Triết học: Tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội

¼ng ®Þnh trong c«ng tr×nh nghiªn cøu thùc tÕ cña m×nh r»ng “kh«ng cã m« h×nh tiªu biÓu cho mèi quan hÖ gi÷a nh÷ng thay ®æi trong ph©n phèi thu nhËp vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP... §iÒu nµy chØ ra r»ng, cã rÊt Ýt c¬ së thùc tÕ v÷ng ch¾c ®Ó chøng minh cho quan ®iÓm tèc ®é t¨ng tr­ëng cao ch¾c ch¾n sÏ n¶y sinh bÊt b×nh ®¼ng lín h¬n”. Hart Mut Elseahans (1989) còng lËp luËn kh¸ ®Çy ®ñ vÒ t¸c ®éng cña c«ng b»ng ®èi víi t¨ng tr­ëng. NhiÒu nhµ nghiªn cøu kh¸c nh­ Alesina vµ Perrotti (1994), Alesina vµ Rodrik (1994), Nancey Birdsall, David Ross vµRichard Sobot (1995) còng nh­ c¸c chuyªn gia ë Ng©n hµng thÕ giíi ®· tiÕn hµnh c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ ®­a ra b»ng chøng ®Ó chøng minh t¹i sao bÊt b×nh ®¼ng cao cã thÓ h¹n chÕ t¨ng tr­ëng. Ch­¬ng II ViÖt Nam víi bµi to¸n t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi I. Quan ®iÓm vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë ViÖt Nam §Ò cËp ®Õn viÖc xö lý mèi quan hÖ gi÷a hai yÕu tè c¬ b¶n ®ã trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, §¹i héi VI cña §¶ng míi chØ b­íc ®Çu x¸c ®Þnh: “ Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi, nh­ng nh÷ng môc tiªu x· héi l¹i lµ môc ®Ých cña ho¹t ®éng kinh tÕ. Ph¶i ®Õn §¹i héi VII cña §¶ng (6-1991), B¸o c¸o chÝnh trÞ cña Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng kho¸ VI míi chÝnh thøc nªu lªn c¸c quan ®iÓm cã ý nghÜa triÕt lý chØ ®¹o viÖc kÕt hîp hµi hoµ gi÷a c¸i kinh tÕ vµ c¸i x· héi trong qu¸ tr×nh ®æi míi nh­ sau: Môc tiªu cña chÝnh s¸ch x· héi thèng nhÊt víi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Òu nh»m ph¸t huy søc m¹nh cña nh©n tè con ng­êi vµ v× con ng­êi. KÕt hîp hµi hoµ gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi ph¸t triÓn v¨n ho¸, x· héi, gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi tiÕn bé x· héi, gi÷a ®êi sèng vËt chÊt vµ ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n. Coi ph¸t triÓn kinh tÕ lµ c¬ së vµ tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi, thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch x· héi lµ ®éng lùc thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ. §¹i héi VIII cña §¶ng (th¸ng 6-1996) ®Ò ra quyÕt t©m tiÕp tôc n¾m v÷ng hai nhiÖm vô chiÕn l­îc x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ Tæ quèc, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc lµ x©y dùng n­íc ta thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt - kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu, n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. §¹i héi VIII cña §¶ng (6-1996) l¹i bæ sung mét quan ®iÓm quan träng n÷a lµ: “T¨ng tr­ëng kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng b­íc vµ trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. C«ng b»ng x· héi ph¶i thÓ hiÖn ë c¶ kh©u ph©n phèi t­ liÖu s¶n xuÊt lÉn kh©u ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt, ë t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng­êi ®Òu cã c¬ héi ph¸t triÓn vµ sö dông tèt n¨ng lùc cña m×nh”. Râ rµng chñ nghÜa t­ b¶n hiÖn ®¹i cßn tù tiÕp tôc tù ®iÒu chØnh ®Ó ph¸t triÓn vµ còng cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn m¹nh vÒ kinh tÕ trong nh÷ng thËp kû míi. Song dï tù ®iÒu chØnh nh­ thÕ nµo, th× nã vÉn kh«ng thÓ kh¾c phôc næi nh÷ng m©u thuÉn vèn cã, mµ m©u thuÉn c¬ b¶n nhÊt lµ m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt ngµy cµng x· héi ho¸ cao ®é, v­ît ra khái biªn giíi quèc gia, víi chÕ ®é chiÕm h÷u t­ nh©n TBCN vÒ nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu tõ trong mçi n­íc t­ b¶n vµ to¶ ra nhiÒu n­íc kh¸c trªn thÕ giíi, qua ®ã lµm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ vµ x· héi nan gi¶i. Khi tr¶ lêi b¸o Yomiuri (NhËt B¶n) vÒ c©u hái “LiÖu CNTB vµ nÒn v¨n minh thÞ tr­êng cã tho¶ m·n ®êi sèng d©n chóng kh«ng?”, nhµ ®¹i tµi phiÖt Mü George Soros ®· nãi: “Cã nhiÒu ng­êi c¶m thÊy kh«ng tho¶i m¸i víi chñ nghÜa t­ b¶n v× ®ã lµ mét hÖ thèng v« nh©n ®¹o hiÓu theo nhiÒu c¸ch. Cã nh÷ng ng­êi lo ng¹i vÒ sù thiÕu c«ng b»ng x· héi vµ t«i n»m trong sè nh÷ng ng­êi ®ã. Nh÷ng ng­êi kh¸c ng­êi kh¸c lo ng¹i vÒ sù x©m l­îc chñ quyÒn quèc gia”. §¹i héi VIII còng x¸c ®Þnh râ, trong giai ®o¹n ®Õn n¨m 2000 vµ nh÷ng n¨m tiÕp sau, nhiÖm vô cña nh©n d©n ta lµ tËp trung mäi lùc l­îng, tranh thñ thêi c¬, v­ît qua thö th¸ch, ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn vµ ®ång bé, tiÕp tôc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh, hiÖu qu¶ cao vµ bÒn v÷ng ®i ®«i víi gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc vÒ x· héi, b¶o ®¶m an ninh, quèc phßng, v­ît qua t×nh tr¹ng n­íc nghÌo vµ kÐm ph¸t triÓn, c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n. Quan ®iÓm cña §¶ng ta lµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng b­íc, trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. C«ng b»ng x· héi ph¶i thÓ hiÖn ë c¶ kh©u ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt còng nh­ ë viÖc t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn n¨ng lùc cña mäi thµnh viªn trong céng ®ång. Ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®ßi hái chóng ta ph¶i quan t©m h¬n ®Õn tiÕn bé x· héi vµ c«ng b»ng x· héi trong qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ, nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò lµ quan niÖm thÕ nµo cho ®óng vÒ c«ng b»ng x· héi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. T¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi lu«n lu«n lµ môc tiªu c¬ b¶n mµ §¶ng ta, nh©n d©n ta kh«ng ngõng phÊn ®Êu ®Ó ®¹t tíi. Chóng ta kh«ng thÓ ngåi chê kinh tÕ ph¸t triÓn cao, d©n giµu lªn, míi thùc hiÖn sù tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. Chóng ta còng kh«ng thÓ hi sinh sù tiÕn bé, c«ng b»ng x· héi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ mét c¸ch thuÇn tuý. Mçi chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ cña chóng ta ®Òu nh»m môc tiªu ph¸t triÓn x· héi, mçi chÝnh s¸ch x· héi ®Òu chøa ®ùng néi dung vµ ý nghÜa thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. C«ng b»ng x· héi trong ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa kh«ng chØ lµ viÖc ®iÒu hoµ lîi Ých, ®iÒu tiÕt ph©n phèi l¹i thu nhËp cña c¸c giai tÇng trong x· héi cho hîp lý mµ quan träng h¬n lµ ph¶i ®¶m b¶o cho mäi tÇng líp x· héi ®­îc h­ëng c¸c quyÒn lîi x· héi nh­ gi¸o dôc, ch¨m sãc søc khoÎ, ®µo t¹o nghÒ nghiÖp, ®­îc gióp ®ì lóc khã kh¨n, ho¹n n¹n. C«ng b»ng x· héi ®¶m b¶o cho mäi thµnh viªn trong x· héi kh«ng ngõng n©ng cao møc sèng vµ tù kh¼ng ®Þnh m×nh. C«ng b»ng kh«ng ph¶i lµ sù cµo b»ng, thùc hiÖn chñ nghÜa b×nh qu©n. VÊn ®Ò mÊu chèt ®Ó thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi lµ ph¶i g¾n nã víi sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ. C«ng b»ng x· héi cña n­íc ta g¾n liÒn víi chñ nghÜa x· héi, lµ mét trong nh÷ng biÓu hiÖn ®Æc tr­ng cña chñ nghÜa x· héi. Chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam lµ sù thèng nhÊt vµ ph¸t triÓn biÖn chøng gi÷a gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng giai cÊp, gi¶i phãng x· héi vµ gi¶i phãng con ng­êi. Chñ nghÜa x· héi sÏ tiÕn tíi xo¸ bá mäi ¸p bøc, bãc lét, bÊt c«ng vµ m­u cÇu h¹nh phóc cho mäi ng­êi, mäi gia ®×nh vµ toµn x· héi. §ã lµ c«ng b»ng x· héi lín nhÊt, triÖt ®Ó nhÊt mµ chóng ta phÊn ®Êu. Môc tiªu l©u dµi ®ã ®­îc cô thÓ ho¸ trong giai ®o¹n tr­íc m¾t ë n­íc ta b»ng khÈu hiÖu toµn d©n ®oµn kÕt phÊn ®Êu v× sù nghiÖp “d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh”. B»ng khÈu hiÖu ®ã, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch mäi ng­êi tham gia lµm giµu chÝnh ®¸ng. PhÊn ®Êu ®Ó nghÌo th× ®ñ ¨n, ng­êi ®ñ ¨n th× trë nªn kh¸ gi¶, ng­êi kh¸ gi¶ th× trë nªn giµu cã. Chóng ta thõa nhËn cã mét bé phËn d©n c­, mét sè vïng giµu lªn tr­íc lµ cÇn thiÕt ®Ó thóc ®Èy hç trî cho sù ph¸t triÓn vµ tiÕn bé chung. §ång thêi, ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ, x· héi ®Æc biÖt ®Ó trî gióp ng­êi nghÌo, vïng nghÌo kh¸ dÇn lªn. Cã hai lo¹i quan niÖm cho r»ng, thø nhÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ nhanh nh­ng ph¶i chÊp nhËp ph©n ho¸ giµu nghÌo trong x· héi lín h¬n, tiªu cùc nhiÒu h¬n; thø hai, x· héi b×nh ®¼ng h¬n, ph©n ho¸ thÊp h¬n nh­ng tèc ®é ph¸t triÓn chËm. Nh÷ng quan niÖm nªu trªn ®Òu sai lÇm v× nã dùa trªn mét ®Þnh ®Ò kh«ng ®óng: ph¸t triÓn nhanh nhÊt thiÕt ®ßi hái ph©n ho¸ x· héi cao. Nh÷ng ph©n tÝch ë c¸c ch­¬ng trªn ®· cho thÊy, t¨ng tr­ëng nhanh kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ra t¨ng bÊt b×nh ®¼ng. Nh­ng còng ph¶i thÊy r»ng, sù ph©n ho¸ x· héi, ph©n ho¸ giµu nghÌo lµ mét thùc tÕ lÞch sö ë nhiÒu quèc gia. Do vËy, khi chuyÓn nÒn kinh tÕ n­íc ta sang kinh tÕ thÞ tr­êng, chóng ta chÊp nhËn sù chªnh lÖch giµu nghÌo. Song chóng ta kh«ng ®ång nhÊt sù ph©n ho¸ giµu nghÌo víi sù bÊt b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng nãi chung. Sù ph©n ho¸ giµu nghÌo cã tÝnh hai mÆt: mÆt hîp lý (tøc c«ng b»ng) vµ mÆt bÊt hîp lý (tøc bÊt c«ng). NÕu giµu nghÌo lµ do tµi n¨ng vµ phÈm chÊt trong lao ®éng, do nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan ch­a cã thÓ kh¾c phôc ®­îc th× x· héi ph¶i chÊp nhËn ®ã lµ lÏ c«ng b»ng. Ng­îc l¹i nÕu lµm giµu do lõa ®¶o, lîi dông quyÒn chøc, tham nhòng, lµm ¨n phi ph¸p, bu«n lËu, v.v. th× ®ã lµ sù bÊt c«ng cÇn ph¶i ®Êu tranh ®Ó tõng b­íc xo¸ bá. Cµng ngµy ng­êi ta nhËn thøc ®­îc mét c¸ch râ rµng lµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt kh¸ch quan ®Ó xo¸ bá nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng vµ bÊt c«ng ®· tån t¹i hµng ngh×n n¨m lÞch sö. ThÕ nh­ng, t¨ng tr­ëng kinh tÕ l¹i lµm n¶y sinh nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng míi. Nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng tån t¹i g¾n liÒn víi sù kh¸c nhau vÒ trÝ tuÖ, n¨ng lùc vµ phÈm chÊt cña c¸ nh©n lao ®éng, qu¶n lý vµ hÖ qu¶ tÊt yÕu lµ thu nhËp kh«ng ngang nhau cho c¸c thµnh viªn kh¸c nhau cña x· héi kh«ng ngõng t¨ng lªn, nh÷ng nhu cÇu nµy ®­îc tho¶ m·n th× nh÷ng nhu cÇu míi l¹i n¶y sinh, vµ x· héi kh«ng thÓ tho¶ m·n nh­ nhau cho mäi thµnh viªn trong x· héi. Nh­ vËy t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lu«n lµm n¶y sinh vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn trong vÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi. II.Thùc tr¹ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë n­íc ta Thêi kú 1976-1985, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ b×nh qu©n hµng n¨m ë n­íc ta chØ ®¹t 2% trong khi tèc ®é t¨ng d©n sè b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2,4%; nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng thÊp, lµm kh«ng ®ñ ¨n vµ dùa vµ nguån bªn ngoµi ngµy cµng lín. Trong thêi kú nµy, chÕ ®é ph©n phèi vÉn mang nÆng tÝnh chÊt b×nh qu©n do ®ã lµm triÖt tiªu ®éng lùc cña ng­êi lao ®éng, c«ng b»ng x· héi bÞ vi ph¹m nghiªm träng, kinh tÕ x· héi r¬i vµ khñng ho¶ng nÆng nÒ kÐo dµi. T¹i §¹i héi VI (n¨m 1986), §¶ng ta ®· khëi x­íng c«ng cuéc ®æi míi. Nh÷ng néi dung quan träng cña ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ lµ thùc hµnh d©n chñ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ, chuyÓn c¬ chÕ qu¶n lý kÕ ho¹ch tËp trung cao ®é sang c¬ chÕ thi tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, chuyÓn viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ å ¹t sang ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, chuyÓn viÖc cÊp ph¸t hiÖn vËt vµ bao cÊp sang sö dông quy luËt gi¸ trÞ cña s¶n xuÊt hµng ho¸, më cöa nÒn kinh tÕ, thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, chuyÓn quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i tõ ®¬n ph­¬ng sang ®a ph­¬ng theo h­íng nÒn kinh tÕ më, ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc vµ ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ. Thêi kú 1986-1996, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®· ®­îc n©ng lªn ®¸ng kÓ. Tõ n¨m 1992 ®Õn n¨m 1995, t¨ng tr­ëng kinh tÕ hµng n¨m ®Òu v­ît trªn 8%. NÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang trªn ®µ cÊt c¸nh. Trong 5 n¨m 1986-1990, thu nhËp quèc d©n t¨ng 4,2%, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi t¨ng víi nhÞp ®é 1,65% trong ®iÒu kiÖn d©n sè vÉn t¨ng cao víi nhÞp ®é 2,2%. C¬ chÕ míi ®i vµo thùc tiÔn tõ n¨m 1989, chÕ ®é tem phiÕu ®­îc xo¸ bá, l¹m ph¸t phi m· ®· ®­îc k×m l¹i, ®êi sèng ng­êi d©n ®­îc c¶i thiÖn mét b­íc. Trong thêi kú 1991-1995, tæng s¶n phÈm trong n­íc (GDP) t¨ng trung b×nh hµng n¨m 8,2%, nhÞp ®é t¨ng thu nhËp ®Çu ng­êi ®¹t 6,0%. C¬ cÊu kinh tÕ ®· cã b­íc chuyÓn ®æi: tû träng c«ng nghiÖp vµ x©y dùng trong GDP tõ 22,6% n¨m 1990 lªn 29,1% n¨m 1995, tû träng dÞch vô tõ 38,6% lªn 41,9%, tû träng n«ng nghiÖp (gåm c¶ l©m, ng­ nghiªp) tõ 38,7% gi¶m xuèng cßn 29%. NÒn kinh tÕ b¾t ®Çu cã tÝch luü néi bé. Vèn ®Çu t­ c¬ b¶n toµn x· héi n¨m 1990 chiÕm 15,8% GDP, n¨m 1995 t¨ng kªn 27,4%, trong ®ã nguån ®Çu t­ trong n­íc chiÕm 16,7% GDP. §êi sèng vËt chÊt cña sè ®«ng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn, tuy møc ®é c¶i thiÖn kh«ng ®Òu gi÷a c¸c tÇng líp, gi÷a c¸c vïng. Mçi n¨m thªm 1 triÖu lao ®éng cã viÖc lµm. Trong 5 n¨m, khèi l­îng hµng ho¸ tiªu thô trªn thÞ tr­êng ®· t¨ng gÊp ®«i (b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 7,4%). Sè l­îng ®¸ng kÓ nhµ ë vµ ®­êng giao th«ng ®­îc c¶i t¹o vµ x©y dùng míi c¶ ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n ®· n©ng cao h¬n ®iÒu kiÖn ¨n ë, ®i l¹i vµ h­ëng thô v¨n ho¸ cña nh©n d©n. C¸c chØ tiªu d©n sè, t¨ng tr­ëng kinh tÕ (1976-1996) N¨m D©n sè (1000 ng­êi) Tèc ®é t¨ng tr­ëng (%) Toµn bé nÒn kinh tÕ N«ng nghiÖp C«ng nghiÖp XuÊt khÈu NhËp khÈu 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1996/1975(%) 49.160 50.413 51.421 52.462 53.722 54.921 56.170 57.373 58.653 59.872 61.109 62.452 63.727 64.774 66.233 67.774 69.405 71.026 72.510 74.000 75.520 153,7 … 2,8 2,3 -2,0 -1,4 2,3 8,8 7,2 8,3 5,7 6,5 3,4 4,6 2,7 5,1 6,0 8,6 8,1 8,8 9,5 9,4 280,5 14,3 -5,2 -1,8 8,7 7,5 4,4 11,3 3,3 5,3 2,5 4,8 0,4 4,3 7,4 1,4 2,9 8,1 6,2 3,9 4,7 4,8 248,9 … 10,8 8,2 -4,7 -10,3 1,0 8,7 13,0 13,2 9,9 6,2 10,0 14,3 -3,3 3,1 10,4 17,1 12,7 13,5 14,0 14,2 398,5 … 44,8 1,4 -0,2 5,5 18,5 31,2 17,1 5,4 7,5 12,9 3,8 21,6 87,4 23,5 -13,2 23,6 15,7 20,6 35,0 37,5 278,5 … 18,9 6,9 17,1 13,9 5,2 6,5 3,7 14,3 6,4 16,0 13,9 12,3 -6,9 7,3 -17,1 8,7 33,8 27,4 33,0 46,6 768,7 Nguån: Tæng côc Thèng kª. T¹p chÝ Con sè vµ d÷ kiÖn, 2-1995; 10-1996;1-1997 Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ n­íc ta trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa vÉn cßn tån t¹i t×nh tr¹ng ph©n ho¸ giµu nghÌo ngµy cµng më réng gi÷a c¸c vïng, gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n vµ gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­. §êi sèng cña mét bé phËn nh©n d©n, nhÊt lµ ë mét sè vïng c¨n cø c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn tr­íc ®©y, vïng ®ång bµo d©n téc, cßn qu¸ khã kh¨n. ChÊt l­îng phôc vô y tÕ, gi¸o dôc, ®µo t¹o ë nhiÒu n¬i rÊt thÊp. Ng­êi nghÌo kh«ng ®ñ tiÒn ®Ó ch÷a bÖnh vµ cho con em ®i häc. TÖ n¹n x· héi gia t¨ng. TÖ quan liªu, tham nhòng, bu«n lËu, sö dông l·ng phÝ ng©n s¸ch vµ tµi s¶n c«ng phæ biÕn vµ nghiªm träng. Tiªu cùc trong bé m¸y nhµ n­íc, ®¶ng vµ ®oµn thÓ, nhÊt lµ trªn c¸c lÜnh vùc nhµ ®Êt, x©y dùng c¬ b¶n, hîp t¸c ®Çu t­, thuÕ xuÊt nhËp khÈu vµ c¶ trong ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan thi hµnh ph¸p luËt nghiªm träng kÐo dµi. T×nh tr¹ng ®ã kÐo c¨ng thªm sù bÊt b×nh ®¼ng x· héi. T¹i buæi gÆp mÆt trao ®æi vÒ vÊn ®Ò vËn ®éng c«ng nh©n trong t×nh h×nh míi do Tæng Liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam tæ chøc ngµy 11-10-2000 ë Hµ Néi, Chñ tÞch Cï ThÞ HËu th¼ng th¾n thõa nhËn: “NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t¹o ra sù gay g¾t trong nhiÒu lÜnh vùc, ph©n ho¸ giµu nghÌo ngµy cµng lín, t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp kh«ng thÓ tr¸nh khái; lèi sèng c¸ nh©n, thùc dông, vô lîi, Ých kû lµm xãi mßn truyÒn thèng nh©n ¸i cña d©n téc, lµm suy gi¶m t×nh h÷u ¸i vµ ®oµn kÕt giai cÊp”. ë mét ph­¬ng diÖn nhÊt ®Þnh, ph©n ho¸ giµu nghÌo thÓ hiÖn râ nhÊt sù bÊt b×nh ®¼ng x· héi. NghÌo ®ãi kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò x· héi ë c¸c n­íc l¹c hËu mµ cã tÝnh toµn cÇu. Ngay t¹i c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn còng tån t¹i mét bé phËn d©n c­ nghÌo ®ãi. Héi nghÞ vÒ chèng ®ãi nghÌo ë khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng do ESCAP tæ chøc th¸ng 9-1993 t¹i Bangkok ®· ®­a ra kh¸i niÖm nghÌo nh­ sau: “NghÌo lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c­ kh«ng ®­îc h­ëng vµ tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n cña con ng­êi, mµ nh÷ng nhu cÇu nµy ®· ®­îc x· héi thõa nhËn tuú theo tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi vµ phong tôc tËp qu¸n ®Þa ph­¬ng”. §Ó diÔn ®¹t møc ®é rÊt nghÌo khæ cña mét bé phËn d©n c­ cã thÓ møc ®é nghÌo vµ ®ãi theo ®ã, ®ãi lµ t×nh tr¹ng mét bé phËn d©n c­ nghÌo cã møc sèng d­íi møc tèi thiÓu, c¬m kh«ng ®ñ ¨n, ¸o kh«ng ®ñ mÆc, thu nhËp kh«ng ®¶m b¶o duy tr× cuéc sèng. Nh×n chung, kh«ng cã m©u thuÉn gi÷a c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c c¬ quan, c¸c ngµnh cña ViÖt Nam vÒ c¸ch tiÕp cËn kh¸i niÖm nghÌo ®ãi. Song do sù kh¸c nhau trong viÖc x¸c ®Þnh sè nhu cÇu c¬ b¶n cÇn ®­îc ­u tiªn trong ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi, møc ®é tháa m·n vµ kh¶ n¨ng thÝch øng cña hÖ thèng chÝnh s¸ch nhµ n­íc vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo nªn dÉn ®Õn sù kh¸c nhau trong viÖc ®­a ra nh÷ng ranh giíi nghÌo ®ãi, sè l­îng vµ tû lÖ ®ãi nghÌo. N¨m 1995, theo Ng©n hµng thÕ giíi, tû lÖ ®ãi nghÌo ë ViÖt Nam lµ 51%, cßn theo Tæng côc thèng kª ViÖt Nam th× tû lÖ ®ã kho¶ng 20%. ë ®©y, chuÈn mùc ®ãi nghÌo ®­îc x¸c ®Þnh trªn ba yÕu tè c¬ b¶n lµ: Nhu cÇu c¬ b¶n tèi thiÓu cña con ng­êi. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña c¸c tÇng líp d©n c­ ph©n chia theo hé. §iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng kinh tÕ, chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc trong tõng thêi kú. Møc sèng d©n c­ ë n«ng th«n lu«n thÊp h¬n nhiÒu so víi khu vùc thµnh thÞ. N«ng d©n bÞ h¹n chÕ h¬n rÊt nhiÒu so víi d©n thµnh thÞ vÒ nhiÒu ph­¬ng diÖn, tr­íc hÕt lµ vÊn ®Ò viÖc lµm vµ thu nhËp, dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ vµ gi¸o dôc, ®µo t¹o. V× vËy, 90% hé ®ãi nghÌo n­íc ta tËp trung ë n«ng th«n. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1996, n­íc ta cßn kho¶ng 2,8 triÖu hé gia ®×nh víi gÇn 15 triÖu nh©n khÈu (chiÕm gÇn 20% tæng sè hé gia ®×nh c¶ n­íc) thuéc diÖn nghÌo ®ãi. Vïng B¾c Trung Bé vµ T©y Nguyªn cã tû hé ®ãi nghÌo cao nhÊt, xÊp xØ 30%; vïng §«ng Nam Bé cã tû lÖ ®ãi nghÌo thÊp nhÊt:6,47%. Nh­ vËy chªnh lÖch gi÷a tû lÖ ®ãi nghÌo cao nhÊt vµ thÊp nhÊt lµ gÇn 5 lÇn. MiÒn T©y Nam Bé, cßn gäi lµ vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, cã h¬n 1,9 triÖu ha ®Êt lóa, cung cÊp cho ®Êt n­íc h¬n 13 triÖu tÊn thãc (n¨m 1996), trong ®ã cã h¬n mét nöa hµng hãa lµ thãc. Lóa g¹o miÒn T©y Nam Bé nhiÒu vµ t¨ng nhanh nh­ng n«ng th«n vïng nµy vÉn rÊt nghÌo, c¶ vÒ vËt chÊt lÉn v¨n ho¸ tinh thÇn. NhiÒu hé n«ng d©n kh«ng cã ruéng hoÆc Ýt ruéng, ph¶i ®i lµm thuª gÇn nh­ quanh n¨m. ë gi÷a miÒn T©y ®Çy lóa g¹o mµ cã h¬n nöa triÖu hé nghÌo thu nhËp b×nh qu©n tõ 25kg – 35kg/th¸ng. C¸i nghÌo ë n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Cöu Long cßn thÓ hiÖn râ vÒ nhµ ë vµ m«i tr­êng sèng. §Õn nay, toµn vïng cßn 56,7% sè hé ë nhµ t¹m, trong ®ã 3,7% ë nhµ lÒu chßi vµ chØ cã 23,5% sè hé dïng ®iÖn, 25,8% sè hé cã n­íc s¹ch, 12,9% sè hé cã hè xÝ hîp vÖ sinh. §êi sèng vËt chÊt ®· vËy, ®êi sèng tinh thÇn cßn nghÌo h¬n. Kho¶ng 40% d©n nghÌo miÒn T©y mï ch÷. ë vïng s©u, vïng xa, c¬ së vËt chÊt tr­êng häc cßn yÕu kÐm, mét phÇn do lò lôt triÒn miªn, nh­ng chñ yÕu do ®Çu t­ Ýt, chØ 1,65% sè tr­êng cÊp mét, 9,9% tr­êng cÊp hai ®­îc x©y dùng kiªn cè. Theo ­íc tÝnh, sè ng­êi cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ cao ®¼ng n«ng nghiÖp toµn vïng chØ chiÕm 0,4% sè d©n. Hé nghÌo n¨m 1996 theo c¸c vïng kinh tÕ Sè hé Tû lÖ (%) Trung du vµ miÒn nói phÝa B¾c §ång b»ng s«ng Hång B¾c Trung Bé Duyªn h¶i miÒn Trung T©y Nguyªn §«ng Nam Bé §ång b»ng s«ng Cöu Long C¶ n­íc 695.503 330.519 609.372 413.660 188.878 116.728 502.912 2.857.122 27,24 11,01 30,80 23,14 29,45 6,47 16,25 19,23 III. Gi¶i ph¸p cho mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë ViÖt Nam 1. T¨ng tr­ëng kinh tÕ ph¶i g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng b­íc vµ trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. C«ng b»ng x· héi ph¶i thÓ hiÖn ë c¶ kh©u ph©n phèi hîp lý t­ liÖu s¶n xuÊt lÉn ë kh©u ph©n phèi kÕt qu¶ s¶n xuÊt, còng nh­ ë viÖc t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn n¨ng lùc cña mäi thµnh phÇn trong céng ®ång. Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu, ®ång thêi ph©n ph«i dùa trªn møc ®ãng gãp c¸c nguån lùc kh¸c, nh­ vèn, tµi s¶n, tri thøc c«ng nghÖ, s¸ng kiÕn kü thuËt vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt - kinh doanh vµ ph©n phèi th«ng qua phóc lîi x· héi, ®i ®«i víi chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt hîp lý, b¶o hé quyÒn lîi ng­êi lao ®éng. Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt qua c¸c s¾c thuÕ, ®Æc biÖt lµ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®Ó gi¶m bít chªnh lÖch thu nhËp gi÷a c¸ tÇng líp d©n c­ vµ huy ®éng ®ãng gãp cña nh÷ng ng­êi cã thu nhËp cao vµo sù ph¸t triÓn x· héi. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« ph¶i phèi hîp ®ång bé thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng. Ch¼ng h¹n, chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc t×m mäi biÖn ph¸p mua hÕt sè l­îng thãc hµng ho¸ cña n«ng d©n víi gi¸ c¶ hîp lý, kh«ng ®Ó lóa rít gi¸ qu¸ thÊp lµ chÝnh s¸ch ®óng ®¾n, võa ®¶m b¶o yªu cÇu thóc ®Èy s¶n xuÊt l­¬ng thùc vµ yªu cÇu ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi trong ph©n phèi thu nhËp. Tuy nhiªn, biÖn ph¸p thùc cã khi kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu trªn. Ch¼ng h¹n, bï gi¸ mua l­¬ng thùc l¹i lîi bÊt cËp h¹i, chØ ®­a l¹i lîi Ých cho tÇng líp trung gian, tiÓu th­¬ng thu gom l­¬ng thùc vµ mét sè doanh nghiÖp kinh doanh l­¬ng thùc. ë nhiÒu n¬i, ®Æc biÖt lµ vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, nhiÒu n«ng d©n kh«ng cã ®Êt – t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu cña n«ng d©n, ®Ó s¶n xuÊt. §iÖn, mét hµng ho¸ thiÕt yÕu cho c¶ s¶n xuÊt vµ ®êi sèng d©n c­, ®­îc b¸n víi gi¸ kh¸c nhau ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ, trong ®ã d©n c­ n«ng th«n th­êng ph¶i tr¶ gÊp hai, ba lÇn hoÆc h¬n so víi d©n thµnh phè. Nh÷ng thùc tÕ nµy ®Æt ra vÊn ®Ò, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc cÇn qu¸n triÖt s©u s¾c h¬n n÷a nguyªn t¾c ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi ®Õn møc tèi ®a trong giíi h¹n cã thÓ. 2. T¨ng c­êng h¬n n÷a c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. Mét nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn nghÌo ®ãi vµ nhiÒu ng­êi d©n, ®Æc biÖt lµ phô n÷ vµ trÎ em, kh«ng ®­îc ch¨m sãc y tÕ vµ häc hµnh lµm d©n sè t¨ng nhanh, quy m« gia ®×nh lín. §Æc biÖt, nh÷ng gia ®×nh qu¸ nhiÒu con ph¶i chÞu rÊt nhiÒu thiÖt thßi. V× vËy, lµm cho c¸c gia ®×nh trë nªn Ýt con lµ mét ®iÒu kiÖn mét yÕu tè cùc kú quan träng ®Ó cã t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. §Õn n¨m 1997, d©n sè n­íc ta lµ 77,5 triÖu ng­êi. Víi tèc ®é gia t¨ng d©n sè tù nhiªn 2% nh­ hiÖn nay, n­íc ta vÉn lµ n­íc cã tû lÖ t¨ng d©n sè cao nhÊt trong khu vùc. NhËn thøc râ rµng tÇm quan träng cña c«ng t¸c d©n sè - kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ®Ò ra nhiÒu chØ thÞ, nghÞ quyÕt, tËp trung nhiÒu nguån lùc nh»m h¹ tû lÖ ph¸t triÓn d©n sè. Nhê ®ã, phong trµo thùc hiÖn kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh trong nh©n d©n c¶ n­íc ®ang cã nh÷ng chuyÓn biÕn m¹nh mÏ, ngµy cµng cã thªm nhiÒu th«n, x·, kÓ c¶ ë miÒn nói, liªn tôc trong nhiÒu n¨m kh«ng cã ng­êi sinh con thø ba trë lªn. Sè con trung b×nh cña mét phô n÷ trong ®é tuæi sinh ®Î ®· gi¶m tõ 3,8 con n¨m 1989 xuèng 3,1 con n¨m 1994. Tuy vËy, kÕt qu¶ vµ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c d©n sè – kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh cßn thÊp. Theo dù tÝnh, nÕu n­íc ta ®¹t ®­îc môc tiªu møc sinh thay thÕ (mçi phô n÷ trung b×nh cã hai con) vµo n¨m 2015 th× ®Õn gi÷a thÕ kû XXI d©n sè n­íc ta sÏ æn ®Þnh ë møc 145 triÖu ng­êi. Do vËy, ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p quyÕt liÖt h¬n n÷a ®Ó vµo kho¶ng n¨m 2005 ®¹t ®­îc møc sinh thay thÕ vµ æn ®Þnh d©n sè n­íc ta ë møc 120 triÖu ng­êi. 3. Xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo Xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo lµ chÝnh s¸ch vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng thùc tiÔn cô thÓ vµ thiÕt thùc nhÊt ®Ó gi¶m bít bÊt c«ng x· héi trong qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ. C¸c cuéc ®iÒu tra cña Tæng côc Thèng kª phèi hîp víi Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ cã sù tµi trî cña UNDP ®· ®­a ra 5 nguyªn nh©n cô thÓ cña c¸c hé ®ãi nghÌo lµ: Sù c¸ch biÖt, c¶ vÒ ®Þa lý, x· héi vµ tri thøc. Rñi ro, mÊt mïa, bÖnh tËt, chÕt chãc, sinh con ngoµi ý muèn. ThiÕu c¸c nguån lùc s¶n xuÊt: ®Êt ®ai, vèn hoÆc lao ®éng khoÎ m¹nh. ThiÕu kh¶ n¨ng duy tr× bÒn v÷ng do kh«ng cã kh¶ n¨ng qu¶n lý m«i tr­êng. ThiÕu c¬ héi tham gia vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña x· héi. Víi quan ®iÓm coi con ng­êi lµ trung t©m vµ lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn, tõ khi tiÕn hµnh ®æi míi, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ®Ò ra quyÕt t©m vµ nç lùc xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo, tiÕn tíi xo¸ bá hoµn toµn nghÌo ®ãi. Trong c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn ng­êi nghÌo, ph¶i kÓ ®Õn c¸c chÝnh s¸ch nh­ ChØ thÞ 100, NghÞ quyÕt 10, LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993, chÝnh s¸ch hç trî tÝn dông cho n«ng d©n, lËp ng©n hµng cho ng­êi nghÌo… C¸c nç lùc nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt, ®æi míi h×nh thøc hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, tù do ho¸ th­¬ng m¹i, gi¸ c¶, thÞ tr­êng lao ®éng, vèn… Trong b¸o c¸o quèc gia vÒ ph¸t triÓn x· héi tr×nh bµy t¹i Héi nghÞ th­îng ®Ønh vÒ ph¸t triÓn x· héi ë Copenhagen th¸ng 3-1995, ViÖt Nam ®· nªu ra chiÕn l­îc ph¸t triÓn lµnh m¹nh, c©n ®èi vµ bÒn v÷ng, trong ®ã nªu lªn môc tiªu ®Õn n¨m 2010 xo¸ bá toµn bé t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo. Tõ n¨m 1995, chóng ta ®· b¾t ®Çu thùc hiÖn “Ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo”. T¹i Héi nghÞ lÇn thø t­ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng (kho¸ VIII), mét trong nh÷ng chñ tr­¬ng, gi¶i ph¸p mµ §¶ng ta ®Ò ra ®Ó hoµn thµnh nh÷ng môc tiªu kinh tÕ – x· héi ®Õn n¨m 2000 lµ tÝch cùc gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo. Trong nh÷ng n¨m qua, hÖ thèng c¸c dÞch vô ë n«ng th«n n­íc ta ®· cã nh÷ng b­íc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ nh­ hÖ thèng dÞch vô kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, gi¸o dôc tiÓu häc, giao th«ng, chî, cung cÊp n­íc s¹ch, tÝn dông, khuyÕn n«ng… trong ®ã quan träng nhÊt lµ hÖ thèng dÞch vô tÝn dông hç trä ng­êi nghÌo tiÕp cËn vµ vay vèn s¶n xuÊt. §Õn hÕt n¨m 1996, ®· cã trªn 2 triÖu l­ît hé nghÌo ®ãi ®­îc vay vèn s¶n xuÊt, trong ®ã 1,2 triÖu l­ît hé vay tõ nguån ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo víi l·i suÊt thÊp (1%/th¸ng) kh«ng ph¶i thÕ chÊp víi tæng sè tiÒn 1.900 tû ®ång, kho¶ng 600 ngµn l­ît hé nghÌo vay tõ nguån ng©n s¸ch ë c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng nhËp quü xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo víi tæng sè tiÒn h¬n 3 tû ®ång, trªn 600 ngh×n l­ît hé nghÌo vay vèn tõ quü cña c¸c tæ chøc ®oµn thÓ vµ mét sè l­îng ®¸ng kÓ ®­îc vay vèn xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo tõ c¸c dù ¸n hîp t¸c quèc tÕ. Muèn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ãi nghÌo mét c¸ch cã hiÖu qu¶, cÇn tËp trung vµo c¸c h­íng chñ yÕu sau: Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo g¾n víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Thùc tiÔn h¬n 10 n¨m ®æi míi cho thÊy, t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ c¸i nÒn c¬ b¶n n©ng cao thu nhËp cho c¸c tÇng líp d©n c­, gãp phÇn quan träng gi¶m tû lÖ hé ®ãi nghÌo. V× vËy, duy tr× nhÞp ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao vµ æn ®Þnh lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu. NÒn kinh tÕ suy tho¸i hoÆc mÊt æn ®Þnh th× ng­êi chÞu nhiÒu nhÊt, gÆp khã kh¨n nhÊt vÉn lµ nhãm ng­êi nghÌo, vµ tû lÖ ng­êi nghÌo sÏ gia t¨ng, thËm chÝ ®ét biÕn v× cã thÓ mét bé phËn ng­êi giµu sÏ r¬i xuèng nhãm nghÌo vµ t×nh tr¹ng t¸i nghÌo ®ãi cña bé phËn míi tho¸t khái ®ãi nghÌo. - T¹o m«i tr­êng c¬ së cho xãa ®ãi, gi¶m nghÌo. TËp trung gi¶i quyÕt ®ång bé trªn c¶ hai ph­¬ng diÖn: chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« liªn quan ®Õn xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo vµ kiÖn toµn tæ chøc thùc hiÖn xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo tõ trung ­¬ng tíi huyÖn x·. C¸c chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai, tÝn dông, chuyÓn giao c«ng nghÖ, dÞch vô y tÕ, gi¸o dôc, ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng v.v. ph¶i h­íng vµo ng­êi nghÌo, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi nghÌo v­¬n lªn tù kh¼ng ®Þnh m×nh, hoµ nhËp víi cuéc sèng ®i lªn cña céng ®ång, x· héi ho¸ c«ng t¸c xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo. §Ó t¨ng c­êng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ hç trî c¸c vïng nghÌo, Héi nghÞ Ban ChÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng (kho¸ VIII) chØ râ: “ Nhµ n­íc cã kÕ ho¹ch hç trî thiÕt thùc cho c¸c vïng nghÌo, ®Æc biÖt lµ 1.300 x· nghÌo, chñ yÕu lµ ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng thiÕt yÕu vµ ®µo t¹o, båi d­ìng nguån nh©n lùc. Nhµ n­íc vµ x· héi t¨ng c­êng trî gióp vèn, kiÕn thøc lµm ¨n cho c¸c hé nghÌo, nhÊt lµ ë n«ng th«n, vïng nói, h¶i ®¶o… Nghiªn cøu chÝnh s¸ch häc tËp vµ ch÷a bÖnh ®èi víi c¸c hé nghÌo. Bæ sung chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c n¹n nh©n chiÕn tranh N©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn quü cña c¸c ch­¬ng tr×nh quèc gia. Giao Héi ®ång nh©n d©n tØnh quyÕt ®Þnh viÖc sö dông vµ tæ chøc kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c quü nµy trªn ®Þa bµn; c¸c ngµnh trung ­¬ng chñ yÕu lµm chøc n¨ng h­íng dÉn thanh tra”. 4. Chèng tham nhòng vµ bu«n lËu T×nh tr¹ng tham nhòng vµ bu«n lËu ®ang ph¸t triÓn ë n­íc ta d­íi rÊt nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. N¹n tham nhòng kh«ng chØ hoµn hµnh ë c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, ë c¸c ngµnh, c¸c cÊp mµ cßn len lái vµo c¸c c¬ quan qu¶n lý hµnh chÝnh vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng thùc thi ph¸p luËt. Tham nhòng vµ bu«n lËu lµ c¸c hµnh ®éng ¶nh h­ëng tiªu cùc rÊt lín tíi c«ng b»ng x· héi, gãp phÇn t¨ng nhanh sù ph©n hãa giµu nghÌo trong x· héi. NhiÒu ng­êi ®· giµu lªn nhanh chãng nhê tham nhòng. Sù giµu lªn cña hä g¾n liÒn víi hiÖn t­îng ng©n s¸ch nhµ n­íc bÞ thÊt tho¸t, kh¶ n¨ng tµi trî cho c¸c dÞch vô gi¸o dôc, y tÕ gi¶m sót v.v.. Tham nhòng vµ bu«n lËu ®¸nh th¼ng vµo ph¸p luËt, xãi mßn kû c­¬ng, lung lay phÐp n­íc… Tham nhòng vµ bu«n lËu còng h¹n chÕ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Bu«n lËu, trèn thuÕ lµm cho hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc kh«ng c¹nh tranh ®­îc ph¶i thu hÑp s¶n xuÊt, nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt non trÎ bÞ thui chét. Tham nhòng lµm thÊt tho¸t vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn cña nhµ n­íc vµ lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trong viÖc ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. VÒ h×nh thøc bªn ngoµi, tham nhòng vµ bu«n lËu n­íc ta bïng næ trong qu¸ tr×nh ®æi míi kinh tÕ, chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng vµ më cöa víi bªn ngoµi. NhiÒu ng­êi cho ®ã lµ mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ tr­êng, lµ biÓu hiÖn ®èi ®Çu, m©u thuÉn gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi. NÕu kh«ng cã biÖn ph¸p kiªn quyÕt h¹n chÕ tham nhòng vµ bu«n lËu sÏ t¹o ra nh÷ng c¨ng th¼ng x· héi. NÕu kh«ng ng¨n chÆn ®­îc hµng nhËp lËu th× kh«ng nh÷ng mäi chÝnh s¸ch ®ßn bÈy vÒ kinh tÕ sÏ bÞ v« hiÖu ho¸ mµ cßn lµm cho lßng tin cña nh©n d©n ngµy cµng gi¶m sót ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc. 5. X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n X©y dùng vµ ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n ngµy cµng ®­îc chó träng ë nhiÒu n­íc vµ ®· trë thµnh mét bé phËn quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn quèc gia. Kinh nghiÖm nhiÒu n­íc cho thÊy, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó ®Èy nhanh nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n­íc. §èi víi n­íc ta, x©y dùng vµ ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n lµ tiÒn ®Ò quan träng ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n vµ c¶ n­íc, nhanh chãng ®­a ®Êt n­íc tho¸t khái nghÌo nµn l¹c hËu, n©ng cao ®êi sèng cña ®¹i ®a sè d©n sèng ë n«ng th«n, nhÊt lµ nh÷ng ng­êi nghÌo, vµ v× vËy, gãp phÇn æn ®Þnh chÝnh trÞ vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi, ®­a n«ng th«n lªn cuéc sèng míi phån vinh theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. X©y dùng vµ ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n sÏ cã t¸c dông lín lµ l©u dµi sau ®©y: Mét lµ, d©n c­ n«ng th«n ®­îc chia sÎ nh÷ng thµnh qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi chung cña ®Êt n­íc. Hai lµ, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n«ng d©n vµ d©n c­ n«ng th«n nãi chung ®­îc tham gia ®ãng gãp tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn chung cña ®Êt n­íc; kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn, tõ ®ã ®¶m b¶o an ninh l­¬ng thùc cho ®Êt n­íc, cung cÊp nguyªn liÖu phong phó vµ ®a d¹ng cho c«ng nghiÖp, lµ thÞ tr­êng tiªu thô réng lín hµng ho¸ c«ng nghiÖp. KÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n ph¸t triÓn sÏ lµm t¨ng møc sèng vµ thu nhËp cña d©n c­ n«ng th«n, ®em l¹i sù c«ng b»ng x· héi vµ tr¸nh ®­îc lµn sãng ng­êi trµn vÒ c¸c ®« thÞ sinh sèng g©y khã kh¨n cho nhµ n­íc vÒ kinh tÕ – x· héi vµ quèc phßng. 5.2. Thùc tr¹ng kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n n­íc ta hiÖn nay. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1995 c¶ n­íc ®· cã 92,8% x· cã ®­êng giao th«ng tíi trung t©m x·, 60% x· cã ®iÖn th¾p s¸ng, nhiÒu x· cã ®· cã liªn l¹c ®iÖn tho¹i nèi m¹ng quèc gia, 98% x· cã tr­êng cÊp mét, 76% x· cã tr­êng cÊp hai, 76% x· cã líp mÉu gi¸o, 36% x· cã nhµ trÎ, 91% x· cã tr¹m y tÕ. Tuy nhiªn, nh×n chung kÕt cÊu h¹ tÇng ë n«ng th«n n­íc ta cßn trong t×nh tr¹ng thÊp kÐm vµ l¹c hËu, chÊt l­îng c¸c c«ng tr×nh giao th«ng, thuû lîi, y tÕ, gi¸o dôc, n­íc sinh ho¹t, hÖ thèng cÊp ®iÖn ch­a ®¹t yªu cÇu tèi thiÓu, ®Æc biÖt ë nh÷ng vïng miÒn nói xa x«i hÎo l¸nh vµ vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, c¸c c«ng tr×nh phÇn lín míi ë d¹ng th«, nh÷ng c«ng tr×nh ®· cò hoÆc lµm míi kh«ng ®­îc b¶o d­ìng ®· xuèng cÊp. ViÖc qu¶n lý vµ b¶o vÖ kÕt cÊu h¹ tÇng yÕu kÐm. VÒ ®­êng giao th«ng, c¶ n­íc hiÖn cã 150.100 km ®­êng bé, trong ®ã cã 31.200 km ®­êng huyÖn, 91.200 km ®­êng x· «t« cã thÓ ®i ®­îc vµ 35.700 km ®­êng s«ng. Trong 61 tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng, míi chØ cã 20 tØnh, thµnh phè cã ®­êng «t« tíi 100% x·. B×nh qu©n mËt ®é ®­êng giao th«ng n­íc ta míi ®¹t 1,3 km trªn 1.000 ng­êi d©n. §ã lµ møc thÊp so víi Th¸i Lan, Malaixia vµ Philippin (kho¶ng 3km/1.000 ng­êi d©n). §Õn nay, c¶ n­íc hiÖn cßn 607 x· ch­a cã ®­êng giao th«ng tíi trung t©m x· víi tæng chiÒu dµi 9.000 km. Nh÷ng n¨m võa qua, trong sè vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn n«ng th«n, nh©n d©n ®· ®ãng gãp 65%, ng©n s¸ch c¸c cÊp ®ãng gãp 35%. VÒ thuû lîi, hiÖn nay c¶ n­íc cã 75 hÖ thèng thuû lîi võa vµ lín gåm 650 hå ®Ëp vµ rÊt nhiÒu hÖ thèng nhá víi trªn 35.000 hå ®Ëp, kho¶ng 1.000 cèng tíi tiªu lín, trªn 2.000 tr¹m b¬m ®iÖn víi c«ng suÊt l¾p ®Æt 23.000 kw cho t­íi vµ 250.000 kw cho tiªu. HÖ thèng c«ng tr×nh nãi trªn hµng n¨m t­íi cho 5,8 triÖu ha lóa, 56 v¹n ha hoa mµu vµ c©y c«ng nghiÖp, tiªu óng cho 92 v¹n ha vµ c¶i t¹o 70 v¹n ha ®Êt ven biÓn. VÒ cÊp n­íc sinh ho¹t n«ng th«n, c¶ n­íc míi cã 3,9 triÖu giÕng ®µo vµ giÕng khoan, kho¶ng 150.000 c¸c c«ng tr×nh cÊp n­íc kh¸c bao gåm c«ng tr×nh n­íc ¨n tù ch¶y cã thiÕt bÞ läc n­íc, bÓ n­íc gia ®×nh, bÓ n­íc c«ng céng c¸c lo¹i víi hµng tr¨m kil«mÐt ®­êng èng dÉn n­íc. Theo ­íc tÝnh, sè ng­êi cÇn n­íc sinh ho¹t hîp vÖ sinh lªn tíi hµng chôc triÖu ng­êi vµ cÇn sè vèn ®Çu t­ hµng tr¨m tû ®ång. VÒ y tÕ, hiÖn vÉn cßn 606 x· ch­a cã tr¹m y tÕ, trong ®ã cã 55 “x· tr¾ng” kh«ng cã tr¹m y tÕ vµ kh«ng cã c¶ c¸n bé y tÕ, 461 x· kh«ng cã y b¸c sÜ, 5.322 x· kh«ng cã n÷ hé sinh hoÆc y sÜ s¶n nhi. C¸c c¬ së y tÕ ®· xuèng cÊp, nguån kinh phÝ ng©n s¸ch cÊp qu¸ h¹n hÑp, nguån hç trî cña kinh phÝ tËp thÓ kh«ng cßn nªn phÇn lín c¸c tr¹m y tÕ x· ho¹t ®éng khã kh¨n, cÇm chõng. 5.3.§ai héi VIII cña §¶ng ®· ®Ò ra môc tiªu x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng n«ng th«n ®Õn n¨m 2000 nh­ sau: “Ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng vïng miÒn nói, n«ng th«n, tr­íc hÕt lµ ®­êng x¸, th«ng tin, ®iÖn, n­íc s¹ch, tr­êng häc, tr¹m x¸. TËp trung søc gi¶i quyÕt n­íc cho c¸c tØnh miÒn Trung, ®­êng giao th«ng cho vïng nói vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long”. 6. Ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë n«ng th«n NghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø VIII cña §¶ng vµ tiÕp theo ®ã NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø hai (kho¸ VIII) ®· chØ râ “Gi¸o dôc cïng khoa häc c«ng nghÖ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu”. “N©ng cao d©n trÝ, ®µo t¹o nh©n lùc, båi d­ìng nh©n tµi” víi nguyªn t¾c “quy m«, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶”. Mét sè môc tiªu cô thÓ cña gi¸o dôc n­íc ta ®Õn n¨m 2000 lµ: Thanh to¸n n¹n mï ch÷ cho nh÷ng ng­êi trong ®é tuæi 15-35, thu hÑp diÖn mï ch÷ ë c¸c ®é tuæi kh¸c. Phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc trong c¶ n­íc, phæ cËp trung häc c¬ së ë c¸c thµnh phè ®« thÞ, c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm vµ nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn. Më réng vµ n©ng cao chÊt l­îng d¹y kü thuËt tæng hîp – h­íng nghiÖp, ngo¹i ng÷, tin häc ë tr­êng trung häc. T¨ng quy m« häc nghÒ b»ng mäi h×nh thøc ®Ó ®¹t 22,25% ®éi ngò lao ®éng ®­îc qua ®µo t¹o vµo n¨m 2000. T¨ng c­êng ®Çu t­, cñng cè vµ ph¸t triÓn c¸c tr­êng d¹y nghÒ, x©y dùng mét sè tr­êng träng ®iÓm, ®µo t¹o ®ñ c«ng nh©n lµnh nghÒ cho c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt cã tÝnh ®Õn nhu cÇu xuÊt khÈu lao ®éng. N©ng quy m« gi¸o dôc ®¹i häc, cao ®¼ng lªn 1,5 lÇn so víi n¨m 1995 víi c¬ cÊu ®µo t¹o hîp lý. X©y dùng mét sè tr­êng ®¹i häc träng ®iÓm, mét sè tr­êng cao ®¼ng céng ®ång. Më réng c¸c h×nh thøc häc tËp th­êng xuyªn, ®Æc biÖt lµ h×nh thøc häc tõ xa. Gi¸o dôc n«ng th«n ë n­íc ta tuy cã ph¸t triÓn nh­ng vÉn cßn rÊt nhiÒu khã kh¨n. Bªn c¹nh khã kh¨n vÒ gi¸o viªn th× khã kh¨n vÒ tµi chÝnh ®Ó gi¶i quyÕt l­¬ng, ho¹t ®éng d¹y vµ häc, tr­êng së, thiÕt bÞ lµ khã kh¨n lín nhÊt. Kinh phÝ ng©n s¸ch nhµ n­íc dµnh cho gi¸o dôc, ®µo t¹o nh÷ng n¨m qua dao ®éng trong kho¶ng 6%. NghÞ quyÕt Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø hai chØ râ: ph¶i n©ng tû lÖ ng©n s¸ch cho gi¸o dôc, ®µo t¹o lªn 15% tæng chi ng©n s¸ch vµo n¨m 2000. Nh­ng GDP vµ ng©n s¸ch nhµ n­íc cña ta qu¸ nhá nªn tû lÖ ®ã kh«ng ®­a l¹i sù c¶i thiÖn m¹nh mÏ cho ngµnh gi¸o dôc, ®µo t¹o n«ng th«n. Gi¶i ph¸p lµ ®Èy m¹nh x· héi ho¸ gi¸o dôc, ®µo t¹o. Mét sè xu h­íng ph¸t triÓn gi¸o dôc n«ng th«n ®· ®­îc n¶y sinh vµ ®­îc theo dâi, thö nghiÖm, thùc hiÖn trong vµi n¨m gÇn ®©y cho thÊy mÆt tÝch cùc cña chóng trong ph¸t triÓn gi¸o dôc phôc vô céng ®ång n«ng th«n. §ã lµ: XuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu c¸c tr­êng phæ th«ng d©n téc néi tró dµnh cho con em d©n téc ë vïng nói vµ vïng d©n téc thiÓu sè nh»m môc ®Ých n©ng cao d©n trÝ vµ t¹o nguån ®µo t¹o c¸n bé ng­êi d©n téc thiÓu sè. §Õn nay, ®· cã 149 tr­êng ®­îc x©y dùng míi cho trªn 50.000 häc sinh d©n téc Ýt ng­êi. §· thµnh lËp h¬n 300 trung t©m häc tËp th­êng xuyªn. Lo¹i h×nh nµy chñ yÕu n»m ë trung t©m c¸c huyÖn vµ côm x· n«ng th«n. H×nh thøc nµy võa gãp phÇn n©ng cao d©n trÝ võa gãp phÇn t×m viÖc lµm cho sè lao ®éng nhµn rçi ë n«ng th«n. §· h×nh thµnh h¬n 350 trung t©m d¹y nghÒ gãp phÇn båi d­ìng vµ ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt. C¶ n­íc h×nh thµnh m¹ng l­íi 71 tr­êng chuyªn biÖt cho trÎ khuyÕt tËt nÆng víi sè häc sinh ®­îc thu nhËn lµ 3.714 ng­êi, ngoµi ra, ®· huy ®éng trªn 3 v¹n trÎ em khuyÕt tËt nhÑ hoµ nhËp céng ®ång trong gÇn 1.000 tr­êng tiÓu häc ë trªn 40 tØnh, thµnh phè. 7. Ph¸t triÓn y tÕ n«ng th«n ViÖt Nam cã kho¶nh 80% d©n sè ë n«ng th«n vµ h¬n 70% lao ®éng n«ng nghiÖp. Ng­êi d©n n«ng th«n ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng­êi sèng ë vïng nói, vïng cao, vïng s©u xa x«i hÎo l¸nh cã tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp h¬n thµnh thÞ vµ Ýt cã ®iÒu kiÖn giao l­u vÒ v¨n ho¸, x· héi. Hä thiÕu tiÖn nghi sinh ho¹t, thu nhËp thÊp, c­êng ®é lao ®éng nÆng nhäc, chñ yÕu lµ lao ®éng ch©n tay, dinh d­ìng thiÕu vµ tËp qu¸n ¨n uèng sinh ho¹t cßn l¹c hËu, thiÕu vÖ sinh, tû lÖ suy dinh d­ìng ë trÎ em d­íi 5 tuæi hiÖn nay chiÕm trªn 40%. ë n«ng th«n, bÖnh tËt th­êng x¶y ra nhiÒu nh­ng Ýt cã ®iÒu kiÖn ch÷a trÞ. ChuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng y tÕ n«ng th«n gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, c¸c tr¹m x¸ xuèng cÊp trÇm träng. NghÞch lý cña c¸c ngµnh y tÕ ViÖt Nam lµ ph¸t triÓn theo h×nh th¸p ng­îc: y tÕ c¬ së kh«ng ph¸t triÓn, hÇu nh­ chØ tËp trung cho bÖnh viÖn tuyÕn trung ­¬ng vµ cÊp tØnh. Bµ con n«ng d©n kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®i kh¸m ch÷a bÖnh ë c¸c tuyÕn trªn. BÊt b×nh ®¼ng trong ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu vµ kh¸m ch÷a bÖnh còng thÓ hiÖn râ. Gi¶i ph¸p lµ ph¸t triÓn y tÕ c¬ së, cñng cè, më réng, n©ng cÊp c¸c tr¹m y tÕ x·. Muèn thÕ, ph¶i cã vèn ®Çu t­ lín vµ chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng cho c¸n bé y tÕ. HiÖn nay, hµng ngh×n b¸c sÜ ra tr­êng kh«ng cã viÖc lµm nh­ng kh«ng ai muèn trë vÒ n«ng th«n phôc vô. Do ®ã, c¬ chÕ chÝnh s¸ch lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n. Cïng víi gi¸o dôc, y tÕ còng ph¶i ®­îc x· héi ho¸ míi cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, kinh phÝ nhµ n­íc cho y tÕ trong giai ®o¹n tr­íc m¾t vÉn lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh. Trong 5 n¨m 1991-1995, ng©n s¸ch nhµ n­íc ®· dµnh kho¶ng tõ 6-7% tæng sè chi cho dÞch vô y tÕ. N¨m 1996, chi dÞch vô y tÕ ®¹t 2.400 tû ®ång cho tæng sè chi th­êng xuyªn lµ 40.700 tû ®ång. N¨m 1995, ng©n s¸ch ®· chi trªn 600 tû ®ång cho c¸c ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ y tÕ. Ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ y tÕ n¨m 1996 ®· ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ tèt: gi¶m tû lÖ ng­êi m¾c bÖnh sèt rÐt xuèng cßn 20 %, gi¶m 15% sè ng­êi chÕt do m¾c bÖnh sèt rÐt so víi n¨m 1995; n©ng sè ng­êi dïng muèi i èt lªn gÇn 100% ë miÒn nói vµ kho¶ng 60% ë vïng trung du vµ ®ång b»ng; thùc hiÖn tiªm chñng v¨cxin cho 2 triÖu trÎ em. Ngoµi ra, cßn cã nguån viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cho y tÕ kho¶ng 40-50 triÖu USD/n¨m. LuËt ng©n s¸ch ra ®êi cã hiÖu lùc tõ ngµy 1-1-1997 ®· quy ®Þnh râ néi dung ph©n cÊp nhiÖm vô chi cho y tÕ c¸c cÊp, trong ®ã y tÕ n«ng th«n sÏ ®­îc ®¶m b¶o vµ æn ®Þnh. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i thùc sù chó träng c«ng t¸c qu¶n lý nguån tµi chÝnh cho y tÕ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th× míi cã thÓ c¶i thiÖn ®­îc t×nh h×nh ho¹t ®éng y tÕ ë n«ng th«n. 8. Ph¸t huy h¬n n÷a vai trß cña nhµ n­íc trong gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi ë n­íc ta Kinh nghiÖm c¸c n­íc §«ng ¸ cho thÊy, khu vùc n«ng th«n cã vai trß to lín vµ nã biÕn ®æi m¹nh mÏ nhê c¸c biÖn ph¸p t¨ng thu nhËp ë n«ng th«n (gi¶m ®ãi nghÌo vµ c¶i thiÖn phóc lîi x· héi, thÓ hiÖn rÊt râ ë Hµn Quèc, §µi Loan, Malaixia, Trung Quèc). Qu¸ tr×nh biÕn ®æi n«ng th«n liªn quan ®Õn mét lo¹t yÕu tè nh­ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng n«ng nghiÖp, ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, ®­a thanh niªn n«ng th«n ®Õn nh÷ng n¬i cã c¬ héi lµm viÖc, c¶i thiÖn y tÕ, x©y dùng tr­êng häc vµ cung cÊp n­íc s¹ch. §éng lùc ®Ó biÕn ®æi n«ng th«n lµ sù thÝch øng cña c¸c hé gia ®×nh víi nh÷ng c¬ héi ®ang thay ®æi. Tuy nhiªn, viÖc nhµ n­íc cung cÊp c¸c dÞch vô c¬ b¶n ë n«ng th«n còng cã vai trß thiÕt yÕu, nhÊt lµ trong giai ®o¹n ®Çu. Mét trong nh÷ng vai trß dÔ thÊy nhÊt cña nhµ n­íc lµ cung cÊp c¸c dÞch vô n«ng th«n c¬ b¶n nh­ gi¸o dôc tiÓu häc, ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng c¬ së vµ cøu trî x· héi. Nh÷ng dÞch vô nµy, khi ®Õn ®­îc nh÷ng ng­êi cã nhu cÇu, sÏ lµm t¨ng lîi Ých cho x· héi. H¬n n÷a, c¸c hé gia ®×nh nhiÒu khi kh«ng thÓ tù b¶o vÖ tr­íc nh÷ng rñi ro nh­ thiªn tai, èm ®au nÆng. V× vËy, nhµ n­íc cã vai trß quan träng trong viÖc t¹o ra mét m¹ng l­íi b¶o hiÓm ®Ó b¶o vÖ c¸c hé gia ®×nh tr­íc nh÷ng rñi ro, gi÷ cho hä kh«ng l©m vµo t×nh tr¹ng khèn cïng vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hä ®ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. B¶o ®¶m viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô c¬ b¶n nµy mét c¸ch b×nh ®¼ng kh«ng nh÷ng mang l¹i c«ng b»ng mµ cßn ®­a l¹i hiÖu qu¶ ®Ých thùc. C¶i thiÖn viÖc cung cÊp dÞch vô c¬ b¶n ë n«ng th«n ®· khuyÕn khÝch ph¸t triÓn n«ng th«n cã vai trß cùc kú quan träng ®èi víi c¸c chiÕn l­îc nh»m môc ®Ých t¨ng tr­ëng l©u bÒn vµ gi¶m ®ãi nghÌo. §Çu t­ vµo gi¸o dôc vµ y tÕ lµm t¨ng ®Çu t­ vµo vèn con ng­êi. §Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng nh­ ®­êng x¸ vµ cÊp n­íc lµ nh÷ng ®Çu t­ c¬ b¶n do con ng­êi thùc hiÖn. C¶ hai lo¹i vèn con ng­êi vµ vèn nh©n t¹o ®ã lµm nªn c¬ cë t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Thªm n÷a, khi ®­îc bæ sung b»ng cøu trî x· héi nh»m vµo nh÷ng tÇng líp dÔ bÞ ¶nh h­ëng nhÊt trong x· héi, viÖc ph©n bæ chóng mét c¸ch c«ng b»ng sÏ gãp phÇn tho¶ m·n c¸c nhu cÇu vÒ x· héi vµ chÝnh trÞ. C¸c nhµ n­íc ë §«ng ¸ ®¹t ®­îc thµnh c«ng trong t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi ®· ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n (®­êng x¸, cÇu cèng, hÖ thèng vËn t¶i, m¹ng l­íi ®iÖn, n­íc vµ vÖ sinh) trong nh÷ng n¨m ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn n«ng th«n. Hä còng ®Çu t­ nhiÒu vµo con ng­êi (gi¸o dôc, y tÕ, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh) ë kh¾p c¸c vïng n«ng th«n. Tû lÖ chi tiªu c«ng céng dµnh cho gi¸o dôc ë khu vùc §«ng ¸ cao h¬n rÊt nhiÒu khu vùc kh¸c. Trong khi tÝnh trung b×nh, tÊt c¶ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn dµnh 13% chØ tiªu c«ng céng cho gi¸o dôc (Nam ¸ chØ cã 9%), th× c¸c n­íc §«ng ¸ ®· dµnh cho gi¸o dôc kho¶n chi chiÕm h¬n 20% chi tiªu céng trong hai thËp kû t¨ng tr­ëng m¹nh mÏ võa qua. H¬n n÷a, ë §«ng ¸, phÇn lín chi tiªu cho gi¸o dôc bËc cao do khu vùc t­ nh©n tµi trî cßn chÝnh phñ tËp trung vµo tiÓu häc vµ trung häc. Sù kÕt hîp gi÷a ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n vµ ®Çu t­ vµo nguån nh©n lùc ®· c¶i thiÖn n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng c­êng c¸c c¬ héi phi n«ng nghiÖp, h×nh thµnh nh÷ng mèi liªn hÖ thµnh thÞ - n«ng th«n réng lín h¬n vµ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n. Do sù gia t¨ng n¨ng suÊt n«ng nghiÖp ®· diÔn ra trªn nh÷ng vïng ®Þa lý réng lín, vµ chÝnh phñ cung cÊp dÞch vô c¬ b¶n kh«ng mÊt tiÒn hoÆc ®­îc trî cÊp rÊt nhiÒu, sè viÖc lµm phi n«ng nghiÖp ®· gia t¨ng m¹nh mÏ. KÕt qu¶ lµ, c¸c n­íc §«ng ¸ kh«ng nh÷ng ®¹t ®­îc thµnh tùu t¨ng tr­ëng kinh tÕ m¹nh mÏ trong 20 ®Õn 30 n¨m qua mµ cßn gi¶m ®ãi nghÌo mét c¸ch nhanh chãng. Tµi trî cña nhµ n­íc cho c¸c dÞch vô kinh tÕ vµ c¸c dÞch vô x· héi cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi viÖc b¶o ®¶m cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c dÞch vô nµy. C¸c dÞch vô kinh tÕ - nhÊt lµ giao th«ng vËn t¶i, thuû lîi vµ khuyªn n«ng - ®Òu quan träng. C¸c c¸ nh©n d©n c­ thiÕu sù khuyÕn khÝch vµ c¸c céng ®ång th­êng kh«ng cã hÖ thèng tæ chøc vµ nguån lùc ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng mang l¹i lîi Ých cho tÊt c¶ c¸c vïng. Do vËy, chÝnh phñ th­êng ph¶i tµi trî toµn bé tõ nguån thu cña nhµ n­íc. C¸ch tèt nhÊt ®Ó duy tr× ®­îc c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n, ch¼ng h¹n nh­ thuû lîi, lµ sù ®ãng gãp trùc tiÕp cña c¸c c¸ nh©n vµ céng ®ång ®Þa ph­¬ng d­íi h×nh thøc phÝ sö dông hay b»ng lao ®éng. VÒ c¸c dÞch vô x· héi, cã lý do rÊt chÝnh ®¸ng ®Ó thùc hiÖn mét ph­¬ng h­íng phæ cËp réng r·i ®¶m b¶o cung cÊp c¸c dÞch vô x· héi c¬ b¶n ®­îc trî gi¸ ®¸ng kÓ. Nh÷ng dÞch vô quan träng nhÊt lµ gi¸o dôc tiÓu häc, y tÕ céng ®ång , ch÷a bÖnh c¬ b¶n cho ng­êi nghÌo vµ n­íc s¹ch. Ng©n s¸ch nhµ n­íc cã vai trß chÝnh yÕu ®èi víi c¶ hai lo¹i dÞch vô nµy, dï c¸c hé gia ®×nh cã thÓ ®ãng gãp mét phÇn, ®Æc biÖt lµ c¸c dÞch vô x· héi. Thùc tÕ cho thÊy, c¸c dÞch vô n«ng th«n ë ViÖt Nam, còng gièng nh­ ë c¸c n­íc §«ng ¸ kh¸c, cã vai trß quan träng ®èi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ, gi¶m ®ãi nghÌo vµ ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi. Nh×n chung ë n«ng th«n ViÖt Nam, nh÷ng hé gia ®×nh tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®a d¹ng th­êng cã møc sèng cao h¬n c¸c gia ®×nh kh¸c. ViÖc ®a d¹ng ho¸ nµy ®ßi hái cã th«ng tin kiÕn thøc, còng nh­ kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi c«ng nghÖ vµ thÞ tr­êng. C¸c dÞch vô do nhµ n­íc cung cÊp cã vai trß quan träng t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho ph¸t triÓn n«ng th«n. §Ó ®¸p øng ®­îc nh÷ng th¸ch thøc cña viÖc t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ réng kh¾p, gi¶m ®ãi nghÌo vµ ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi ®ßi hái ph¶i t¨ng ®Çu t­ céng ®ång vµo nh÷ng dÞch vô c¬ b¶n ë n«ng th«n. Chi tiªu c«ng céng th­êng bÞ dµn tr¶i ra nhiÒu dÞch vô vµ lÜnh vùc kh¸c nhau. Nhµ n­íc cÇn tËp trung chi tiªu c«ng céng vµo nh÷ng danh môc ®Çu t­ mµ xÐt vÒ toµn x· héi, nÕu ®Ó cho khu vùc t­ nh©n ®¶m nhËn hoÆc tµi trî toµn bé sÏ kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph¸t triÓn cña x· héi vµ sÏ dÉn ®Õn viÖc kh«ng khai th¸c hÕt ®­îc c¸c dÞch vô ®ã. C¸c dÞch vô c¬ b¶n cÇn ®­îc quan t©m hµng ®Çu ë n«ng th«n lµ gi¸o dôc, y tÕ vµ cung cÊp n­íc. KÕt luËn T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi lµ mét trong nh÷ng mèi quan hÖ c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Cã thÓ nãi, thùc chÊt cña quan ®iÓm ph¸t triÓn hiÖn ®¹i lµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®i liÒn víi c«ng b»ng x· héi. T¨ng tr­ëng lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt, quan träng nhÊt cña ph¸t triÓn, nh­ng tù mã kh«ng ®­a ®Õn ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn chØ cã ®­îc khi t¨ng tr­ëng kinh tÕ t¹o ra nh÷ng biÕn chuyÓn trong c¬ cÊu kinh tÕ vµ cÊu tróc x· héi, ë ®ã mçi ng­êi d©n ®­îc h­ëng nh÷ng thµnh qu¶ cña t¨ng tr­ëng vµ nhê ®ã ph¸t triÓn c¸ nh©n m×nh. C«ng b»ng trong ph©n phèi thu nhËp kh«ng hµm nghÜa ®Çy ®ñ sù c«ng b»ng x· héi. C«ng b»ng x· héi chØ cã thÓ ®¹t ®­îc trong ®iÒu kiÖn ë ®ã mçi c¸ nh©n cã c¸c ®iÒu kiÖn nh­ nhau tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng céng ®ång. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, cã sù kh¸c biÖt vÒ c¸c ®iÒu kiÖn tuú theo giai ®o¹n lÞch sö, ®iÒu kiÖn sinh sèng, tè chÊt c¸ nh©n. Do ®ã, c«ng b»ng x· héi lu«n thÓ hiÖn ra nh­ mét xu h­íng h¬n lµ mét tr¹ng th¸i hiÖn thùc. Trªn thùc tÕ, ng­êi ta chØ cã thÓ gi¶m bÊt b×nh ®¼ng vµ bÊt c«ng chø ch­a thÓ ®¹t ®­îc c«ng b»ng tuyÖt ®èi. Quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi do vËy ph¶i ®­îc hiÓu lµ møc ®é gi¶m bÊt b×nh ®¼ng ®¹t ®­îc cïng víi t¨ng tr­ëng. Song sÏ sai lÇm khi cho r»ng, cÇn ®¹t ®­îc t¨ng tr­ëng b»ng mäi gi¸ vµ c«ng b»ng chØ lµ kÕt qu¶ mét chiÒu t¨ng tr­ëng. Møc ®é bÊt b×nh ®¼ng thÊp còng lµ ®iÒu kiÖn vµ khuyÕn khÝch t¨ng tr­ëng. KÕt luËn trªn ®©y ®­îc rót ra tõ nghiªn c­u m« h×nh §«ng ¸, trong ®ã vÉn tån t¹i sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ. NhËt B¶n, Hµn Quèc vµ §µi Loan ®· ®¹t nh÷ng thµnh tùu cao trong t¨ng tr­ëng kÕt hîp víi c«ng b»ng, trong khi ë c¸c n­íc §«ng Nam ¸, thµnh tùu nµy thÊp h¬n… §iÒu nµy ®­îc gi¶i thÝch bëi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ mµ c¸c n­íc vµ vïng l·nh thæ ®¹t ®­îc, c¸c chÝnh s¸ch ®­îc thùc hiÖn vµ mét lo¹t c¸c yÕu tè thuéc vÒ thÓ chÕ. Kinh nghiÖm thµnh c«ng ë c¸c nÒn kinh tÕ §«ng ¸ cho thÊy, kh«ng nªn vµ kh«ng thÓ t¸ch rêi c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch t¨ng tr­ëng vµ c¸c chÝnh s¸ch t¹o lËp c«ng b»ng. §iÒu quan träng nhÊt lµ t¹o ®­îc mét c¬ chÕ mµ t¨ng tr­ëng vµ gi¶m bÊt b×nh ®¼ng lµ kÕt qu¶ ®ång thêi vµ lµ ®iÒu kiÖn hç trî lÉn nhau. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i víi ®Æc tr­ng c¬ b¶n lµ ®êi sèng kinh tÕ d©n chñ kÕt hîp víi vai trß h­íng dÉn vµ ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc lµ c¬ chÕ ®¶m b¶o gi¶i quyÕt tèt nhÊt mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng vµ c«ng b»ng x· héi. Tuy nhiªn, vai trß ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc trªn thùc tÕ lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p. Vai trß ®ã ph¶i ®­îc hiÓu lµ sù hç trî nh÷ng khiÕm khuyÕt cña thÞ tr­êng th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh vÜ m« h¬n lµ lµm thay ®æi hoÆc can thiÖp trùc tiÕp vµo c¸c quan hÖ thÞ tr­êng. C¸c chÝnh s¸ch mµ chÝnh phñ c¸c n­íc ®¹t ®­îc thµnh tùu cao trong t¨ng tr­ëng vµ gi¶m bÊt b×nh ®¼ng lµ mét tæ hîp c¸c biÖn ph¸p ®iÒu tiÕt. Tæ hîp nµy kh¸c nhau theo tõng n­íc vµ trong thêi kú ë mçi n­íc. V× vËy, khi xem xÐt kinh nghiÖm cña c¸c n­íc nµy ph¶i chó ý ®Æc biÖt ®Õn hoµn c¶nh lÞch sö vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi n­íc. Kh«ng cã mét khu«n mÉu chung cho tÊt c¶ c¸c n­íc. Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh – tiÒn tÖ ë khu vùc ch©u ¸ b¾t ®Çu tõ nöa cuèi n¨m 1997 ®· ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò ®èi víi m« h×nh §«ng ¸. V× vËy, kh«ng nªn tuyÖt ®èi ho¸ nh÷ng thµnh qu¶ mµ c¸c nÒn kinh tÕ nµy ®· ®¹t ®­îc trong ba thËp niªn qua. Song còng kh«ng nªn cho r»ng nh÷ng thÇn kú ®ã lµ ¶o ¶nh mÆc dï giê ®©y b¶n th©n c¸c nÒn kinh tÕ nµy ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh m¹nh mÏ vµ tõ bá mét sè biÖn ph¸p vèn ®· ®­a chóng tíi thµnh c«ng. §ã lµ do nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö míi ®ßi hái. ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu cao trong t¨ng tr­ëng kinh tÕ qua h¬n 10 n¨m ®æi míi, ®êi sèng sè ®«ng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt, gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo cã tiÕn bé, trong c«ng b»ng x· héi ®ang tõng b­íc ®­îc xo¸ bá. ChÕ ®é ph©n phèi g¾n víi thµnh qu¶ vµ hiÖu qu¶ lao ®éng ®· t¹o ra nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ t¹o ra c«ng b»ng. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c c¬ quan Liªn hîp quèc cã mÆt ë Hµ Néi, th× “ViÖt Nam gi¶m ®­îc mét nöa tû lÖ hé ®ãi nghÌo trong thËp niªn võa qua lµ ®iÒu gÇn nh­ ch­a cã n­íc nµo ®¹t ®­îc”. Tuy nhiªn, sù ph©n tÝch còng nh­ quan s¸t thùc tÕ cho thÊy møc ®é bÊt b×nh ®¼ng trong ph©n phèi thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­, c¸c vïng còng gia t¨ng. §iÒu nµy liªn quan ®Õn nh÷ng khëi ®iÓm kh¸c nhau gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­ vµ c¸c vïng. H¬n n÷a møc ®é bÊt b×nh ®¼ng còng ph¶n ¸nh quy luËt chung cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lµ bÊt b×nh ®¼ng t¨ng lªn lóc ®Çu vµ chØ gi¶m xuèng sau khi ®· ®¹t ®­îc t¨ng tr­ëng æn ®Þnh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. §iÒu ®¸ng quan t©m ë ®©y lµ nh÷ng mÐo mã trong ph©n phèi thµnh qu¶ t¨ng tr­ëng, ®Æc biÖt lµ n¹n tham nhòng, sÏ c¶n trë qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng tiÕp theo. Tµi liÖu tham kh¶o + Theo La C«n: Hoa kú – Liªn minh ch©u ¢u víi toµn cÇu ho¸. T¹p chÝ Ch©u Mü ngµy nay, sè 1-2000, tr.24 + Theo Vò Khoan: vÒ s¶n xuÊt vËt chÊt trong thÕ kû XX. T¹p chÝ Céng s¶n sè 14, th¸ng 12-1999, tr 18-19 + Theo NguyÔn §øc B×nh: §«i ®iÒu suy nghÜ vÒ vËn mÖnh cña CNXH. T¹p chÝ Céng s¶n sè 13, th¸ng 7-2000, tr.13 + Xem §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII. Nxb Sù thËt, Hµ Néi 1991, tr.73 + §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII. Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1996, tr.113 + Theo b¸o Nh©n D©n ngµy 16-12-1999 + B¸o Lao §éng ngµy 13-10-2000