp dạy học địa lí được phân thành 2 nhóm phương tiện cơ bản: - Nhóm các phương tiện dạy học truyền thống. - Nhóm các phương tiện, thiết bị kĩ thuật dạy học địa lí. 1.1.3.3. Vai trò, chức năng của các phương tiện thiết bị dạy học Phương tiện dạy học có thể đóng nhiều vai trò trong quá trình dạy học. Một mặt, các phương tiện dạy học thay thế cho những sự vật hiện tượng và các quá trình xảy ra trong thực tiễn mà giáo viên và học sinh không thể tiếp cận được. Mặt khác, giúp thầy giáo phát huy tất cả các giác quan các hiện tượng và tái hiện được những khái niệm, qui luật, áp dụng kiến thức vào thực tế sản xuất. 1.1.4. Công nghệ thông tin với việc đổi mới phương pháp dạy học Địa lí Trên cơ sở tìm hiều, nghiên cứu tác giả trình bày các khái niệm cơ bản về CNTT&TT; tác động của CNTT&TT đối với giáo dục. 1.2. Cơ sở thực tiễn 1.2.1. Cấu trúc và nội dung chương trình Địa lí bậc Trung học cơ sở Hệ thống kiến thức địa lí theo chương trình THCS liên quan đến ba nội dung cơ bản của khoa học địa lí đó là: những kiến thức về Địa lí đại cương; những kiến thức về Địa lí các châu; những kiến thức về Địa lí Việt Nam Như vậy, cấu trúc của chương trình được sắp xếp theo thứ tự học sinh (HS) học các kiến thức liên quan đến địa lí đại cương trước sau đó là địa lí các châu lục và cuối cùng học địa lí Việt Nam. Việc sắp xếp chương trình như vậy đi theo con đường từ những kiến thức khái quát đến những kiến thức cụ thể. Trong dạy học, đây là con đường ngắn nhất, tiết kiệm thời gian. Nhưng việc sắp xếp chương trình này đòi hỏi ở HS sự nỗ lực học tập rất lớn để nắm được các kiến thức khái quát (các khái niệm, các quy luật), trong khi các kiến thức cụ thể mà HS có được còn rất hạn chế. Đây là một khó khăn đối với việc dạy học địa lí ở trường THCS. 1.2.2. Nội dung địa lí địa phương tỉnh, thành phố bậc Trung học cơ sở Nhìn chung, trong chương trình và SGK Địa lý lớp 9 THCS, phần ĐLĐP chỉ là hướng dẫn cách học cho các em học sinh. Vì vậy, khi giảng dạy phần ĐLĐP người giáo viên phải tìm tòi, khai thác tài liệu về nhằm cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản về địa phương của mình. 1.2.3. Đặc điểm tâm sinh lí và trình độ nhận thức của học sinh Trung học cơ sở Trong mục này tác giả tập trung làm rõ các đặc điểm sau: động cơ học tập, về tư duy, về ghi nhớ, về quan hệ giao tiếp... Các đặc điểm trên được phát huy cao nhất ở HS THCS. 1.2.4. Thực trạng dạy học Địa lí địa phương và việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học ĐLĐP ở tỉnh Thái Nguyên 1.2.4.1. Thực trạng dạy học Địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên ĐLĐP là học phần cố định trong chương trình giảng dạy địa lí ở trường phổ thông. Tuy nhiên việc giảng dạy ĐLĐP còn nhiều hạn chế: Thời lượng dành cho chương trình ĐLĐP còn ít; Vấn đề giảng dạy ĐLĐP nói chung và ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên nói riêng còn gặp nhiều khó khăn do tài liệu phục vụ cho giảng dạy còn hạn chế, nhận thức về kiến thức ĐLĐP của giáo viên còn chưa đồng đều; trình độ nhận thức, khả năng tư duy của học sinh không đồng đều giữa các vùng trong toàn tỉnh. 1.2.4.2. Thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học Địa lí, ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên Để có cơ sở đánh giá việc ứng dụng CNTT&TT trong dạy học Địa lí địa phương ở trường phổ thông, chúng tôi tiến hành điều tra giáo viên (GV) và HS ở nhiều huyện, thị, thành trong tỉnh Thái Nguyên. Mục đích của công tác điều tra nhằm đánh giá tình hình dạy học, việc ứng dụng CNTT&TT trong dạy học bộ môn, (về mặt nhận thức, tần suất, hình thức, biện pháp sử dụng của GV và HS...). Kết quả điều tra sẽ là cơ sở quan trọng để chúng tôi nắm bắt được thực trạng ứng dụng CNTT&TT dạy học bộ môn hiện nay và đề xuất các biện pháp ứng dụng CNTT&TT để nhằm nâng cao chất lượng dạy học Địa lí ở trường phổ thông. Tiểu kết chương 1 Qua nghiên cứu lý luận và điều tra, khảo sát thực tế về việc “Ứng dụng CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên”, cho thấy một số vấn đề sau: - Sự phát triển mạnh mẽ của CNTT&TT đã làm thay đổi bản chất của quá trình dạy học. Bên cạnh các PPDH truyền thống, GV có nhiều hơn các PPDH để lựa chọn như dạy học trực tuyến, E-learning, Webquest,...HS có nhiều cơ hội học tập, từng bước thay đổi phương pháp học từ học tập truyền thống trên lớp sang tự học, tự nghiên cứu và tự đánh giá. - Đổi mới cả về mục tiêu, nội dung và phương pháp là sự đổi mới mang tính tất yếu và cũng là mục tiêu lớn đặt ra cho ngành Giáo dục và Đào tạo của nước ta. Đổi mới để đáp ứng sự phát triển chung của thời đại và giải quyết vấn đề cốt lõi của quá trình dạy học là cung cấp thêm tri thức nhân loại vào tri thức của người học. - Từ việc hệ thống, khái quát và phát triển những vấn đề lí luận, đồng thời rút ra những nhận định chung từ việc ứng dụng CNTT&TT vào dạy học, đề tài đã xây dựng được cơ sở lí luận và thực tiễn cho việc nghiên cứu, ứng dụng CNTT&TT vào dạy học ĐLĐP ở trường THCS. Chương 2 BIÊN TẬP WEBSITE HỌC LIỆU ĐIỆN TỬ VÀ BÀI GIẢNG E-LEARNING ĐỂ TỔ CHỨC DẠY HỌC ĐỊA LÍ ĐỊA PHƯƠNG TỈNH THÁI NGUYÊN LỚP 9 THCS 2.1. Những nguyên tắc biên tập website học liệu điện tử, bài giảng E-learning 2.1.1. Nguyên tắc biên tập Website học liệu điện tử Khi xây dựng Website học liệu điện tử cần đảm bảo các nguyên tắc sau - Đảm bảo tính khoa học: Nguyên tắc này đòi hỏi nội dung thiết kế phải đảm bảo tính chính xác và tính hiện đại của chương trình. Các nội dung của học liệu được cấu trúc, sắp xếp khoa học để người dùng dễ sử dụng. - Đảm bảo tính sư phạm: Nguyên tắc này đỏi hỏi nội dung thiết kế phải rõ ràng, phù hợp với chương trình. Các hình ảnh, phim, tư liệu, xây dựng phải dễ sử dụng, giúp giáo viên dễ dàng tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh. - Đảm bảo tính khả thi: Học liệu xây dựng phải đáp ứng được khả năng sử dụng của GV các trường phổ thông ở địa phương. - Đảm bảo tính kinh tế: Học liệu xây dựng phải phù hợp với điều kiện kinh tế của các trường phổ thông, làm thế nào để chi phí sản xuất không lớn nhưng đảm bảo được tính hiệu quả trong dạy học. 2.1.2. Nguyên tắc biên tập bài giảng E-learning - Nguyên tắc 1: Kết hợp câu chữ với hình ảnh minh họa - Nguyên tắc 2: Hình ảnh minh họa có thể kết hợp với giải thích bằng lời (âm thanh). - Nguyên tắc 3: Với hình ảnh minh họa không nên sử dụng đồng thời cả lời nói và câu chữ. - Nguyên tắc 4: Tạo môi trường học tập có tính tương tác cao kết hợp với rèn luyện khả năng tự học - Nguyên tắc 5: Phong cách viết nội dung phải có cấu trúc rõ ràng - Nguyên tắc 6: Thận trọng với sự khác biệt về văn hoá và ngôn ngữ - Nguyên tắc 7: Đóng gói nội dung cần tuân theo các chuẩn quy định 2.2. Giới thiệu một số phần mềm hỗ trợ biên tập website và bài giảng trực tuyến 2.2.1. Một số phần mềm, website hỗ trợ tìm kiếm, biên tập kênh chữ 2.2.2. Một số phần mềm, website hỗ trợ biên tập bảng biểu thống kê 2.2.3. Một số phần mềm, website hỗ trợ tìm kiếm, biên tập video 2.2.4. Một số phần mềm, website hỗ trợ tìm kiếm, biên tập hình ảnh 2.2.5. Một số phần mềm, website hỗ trợ tìm kiếm, biên tập bản đồ 2.2.6. Một số phần mềm, website hỗ trợ biên tập bài giảng trực tuyến 2.3. Biên tập website học liệu điện tử và bài giảng trực tuyến Địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên 2.3.1. Biên tập website học liệu điện tử Địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên 2.3.1.1. Mục đích, yêu cầu biên tập website học liệu điện tử Địa lí địa phương 2.3.1.2. Cấu trúc website học liệu điện tử 2.3.1.3. Danh mục một số học liệu điện tử trong website cơ sở dữ liệu 2.3.1.4. Quy trình biên tập website học liệu điện tử - Bước 1: Sưu tầm nguồn tư liệu - Bước 2: Xây dựng cấu trúc cơ sở dữ liệu - Bước 3: Lựa chọn công nghệ lưu trữ - Bước 4: Biên tập website học liệu điện tử ĐLĐP 2.3.1.5. Ứng dụng các dịch vụ miễn phí của Google biên tập website cơ sở học liệu điện tử ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên a. Tổng quan về dịch vụ lưu trữ dữ liệu của Google. b. Quy trình lưu trữ và chia sẻ dữ liệu của Google Drive và Google Site c. Các bước biên tập website học liệu điện tử - Bước 1: Tạo tài khoản Google Accounts với tên tài khoản là web.dialithainguyen@gmail.com tại địa chỉ Hình 2.1. Giao diện tạo tài khoản Google Accounts - Bước 2: Đăng nhập địa chỉ bằng tài khoản vừa tạo. Hình 2.2. Giao diện đăng nhập Google Accounts - Bước 3: Chọn ứng dụng Google Drive Hình 2.3. Giao diện Google Drive - Bước 4: Tạo thư mục lưu trữ học liệu trên Google Drive: Chọn nút Tạo Hình 2.4. Giao diện tạo thư mục trên Google Drive - Bước 5: Upload học liệu từ máy tính vào các thư mục trên Google Drive. Hình 2.5. Giao diện các thư mục học liệu trên Google Drive - Bước 6: Chia sẻ dữ liệu (Share File), chọn dấu tick vào đầu tên các File, Hình 2.6. Giao diện upload học liệu trên Google Drive - Bước 7: Tạo website trên Google Sites. Đăng nhập tài khoản gmail tại địa chỉ Hình 2.7. Giao diện đăng nhập Google Sites tạo web miễn phí - Bước 8. Chọn Create, chọn mẫu website có sẵn (Template) và đặt tên site, nhập mã xác nhận website. Website được tạo có địa chỉ là Hình 2.8. Giao diện chọn mẫu web trên Google Sites - Bước 9: Biên tập Trang chủ (Home). Chọn nút Edit page để biên tập nội dung. Hình 2.9. Giao diện biên tập trang chủ Website học liệu điện tử - Bước 10: Tạo trang con (page) với tên gọi Thư viện bản đồ. Hình 2.10. Giao diện biên tập trang nhánh Website học liệu điện tử - Bước 11: Thêm (Add) file học liệu điện tử vào trang web. Hình 2.11. Giao diện biên tập học liệu Website học liệu điện tử 2.3.2. Biên tập bài giảng E-learning Địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên 2.3.2.1. Yêu cầu đối với bài giảng E-learning Địa lí địa phương 2.3.2.2. Tổng quan quy trình biên tập bài giảng E-learning 2.3.2.3. Các bước biên tập bài giảng E-learning ĐLĐP bằng phần mềm Adobe Presenter 7.0 Trong quá trình biên tập các bài giảng E-learning ĐLĐPtỉnh Thái Nguyên, tác giả đề tài đã thực hiện biên tập 3 bài. Gồm các bài sau: Bảng 2.1. Các bài giảng ĐLĐP được biên tập E-learning TT Lớp Tên bài 1 9 Bài 41. ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên (Vị trí địa lý, phạm vi lãnh thổ và tự nhiên) 2 9 Bài 42. ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên (Dân cư, xã hội) 3 9 Bài 43. ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên (Kinh tế) Tác giả xin giới thiệu quy trình biên tập 01 bài giảng trực tuyến E-learning bằng phần mềm Adobe Presenter 7.0. Địa lí lớp 9 THCS. Ở phần này, tác giả đưa ra quy trình chi tiết để biên soạn một bải giảng bằng phần mềm Adobe Presenter 7.0 gồm các bước: Cài đặt các phần mềm; Sưu tầm các tư liệu cần cho bài giảng; Xây dựng bài giảng trình chiếu bằng PowerPoint; Ghi âm, ghi hình; Thiết lập giao diện bài giảng E-learning; Thêm video vào trang trình chiếu Thêm âm thanh và đồng bộ lời giảng với trình chiếu hình ảnh; Tạo câu hỏi trắc nghiệm, tương tác vấn đáp (quizze); - Xuất bản bài giảng E-learning. KÊNH CHỮ KÊNH HÌNH BẢNG, BIỂU VIDEO GIÁO KHOA VIDEO GV GIẢNG BÀI AUDIO LỜI GIẢNG BÀI CÁC BÀI TRẮC NGHIỆM ĐỒNG BỘ HÓA Kênh chữ, Hình ảnh với Âm thanh Thêm các hiệu ứng QUAY PHIM, GHI ÂM GIÁO VIÊN DẠY SẢN PHẨM ĐÓNG GÓI (HTML, PDF viewer) Upload to server Hình 2.12. Quy trình các bước biên tập bài giảng E-learning 2.4. Sử dụng website học liệu trong dạy học Địa lí địa phương 2.4.1. Khai thác nguồn học liệu Để khai thác CSDL học liệu điện tử ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên, GV và HS thực hiện theo các bước sau: - Bước 1: Khởi động trình duyệt Web trên máy tính cá nhân có kết nối internet. Ví dụ như: Google Chrome, FireFox, Internet Explorer. - Bước 2: Nhập địa chỉ truy cập Website trên thanh Adress địa chỉ như sau: https://sites.google.com/site/dialitinhthainguyen - Bước 3: Truy cập vào các trang nhánh ở menu dọc bên trái khung cửa sổ trình duyệt để vào các Thư viện lưu trữ theo phân loại học liệu điện tử bao gồm: + Thư viện bản đồ + Thư viện hình ảnh: + Thư viện video - Bước 4: Sao chép (Copy) và dán (Paste), tải về Download, Chèn (Insert) 2.4.2. Sử dụng website học liệu trong dạy học đàm thoại Trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên, GV truy cập vào trang học liệu để dowload học liệu hoặc sử dụng trực tuyến trong khi lên lớp để đặt ra các câu hỏi đàm thoại. 2.4.3. Sử dụng website học liệu hướng dẫn học sinh khai thác bản đồ Trong điều kiện thực tế tại địa phương tỉnh Thái Nguyên, nguồn bản đồ ĐLĐP rất hạn chế. Hệ thống bản đồ trên website học liệu điện tử hỗ trợ hiệu quả quá trình dạy học ĐLĐP 2.4.4. Sử dụng website học liệu trong tổ chức dạy học nhóm - Bước 1: GV giao nhiệm vụ cho các em HS trong lớp làm việc cá nhân - Bước 2: Sau khi HS làm việc toàn lớp 5 phút. GV chia lớp thành các nhóm thảo luận. - Bước 3: Đại diện các nhóm báo cáo nội dung thảo luận sâu. - Bước 4: Các nhóm tự đánh giá và đánh giá chéo. GV củng cố, chuẩn hóa kiến thức và đưa nội dung phản hồi. 2.4.5. Sử dụng website học liệu trong dạy học dự án Tiến trình thực hiện dạy học dự án ĐLĐP với sự hỗ trợ của Website học liệu điện tử: - Bước 1: Xác định chủ đề - Bước 2: Các nhóm xây dựng kế hoạch làm việc - Bước 3: Các nhóm thực hiện dự án - Bước 4: Giới thiệu sản phẩm trước lớp - Bước 5: Đánh giá 2.5. Sử dụng bài giảng E-learning ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên 2.5.1. Sử dụng bài giảng E-learning trên lớp 2.5.1.1. Tổ chức thực hiện bài giảng E-learning Địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên 2.5.1.2. Một số lưu ý trong quá trình dạy học trên lớp - Chuẩn bị cơ sở vật chất phòng học - Chuẩn bị và kiểm tra dữ liệu bài giảng E-learning - Tổ chức hoạt động dạy học Hình 2.13. Giao diện điều khiển bài giảng E-learning 2.5.2. Sử dụng bài giảng E-learning ở nhà - Bước 1: Kiểm tra các điều kiện phục vụ quá trình dạy học từ xa. - Bước 2: GV hướng dẫn HS phương pháp tự học tại nhà. - Bước 3: Tổ chức quá trình HS tự học tại nhà. - Bước 4: Kiểm tra, đánh giá - Bước 5: Củng cố và giao nhiệm vụ Tiểu kết chương 2 Trong nội dung chương 2, tác giả đề tài đã thực hiện những nhiệm vụ sau: - Xác lập những nguyên tắc biên tập Website học liệu điện tử, biên tập E-learning trong dạy học Địa lí. - Giới thiệu một số phần mềm CNTT&TT phục vụ biên tập website và biên tập bài giảng E-learning. - Biên tập website học liệu điện tử ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên và hướng dẫn GV và HS sử dụng, khai thác nguồn học liệu phục vụ giảng dạy, học tập về ĐLĐP. - Biên tập bài giảng E-learning ĐLĐP và hướng dẫn sử dụng bài giảng E-learning trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên lớp 9 THCS. Chương 3 THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 3.1. Mục đích, nguyên tắc và nhiệm vụ thực nghiệm 3.1.1. Mục đích thực nghiệm Thực nghiệm là phương pháp thu thập thông tin được thực hiện với việc quan sát nhằm kiểm tra tính đúng đắn của giả thiết khoa học. 3.1.2. Nguyên tắc thực nghiệm Khi tiến hành thực nghiệm cần đảm bảo một số nguyên tắc sau: Đảm bảo tính khoa học, khách quan, đảm bảo tính phổ biến, đảm bảo tính thực tiễn. 3.1.3. Nhiệm vụ thực nghiệm - Xây dựng các giáo án dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên, lớp 9 THCS với sự hỗ trợ của website học liệu điện tử và E-learning để tiến hành dạy thực nghiệm. - Xây dựng các phiếu kiểm tra nhằm đánh giá kết quả TN. - Xử lí kết quả TN, so sánh với kết quả đối chứng (ĐC). - Nhận xét và đánh giá kết quả TN về tính khả thi và hiệu quả của việc dạy học ĐLĐP với sự hỗ trợ của website học liệu điện tử và E-learning. 3.2. Nội dung thực nghiệm Căn cứ vào nội dung của SGK địa lí lớp 9, khả năng xây dựng và sử dụng giáo án điện tử, các bài thực nghiệm được lựa chọn như sau: Bài 41: Địa lí tỉnh Thái Nguyên (Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ và tự nhiên). Lớp 9. Bài 42: Địa lí tỉnh Thái Nguyên (Dân cư – xã hội). Lớp 9. Bài 43: Địa lí tỉnh Thái Nguyên (Kinh tế). Lớp 9. 3.3. Phương pháp thực nghiệm - Dự giờ lớp TN, ĐC, theo dõi các hoạt động dạy học và ghi biên bản. - Trao đổi, trò chuyện với GV, HS và gửi phiếu điều tra, khảo sát. - Kiểm tra hiệu quả giờ dạy bằng cách cho HS làm bài kiểm tra cuối giờ. - Xử lí các số liệu thống kê và so sánh, đối chiếu kết quả thực nghiệm ở các lớp TN và ĐC. 3.4. Tổ chức thực nghiệm 3.4.1. Thời gian thực nghiệm Theo khung kế hoạch thời gian năm học 2010 - 2011 và 2011- 2012 3.4.2. Chọn trường, lớp và GV dạy thực nghiệm Nhằm đảm bảo tính phổ biến, đại diện của địa bàn thực nghiệm, chúng tôi đã chọn 06 trường THCS trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên để dạy thực nghiệm. Ở mỗi trường, chúng tôi chọn một lớp TN và một lớp ĐC. Để đảm bảo tính khách quan, chúng tôi chọn mỗi trường 1 GV dạy cả lớp TN. 3.5. Quy trình thực nghiệm - Bước 1: Xây dựng giáo án dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên lớp 9 THCS với sự hỗ trợ của website học liệu điện tử và E-learning. - Bước 2: Hướng dẫn, tập huấn GV về phương pháp, hình thức tổ chức dạy học có CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP theo hướng tích cực. - Bước 3: Triển khai dạy học thực nghiệm. - Bước 4: Kiểm tra, đánh giá kết quả thực nghiệm. - Bước 5: Gửi phiếu hỏi ý kiến cho GV và HS 3.6. Kết quả thực nghiệm 3.6.1. Kết quả bài thực nghiệm số 1 Bảng 3.1. Các tham số kiểm định kết quả kiểm tra bài TN số 1 Lớp n S V td TN 246 7.41 1.32 17.81 8.61 1.65 ĐC 250 6.37 1.37 21.44 Qua số liệu trên cho thấy kết quả học tập của HS nhóm TN tốt hơn nhóm ĐC. GV sử dụng CNTT&TT để tổ chức các hoạt động ở trên lớp thu hút được sự chú ý của HS vào bài giảng, tham gia tích cực vào các hoạt động học tập. HS học tập một cách chủ động, tự giác và giành nhiều thời gian cho việc tìm tòi kiến thức mới. HS hiểu bài, ghi nhớ sâu và vận dụng tốt kiến thức về ĐLĐP. 3.6.2. Kết quả bài thực nghiệm số 2 Bảng 3.2. Các tham số kiểm định kết quả kiểm tra bài TN số 2 Lớp n S V td TN 246 7.33 1.51 20.68 8.19 1.65 ĐC 250 6.21 1.51 24.35 Căn cứ kết quả phân tích trên, cho thấy việc sử dụng BGĐT để dạy học ĐLĐP đã tạo ra sự cuốn hút mạnh mẽ trong suốt quá trình của tiết học, nhận thấy HS hứng thú và say mê hơn với nội dung ĐLĐP. GV dễ dàng trong việc tổ chức các hoạt động nhận thức theo hướng dạy học tích cực nhờ sự hỗ trợ của CNTT&TT. Lớp TN có kết quả học tập cao hơn, ghi nhớ đối tượng địa lí lâu bền và nhanh hơn so với lớp ĐC. 3.6.3. Kết quả bài thực nghiệm số 3 Bảng 3.3. Các tham số kiểm định kết quả kiểm tra bài TN số 3 Lớp n S V td TN 246 7.19 1.52 21.21 6.52 1,65 ĐC 250 6.28 1.56 24.84 Từ kết quả TN và qua quá trình dự giờ tiết TN ở một số trường, chúng tôi nhận thấy các tiết dạy TN – tiết học được thiết kế theo hướng dạy học có ứng dụng CNTT&TT giúp các em biết cách khai thác tri thức, phát huy tốt năng lực tư duy sáng tạo. Tuy nhiên, để làm được điều đó đòi hỏi người GV phải đầu tư nhiều thời gian, công sức khi thiết kế và tổ chức dạy học trên lớp. Ngoài việc phải làm tốt khâu sưu tầm, xử lí tài liệu, thiết kế BGĐT, người GV cũng cần phải được trang bị những kiến thức, kỹ năng để sử dụng các phương tiện, thiết bị dạy học trên lớp trong đó có CNTT&TT. 3.7. Nhận xét kết quả thực nghiệm chung 3.7.1. Nhận xét về mặt định lượng Sau mỗi bài thực nghiệm, chúng tôi đều thống kê điểm số, tính toán tỉ lệ điểm kiểm tra theo các mức độ: giỏi, khá, trung bình, yếu, kém; tính toán các tham số kiểm định cho mỗi bài thực nghiệm. Kết quả cho thấy: Điểm trung bình của các lớp thực nghiệm luôn cao hơn các lớp đối chứng ở cả 6 trường và cả 3 bài thực nghiệm. Bảng 3.4. So sánh điểm trung bình của các lớp TN và ĐC Trường Lớp Sĩ số Xếp loại Bài 1 Bài 2 Bài 3 THCS Hà Thượng - H. Đại Từ TN 44 7.36 7.41 7.25 ĐC 46 6.26 6.41 6.33 THCS Trần Phú - H. Phú Bình TN 42 7.52 7.43 7.33 ĐC 42 6.33 6.31 6.14 THCS Quang Trung - TP Thái Nguyên TN 40 7.73 7.28 7.13 ĐC 41 6.54 6.05 6.44 THCS Nguyễn Du - Thị xã Sông Công TN 44 7.64 7.50 7.20 ĐC 44 6.82 6.66 6.27 THCS Quyết Thắng - TP Thái Nguyên TN 39 7.05 7.26 7.28 ĐC 41 6.29 5.80 6.49 Phổ thông DTNT Nguyễn Bỉnh Khiêm TN 37 7.08 7.03 6.89 ĐC 36 5.67 5.81 6.00 Tỉ lệ HS khá, giỏi của lớp thực nghiệm cao hơn nhiều so với các lớp đối chứng, ngược lại, tỉ lệ HS yếu, kém ở lớp thực nghiệm ít hơn ở lớp đối chứng. Bảng 3.5. So sánh kết quả kiểm tra của các nhóm lớp thực nghiệm (Đơn vị: %) Nhóm Bài thực nghiệm 1 Bài thực nghiệm 2 Bài thực nghiệm 3 Y – TB K – G Y – TB K – G Y – TB K – G Thực nghiệm 24.4 75.6 28.9 71.1 31.3 69.7 Đối chứng 56.4 43.6 62.0 38.0 56.4 44.6 Độ lệch tiêu chuẩn (S) và hệ số biến thiên (V) nhìn chung nhỏ, chứng tỏ kết quả học tập của HS phân tán quanh giá trị trung bình ít và số liệu thu được khá tập trung. Đại lượng kiểm định (T) ở lớp thực nghiệm thường lớn hơn ở lớp đối chứng, chứng tỏ các điểm trung bình giữa hai nhóm lớp thực nghiệm là có ý nghĩa. Qua đó khẳng định tính hiệu quả của việc ứng dụng CNTT&TT trong dạy học địa lí nói chung và ĐLĐP nói riêng. 3.7.2. Nhận xét về mặt định tính Cùng với kết quả có tính định lượng trên, chúng tôi cũng tiến hành khảo sát về mặt định tính bằng cuộc phỏng vấn, quan sát và các phiếu hỏi của GV sau tiết thực nghiệm. Thông qua đó có thể rút ra một số kết luận sau: Tình hình học tập ĐLĐP của HS các trường của tỉnh Thái Nguyên, đặc biệt qua các tiết dạy thực nghiệm – tiết học được thiết kế theo hướng dạy học có ứng dụng CNTT&TT giúp các em biết cách khai thác tri thức, phát huy tốt năng lực tư duy sáng tạo. Vì vậy, các em hứng thú học tập hơn, tham gia giờ học một cách tích cực hơn, nên việc nắm kiến thức chắc hơn. Kết quả học tập cao hơn (qua đánh giá điểm kiểm tra sau tiết học). Sử dụng CNTT&TT để tổ chức các hoạt động ở trên lớp thu hút được sự chú ý của HS vào bài giảng, tham gia tích cực vào các hoạt động học tập. Học sinh học tập một cách chủ động, tự giác và giành nhiều thời gian cho việc tìm tòi kiến thức mới. Học sinh hiểu bài, ghi nhớ sâu và vận dụng tốt kiến thức về ĐLĐP. 3.8. Khảo sát ý kiến giáo viên, học sinh đánh giá Website học liệu điện tử và bài giảng E-learning ĐLĐP Thái Nguyên 3.8.1. Mục đích khảo sát - Thu thập ý kiến đánh giá những mặt ưu điểm, hạn chế của Website học liệu điện tử và bài giảng E-learning ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên để sửa chữa, hoàn thiện về mặt chất lượng, hấp dẫn về hình thức, phù hợp với phương pháp sư phạm, hiệu quả, dễ sử dụng, phù hợp với thực tiễn học đối với HS. - Thu thập ý kiến về nội dung bài dạy, khả năng khai thác thông tin, khả năng sử dụng máy tính trong học tập trực tuyến sau khi hoàn thành nội dung ĐLĐP. - Tổng hợp các ý kiến đề xuất, kiến nghị. 3.8.2. Đối tượng hình thức khảo sát - Hình thức khảo sát: phiếu khảo sát trực tiếp. - Đối tượng là chuyên gia, GV THCS: tổng số người được khảo sát: 65, trong đó: Tiến sĩ: 04 người; Thạc sĩ: 08 người; Cử nhân: 53. - Đối tượng là học sinh: tổng số 248 HS. 3.8.3. Tổng hợp kết quả khảo sát - Tổng hợp ý kiến của chuyên gia, GV và HS nhận xét, đánh giá Website học liệu điện tử ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên. - Học sinh tự đánh giá khả năng sử dụng máy tính và khai thác thông tin trước và sau khi tham gia trên bài giảng E-learning ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên 3.8.4. Kết luận sau khi khảo sát Sau khi tổng hợp, phân tích kết quả khảo sát chuyên gia, GV THCS, HS, có thể rút ra một số kết luận sau: - Website học liệu điện tử đạt yêu cầu về các mặt: + Tính khoa học: 68,5% đồng ý đạt mức độ tốt; 27,7% : khá + Tính sư phạm: 77,8% đồng ý đạt mức độ tốt; 21,1% : khá + Ứng dụng CNTT: 81,2% đồng ý đạt mức độ tốt; 18,8% : khá + tính thực tiễn: 63,2% đồng ý đạt mức độ tốt; 30,7% : khá + Không đạt: 0% Tổng hợp ý kiến: đánh giá Website học liệu điện tử ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên đạt loại tốt - Bài giảng E-learning đạt yêu cầu về các mặt: + Tính khoa học: 73,6% đồng ý đạt mức độ tốt; 24,4% : khá + Tính sư phạm: 65,7% đồng ý đạt mức độ tốt; 31,7% : khá + Ứng dụng CNTT: 68,2% đồng ý đạt mức độ tốt; 29,9% : khá + Tính thực tiễn: 62,1% đồng ý đạt mức độ tốt; 36,0% : khá + Không đạt: 0% Tổng hợp ý kiến: đánh giá bài giảng E-learning ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên đạt loại tốt - Khả năng sử dụng máy tính, khả năng khai thác bài giảng E-learning, khai thác Internet phục vụ cho học tập ĐLĐP được nâng lên rõ rệt cụ thể: + Các thao tác cơ bản để sử dụng máy tính Trước khi tham gia khoá học: 6,3% đạt mức 3; 0,5% đạt mức 4 Sau khi tham gia khoá học: 42,9% đạt mức 3; 19,3% đạt mức 4 + Khai thác trên mạng cho học tập: Trước khi tham gia khoá học: 2,9% đạt mức 3; 0,8% đạt mức 4 Sau khi tham gia khoá học: 52,5% đạt mức 3; 23,9% đạt mức 4 +Tiếp thu kiến thức ĐLĐP đạt kết quả tốt, cụ thể: Trước khi tham gia khoá học: 9,3% đạt mức 3; 4,5% đạt mức 4 Sau khi tham gia khoá học: 30,9% đạt mức 3; 57,5% đạt mức 4 Qua quá trình thực nghiệm và khảo sát cho thấy, sử dụng bài giảng E-learning ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên có một số ưu điểm và hạn chế, đó là: *Ưu điểm: - Sử dụng được một khối lượng lớn kiến thức trên Internet. - Tăng hiệu quả học tập cho cá nhân: Số HS khá giỏi của lớp TN tăng lên rõ rệt, đồng thời tỉ lệ HS yếu kém giảm nhiều so với lớp đối chứng. - Rèn luyện được một số kỹ năng cần thiết của GV: Kỹ năng tự học, kỹ năng tìm kiếm thông tin trên mạng, học tập từ xa. - Tạo hứng thú học tập cho HS, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học ĐLĐP. - Khả năng sử dụng, khai thác máy tính của HS trong học tập ĐLĐP được nâng lên rõ rệt. *Hạn chế: - Kỹ năng sử dụng máy tính và khai thác Internet của GV còn hạn chế. Do vậy, mất thời gian ban đầu để GV tiếp cận và sử dụng bài giảng điện tử E-learning. - Một số trường ở vùng nông thôn, miền núi phần lớn HS chưa có kỹ năng sử dụng máy tính và khai thác mạng Internet. Chính vì vậy, việc triển khai dạy TN với bài giảng điện tử E-learning chưa thật sự đạt hiệu quả. Tiểu kết chương 3 Sau quá trình TN sư phạm, đã có cơ sở khẳng định về tính hiệu quả của đề tài. Việc sử dụng CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP đã bước đầu có những kết quả sau: Qua việc tổ chức theo dõi và phân tích diễn biến, hiệu quả của tiến trình dạy học ở lớp TN cho thấy, sử dụng CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP nói riêng đã phát huy được tính chủ động, tích cực, tự giác trong học tập của HS. Qua kết quả của các bài kiểm tra kết hợp với việc phân tích số liệu cho thấy việc sử dụng CNTT&TT đã góp phần nâng cao chất lượng học tập của HS. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ Từ kết quả nghiên cứu, chúng tôi rút ra những kết luận và kiến nghị như sau: 1. Kết luận 1.1. Hướng nghiên cứu của đề tài góp phần khẳng định: Ứng CNTT&TT trong dạy học là một xu thế tất yếu của nền giáo dục hiện đại, góp phần hiện thực hóa chủ trương, đường lối của Đảng, Chính phủ và Bộ GD – ĐT về đẩy mạnh ứng dụng CNTT nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Kết quả của đề tài đáp ứng kịp thời những đòi hỏi bức thiết của thực tiễn dạy học Địa lí ở trường phổ thông hiện nay là cần phải thể hiện sự tiếp cận, mối quan hệ giữa khoa học - kĩ thuật với giáo dục để đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực của HS. 1.2. Từ việc hệ thống, khái quát và phát triển những vấn đề lí luận, đồng thời rút ra những nhận định chung của việc ứng dụng CNTT&TT vào dạy học, kết quả nghiên cứu của đề tài đã góp phần bổ sung cơ sở lí luận và thực tiễn của việc nghiên cứu, ứng dụng CNTT&TT vào dạy học ĐLĐP ở trường phổ thông. 1.3. Xác lập những nguyên tắc và biên tập website học liệu điện tử ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên; hướng dẫn GV và HS sử dụng, khai thác nguồn học liệu phục vụ giảng dạy, học tập về ĐLĐP. 1.4. Biên tập bài giảng ĐLĐP với sự hỗ trợ của website học liệu điện tử và E-learning; hướng dẫn sử dụng bài giảng E-learning trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên lớp 9 THCS. 1.5. Qua tiến hành thực nghiệm sư phạm và khảo sát ý kiến của chuyên gia, giảng viên, giáo viên, học sinh, có thể khẳng định: việc dạy học ĐLĐP với sự hỗ trợ của CNTT&TT đem lại hiệu quả cao. 1.6. Tùy thuộc vào điều kiện khác nhau của các trường THCS ở nước ta hiện nay, việc kết hợp sử dụng một cách hợp lý giữa các phương pháp dạy học tích cực, các phương tiện, TBDH hiện đại với các phương pháp, phương tiện, TBDH truyền thống trong dạy học ĐLĐP là sự lựa chọn thích hợp, có tính khả thi và hiệu quả cao. 2. Kiến nghị 2.1. Về phía Sở giáo dục - Cần phải tăng cường đầu tư cơ sở vật chất cho các nhà trường phổ thông để GV và HS có điều kiện giảng dạy và học tập theo hướng tích cực phù hợp với yêu cầu phát triển của xã hội. - Địa lí địa phương có vai trò rất quan trọng đối với học sinh cuối cấp. Do vậy, cần sắp xếp lại phân phối chương trình, đưa nội dung ĐLĐP vào học ở giữa học kì 2 và cũng là một nội dung để kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh. - Cung cấp đầy đủ và kịp thời các tài liệu giảng dạy và hướng dẫn giảng dạy chuyên đề ĐLĐP trong các nhà trường phổ thông. Ngoài ra, cần phải có một tài liệu chính và dành riêng cho từng cấp để HS có thể học tập và tham khảo một cách dễ dàng. - Tổ chức các lớp bồi dưỡng, các hội nghị chuyên đề dành riêng cho việc hướng dẫn GV dạy học ĐLĐP đạt hiệu quả cao, trong đó cần phải bồi dưỡng cả về đổi mới phương pháp và kỹ năng sử dụng CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP 2.2. Về phía nhà trường - Đẩy mạnh tuyên truyền cho giáo viên thấy rõ hiệu quả và yêu cầu mang tính tất yếu của ứng dụng CNTT trong đổi mới phương pháp giảng dạy thông qua việc triển khai các văn bản chỉ đạo của Bộ, ngành, thông qua các buổi sinh hoạt chuyên môn tổ khối, hội thảo chuyên đề và qua việc triển khai các cuộc thi có ứng dụng CNTT do ngành tổ chức. - Lãnh đạo mỗi trường phổ thông cần trích một phần kinh phí để đầu tư cho các tổ bộ môn mua học liệu điện tử, xây dựng thành “thư viện điện tử” ĐLĐP dùng chung của trường. Bởi vì, một trong những khó khăn của GV khi thiết kế và sử dụng giáo án điện tử ĐLĐP chính là thiếu thốn nguồn tư liệu về hình ảnh (tranh ảnh, bản đồ, giáo khoa điện tử, video,...). Giải quyết tốt hạn chế này, chắc chắn việc ứng dụng CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP của GV sẽ thật sự đạt hiệu quả cao. - Tăng cường ứng dụng CNTT trong quản lí, giảng dạy: sử dụng các phần mềm do Bộ GD&ĐT cung cấp, soạn giảng bài giảng điện tử, khai thác và sử dụng có hiệu quả tài nguyên trên Internet nhằm phát huy hiệu quả của công tác thông tin liên lạc qua email, mạng Internet. - Phát động sâu rộng thành phong trào và đề ra yêu cầu cụ thể về số tiết ứng dụng CNTT - đặc biệt là đối với đổi mới phương pháp dạy học. Để mỗi giáo viên qua áp dụng thấy được hiệu quả và sự cần thiết của việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy. - Nhà trường cần coi việc xây dựng website dạy và học bộ môn là một tiêu chí đánh giá sự đổi mới dạy và học của giáo viên. - Tổ chức sinh hoạt chuyên môn, chuyên đề để trao đổi về kinh nghiệm ứng dụng CNTT trong giảng dạy ĐLĐP. - Bố trí phòng Hội đồng, phòng thư viện đều có kết nối Internet để cán bộ, giáo viên được truy cập Internet thường xuyên. - Lắp đặt thêm phòng học chức năng để giáo viên dễ dàng trong việc đăng kí và sử dụng. 2.3. Đối với giáo viên - Cần mạnh dạn, không ngại khó, tự thiết kế và sử dụng bài giảng điện tử ĐLĐP của mình sẽ giúp cho giáo viên rèn luyện được nhiều kỹ năng và phối hợp tốt các phương pháp dạy học tích cực khác. - Tự xây dựng ngân hàng tư liệu (phim, ảnh) phục vụ cho các tiết dạy ĐLĐP ứng dụng CNTT&TT. - Không lạm dụng công nghệ nếu chúng không tác động tích cực đến quá trình dạy học và sự phát triển của học sinh. - Tích cực tham gia các cuộc thi ứng dụng CNTT do ngành tổ chức. Bởi vì thông qua đó giáo viên sẽ rèn luyện được các kỹ năng, có thêm nhiều kinh nghiệm từ học hỏi đồng nghiệp. - Bản thân GV cần đổi mới tư duy và phương pháp dạy học ĐLĐP, chú trọng sử dụng các PPDH tích cực kết hợp với các phương tiện, TBDH hiện đại một cách tích cực, kịp thời cập nhật dữ liệu, thông tin để bài giảng ĐLĐP trở nên phong phú, lôi cuốn, thu hút HS. DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 1. Đỗ Văn Hảo (Tham gia) (2006). Vận dụng lí thuyết hệ thống để thiết kế bài giảng Địa lí lớp 11 bằng chương trình phần mềm tin học, Đề tài NCKH cấp Bộ, Mã số: B2006-TN04-15. (Nghiệm thu 2008) 2. Đỗ Văn Hảo (2008). Ứng dụng CNTT trong thiết kế bài giảng Địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên. Tạp chí giáo dục số 187, tr 49-50.. 3. Đỗ Văn Hảo (2010). Tiện ích của Website đối với việc khai thác thông tin Địa lí địa phương. Kỷ yếu hội nghị khoa học nghiên cứu sinh – Trường ĐHSP Hà Nội, tr 173- 181. 4. Đỗ Văn Hảo (2010). Sử dụng kênh hình trong dạy – học Địa lí ở các trường THCS qua thực tế tìm hiểu các trường trên địa bàn thành phố Thái Nguyên. Tạp chí khoa học và công nghệ số 08, Đại học Thái Nguyên, tr 133-137. (2011). 5. Đỗ Văn Hảo (Tham gia) (2010). Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu Địa lí lớp 10,11- THPT phục vụ việc soạn bài cho sinh viên khoa Địa lí các trường Đại học Sư phạm trong quá trình tập giảng và thực tập sư phạm. Đề tài NCKH cấp Bộ. Mã số: B2010-TN03-21. (Nghiệm thu 2011) 6. Đỗ Văn Hảo (2012). Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong các hoạt động ngoại khóa nhằm nâng cao chất lượng dạy học Địa lí địa phương. Kỷ yếu hội nghị khoa học Địa lí toàn quốc, Trường ĐHSP TP Hồ Chí Minh, tr 271- 276. 7. Đỗ Văn Hảo, Phạm Hương Giang (2013). Tích hợp kiến thức Địa lý địa phương vào dạy học địa lý lớp 10 trường THPT. Kỷ yếu hội nghị khoa học Địa lí toàn quốc, Đại học Thái Nguyên, tr 637- 642. 8. Đỗ Văn Hảo, Lê Minh Hải (2013). Nghiên cứu chuẩn kiến thức, kỹ năng và biên tập học liệu điện tử cho bài giảng Địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên. Kỷ yếu hội nghị khoa học địa lí toàn quốc, Đại học Thái Nguyên, tr 921- 926. 9. Đỗ Văn Hảo (2014). Ứng dụng phần mềm Adobe Presenter biên tập bài giảng trực tuyến địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên. Kỷ yếu hội nghị khoa học địa lí toàn quốc, Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh, tr 881-888. 10. Đỗ Văn Hảo, Nguyễn Thị Nhâm (2014). Sử dụng phương pháp dạy học dự án trong dạy học địa lí địa phương. Kỷ yếu hội nghị khoa học địa lí toàn quốc, Đại học Sư phạm TP Hồ Chí Minh, tr 1333-1339.