Mục lục
Trang
Lời nói đầu 2
Chương I. Lý luận chung về con người 3
1.Quan điểm của các nhà triết học trước Mác về con người 3
2.Quan điểm của chủ nghĩa Mác về con người 5
2.1.Con người là một thực thể sinh học xã hội 5
2.2.Con người là tổng hoà các mối quan hệ xã hội 5
2.3. Mối quan hệ giữa cá nhân và xã hội 7
2.4. Quan hệ giữa quần chúng nhân dân và lãnh tụ 9
Chương II. Vai trò của con người 10
1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và vai trò của con người 10
2. Vai trò của con người Việt Nam hiện nay 12
2.1. Mặt tích cực của con người Việt Nam 15
2.2. Hạn chế của con người Việt Nam 16
2.3. Giải pháp phát triển con người Việt Nam trong thời đại mới 17
2.3.1. Khai thác hợp lý và có hiệu quả nguồn lực con ng¬ười 17
2.3.2. Đào tạo trước đòi hỏi của kinh tế tri thức 18
2.3.3. Cải cách giáo dục để đẩy nhanh công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước 20
Kết luận 22
Tài liệu tham khảo 24
Lời nói đầu
Việt Nam tiến hành xây dựng chủ nghĩa xã hội từ nền kinh tế còn phổ biến là sản xuất nhỏ, ruộng đất canh tác bình quân đầu người thấp, tài nguyên khoáng sản tuy đa dạng phong phú, song trữ lượng không lớn như nhiều nước khác, cơ sở vật chất – kỹ thuật còn nghèo, lại bị chiến tranh tàn phá nặng nề, đang đứng trước nguy cơ tụt hậu ngày càng xa hơn về kinh tế, khoa học, kỹ thuật so với các nước phát triển. Vì vậy, nền kinh tế muốn phát triển nhanh, mạnh và bền vững, thì phải phát huy tốt mọi nguồn lực, nhưng quan trọng nhất là phải biết phát huy nguồn lực con người.
Ngày nay, nhiều nước đang tiến vào làn sóng văn minh mới, với nền sản xuất hiện đại, khoa học, kỹ thuật công nghệ tiên tiến. Nhiều nước cách đây mấy chục năm có điểm xuất phát thấp hơn Việt Nam, nhưng họ đã phát triển nhanh chóng nhờ có chiến lược phù hợp, có những chính sách khôn ngoan, năng động. Nhiều quốc gia vốn cũng nghèo về tài nguyên khoáng sản, nhưng nhờ biết phát huy yếu tố con người, đặt con người ở vị trí trung tâm trong chiến lược phát triển kinh tế- xã hội, nên đã vươn lên đuổi kịp và vượt các nước khác.
Trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội hiện nay, đảng ta xác định nhiệm vụ công nghiệp hoá, hiện đại hoá là nhiệm vụ hàng đầu thì vai trò của con người là quan trọng nhất. Con người là chủ thể sáng tạo của lịch sử. Trong CMXHCN con người là yếu tố quyết định vừa là điểm xuất phát vừa là mục đích của một chính sách kinh tế – xã hội. Xây dựng xã hội chủ nghĩa là xây dựng một xã hội mà ở đó có đủ những điều kiện vật chất và tinh thần.
Trên cơ sở vận dụng khoa học và sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin về con người tại hội nghị lần thứ tư của ban chấp hành trung ương khoá VII, Đảng ta đã đề ra và thông qua nghị quyết về việc phát triển con người Việt Nam toàn diện với tư cách là “động lực của sự nghiệp xây dựng xã hội mới đồng thời là mục tiêu của chủ nghĩa xã hội”. Đó là “con người phát triển cao về trí tuệ, cường tráng về thể chất, phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức”.
24 trang |
Chia sẻ: lvcdongnoi | Lượt xem: 5472 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Tư tưởng Hồ Chí Minh về con người và vai trò của con người, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Môc lôc
Trang
Lêi nãi ®Çu 2
Ch¬ng I. Lý luËn chung vÒ con ngêi 3
1.Quan ®iÓm cña c¸c nhµ triÕt häc tríc M¸c vÒ con ngêi 3
2.Quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi 5
2.1.Con ngêi lµ mét thùc thÓ sinh häc x· héi 5
2.2.Con ngêi lµ tæng hoµ c¸c mèi quan hÖ x· héi 5
2.3. Mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi 7
2.4. Quan hÖ gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô 9
Ch¬ng II. Vai trß cña con ngêi 10
1. T tëng Hå ChÝ Minh vÒ con ngêi vµ vai trß cña con ngêi 10
2. Vai trß cña con ngêi ViÖt Nam hiÖn nay 12
2.1. MÆt tÝch cùc cña con ngêi ViÖt Nam 15
2.2. H¹n chÕ cña con ngêi ViÖt Nam 16
2.3. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam trong thêi ®¹i míi 17
2.3.1. Khai th¸c hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ nguån lùc con ngêi 17
2.3.2. §µo t¹o tríc ®ßi hái cña kinh tÕ tri thøc 18
2.3.3. C¶i c¸ch gi¸o dôc ®Ó ®Èy nhanh c«ng nghiÖp hãa,
hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc 20
KÕt luËn 22
Tµi liÖu tham kh¶o 24
Lêi nãi ®Çu
ViÖt Nam tiÕn hµnh x©y dùng chñ nghÜa x· héi tõ nÒn kinh tÕ cßn phæ biÕn lµ s¶n xuÊt nhá, ruéng ®Êt canh t¸c b×nh qu©n ®Çu ngêi thÊp, tµi nguyªn kho¸ng s¶n tuy ®a d¹ng phong phó, song tr÷ lîng kh«ng lín nh nhiÒu níc kh¸c, c¬ së vËt chÊt – kü thuËt cßn nghÌo, l¹i bÞ chiÕn tranh tµn ph¸ nÆng nÒ, ®ang ®øng tríc nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa h¬n vÒ kinh tÕ, khoa häc, kü thuËt so víi c¸c níc ph¸t triÓn. V× vËy, nÒn kinh tÕ muèn ph¸t triÓn nhanh, m¹nh vµ bÒn v÷ng, th× ph¶i ph¸t huy tèt mäi nguån lùc, nhng quan träng nhÊt lµ ph¶i biÕt ph¸t huy nguån lùc con ngêi.
Ngµy nay, nhiÒu níc ®ang tiÕn vµo lµn sãng v¨n minh míi, víi nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, khoa häc, kü thuËt c«ng nghÖ tiªn tiÕn. NhiÒu níc c¸ch ®©y mÊy chôc n¨m cã ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp h¬n ViÖt Nam, nhng hä ®· ph¸t triÓn nhanh chãng nhê cã chiÕn lîc phï hîp, cã nh÷ng chÝnh s¸ch kh«n ngoan, n¨ng ®éng. NhiÒu quèc gia vèn còng nghÌo vÒ tµi nguyªn kho¸ng s¶n, nhng nhê biÕt ph¸t huy yÕu tè con ngêi, ®Æt con ngêi ë vÞ trÝ trung t©m trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi, nªn ®· v¬n lªn ®uæi kÞp vµ vît c¸c níc kh¸c.
Trong c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi hiÖn nay, ®¶ng ta x¸c ®Þnh nhiÖm vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ nhiÖm vô hµng ®Çu th× vai trß cña con ngêi lµ quan träng nhÊt. Con ngêi lµ chñ thÓ s¸ng t¹o cña lÞch sö. Trong CMXHCN con ngêi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh võa lµ ®iÓm xuÊt ph¸t võa lµ môc ®Ých cña mét chÝnh s¸ch kinh tÕ – x· héi. X©y dùng x· héi chñ nghÜa lµ x©y dùng mét x· héi mµ ë ®ã cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ tinh thÇn.
Trªn c¬ së vËn dông khoa häc vµ s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c – Lªnin vÒ con ngêi t¹i héi nghÞ lÇn thø t cña ban chÊp hµnh trung ¬ng kho¸ VII, §¶ng ta ®· ®Ò ra vµ th«ng qua nghÞ quyÕt vÒ viÖc ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam toµn diÖn víi t c¸ch lµ “®éng lùc cña sù nghiÖp x©y dùng x· héi míi ®ång thêi lµ môc tiªu cña chñ nghÜa x· héi”. §ã lµ “con ngêi ph¸t triÓn cao vÒ trÝ tuÖ, cêng tr¸ng vÒ thÓ chÊt, phong phó vÒ tinh thÇn, trong s¸ng vÒ ®¹o ®øc”.
Ch¬ng I. Lý luËn chung vÒ con ngêi
1. Quan ®iÓm cña c¸c nhµ triÕt häc tríc M¸c vÒ con ngêi
Khi ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò con ngêi c¸c nhµ triÕt häc ®Òu tù hái: Thùc chÊt con ngêi lµ g× vµ ®Ó t×m c¸ch tr¶ lêi c©u hái ®ã ph¶i gi¶i quyÕt hµng lo¹t m©u thuÉn troch chÝnh con ngêi. Khi ph©n tÝch c¸c nhµ triÕt häc cæ ®¹i coi con ngêi lµ mét tiÓu vò trô, lµ mét thùc thÓ nhá bÐ trong thÕ giíi réng lín, b¶n chÊt con ngêi lµ b¶n chÊt vò trô. Con ngêi lµ vËt cao quý nhÊt trong trêi ®Êt, lµ chóa tÓ cña mu«n loµi. ChØ ®øng sau thÇn linh. Con ngêi ®îc chia lµm hai phÇn lµ phÇn x¸c vµ phÇn hån. Chñ nghÜa duy t©m vµ t«n gi¸o th× cho r»ng: PhÇn hån lµ do thîng ®Õ sinh ra; quy ®Þnh, chi phèi mäi ho¹t ®éng cña phÇn x¸c, linh hoßn con ngêi tån t¹i m·i m·i. Chñ nghÜa duy vËt th× ngîc l¹i hä cho r»ng phÇn x¸c quyÕt ®Þnh vµ chi phèi phÇn hån, kh«ng cã linh hån nµo lµ bÊt tö c¶, vµ qu¸ tr×nh nhËn thøc ®ã kh«ng ngõng ®îc ph¸t hiÖn. Cµng ngµy c¸c nhµ triÕt häc t×m ra ®îc b¶n chÊt cña con ngêi vµ kh«ng ngõng kh¾c phôc lý luËn tríc ®ã.
TriÕt häc thÕ kû XV - XVIII ph¸t triÓn quan ®iÓm triÕt häc vÒ con ngêi trªn c¬ së khoa häc tù nhiªn ®· kh¾c phôc vµ b¾t ®Çu ph¸t triÓn. Chñ nghÜa duy vËt m¸y mãc coi con ngêi nh mét bé m¸y vËn ®éng theo mét quy luËt cæ. Häc chñ nghÜa duy t©m chñ quan vµ thuyÕt kh«ng thÓ biÕt mét mÆt coi c¸i t«i vµ c¶m gi¸c cña c¸i t«i lµ trung t©m s¸ng t¹o ra c¸i kh«ng t«i, mÆt kh¶ cho r»ng c¸i t«i kh«ng cã kh¶ n¨ng vît qu¸ c¶m gi¸c cña m×nh nªn vÒ b¶n chÊt lµ nhá bÐ yÕu ít, phô thuéc ®Êng tíi cao. C¸c nhµ triÕt häc thuéc mét mÆt ®Ò cao vai trß s¸ng t¹o cña lý tÝnh ngêi, mÆt kh¸c coi con ngêi lµ s¶n phÈm cña tù nhiªn vµ hoµn c¶nh.
C¸c nhµ triÕt häc cæ ®iÓn ®øc, tõ Cart¬ ®Õn Heghen ®· ph¸t triÓn quan ®iÓm triªt häc vÒ con ngêi theo híng cña chñ nghÜa duy t©m. §Æc biÖt Heghen quan niÖm con ngêi lµ hiÖn th©n cña ý niÖm tuyÖt ®èi lµ con ngêi ý thøc vµ do ®ã ®êi sèng con ngêi chØ ®îc xem xÐt vÌ mÆt tinh thÇn Song Heghen còng lµ ngêi ®Çu tiªn th«ng qua viÖc xem xÐt c¬ chÕ ho¹t ®éng cña ®êi sèng tinh thÇn mµ ph¸t hiÖn ra quy luËt vÒ sù ph¸t triÓn cña ®êi sèng tinh thÇn c¸ nh©n. §ång thêi Heghen còng ®· nghiªn cøu b¶n chÊt qu¸ tr×nh t duy kh¸i qu¸t c¸c quy luËt c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh ®ã.
Sau khi ®o¹n tuyÖt víi chñ nghÜa duy t©m Heghen, ph¬ b¸ch ®· phª ph¸n tÝnh siªu tù nhiªn, phi thÓ x¸c trong quan niÖm triÕt häc Heghen, «ng quan niÖm con ngêi lµ s¶n phÈm c¶u tù nhiªn, cã b¶n n¨ng tù nhiªn, lµ con ngêi sinh häc trùc quan, phô thuéc vµo hoµn c¶nh, «ng ®· sö dông thµnh tùu cña khoa häc tù nhiªn ®Ó chøng minh mèi liªn hÖ kh«ng thÓ chia c¾t cña t duy víi nh÷ng qu¸ tr×nh vËt chÊt diÔn ra trong c¬ thÓ con ngêi, song khi gi¶i thÝch con ngêi trong mèi liªn hÖ céng ®ång th× ph¬ b¸ch l¹i r¬i vµo lËp trêng cña chñ nghÜa duy t©m.
Tãm l¹i: C¸c quan niÖm triÕt häc nãi trªn ®· ®i ®Õn nh÷ng c¸c thøc lý luËn xem xÐt ngêi mét c¸ch trõu tîng. §ã lµ kÕt qu¶ cña viÖc tuyÖt ®èi ho¸ phÇn hån thµnh con ngêi trõu tîng. Tù ý thøc cßn chñ nghÜa duy vËt trùc quan th× tuyÖt ®èi ho¸ phÇn x¸c thµnh con ngêi trõu tîng. Sinh häc, tuy nhiªn hä vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ, c¸c quan niÖm nãi trªn ®Òu cha chó ý ®Çy ®ñ ®Õn b¶n chÊt con ngêi.
2. Quan ®iÓm chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi
2.1. Con ngêi lµ mét thùc thÓ sinh häc x· héi
Theo chñ nghÜa M¸c - Lªnin con ngêi lµ kh¸i niÖm chØ nh÷ng c¸ thÓ ngêi nh mét chØnh thÓ trong sù thèng nhÊt gi÷a mÆt sinh häc vµ mÆt x· héi cña nã.
Con ngêi lµ s¶n phÈm cña sù tiÕn ho¸ l©u dµi tõ giíi tù nhiªn vµ giíi sinh vËt. Do vËy nhiÒu quy luËt sinh vËt häc cïng tån t¹i vµ t¸c ®éng ®Õn con ngêi. §Ó tån t¹i víi t c¸ch lµ mét con ngêi tríc hÕt con ngêi còng ph¶i ¨n, ph¶i uèng... §iÒu ®ã gi¶i thÝch v× sao M¸c cho r»ng co ngêi tríc hÕt ph¶i ¨n, mÆc ë råi míi lµm chÝnh trÞ.
2.2. Con ngêi lµ tæng hoµ cña nh÷ng mèi quan hÖ x· héi
M¸c vµ Anghen nhiÒu lÇn kh¼ng ®Þnh l¹i quan ®iÓm cña nh÷ng nhµ triÕt häc ®i tríc r»ng. Con ngêi lµ mét bé phËn cña giíi tù nhiªn, lµ mét ®éng vËt x· héi, nhng kh¸c víi hä, M¸c, Anghen; xem xÐt mÆt tù nhiªn cña con ngêi, nh ¨n, ngñ, ®i l¹i, yªu thÝch... Kh«ng cßn hoµn mang tÝnh tù nhiªn nh ë con vËt mµ ®· ®îc x· héi ho¸. M¸c viÕt: “B¶n chÊt cña con ngêi kh«ng ph¶i lµ mét c¸i trõu tîng cè h÷u cña c¸ nh©n riªng biÖt. Trong tÝnh hiÖn thùc cña nã b¶n chÊt cña con ngêi lµ tæng hoµ cña nh÷ng mèi quan hÖ x· héi” con ngêi lµ sù kÕt hîp gi÷a mÆt tù nhiªn vµ mÆt x· héi nªn M¸c nhiÒu lÇn ®· so s¸nh con ngêi víi con vËt, so s¸nh con ngêi víi nh÷ng con vËt cã b¶n n¨ng gÇn gièng víi con ngêi... Vµ ®Ó t×m ra sù kh¸c biÖt ®ã. M¸c ®· chØ ra sù kh¸c biÖt ë nhiÒu chç nh chØ cã con ngêi lµm ra t liÖu sinh ho¹t cña m×nh, con ngêi biÕn ®æi tù nhiªn theo quy luËt cña tù nhiªn, con ngêi lµ thíc ®o cña v¹n vËt, con ngêi s¶n xuÊt ra c«ng cô s¶n xuÊt... LuËn ®iÓm xem con ngêi lµ sinh vËt biÕt chÕ t¹o ra c«ng cô s¶n xuÊt ®îc xem lµ luËn ®iÓm tiªu biÓu cña chñ nghÜa M¸c vÒ con ngêi.
1. S®d, t.3, tr. 11
LuËn ®iÓm cña M¸c coi “B¶n chÊt cña con ngêi lµ tæng hoµ c¸c quan hÖ x· héi” M¸c hoµn toµn kh«ng cã ý phñ nhËn vai trß cña c¸c yÕu tè vµ ®Æc ®iÓm sinh häc cña con ngêi, «ng chØ ®èi lËp luËn ®iÓm coi con ngêi ®¬n thuÇn nh mét phÇn cña giíi tù nhiªn cßn bá qua, kh«ng nãi g× ®Õn mÆt x· héi cña con ngêi. Khi x¸c ®Þnh b¶n chÊt cña con ngêi tríc hÕt M¸c nªu bËt c¸i chung, c¸i kh«ng thÓ thiÕu vµ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh lµm cho con ngêi trë thµnh mét con ngêi. Sau, th× khi nãi ®Õn “Sù ®Þnh híng hîp lý vÒ mÆt sinh häc” Lªnin còng chØ b¸c bá c¸c yÕu tè x· héi thêng xuyªn t¸c ®éng vµ ¶nh hëng to lín ®èi víi b¶n chÊt vµ sù ph¸t triÓn cña con ngêi. ChÝnh Lªnin còng ®· kh«ng t¸n thµnh quan ®iÓm cho r»ng mä ngêi ®Òu ngang nhau vÒ mÆt sinh häc. ¤ng viÕt “thùc hiÖn mét sù b×nh ®¼ng vÒ søc lùc vµ tµi n¨ng con ngêi th× ®ã lµ mét ®iÒu ngu xuÈn... Nãi tíi b×nh ®¼ng th× ®ã lu«n lu«n lµ sù b×nh ®¼ng x· héi, b×nh ®¼ng vÒ ®Þa vÞ chØ kh«ng ph¶i lµ sù b×nh ®¼ng vÒ thÓ lùc vµ trÝ lùc cña c¸ nh©n” .
§Ó kh¼ng ®Þnh cho tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö cña x· héi loµi ngêi lµ sù thay thÕ lÉn nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi, M¸c ®· nãi tíi viÖc lÊy sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña con ngêi lµm thíc ®o chung cho sù ph¸t triÓn x· héi, M¸c cho r»ng xu híng chung cña tiÕn tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö ®îc quy ®Þnh bëi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi bao gåm con ngêi vµ nh÷ng c«ng cô lao ®éng do con ngêi t¹o ra, sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi, tù nã ®· nãi lªn tr×nh ®é ph¸t triÓn cña x· héi qua viÖc con ngêi ®· chiÕm lÜnh x· héi vµ sö dông ngµy cµng nhiÒu lùc lîng tù nhiªn víi t c¸ch lµ c¬ së vËt chÊt cho ho¹t ®éng sèng cña chÝnh con ngêi vµ quyÕt ®Þnh quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong s¶n xuÊt. S¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn tÝnh chÊt x· héi ho¸ ngµy cnµg t¨ng. ViÖc tiÕn hµnh s¶n xuÊt tËp thÓ b»ng lùc lîng cña toµn x· héi vµ sù ph¸t triÓn míi cña nÒn s¶n xuÊt do nã mang l¹i sÏ cÇn ®Õn nh÷ng con ngêi hoµn toµn míi. Nh÷ng con ngêi cã n¨ng lùc ph¸t triÓn toµn diÖn vµ ®Õn lît nã, nÒn s¶n xuÊt sÏ t¹o nªn nh÷ng con ngêi míi, sÏ lµm nªn nh÷ng thµnh viªn trong x· héi cã kh¶ n¨ng sö dông mét c¸ch toµn diÖn n¨ng lùc ph¸t triÓn cña m×nh theo M¸c "ph¸t triÓn s¶n xuÊt v× sù phån vinh cña x· héi, v× cuéc sèng tèt ®Ñp h¬n cho mçi thµnh viªn trong céng ®ång x· héi vµ ph¸t triÓn con ngêi toµn diÖn lµ mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt ®Ó lµm t¨ng thªm nÒn s¶n xuÊt x· héi" ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng con ngêi ph¸t triÓn toµn diÖn h¬n n÷a, M¸c coi sù kÕt hî chÆt chÏ gi÷a ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn con ngêi lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh mÏ ®Ó c¶i biÕn x· héi.
1. V.I.Lªnin: Toµn tËp, Nxb. TiÕn bé, Matxcova, 1978, t.45, tr. 110-111
2. C.M¸c vµ Ph. ¨ngghen: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1995, t.3, tr.29
Con ngêi kh«ng chØ lµ chñ thÓ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt lµ yÕu tè hµng ®Çu, yÕu tè ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong lùc lîng s¶n xuÊt cña x· héi mµ h¬n n÷a, con ngêi cßn ®ãng vai trß lµ chñ thÓ ho¹t ®éng cña qu¸ tr×nh lÞch sö. Th«ng qua ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chËt con ngêi s¸ng t¹o ra lÞch sö cña m×nh, lÞch sö 7cña x· héi loµi ngoµi. Tõ ®ã quan niÖm ®ã M¸c kh¼ng ®Þnh sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt x· héi cã ý nghÜa lµ sù ph¸t triÓn phong phó b¶n chÊt con ngêi, coi nh lµ mét môc ®Ých tù th©n. Bëi vËy theo M¸c ý nghÜa lÞch sö môc ®Ých cao c¶ cña sù ph¸t triÓn x· héi lµ ph¸t triÓn con ngêi toµn diÖn, n©ng cao n¨ng lùc vµ phÈm gi¸ con ngêi, gi¶i phãng con ngêi, lo¹i trõ ra khái cuéc sèng con ngêi ®Ó con ngêi ®îc sèng víi cuéc sèng ®Ých thùc. Vµ bíc quan träng nhÊt trªn con ®êng ®ã lµ gi¶i phãng con ngêi vÒ mÆt x· héi.
2.3. Mèi quan hÖ gi÷a c¸ nh©n vµ x· héi
Con ngêi tån t¹i qua nh÷ng c¸ nh©n ngêi, mçi c¸ nh©n ngêi lµ mét chØnh thÓ ®¬n nhÊt gåm mét hÖ thèng nh÷ng ®Æc ®iÓm cô thÓ kh«ng lÆp l¹i, kh¸c biÖt víi nh÷ng c¸ nh©n kh¸c vÒ c¬ chÕ, t©m lý, tr×nh ®é…
X· héi bao giê còng do c¸c c¸ nh©n hîp thµnh. Nh÷ng c¸ nh©n nµy sèng vµ ho¹t ®éng trong nh÷ng nhãm céng ®ång, tËp ®oµn x· héi kh¸c nhau do ®iÒu kiÖn lÞch sö quy ®Þnh. Trong mèi quan hÖ víi gièng loµi, tøc lµ trong mèi quan hÖ víi x· héi, c¸ nh©n biÓu hiÖn ra víi t c¸ch sau:
- C¸ nh©n lµ ph¬ng thøc tån t¹i cña gièng loµi "ngêi". Kh«ng cã con ngêi nãi chung, loµi ngêi nãi chung tån t¹i c¶m tÝnh.
- C¸ nh©n lµ c¸ thÓ ngêi riªng rÏ, lµ phÇn tö t¹o thµnh céng ®ång x· héi, lµ mét chØnh thÓ toµn vÑn cã nh©n c¸ch.
- C¸ nh©n ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn chØ trong quan hÖ x· héi. Nhng x· héi thay ®æi theo tiÕn tr×nh lÞch sö c¸ nh©n lµ mét hiÖn tîng cã tÝnh lÞch sö. Mçi thêi kú lÞch sö cã mét "kiÓu x· héi cña c¸ nh©n" mang tÝnh ®Þnh híng vÒ thÕ giíi quan, ph¬ng ph¸p luËn cho ho¹t ®éng cña con ngêi trong thêi kú lÞch sö cô thÓ ®ã.
NÕu nh c¸ nh©n lµ kh¸i niÖm ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a c¸ thÓ víi gièng loµi, sù kh¸c biÖt biÓu hiÖn ra bªn ngoµi cña c¸ nh©n nµy víi c¸ nh©n kh¸c th× nh©n c¸ch lµ kh¸i niÖm ®Ó chØ sù kh¸c biÖt nh÷ng yÕu tè bªn trong riªng biÖt víi toµn bé ho¹t ®éng sèng cña nã, cña c¸ nh©n nµy víi c¸ nh©n kh¸c. Nh©n c¸ch lµ néi dung, tr¹ng th¸i, tÝnh chÊt, xu híng bªn trong riªng biÖt cña mçi c¸ nh©n. §ã lµ thÕ giíi cña "c¸i t«i" do t¸c ®éng tæng hîp cña c¸c yÕu tè c¬ thÓ vµ x· héi riªng biÖt t¹o nªn. Mçi c¸ nh©n "dÊn th©n" vµo cuäc sèng, tiÕp thu vµ chuyÓn nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña x· héi vµo bªn trong m×nh, thùc hiÖn qu¸ tr×nh so s¸nh läc bá, tù ®¸nh gi¸, tù t¹o nªn thÕ giíi riªng cña m×nh. §©ylµ qu¸ tr×nh kÐp, x· héi ho¸ c¸ nh©n vµ c¸ nh©n ho¸ x· héi, c¸ nh©n x· häi vµ c¸ nh©n nh©n c¸ch lµ thèng nhÊt. Víi nh©n c¸ch riªng, mçi c¸ nh©n cã kh¶ n¨ng ý thøc vÒ m×nh, lµm chñ cuéc sèng cña m×nh, tù lùa chän chøc n¨ng, niÒm vui vµ tr¸ch nhiÖm ho¹t ®éng cô thÓ trong x· héi.
VÊn ®Ò c¸ nh©n, nh©n c¸ch kh«ng gi¶i quyÕt mét c¸ch khoa häc nÕu kh«ng cã ph¬ng híng triÕt häc râ rµng gi¶i quyÕt mèi quan hÖ c¸ nh©n vµ x· héi. Mèi quan hÖ nµy ®îc gi¶i quyÕt liªn tiÕp th«ng qua tËp thÓ c¬ së. Nã t¹o thµnh mét bé phËn hÕt søc quan träng cña mét c¬ thÓ x· héi hoµn chØnh. C¸ nh©n cã nh©n c¸ch gia nhËp vµo tËp thÓ nh lµ bé phËn cña c¸i toµn thÓ, thÓ hiÖn b¶n s¾c cña m×nh th«ng qua ho¹t ®éng tËp thÓ, nhng kh«ng "hoµ tan" vµo tËp thÓ. §©y lµ mèi quan hÖ biÖn chøng bao hµm mÉu thuÉn c¸ nh©n vµ tËp thÓ. Tuú theo tÝnh chÊt vµ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn ®ã mµ mèi quan hÖ nµy cã thÓ duy tr× ph¸t triÓn hoÆc tan r·.
Mèi quan hÖ c¸ nh©n vµ x· héi lµ mèi quan hÖ biÖn chøng, t¸c ®éng nhau, trong ®ã x· héi gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. NÒn t¶ng cña quan hÖ nµy lµ quan hÖ lîi Ých. Thùc chÊt cña viÖc tæ chøc trËt tù x· héi lµ s¾p xÕp c¸c quan hÖ lîi Ých sao cho kh¸ch th¸c ®îc cao nhÊt kh¶ n¨ng cña mçi thµnh viªn vµo c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ, x· héi vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lªn tr×nh ®é cao h¬n. X· héi lµ ®iÒu kiÖn, lµ m«i trêng, lµ ph¬ng thøc ®Ó lîi Ých c¸ nh©n ®îc thùc hiÖn. C¸ nh©n kh«ng chØ lµ s¶n phÈm cña x· héi mµ cßn lµ chñ thÓ cña sù ph¸t triÓn x· héi, cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ ho¹t ®éng x· héi kh¸c. Víi t c¸ch lµ chñ thÓ cña lÞch sö, c¸ nh©n hµnh ®éng kh«ng ph¶i riªng rÏ mµ víi t c¸ch lµ mét bé phËn cña tËp thÓ x· héi (gia ®×nh, giai cÊp, d©n téc, nh©n d©n). Nh©n d©n lµ céng ®ång lín nhÊt, trong ®ã c¸ nh©n hµnh ®éng nh chñ thÓ lÞch sö. C¸ nh©n chØ ®îc h×nh thµnh ph¸t triÓn trong x· héi, trong tËp thÓ. Sù t¸c ®éng c¸ nh©n vµ x· héi mang h×nh thøc ®Æc thï tuú thuéc vµo c¸c chÕ ®é x· héi vµ tr×nh ®é v¨n minh kh¸c nhau.
2.4. Quan hÖ gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô
Mèi quan hÖ gi÷a quÇn chóng nh©n d©n víi l·nh tô lµ quan hÖ biÖn chøng. TÝnh biÖn chøng cña mèi quan hÖ trªn biÓu hiÖn:
Thø nhÊt, tÝnh thèng nhÊt gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô. Kh«ng cã phong trµo c¸ch m¹ng cña quÇn chóng nh©n d©n, kh«ng cã c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n, th× còng kh«ng thÓ xuÊt hiÖn l·nh tô. Nh÷ng c¸c nh©n u tó, nh÷ng l·nh tô kiÖt xuÊt lµ s¶n phÈm cña thêi ®¹i, v× vËy, hä sÏ lµ nh©n tè quan träng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña phong trµo quÇn chóng.
Thø hai, quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô thèng nhÊt trong môc ®Ých vµ lîi Ých cña m×nh. Sù thèng nhÊt vÒ c¸c môc tiªu cña c¸ch m¹ng, cña hµnh ®éng c¸ch m¹ng gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô do chÝnh quan hÖ lîi Ých quy ®Þnh. Lîi Ých biÓu hiÖn trªn nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau: lîi Ých kinh tÕ, lîi Ých chÝnh trÞ, lîi Ých v¨n ho¸…Quan hÖ lîi Ých lµ cÇu nèi liÒn, lµ néi lùc ®Ó liªn kÕt c¸c c¸ nh©n còng nh quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô víi nhau thµnh mét khèi thèng nhÊt vÒ ý chÝ vµ hµnh ®éng. Lîi Ých ®ã v©nj ®äng ph¸t triÓn tuú thuéc vµo thêi ®¹i, vµo ®iÑa vÞ lÞch sö cña giai cÊp cÇm quyÒn mµ l·nh tô lµ ®¹i biÓu, phô thuéc vµo kh¶ n¨ng nhËn thøc vµ vËn dông ®eer gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¸ nh©n, c¸c giai cÊp vµ tÇng líp x· héi. Tõ ®ã, cã thÓ thÊy r»ng, møc ®é thèng nhÊt vÒ lîi Ých lµ c¬ së quy ®Þnh sù thèng nhÊt vÒ nhËn thøc vµ hµnh ®éng gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô trong lÞch sö.
Thø ba, sù kh¸c biÖt gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ l·nh tô biÓu hiÖn trong vai trß kh¸c nhau cña sù t¸c ®éng ®Õn lÞch sö. Tuy cïng ®ãng vai trß quan träng ®èi víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö x· héi, nhng quÇn chóng nh©n d©n lµ lùc lîng quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn, cßn l·nh tô lµ ngêi ®Þnh híng, dÉn d¾t phong trµo, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lÞch sö.
Bëi vËy, quan hÖ gi÷a quÇn chóng nh©n d©n vµ vÜ nh©n l·nh tô lµ biÖn chøng, võa thèng nhÊt võa kh¸c biÖt.
Ch¬ng II. Vai trß cña con ngêi
1. T tëng Hå ChÝ Minh vÒ con ngêi vµ vai trß cña con ngêi
- Con ngêi lµ vèn quý nhÊt, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng
Theo Hå ChÝ Minh, lÞch sö lµ do quÇn chóng nh©n d©n s¸ng t¹o ra, chø kh«ng ph¶i do vµi ba c¸ nh©n anh hïng nµo, v× vËy chóng ta ph¶i yªu d©n, quý d©n, träng d©n, v× “cã d©n lµ cã tÊt c¶”. Ngêi nãi: “Trong bÇu trêi kh«ng g× quý b»ng nh©n d©n. Trong thÕ giíi, kh«ng g× m¹nh b»ng lùc lîng ®oµn kÕt cña nh©n d©n”. Do ®ã, “trong x· héi kh«ng cã g× tèt ®Ñp, vÎ vang b»ng phôc vô cho lîi Ých cña nh©n d©n”.
Tõ ®ã, ta thÊy næi lªn ë Hå ChÝ Minh mét tÊm lßng yªu th¬ng v« h¹n ®èi víi con ngêi, mét niÒm tin m·nh liÖt vµo søc m¹nh vµ phÈm gi¸ con ngêi, mét ý chÝ kiªn quyÕt ®Êu tranh ®Ó gi¶i phãng con ngêi khái ¸p bøc, bÊt c«ng, ®ãi nghÌo, l¹c hËu. Còng cã thÓ coi ®ã lµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña chñ nghÜa nh©n v¨n Hå ChÝ Minh.
Con ngêi võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc cña c¸ch m¹ng.
1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2002, t.9, tr.114
2. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2002, t.10, tr.115
T tëng Hå ChÝ Minh vÒ con ngêi hoµn toµn xa l¹ víi c¸c quan ®iÓm xem con ngêi nh lµ c«ng cô, nh lµ ph¬ng tiÖn. Mäi chÝnh s¸ch t¨ng trëng kinh tÐ, ph¸t triÓn v¨n ho¸ cña Hå ChÝ Minh ®Òu híng tíi con ng¬i×. Ngêi nãi :”Ph¶i ®em hÕt søc d©n, tµi d©n, cña d©n ®Ó lµm lîi cho d©n”, “dùa vµo lùc lîng cña d©n, tinh thÇn cña d©n ®Ó g©y h¹nh phóc cho d©n”, “chñ nghÜa x· héi lµ nh»m n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n vµ do nh©n d©n tù x©y dùng lÊy”. Qua ®ã, cã thÓ thÊy, trong t tëng Hå ChÝ Minh, con ngêi-môc tiªu vµ con ngêi-®éng lùc lµ thèng nhÊt, v× d©n vµ do d©n lµ thèng nhÊt. §Ó ph¸t huy vai trß ®éng lùc cña con ngêi, Hå ChÝ Minh ®· ®Ò cËp ®Õn mét hÖ thèng néi dung vµ biÖn ph¸p (vËt chÊt vµ tinh thÇn) nh»m t¸c ®éng vµo c¸i ®éng c¬ thóc ®Èy tÝnh tÝch cùc ho¹t ®éng cña con ngêi ®ång thêi, còng chØ ra nh÷ng néi dung vµ biÖn ph¸p lµm triÖt tiªu c¸c trë lùc nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn theo híng tiÕn bé. Trong hÖ thèng c¸c ®éng lùc chÝnh trÞ-tinh thÇn, Hå ChÝ Minh chó träng tríc hÕt dÕn gi¸o dôc chñ nghÜa yªu níc, lý tëng x· héi chñ nghÜa, ®¹o ®øc c¸ch m¹ng…®ång thêi kh«ng coi nhÑ vai trß t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè tinh thÇn kh¸c, nh v¨n ho¸, khoa häc, ph¸p luËt…®Æc biÖt, Ngêi chó träng ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, coi “thùc hµnh d©n chñ lµ c¸i ch×a kh¸ v¹n n¨ng cã thÎ gi¶i quyÕt mäi khã kh¨n”.
Lµ nhµ duy vËt macxit, Hå ChÝ Minh hiÓu hµnh ®éng cña con ngêi lu«n g¾n liÒn víi nhu cÇu vµ lîi Ých cña hä, v× vËy, ®i ®«i víi c¸c biÖn ph¸p chÝnh trÞ-tinh thÇn, Hå ChÝ Minh kh«ng coi nhÑ hay bá qua c¸c ®éng lùc vËt chÊt, khÐo lÐo kÕt hîp c¸c lo¹i ®éng lùc víi nhau, t¹o søc m¹nh tæng hîp, thóc ®Èy tÝnh n¨ng ®éng c¸ch m¹ng cña con ngêi. Ngêi t«n träng vµ khuyÕn hkhÝch lîi Ých c¸ nh©n chÝnh ®¸ng cña ngêi lao ®éng, chñ tr¬ng kÕt hîp ba lîi Ých, sao cho “Nhµ níc, hîp t¸c x· vµ x· viªn cïng cã lîi”. Nhng muèng khai th«ng ®éng lùc th× ph¶i kh¾c phôc trë lùc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña con ngßi, tron ®ã “c¨n bÖnh mÑ” cùc kú nguy hiÓm lµ chña nghÜa c¸ nh©n ph¶i ®îc phª ph¸n m¹nh mÏ, kiªn quyÕt tÈy trõ.
-T tëng vÒ chiÕn lîc “tr¨m n¨m trång ngêi”.
Tõ quan ®iÓm vÒ con ngêi ®Õn quan ®iÓm vÒ chiÕn lîc “trång ngêi” lµ mét bíc ph¸t triÓn hîp logic cña t tëng trݪt häc Hå ChÝ Minh. §Ó thùc hiÖn chiÕn lîc kinh tÕ-x· héi th× chiÕn lîc con ngêi ph¶i ®i tríc mét bíc. Tõ rÊt ssím, Ngêi ®· nªu ra mét luËn ®iÓm næi tiÕng: “Muèn x©y dùng chñ nghÜa x· héi th× tríc hÕt cÇn cã nh÷ng con ngêi XHCN”. Do ®ã, “v× lîi Ých mêi n¨m th× ph¶i trång c©y, v× lîi Ých tr¨m n¨m th× ph¶i trång ngêi”. “Båi dìng thÕ hÖ c¸ch m¹ng cho ®êi sau lµ mét viÖc rÊt quan träng vµ rÊt cÇn thiÕt” (Di chóc). Quan ®iÓm “trång ngêi” cña Hå ChÝ Minh rÊt toµn diÖn vµ phong phó, ë mçi thêi kú c¸ch m¹ng. Ngêi nªu ra nh÷ng yªu cÇu kh¸c nhau. Bíc vµo thêi kú x©y dùng chñ nghÜa x· héi, Ngêi nhÊn m¹nh ®Õn c¸c yªu cÇu sau ®©y:
1. Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2002, t.10, tr.123
+Cã ®¹o ®øc c¸ch m¹ng cÇn, kiÖm, liªm, chÝnh, chÝ c«ng v« t, kh«ng tham «, l·ng phÝ, quan liªu, cã ý thøc lµm chñ vµ tinh thÇn tËp thÓ.
+cã ý chÝ häc hái, kh«ng ngõng v¬n lªn lµm chñ nh÷ng thµnh tùu v¨n ho¸, khoa häc –kü thuËt, nh÷ng hiÓu biÕt míi cña thêi ®¹i. cã tinh thÇn t×m tßi, nghiªn cøu, s¸ng t¹o, nh¹y bÐn víi c¸i míi, biÕt vËn dông nã vµo thùc tÕ c«ng t¸c ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt lîng, hiÖu qu¶. T tëng Hå ChÝ Minh vÒ con ngßi vµ chiÕn lîc trång ngêi lµ mét hÖ thèng chÆt chÏ, phong phó, võa khoa häc, võa c¸ch m¹ng, lµ mét bé phËn hîp thµnh cña t tëng triÕt häc Hå ChÝ Minh, mét ®ãng gãp quan träng vµo viÖc lµm phong phó triÕt häc vÒ con ngêi cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin.
2. Vai trß cña con ngêi ViÖt Nam hiÖn nay
Sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë níc ta ®ßi hái ngoµi m«i trêng chÝnh trÞ æn ®Þnh, ph¶i cã nh÷ng nguån lùc cÇn thiÕt nh : nguån lùc con ngêi, vèn, tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¬ së vËt chÊt kü thuËt, vÞ trÝ ®Þa lý... C¸c nguån lùc nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau cïng tham gia vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa nhng víi møc ®é kh¸c nhau trong ®ã nguån lùc con ngêi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh.
Vai trß nguån lùc con ngêi quan träng nh thÕ nµo ®· ®îc chøng minh trong lÞch sö kinh tÕ cña nh÷ng níc t b¶n ph¸t triÓn nh NhËt B¶n, Mü.
Ngµy nay, ®èi víi nh÷ng níc l¹c hËu ®i sau, kh«ng thÓ ph¸t triÓn nhanh chãng nÕu kh«ng tiÕp thu nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt- c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cña c¸c níc ph¸t triÓn. Nhng kh«ng ph¶i cø nhËp c«ng nghÖ tiªn tiÕn b»ng mäi gi¸ mµ kh«ng cÇn tÝnh ®Õn yÕu tè con ngêi, cßn nhí r»ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña níc ngoµi khi ®îc tiÕp thu sÏ ph¸t huy t¸c dông tèt hay bÞ l·ng phÝ thËm chÝ bÞ ph¸ ho¹i lµ hoµn toµn phô thuéc vµo hµnh vi cña con ngêi khi sö dông chóng. §ã lµ mét ®iÒu rÊt ®¸ng lu ý.
Nh mäi quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi, sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam còng ph¶i phô thuéc vµo nguån lùc con ngêi vµ do nguån lùc nµy quyÕt ®Þnh. Bëi nh÷ng lÝ do sau:
Thø nhÊt, c¸c nguån lùc kh¸c nh vèn tµi nguyªn thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa lý... chØ tån t¹i díi d¹ng tiÒm n¨ng chóng, chØ ph¸t huy t¸c dông vµ cã ý nghÜa tÝch cùc khi ®îc kÕt hîp víi nguån lùc con ngêi th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ngêi. Bëi lÏ con ngêi lµ nguån lùc duy nhÊt biÕt t duy cã trÝ tuÖ vµ cã ý chÝ, biÕt lîi dông c¸c nguån lùc kh¸c vµ g¾n kÕt chóng l¹i víi nhau, t¹o thµnh mét søc m¹nh tæng hîp cïng t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh CNH-H§H ph¸t triÓn kinh tÕ. C¸c nguån lùc kh¸c ®Òu lµ kh¸ch thÓ chÞu sù c¶i t¹o vµ khai th¸c cña con ngêi, v× thÕ cho nªn hÕt th¶y chóng ®Òu phôc vô cho nhu cÇu, lîi Ých con ngêi nÕu hä biÕt c¸ch t¸c ®éng vµ chi phèi. Do ®ã trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh lùc lîng s¶n xuÊt, ngêi lao ®éng lµ yÕu tè quan träng nhÊt, lµ lùc lîng s¶n xuÊt hµng ®Çu cña nh©n lo¹i.
- Thø hai, c¸c nguån kh¸c lµ h÷u h¹n, cã thÓ bÞ khai th¸c c¹n kiÖt, trong khi ®ã nguån lùc con ngêi lµ v« tËn. Nã kh«ng chØ t¸i sinh vµ tù sinh s¶n vÒ mÆt sinh häc mµ cßn tù ®æi míi kh«ng ngõng nÕu biÕt ch¨m lo, båi dìng vµ khai th¸c hîp lÝ. §ã lµ c¬ së lµm lµm cho n¨ng lùc nhËn thøc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña con ngêi ph¸t triÓn kh«ng ngõng, nhê vËy con ngêi ®· biÕt lµm chñ tù nhiªn, kh¸m ph¸ ra nhiÒu nguån tµi nguyªn míi, ph¸t minh ra nhiÒu c«ng cô s¶n xuÊt hiÖn ®¹i h¬n, ®a x· héi chuyÓn tõ thÊp ®Õn cao.
- Thø ba, trÝ tuÖ con ngêi cã søc m¹nh v« cïng to lín mét khi nã ®îc vËt thÓ hãa, trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp. Sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt vµ c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ®ang dÉn nÒn kinh tÕ cña c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµ vËn ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ cña trÝ tuÖ. G׬ ®©y søc m¹nh cña trÝ tuÖ ®· ®¹t ®Õn møc mµ nhê nã con ngêi cã thÓ s¸ng t¹o ra nh÷ng ngêi m¸y “ b¾t chíc’’ hay “pháng theo’’ nh÷ng ®Æc tÝnh trÝ tuÖ cña chÝnh con ngêi. Râ rµng lµ b»ng nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i do chÝnh bµn tay khèi ãc con ngêi lµm ra mµ ngµy nay nh©n lo¹i ®îc chøng kiÕn nhiÒu biÕn ®æi thÇn kú tríc c¶ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh.
- Thø t, kinh nghiÖm nhiÒu níc vµ thùc tiÔn cña chÝnh níc ta cho thÊy sù thµnh c«ng cña ph¸t triÓn kinh tÕ phô thuéc chñ yÕu vµo viÖc ho¹ch ®Þnh ®êng lèi chÝnh s¸ch còng nh c¸ch tæ chøc thùc hiÖn cña con ngêi. C¬ cÊu lao ®éng cÇn cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ph¶i bao gåm : c¸c chÝnh kh¸ch, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c häc gi¶, c¸c nhµ kinh doanh, nhµ kü thuËt vµ c«ng nghÖ, c¸c c«ng nh©n lµnh nghÒ...NÕu kh«ng cã c¸c nhµ chÝnh kh¸ch, c¸c häc gi¶ th× khã cã thÓ cã ®îc nh÷ng chiÕn lîc nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ®óng ®¾n. NÕu kh«ng cã c¸c nhµ kinh doanh th× còng sÏ kh«ng cã nh÷ng ngêi sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn nh©n lùc c«ng nghÖ. Sù thiÕu v¾ng, kÐm cái cña mét trong c¸c bé phËn cÊu thµnh nh©n lùc trªn sÏ cã h¹i cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc.
Qua toµn bé ph©n tÝch trªn ®©y, ta cã thÓ ®i ®Õn kÕt luËn r»ng nguån lùc con ngêi cã vai trß quyÕt ®Þnh cho sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc. Do vËy, muèn ph¸t trriÓn kinh tÕ thµnh c«ng th× ph¶i ®æi míi c¬ b¶n c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t cho c¸c ngµnh khoa häc, v¨n hãa, y tÕ, gi¸o dôc ë ViÖt Nam nh»m ph¸t triÓn nguån lùc con ngêi. §©y lµ nhiÖm vô lín nhÊt vµ còng ®îc coi lµ khã kh¨n nhÊt trong c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay.
2.1. MÆt tÝch cùc cña con ngêi ViÖt Nam
Thø nhÊt, theo kÕt qu¶ điêu tra cña Bé L§ TBXH c«ng bè ngµy 25 th¸ng 10 c¶ níc hiÖn cã 39.489 ngh×n ngêi tõ 15 tuæi trë lªn ®ang cã viÖc lµm æn ®Þnh, khu vùc thµnh thÞ 9.182 ngh×n ngêi, khu vùc n«ng th«n cã 30.307 nghnf ngêi. Nh vËy tØ lÖ lao ®oäng cã viÖc lµm: 97,24% tØ lÖ thÊt nghiÖp 2,76%.
Thø hai, ViÖt Nam cã tû träng t¬ng ®èi cao vÒ lao ®éng trÎ, phÇn lín cã äc vÊn phæ th«ng, ngay c¶ ë n«ng th«n. §©y lµ mét tiÒn ®Ò quan träng t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp thu c¸c kiÕn thøc kü n¨ng nghÒ nghiÖp, kÓ c¶ nh÷ng ngµnh nghÒ míi. Lùc lîng lao ®oäng cã tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô ®îc ®µo t¹o tong ®èi lín (so víi c¸c níc cã thu nhËp nh níc ta). TÝnh ®Õn n¨m 2001 lùc lîng lao ®éng cã chuyªn m«n kü thuËt lªn tíi 22,2% cã kho¶ng gÇn 1 triÖu ngêi tèt nghiÖp §¹i häc, Cao ®¼ng ®ã cßn cha kÓ tíi 120.000 ngêi cã b»ng th¹c sü vµ tiÕn sü.
Thø ba, chóng ta cã mét lîng t¬ng ®èi lín ngêi ViÑt soãng ë níc ngoµi, tËp trung chñ yÕu ë ch©u ¢u, ch©u Mü vµ ¤xtraylia; tron ®ã tØ lÖ ngêi cãc tr×nh ®é cao vÒ chuyªn m«n vµ nghiÖp vô lµ ®¸ng kÓ (trªn 300000 ngêi). §©y lµ mét nguån lùc quan träng gãp phÇn ph¸t triÓn ®Êt níc, lµ cÇu nèi gi÷a ViÖt Nam vµ thÕ giíi vÒ mÆt chuyÓn giao tri thøc, c«ng nghÖ vµ c¸c quan hÖ quèc tÕ.
Thø t, ®ã lµ b¶n tÝnh hiÕu häc, th«ng minh cÇn cï lao ®éng cña con ngêi ViÑt Nam. TruyÒn thèng ®ã cÇn ®îc nu«i dìng va ph¸t huy lµm c¬ së cho viÖc n¾m b¾t, tiÕp thu vµ vËn dông mét c¸ch nhanh chãng, s¸ng t¹o nh÷ng ph¸t minh, s¸ng kiÕn khoa häc cña nh©n lîi phôc vô cho sù nghÖp ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña ®Êt níc. TÝnh céng ®oßng, ý thøc tr¸ch nhiÖm víi coäng ®oßng ®îc ph¸t huy m¹nh mÏ sÏ cã thÓ hç trî ®¾c lùc kh«ng chØ cho viÖc truyÒn b¸ tay nghÒ, kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp, hç trî nhau t×m kiÕm c«ng ¨n viÖc lµm, gãp phÇn lµm gi¶m søc Ðp vÒ lao ®éng hiÖn nay. D©n téc ViÖt Nam cßn cã truyÒn thoèng biÕt chÞu ®îng gian khæ ®Ó tiÕt kiÖm, tÝch luü cho ®Çu t më réng, t¹o dùng c¬ ®å cho m×nh vµ cho nÒn kinh tÕ níc nhµ nãi chung.
2.2. H¹n chÕ cña con ngêi ViÖt Nam
Thø nhÊt, sè ngêi lao ®éng ®îc ®µo t¹o qu¸ Ýt chØ chiÕm 20% tæng sè lao ®«ng. 77,71% lao ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®ång nghÜa víi con sè trªn lµ tû lÖ qua ®µo t¹o hÕt søc h¹n chÕ, íc tÝnh hiÖn nay níc ta sè lao ®éng cha qua ®µo t¹o chiÕm 51,74% (häc vÊn tõ tiÓu häc trë xuèng). V× vËy trong n«ng nghÖp mét lao ®éng cña ta chØ nu«i ®îc 3 ®Õn 5 ngêi, trong khi chØ sè nµy ë c¸c nøoc ph¸t triÓn lµ 20 ®Õn 30 ngêi. §©y lµ trë ng¹i lín nhÊt khi tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ táng n«ng nghiÖp trong kinh tÕ n«ng th«n nãi riªng vµ trong c¶ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung.
Thø hai, ®äi ngò c¸n bé khoa häc trÎ qu¸ Ýt. Qua ®iÒu tra ë 17 trêng ®¹i häc th× sè c¸n bé gi¶ng d¹y ®íi 35 tuæi chØ cã 8%. PhÇn lín nh÷ng tri thøc cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc ®ang lµ nh÷ng chuyªn gia ®µu nghµnh ®· ë ®é tuæi 55 ®Õn 60. H¬n 60% phã tiÕn sÜ vµ tiÕn sÜ, h¬n 70% gi¸o s vµ h¬n 990% gi¸o s ®Òu ë ®é tuæi nµy. Trong khi ®ã sinh viªn giái sau khi tèt nghiÖp ®Òu kh«ng muèn ë l¹i trßng. V× vËy viÖc chuÈn bÞ cho ®éi ngò trÝ thøc kÕ cËn sÏ gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n.
Thø ba, viÖc bè trÝ sö dông c¸n bé trong nhiÒu viÖc bÊt hîp lý gi÷a c¸c vïng, c¸c ngµnh: 80% c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ lµm viÖc t¹i Hµ Néi, ë thµnh phè Hå ChÝ Minh chØ cã 12%. §a sè c¸c c¸n bé khoa häc cña ta lµm viÖc trong c¸c viÖn nghiªn cøu, c¸c trêng häc, cßn trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt th× rÊt Ýt. Ch¼ng h¹n, trong c¸c ngµnh n«ng l©m ng nghiÖp chØ cã 8,1% c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ 6,49% c¸n bé cã tr×nh ®é sau ®¹i häc. Trong khi cã tíi 34% c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ 55,47% tr×nh ®é sau ®¹i häc lµm viÖc trong c¸c ngµnh khoa häc tù nhiªn vµ kha häc x· héi. Nh×n vµo mét sè níc trong khu vùc, c¸n bé khoa häc lµm viÖc trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt chiÕm tØ lÖ rÊt cao nh Th¸i Lan:58%, Hµn Quèc: 48%, NhËt B¶n: 64%. ChÝnh viÖc ph©n bè lùc lîng lao ®éng kh«ng lîp lý nµy g©y nªn hiÖn tîng thõa thiÕu gi¶ t¹o, g©y ra n¹n thÊt nghiÖp ®Æc biÖt trong lao ®éng tri thøc. Qua ®iÒu tra, trªn c¶ níc sè sinh viªn ra trêng cã viÖc lµm chiÕm 70%. Trong khi ®ã nhiÒu vïng, nhiÒu miÒn nhÊt lµ miÒn nói vïng s©u vïng xa l¹i thiÕu c¸n bé khoa häc kü thuËt. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ mét mÆt do sinh viªn ra trßng muèn ë l¹i c«ng t¸c t¹i c¸c thµnh phè, khu c«ng nghÖp, n¬i kinh tÕ ph¸t triÓn ®Ó cã thu nhËp cao h¬n vµ ®iÒu kiÖn viÖc lµm tèt h¬n, mÆt kh¸c chóng ta cha cã chÝnh s¸ch thu hót ®Ó ®iÒu chØnh sù ph©n bè nµy.
Thø t, thÓ chÊt, søc khoÎ cña thanh niªn ViÖt Nam cßn r¸t nhiÒu h¹n chÕ. Sù ph¸t triÓn vÒ ph¬ng diÖn sinh lý vµ thÓ lùc dêng nh ch÷ng l¹i.
Thø n¨m, ngêi lao ®éng níc ta nãi chung cha cã nÕp lao ®éng c«ng nghiÖp, quen theo kiÓu s¶n xuÊt nhá, lao ®éng gi¶n ®¬n cßn gß bã trong nÕp sèng ph¬ng ®«ng, cha truyÒn con nèi. ChÝnh v× thÕ mµ cho tíi tËn thÕ kû 20 c«ng cô lµm viÖc ë c¸c bÔ lß rÌn B¾c Ninh vÉn kh«ng kh¸c bao nhiªu víi c«ng cô ®· rÌn cµy cuèc vµ vò khÝ ®¸nh giÆc ¢n thêi Th¸nh Giãng, c¸c c« g¸i Hµ §«ng vÉn dÖt lôa trªn c¸c khung cöi mµ c¸ch ®©y 900 n¨m c¸c c« g¸i triÒu Lý ®· sö dông.
2.3. Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam trong thêi ®¹i míi
2.3.1. Khai th¸c hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ nguån lùc con ngêi
a) T¹o viÖc lµm cho ngêi lao ®éng
- Tríc hÕt thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ thóc ®Èy nã ph¸t triÓn lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó t¹o viÖc lµm.
- §Æc biÖt quan t©m t¹o viÖc lµm trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp n«ng th«n.
b) Tæ chøc lao ®éng x· héi hîp lý, khai th¸c tèt n¨ng lùc ngêi lao ®éng
ChÝnh s¸ch tuyÓn dông vµ sö dông ph¶i g¾n víi c¬ chÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
T¨ng vèn ®Çu t t¹o viÖc lµm, ph¸t triÓn thÞ trêng lao ®éng vµ më réng xuÊt khÈu lao ®éng.
-Môc tiªu x· héi ph¶i t¹o ra ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan thuËn lîi ®Ó mäi ngêi ®Òu cã c¬ héi t×m kiÕm viÖc lµm.
-ChÝnh s¸ch tuyÓn dông vµ sö dông lao ®éng ph¶Ø g¾n víi c¬ chÕ thÞ trêng cã sù híng dÉn qu¶n lý cña nhµ níc
-Cã chÝnh s¸ch h÷u hiÖu ®Ó thu hót lao ®éng ®· qua ®µo t¹o ®Õn lµm viÖc ë c¸c vïng n«ng th«n vµ miÒn nói.
-Thùc hiÖn chÝnh s¸ch cÇu hiÒn khai th¸c triÖt ®Ó lao ®éng trÝ tuÖ.
-B¶o ®¶m sù phï hîp chÝnh x¸c trong tuyÓn dông, ®¸nh gi¸ s¾p xÕp ®Ò b¹t c¸n bé, v× c¸n bé lµ c¸Ý gèc cña c«ng viÖc.
2.3.2. §µo t¹o tríc ®ßi hái cña kinh tÕ tri thøc
Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc – kü thuËt hiÖn ®¹i víi ®Æc trng lµ c¸ch m¹ng tri thøc, c¸ch m¹ng th«ng tin ph¸t triÓn nh vò b·o, ®ang t¹o ra nh÷ng thay ®æi m¹nh mÏ, s©u s¾c trong mäi ho¹t ®éng cña x· héi loµi ngêi, tõ c¸ch s¶n xuÊt kinh doanh, tæ chøc qu¶n lý, ®Õn quan hÖ x· héi, v¨n hãa, lèi sèng, lµm thay ®æi c¶ nh÷ng kh¸i niÖm vµ ph¬ng ph¸p t duy. X· héi th«ng tin, nÒn kinh tÕ tri thøc ®ang h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, loµi ngêi ®ang bíc vµo nÒn v¨n minh trÝ tuÖ. Con ngêi ph¶i cã ®ñ n¨ng lùc ®Ó thÝch nghi vµ thóc ®Èy xu thÕ ph¸t triÓn ®ã. Níc nµo kh«ng cã nguån nh©n lùc tµi n¨ng sÏ bÞ g¹t ra ngoµi lÒ. Trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi ®ang diÔn ra mét cuéc c¶i c¸ch gi¸o dôc s©u réng ®Ó thÝch øng víi sù ph¸t triÓn míi.
Nh©n tè c¬ b¶n nhÊt ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tri thøc lµ nguån nh©n lùc chÊt lîng cao dùa trªn nÒn gi¸o dôc tiªn tiÕn. Kinh tÕ tri thøc cã nhiÒu kh¸c biÖt c¬ b¶n so víi kinh tÕ c«ng nghiÖp, do ®ã ®ßi hái ph¶i ®æi míi, c¶i c¸ch nÒn gi¸o dôc. Bëi v×, thø nhÊt, trong nÒn kinh tÕ tri thøc vèn tri thøc trë thµnh yÕu tè quan träng nhÊt cña s¶n xuÊt, h¬n c¶ lao ®éng vµ tµi nguyªn; gi¸o dôc - ®µo t¹o víi chøc n¨ng t¹o ra vµ nh©n lªn vèn tri thøc trë thµnh ngµnh s¶n xuÊt c¬ b¶n nhÊt. Do ®ã, vÞ trÝ, vai trß cña gi¸o dôc thay ®æi c¬ b¶n.
Thø hai, s¸ng t¹o ®· trë thµnh ®éng lùc quan träng nhÊt. NÕu nh trong nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp hiÖn nay, n¨ng lùc c¹nh tranh vµ viÖc t¹o ra gi¸ trÞ míi chñ yÕu lµ do hoµn thiÖn, tèi u hãa c¸i ®· cã, th× trong nÒn kinh tÕ tri thøc viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh chñ yÕu lµ do s¸ng t¹o ra c¸i míi. C¸i cã gi¸ trÞ nhÊt lµ c¸i cha biÕt, c¸i ®· biÕt th× dÇn sÏ mÊt ®i. Con ngêi kh«ng cã n¨ng lùc th× kh«ng cã chç ®øng trong nÒn kinh tÕ tri thøc.
Thø ba tèc ®é ®æi míi rÊt nhanh. Trong nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp, s¶n phÈm cã thÓ tÝnh b»ng thËp kû, con trong nÒn kinh tÕ tri thøc, chu kú tÝnh b»ng n¨m, thËm chÝ b»ng th¸ng. S¶n phÈm míi t¨ng lªn kh«ng ngõng, vßng ®êi c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm rót ng¾n, tèc ®é ®æi míi ngµy cµng t¨ng nhanh trong tÊt c¶ c¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp. Tèc ®é trë thµnh c¸i trªn hÕt, ngêi ta lµm viÖc theo tèc ®é cña t duy. C¸c doanh nghiÖp buéc ph¶i ®æi míi, doanh nghiÖp nµo kh«ng kÞp thêi ®æi míi sÏ bÞ tiªu vong. Cø mçi s¸ng chÕ míi ra ®êi lµ xuÊt hiÖn mét doanh nghiÖp míi, ®ã lµ nh÷ng doanh nghiÖp s¸ng t¹o, doanh nghiÖp khoa häc.
Ho¹t ®éng chÝnh trong nÒn kinh tÕ tri thøc lµ t¹o ra, truyÒn b¸ vµ sö dông tri thøc. T¹o ra tri thøc lµ môc ®Ých cña c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu s¸ng t¹o do nh÷ng ngêi ®îc ®µo t¹o tèt tiÕn hµnh. TruyÒn b¸ tri thøc tøc lµ nh©n lªn vèn tri thøc, lµm cho vèn tri thøc x· héi t¨ng lªn nhanh chãng, ®ã chÝnh lµ nhiÖm vô chñ yÕu cña gi¸o dôc. Gi¸o dôc gãp phÇn vµo viÖc t¹o ra tri thøc ®ång thêi gãp phÇn qu¶ng b¸ tri thøc. V× vËy, ngêi ta coi gi¸o dôc lµ ngµnh s¶n xuÊt c¬ b¶n nhÊt trong nÒn kinh tÕ tri thøc. Sö dông tri thøc lµ qu¸ tr×nh ®æi míi, biÕn tri thøc thµnh gi¸ trÞ, ®a tri thøc vµo trong ho¹t ®éng x· héi cña con ngêi. §ã còng lµ nhiÖm vô cña gi¸o dôc ®Æc biÖt lµ gi¸o dôc thêng xuyªn. Trong thêi ®¹i c¸ch m¹ng th«ng tin, c¸ch m¹ng tri thøc qu¸ tr×nh t¹o ra tri thøc, truyÒn b¸ tri thøc vµ sö dông tri thøc kh«ng cßn lµ qu¸ tr×nh kÕ tiÕp nhau mµ trë thµnh ®an xen nhau, t¬ng t¸c nhau; vµ c¸i quan träng nhÊt lµ sö dông tri thøc, biÕn tri thøc thµnh gi¸ trÞ. Gi¸o dôc ph¶i t¹o ra con ngêi cã tri thøc vµ biÕt sö dông tri thøc trong ho¹t ®éng thùc tiÔn ®Ó t¹o ra nhiÒu gi¸ trÞ míi.
2.3.3. C¶i c¸ch gi¸o dôc ®Ó ®Èy nhanh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc
§¶ng ta tõ rÊt sím ®· quan t©m ®Õn sù nghiÖp gi¸o dôc - ®µo t¹o, coi gi¸o dôc - ®µo t¹o cïng víi khoa häc – c«ng nghÖ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu. §Õn nay ®· cã h¬n 20% sè ngêi lao ®éng qua ®µo t¹o trong sè ®ã cã kho¶ng 1,5 triÖu ngêi tèt nghiÖp ®¹i häc vµ cao ®¼ng: 14 ngh×n tiÕn sÜ vµ 16 ngh×n th¹c sÜ. Tr×nh ®é häc vÊn cña ®éi ngò c«ng nghiÖp kü thuËt ®îc n©ng cao kh¸ nhanh. Nguån nh©n lùc Êy ®· gãp phÇn lín cho c«ng cuéc ®æi míi vµ ph¸t triÓn ®Êt níc ta trong nh÷ng n¨m qua. Tuy nhiªn tríc yªu cÇu héi nhËp nÒn kinh tÕ tri thøc toµn cÇu hãa, yªu cÇu “®i t¾t ®ãn ®Çu”, ®Èy nhanh vµ rót ng¾n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa, nguån nh©n lùc hiÖn cã cña níc ta cßn nhiÒu yÕu kÐm, bÊt cËp. So víi c¸c níc trong khu vùc, nguån nh©n lùc cña níc ta cßn thua kÐm vÒ sè lîng, c¬ cÊu còng nh vÒ tr×nh ®é, n¨ng lùc.
§Ó gi¸o dôc thùc sù lµ quèc s¸ch hµng ®Çu, tríc hÕt Nhµ níc ph¶i cã chÝnh s¸ch träng dông nh©n tµi, thùc sù coi “hiÒn tµi lµ nguyªn khÝ quèc gia”, t¹o ®iÒu kiÖn lµm viÖc thuËn lîi, ph¸t huy n¨ng lùc cña nh÷ng c¸n bé giái, ®Çu ®µn trong c¸c lÜnh vùc (khoa häc – c«ng nghÖ, qu¶n lý kinh doanh, v¨n häc – nghÖ thuËt, c¸c nghÖ nh©n…). Thùc hiÖn viÖc ®¸nh gi¸ ®óng vµ tr¶ thï lao xøng ®¸ng víi kÕt qu¶ lao ®éng s¸ng t¹o cña ®éi ngò tri thøc, kh«ng ®Ó lÉn lén ngêi cã tµi víi kÎ bÊt tµi; cã chÝnh s¸ch tÝch cùc ®Ó khuyÕn khÝch c¸n bé khoa häc tiÕn th©n b»ng nh÷ng cèng hiÕn do n¨ng lùc chuyªn m«n cña m×nh. X©y dùng vµ thùc hiÖn c¬ chÕ ®¸nh gi¸, tuyÓn chän, sö dông, sµng läc hîp lý; thêng xuyªn gi¸o dôc chÝnh trÞ, ®¹o ®øc, kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng toµn diÖn cña ®éi ngò trÝ thøc. Cã sö dông tèt th× míi cã gi¸o dôc tèt. Cã träng dông ngêi tµi th× míi cã nhiÒu ngêi tµi.
NÒn gi¸o dôc níc ta ph¶i thùc sù ®æi míi ®Ó ®¶m b¶o ®µo t¹o ®îc mét thÕ hÖ trÎ cã ®ñ n¨ng lùc lµm chñ ®Êt níc. Kh«ng cã nÒn gi¸o dôc tèt th× kh«ng t¹o dùng ®îc néi sinh vÒ khoa häc – c«ng nghÖ ®Ó trô v÷ng trong xu thÕ héi nhËp vµ toµn cÇu hãa hiÖn nay nh»m ph¸t triÓn nhanh ®Êt níc.
NÒn gi¸o dôc ph¶i thùc hiÖn ®îc ba nhiÖm vô c¬ b¶n.
Mét lµ, n©ng cao mÆt b»ng d©n trÝ, mçi ngêi d©n ®Òu cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t vµ vËn dông nh÷ng tri thøc míi cÇn thiÕt cho c«ng viÖc cña m×nh. MÆt b»ng d©n trÝ ph¶i theo kÞp møc c¸c níc tiªn tiÕn trong khu vùc.
Hai lµ, ph¶i ®µo t¹o ®îc nguån nh©n lùc cã chÊt lîng cao thÝch nghi víi sù ®æi míi vµ ph¸t triÓn nhanh, ®¸p øng ®îc nhu cÇu rót ng¾n qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa dùa vµo tri thøc.
Ba lµ, ph¶i ch¨m lo båi dìng vµ ph¸t triÓn ®éi ngò nh©n tµi. NÕu ®Õn n¨m 2010 níc ta kh«ng cã ®îc Ýt nhÊt mét v¹n c¸c chuyªn giái, ®Çu ®µn trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc th× khã t¹o ®îc bíc chuyÓn biÕn m¹nh mÏ trong ph¸t triÓn kinh tÕ theo híng dùa vµo tri thøc.
§i ®«i víi viÖc n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc, cÇn ph¸t triÓn nhanh quy m« gi¸o dôc. §Èy nhanh phæ cËp gi¸o dôc trung häc c¬ së vµo tríc n¨m 2010, phæ cËp gi¸o dôc trung häc vµo n¨m 2015, n©ng sè n¨m ®i häc b×nh qu©n cña ngêi trong ®é tuæi lao ®éng lªn 9 n¨m vµo n¨m 2010, lªn 12 n¨m vµo n¨m 2020. N©ng tû lÖ sinh viªn ®¹i häc, cao ®¼ng trªn mét v¹n d©n ngang víi c¸c níc xung quanh. Ph¸t triÓn hÖ thèng häc tËp suèt ®êi vµ x©y dùng x· héi häc tËp lµ nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu ®Ó båi dìng nh©n lùc cho c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa rót ng¾n dùa trªn tri thøc. HÖ thèng gi¸o dôc cã tr¸ch nhiÖm t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ngêi ë bÊt cø ®©u, bÊt cø lóc nµo còng cã thÓ tham gia häc tËp n©ng cao tr×nh ®é ®Ó theo kÞp sù ph¸t triÓn cña thêi ®¹i.
Thùc hiÖn tèt chñ tr¬ng x· héi hãa gi¸o dôc. Huy ®éng søc m¹nh cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ, mäi tæ chøc c¸ nh©n tham gia ph¸t triÓn gi¸o dôc; ®ång thêi ph¸t huy vai trß cña Nhµ níc trong viÖc h×nh thµnh x· héi häc tËp vµ chÕ ®é häc tËp suèt ®êi. Thùc hiÖn chñ tr¬ng ®a d¹ng hãa c¸c lo¹i h×nh trêng líp, c¸c h×nh thøc ®µo t¹o. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n vµ nh©n d©n tham gia ph¸t triÓn hÖ thèng gi¸o dôc ngoµi c«ng lËp; khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ë níc ngoµi ®Çu t ph¸t triÓn gi¸o dôc – ®µo t¹o ë níc ta. §a d¹ng hãa ph¶i ®i ®«i víi chuÈn hãa. Coi träng c¶ gi¸o dôc c¬ b¶n vµ gi¸o dôc ®¹i häc; c¶ gi¸o dôc cho mäi ngêi vµ gi¸o dôc tinh hoa. NhiÖm vô cÊp b¸ch lµ ph¶i tiÕn hµnh ngay mét cuéc c¸ch m¹ng toµn diÖn trong gi¸o dôc, c¶i c¸ch triÖt ®Ó, s©u s¾c c¶ vÒ môc tiªu, néi dung, ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y, hÖ thèng gi¸o dôc vµ ph¬ng thøc tæ chøc qu¶n lý gi¸o dôc – ®µo t¹o.
Më réng quan hÖ hîp t¸c gi¸o dôc – ®µo t¹o víi níc ngoµi. CÇn më réng giao lu vÒ gi¸o dôc víi c¸c níc, tiÕp cËn víi nh÷ng m« h×nh gi¸o dôc tiªn tiÕn nhÊt, ®Ó vËn dông s¸ng t¹o vµo níc ta. Cã chÝnh s¸ch tuyÓn cö ®«ng ®¶o gi¸o viªn, sinh viªn ®i häc tËp , nghiªn cøu ë c¸c níc ph¸t triÓn vµ thu hót nhiÒu gi¸o s, chuyªn gia níc ngoµi vµo níc ta gi¶ng d¹y, nghiªn cøu, trao ®æi kinh nghiÖm.
KÕt luËn
Tãm l¹i, vai trß cña con ngßi trong sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam lµ v« cïng quan träng. C¸i quý nhÊt trong nguån tµi nguyªn con ngêi lµ trÝ tuÖ, v× nguån tµi nguyªn trÝ tuÖ kh«ng cã giíi h¹n. TÝnh v« tËn cña nguån tiÒm n¨ng trÝ tuÖ lµ nÒn t¶ng ®Ó con ngêi nhËn thøc tÝnh v« tËn cña thÕ giíi vËt chÊt, tiÕp tôc nghiªn cøu nh÷ng nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn cßn v« tËn nhng cha ®îc khai th¸c vµ sö dông, ph¸t hiÖn ra nh÷ng tÝnh n¨ng míi cña nh÷n d¹ng tµi nguyªn ®ang sö dông hoÆc s¸ng t¹o ra nh÷ng nguån tµi nguyªn míi vèn kh«ng cã s½n trong tù nhiªn, nh»m phôc vô cho sù ph¸t triÓn cña x· héi trong nh÷ng ®iÒu kiÖn míi. Bëi vËy cã thÓ nãi, trÝ tuÖ con ngêi lµ nguån lùc v« tËn cña sù ph¸t triÓn x· héi.
§ång thêi, nguån lùc ph¸t triÓn cña x· héi, tríc hÕt vµ quan träng h¬n c¶ còng chÝnh lµ con ngêi – nguån tiÒm n¨ng søc lao ®éng. Con ngêi ®· lµm nªn lÞch sö cña chÝnh m×nh b»ng lao ®éng ®îc ®Þnh híng bëi trÝ tuÖ ®ã. Ta ®· biÕt r»ng, “tÊt c¶ c¸i g× thóc ®Èy con ngêi ho¹t ®éng ®Òu tÊt nhiªn ph¶i th«ng qua ®Çu ãc cña hä”, tøc lµ ph¶i th«ng qua trÝ tuÖ cña hä. Tríc tiªn, nh÷ng nhu cÇu vÒ sinh tån ®· thóc ®Èy con ngêi ho¹t ®éng theo b¶n n¨ng nh bÊt kú mét ®éng vËt nµo kh¸c. Nhng råi “b¶n th©n con ngêi b¾t ®Çu tù ph©n biÖt víi sóc vËt ngay khi con ngêi b¾t ®Çu s¶n xuÊt ra nh÷ng t liÖu sinh ho¹t cña m×nh - ®ã lµ mét bíc tiÕn do tæ chøc c¬ thÓ cña con ngêi quy ®Þnh”. Sù kh¸c biÖt c¨n b¶n vÒ mÆt “tæ chøc c¬ thÓ” gi÷a con ngêi vµ con vËt chÝnh lµ bé ãc vµ ®«i bµn tay. Bé ãc ®iÒu khiÓn ®«i bµn tay, nghÜa lµ b»ng trÝ tuÖ (bé ãc) vµ lao ®éng (®«i bµn tay) con ngêi ®· tiÕn hµnh ho¹t ®éng biÕn ®æi tù nhiªn lµm nªn lÞch sö x· héi, ®ång thêi trong qu¸ tr×nh ®ã ®· biÕn ®æi c¶ b¶n th©n m×nh.
Cho ®Õn khi lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ®¸nh dÊu bëi nh÷ng ph¸t minh khoa häc, nh÷ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i th× trÝ tuÖ con ngêi vÉn cã søc m¹nh ¸p ®¶o. Nh÷ng t duy m¸y mãc, trÝ tuÖ nh©n t¹o… dï réng lín ®Õn ®©u, dï díi h×nh thøc hoµn h¶o nhÊt còng chØ lµ mét m¶ng cùc nhá, mét sù ph¶n ¸nh rÊt tinh tÕ thÕ giíi néi t¹i cña con ngßi, chØ lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn khoa häc kinh tÕ, cña ho¹t ®éng trÝ tuÖ cña con ngêi. Mäi m¸y mãc dï hoµn thiÖn, dï th«ng minh ®Õn ®©u còng chØ lµ kÎ trung gian cho ho¹t ®éng cña con ngêi. Do ®ã con ngêi lu«n lu«n ®· vµ vÉn lµ chñ thÓ duy nhÊt cña mäi ho¹t ®éng trong x· héi.
Thùc tiÔn ngµy nay cµng kh¼ng ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n trong quan niÖm cña M¸c cã vÞ trÝ vai trß kh«ng g× thay thÕ ®îc cña con ngêi trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö nh©n lo¹i, cña x· héi loµi ngßi. B¶n th©n sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ mµ chóng ta ®ang tõng bíc thùc hiÖn víi nh÷ng thµnh c«ng bíc ®Çu cña nã còng ngµy cµng ®ßi hái mçi chóng ta ph¶i nhËn thøc s©u s¾c “nh÷ng gi¸ trÞ lín lao vµ ý nghÜa quyÕt ®Þnh cña nh©n tè con ngêi”, thÊy râ vai trß cña con ngêi trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trªn thùc tÕ vµ trong quan niÖm cña mçi chóng ta, con ngêi ngµy cµng thÓ hiÖn râ vai trß lµ “chñ thÓ cña mäi s¸ng t¹o, mäi nguån cña c¶i vËt chÊt vµ v¨n ho¸, mäi nÒn v¨n minh cña c¸c quèc gia”. Bëi vËy ®Ó dÈy nhanh sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc theo ®Þnh híng XHCN vµ ®a sù nghiÖp c¸ch m¹ng lín lao ®ã ®Õn thµnh c«ng ë mét níc vÉn cßn trong t×nh tr¹ng l¹c hËu nh níc ta, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam, n©ng cao ®éi ngò nh÷ng ngêi lao ®éng níc ta lªn mét tÇm cao chÊt lîng míi. NhËn ®Þnh nµy ®· ®îc kh¼ng ®Þnh trong nghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng:”N©ng cao d©n trÝ, båi dâng vµ ph¸t huy nguån lùc to lín cña con ngêi ViÖt Nam lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh th¾ng lîi cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸”. NhËn ®Þnh nµy tiÕp tôc ®îc kh¼ng ®Þnh vµ cã bíc ph¸t triÓn míi ë §¹i héi IX vµ nhiÒu NghÞ quyÕt quan träng cña Trung ¬ng.
Tµi liÖu tham kh¶o
C.M¸c vµ Ph.¨ngghen: Toµn tËp-Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi-1995
ChiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi – Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t- 2006
Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c LªNin –Bé Gi¸o Dôc Vµ §µo T¹o-Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi-2006
Hå ChÝ Minh: Toµn tËp- Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi-2002
Hoµng §×nh Cóc – VÊn ®Ò v¨n hãa vµ con ngêi ViÖt Nam trong thêi kú ®Èy m¹nh CNH-H§H níc ta- Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi-1997
Mang Nguyªn ChÝnh – VÊn ®Ò triÕt häc Mac-Lªnin thêi ®¹i ngµy nay-T¹p ChÝ triÕt häc-sè 2/2006.
NguyÔn H÷u Liªm – VÊn ®Ò con ngêi trong chiÕn lîc kinh tÕ quèc gia- Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi-1995
NguyÔn Träng Hoµng - §µo t¹o nguån nh©n lùc phôc vô sù nghiÖp CNH-H§H- T¹p ChÝ Céng S¶n-sè 3/2006
TriÕt häc cæ ®iÓn §øc – Nxb. ThÕ Giíi-1998
TriÕt lý ph¸t triÓn con ngêi ViÖt Nam, mÊy vÊn ®Ò cèt yÕu - T¹p ChÝ con ngêi-Nxb. Khoa häc x· héi-2007
VÊn ®Ò con ngêi vµ sù nghiÖp CNH_ H§H – Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia-2001
V.I.Lªnin: Toµn tËp- Nxb. TiÕn bé, Matxc¬va-1978.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Tư tưởng HCM về con người và vai trò của con người <tư tưởng>.DOC