Ứng dụng công nghệ thực tại ảo mô phỏng hệ thống cung cấp nhiên liệu động cơ diesel phục vụ công tác giảng dạy và huấn luyện

Ch­¬ng 2: Kh¶o s¸t hÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu ®éng c¬ diesel 2.1. CÊu t¹o vµ nguyªn lý lµm viÖc cña hÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu ®éng c¬ diesel. 2.1.1. Kh¸i qu¸t vÒ qu¸ tr×nh cung cÊp nhiªn liÖu ë ®éng c¬ diesel Qu¸ tr×nh t¹o hçn hîp ch¸y ë ®éng c¬ diesel ®­îc thùc hiÖn bªn trong xilanh ®éng c¬. ë cuèi hµnh tr×nh nÐn, nhiªn liÖu ®­îc phun vµo xi lanh ë d¹ng s­¬ng mï, hoµ trén vµ t¹o thµnh hçn hîp víi kh«ng khÝ. Thêi gian t¹o hçn hîp lµ rÊt ng¾n do vËy ®Ó ®¶m b¶o nhiªn liÖu ch¸y kiÖt, ®óng lóc, ®¹t hiÖu qu¶ cao vµ b¶o ®¶m cho ®éng c¬ lµm viÖc ªm th× viÖc cung cÊp nhiªn liÖu ph¶i b¶o ®¶m tèt nhÊt theo thêi gian vµ kh«ng gian buång ch¸y.  2.1.2. NhiÖm vô cña HT CCNL XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu nªu trªn cña qu¸ tr×nh cung cÊp nhiªn liÖu, HTCCNL ph¶i thùc hiÖn 3 nhiÖm vô chÝnh nh­ sau: 1 – Dù tr÷ nhiªn liÖu, ®¶m b¶o cho ®éng c¬ cã thÓ lµm viÖc ®­îc trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh; läc c¸c t¹p chÊt lÉn trong nhiªn liÖu; di chuyÓn nhiªn liÖu trong hÖ thèng. 2 – Cung cÊp nhiªn liÖu vµo xilanh b¶o ®¶m: - L­îng nhiªn liÖu cung cÊp cho mçi chu tr×nh ph¶i phï hîp víi chÕ ®é lµm viÖc cña ®éng c¬; - Cung cÊp nhiªn liÖu ®óng thêi ®iÓm vµ ®óng quy luËt ®· ®Þnh; - Cung cÊp ®ång ®Òu gi÷a c¸c xi lanh; - Cung cÊp nhiªn liÖu vµo xi lanh víi ¸p suÊt cao thÝch hîp. 3 – Phun nhiªn liÖu vµo buång ch¸y ®éng c¬ sao cho phï hîp víi kÕt cÊu cña buång ch¸y ®Ó t¹o ®­îc hçn hîp ch¸y tèt nhÊt. 2.1.3. CÊu t¹o chung cña hÖ thèng: (h×nh 2.1) H×nh 2.1: S¬ ®å cÊu t¹o hÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu ®éng c¬ Diesel 1 vµ 15 – van trµn (van ®iÒu ¸p); 2, 4, 12, 21 - ®­êng èng; 3 – b¬m cao ¸p; 4 - ®ång hå ®o ¸p suÊt nhiªn liÖu; 5 – buång ch¸y; 6 – n¾p xi lanh; 7 – vßi phun; 8, 11, 13 – vÝt x¶ khÝ, 9 - ®­êng èng dÇu håi tõ c¸c vßi phun, 10-®­êng èng cao ¸p; 14 –b×nh läc tinh; 16, 20 – van; 17, 18 – b¬m chuyÓn nhiªn liÖu (b¬m thÊp ¸p); 19 - b×nh läc th« ;22 - ®­êng èng cña miÖng hót; 23 – thïng chøa nhiªn liÖu; 24 – miÖng hót nhiªn liÖu; 25 – nót x¶ cña thïng nhiªn liÖu; 26 – èng chØ møc nhiªn liÖu; 27 – l­íi läc. CÊu t¹o cña hÖ HT CCNL ®éng c¬ diesel bao gåm nh÷ng bé phËn chÝnh nh­ sau: + Thïng chøa nhiªn liÖu; + C¸c b×nh läc th«; + B¬m chuyÓn nhiªn liÖu (b¬m thÊp ¸p) vµ b¬m tay + C¸c van ®iÒu ¸p; + C¸c b×nh läc tinh; + B¬m cao ¸p; + C¸c vßi phun; + HÖ thèng c¸c ®­êng èng cao ¸p vµ thÊp ¸p. 2.1.4. Nguyªn lý lµm viÖc cña hÖ thèng: Nhiªn liÖu Diesel ®­îc dù tr÷ trong thïng chøa nhiªn liÖu 23. §Ó ®¶m b¶o cho nhiªn liÖu ®­îc läc s¹ch, ngoµi sù l¾ng cÆn tù nhiªn ë ®¸y thïng chøa, nhiªn liÖu ph¶i qua ba lÇn läc, l­íi läc 24 ë ®Çu èng hót, c¸c b×nh läc th« 19, c¸c b×nh läc tinh 14. Trong mét sè tr­êng hîp ngay tr­íc khi nhiªn liÖu vµo vßi phun cßn cã thªm mét l­íi läc cao ¸p. Nhê b¬m thÊp ¸p 18 (®­îc dÉn ®éng tõ ®éng c¬), nhiªn liÖu tõ thïng chøa ®­îc chuyÓn qua van 20, qua c¸c b×nh läc th« 19, ®Èy qua van ®iÒu ¸p 15, qua c¸c b×nh läc tinh 14 tíi b¬m cao ¸p 3. C¸c van ®iÒu ¸p 15 vµ 1 gi÷ cho ¸p suÊt thÊp cña dÇu vµo b¬m cao ¸p ë møc æn ®Þnh. §Ó x¶ khÝ trong hÖ thèng, sö dông c¸c vÝt x¶ khÝ 8, 11, 13. B¬m tay (hoÆc ®iÖn) 17 ®­îc l¾p song song víi b¬m thÊp ¸p 18, b¬m nµy chØ lµm viÖc tr­íc khi khëi ®éng ®éng c¬, sau khi nhiªn liÖu chøa ®Çy vµo hÖ thèng th× c¾t b¬m 17 kho¸ van 16 råi khëi ®éng ®éng c¬. (ë mét sè ®éng c¬ tÜnh t¹i, m¸y kÐo nhá th× kh«ng cÇn b¬m chuyÓn, khi ®ã thïng nhiªn liÖu ®Ó cao h¬n, nhiªn liÖu tù ch¶y). B¬m cao ¸p cung cÊp nhiªn liÖu víi ¸p suÊt cao tíi c¸c vßi phun. Qua vßi phun, nhiªn liÖu ®­îc phun ë d¹ng s­¬ng mï vµo c¸c buång ch¸y, ®¶m b¶o l­îng nhiªn liÖu cung cÊp cho mçi chu tr×nh phï hîp víi chÕ ®é lµm viÖc cña ®éng c¬, ®ång ®Òu gi÷a c¸c xi lanh, ®óng thêi ®iÓm vµ theo ®óng quy luËt ®· ®Þnh. L­îng nhiªn liÖu d­ thõa ®­îc quay trë l¹i thïng chøa theo ®­êng dÇu håi. 2.2. Nghiªn cøu vµ ph©n tÝch ®Æc tÝnh c¸c bé phËn cña hÖ thèng. 2.2.1. Thïng chøa nhiªn liÖu: a) CÊu t¹o: S¬ ®å cÊu t¹o cña thïng chøa nhiªn liÖu nh­ h×nh 2.2 H×nh 2.2: Thïng chøa nhiªn liÖu 1 – van kho¸; 2 – c¸c ®­êng èng dÉn dÇu håi;3 - ®­êng èng cña miÖng hót; 4 – thïng chøa nhiªn liÖu;5 – miÖng hót nhiªn liÖu; 6 – nót x¶ cña thïng nhiªn liÖu; 7 – èng chØ møc nhiªn liÖu; 8 – l­íi läc cña miÖng rãt nhiªn liÖu Thïng chøa nhiªn liÖu lµ mét thïng rçng dïng ®Ó chøa nhiªn liÖu ®ñ cho mét c¬ sè dù tr÷ hµnh tr×nh cña xe (m¸y næ), ®­îc ®Æc tr­ng bëi th«ng sè lµ l­îng nhiªn liÖu tèi ®a mµ thïng cã thÓ chøa ®­îc ®Ó dù tr÷ cho qu¸ tr×nh xe ch¹y Qmax. Víi xe t¨ng ПT-76 th× Qmax = 260 lÝt. Trªn thïng chøa cã miÖng ®Ó rãt nhiªn liÖu vµo, ë ®ã cã ®Æt mét l­íi läc 8 ®Ó läc nhiªn liÖu tr­íc khi ch¶y vµo thïng. Nhiªn liÖu ®­îc hót ra qua ®­êng èng hót 4 trªn ®ã cã van 1 ®Ó ®ãng më, ®Çu miÖng èng hót còng cã mét l­íi läc ®Ó ®¶m b¶o chØ hót nhiªn liÖu s¹ch ®­a vµo ®éng c¬. Ngoµi ra, trªn thïng chøa nhiªn liÖu cßn cã c¸c ®­êng èng dÉn dÇu håi 2, nót x¶ nhiªn liÖu 6 vµ èng chØ møc nhiªn liÖu 7, ®Çu trªn cïng cña èng chØ møc nhiªn liÖu 7 chÝnh lµ lç th«ng h¬i cho b×nh chøa nhiªn liÖu. b) Nguyªn lý lµm viÖc: Nhiªn liÖu diesel ®­îc rãt vµo thïng chøa tõ miÖng rãt cã ®Æt l­íi läc 8, khi rãt ®ñ mét l­îng nhiªn liÖu Qmax th× thïng sÏ ®Çy. Khi ®éng c¬ ho¹t ®éng (m¸y næ, xe ch¹y), nhiªn liÖu ®­îc hót ra tõ miÖng hót cã ®Æt l­íi läc 3. L­îng dÇu d­ ë van trµn, b¬m cao ¸p vµ vßi phun sÏ ®­îc trë vÒ thïng chøa qua c¸c ®­êng èng dÇu håi 2. Sau mét kho¶ng thêi gian lµm viÖc T, tiªu thô hÕt l­îng nhiªn liÖu Qmax (coi l­îng nhiªn liÖu lãt thïng lµ kh«ng ®¸ng kÓ), nÕu kh«ng ®­îc bæ sung sÏ kh«ng cã nhiªn liÖu ®Ó cung cÊp cho ®éng c¬ n÷a, ®éng c¬ sÏ ngõng ho¹t ®éng, khi ®ã cÇn ph¶i bæ sung nhiªn liÖu. c) Mét sè sù cè th«ng th­êng – triÖu chøng, c¸ch x¸c ®Þnh vµ gi¶i ph¸p kü thuËt duy tr× kh¶ n¨ng lµm viÖc cña c¸c bé phËn: Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc th× thïng chøa nhiªn liÖu vµ c¸c chi tiÕt thuéc côm thïng chøa nhiªn liÖu cã thÓ xÈy ra mét sè h­ háng th­êng gÆp mµ lùc l­îng t¹i chç cña ®¬n vÞ cã thÓ kh¾c phôc ®­îc, ®ã lµ: + §­êng èng hót nhiªn liÖu bÞ t¾c, cã thÓ bÞ t¾c ë 3 vÞ trÝ: ë van kho¸ 1, ë vÞ trÝ nµo ®ã trªn ®­êng èng hoÆc t¾c ë l­íi läc 5. Ng­êi sö dông ph­¬ng tiÖn ph¶i x¸c ®Þnh h­ háng nµy, khi x¸c ®· ®Þnh ®­îc vÞ trÝ t¾c ta tiÕn hµnh th«ng, xóc röa vµ l¾p l¹i nh­ cò. + §­êng èng hót nhiªn liÖu cã thÓ bÞ nøt, gÉy hoÆc hë ë vÞ trÝ l¾p ghÐp nµo ®ã lµm cho kh«ng khÝ lät vµo ®­êng èng dÉn tíi nhiªn liÖu kh«ng b¬m lªn ®­îc ®­êng èng thÊp ¸p. + Khi lç th«ng h¬i trªn n¾p miÖng rãt nhiªn liÖu 8 vµ ë ®Çu èng chØ møc nhiªn liÖu 7 bÞ t¾c còng khiÕn cho nhiªn liÖu kh«ng thÓ b¬m lªn ®­êng èng thÊp ¸p ®­îc, khi ®ã ph¶i th«ng c¸c lç nµy. §Ó duy tr× kh¶ n¨ng lµm viÖc cña hÖ thèng nãi chung vµ cña c¸c chi tiÕt thuéc côm thïng chøa nhiªn liÖu nãi riªng chóng ta ph¶i ®Þnh kú b¶o d­ìng c¸c bé phËn: + Ph¶i th­êng xuyªn kiÓm tra c¸c lç th«ng h¬i, kiÓm tra l­íi läc 8 ë lç rãt nhiªn liÖu. Khi ph¸t hiÖn thÊy cã cÆn bÈn hoÆc t¾c ph¶i tiÕn hµnh th«ng vµ sóc röa ngay. + §Þnh kú khi lµm b¶o d­ìng 1 (sau 800 km xe ch¹y - sè liÖu lÊy theo ®éng c¬ cña xe ПT76) ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra ®­êng èng hót, sóc röa l­íi läc 5 ë ®Çu miÖng èng hót. 2.2.2. B×nh läc nhiªn liÖu B×nh läc nhiªn liÖu dïng trong ®éng c¬ diesel lµ s¶n phÈm ®· ®­îc tiªu chuÈn ho¸. Trong hÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu cña ®éng c¬ Diesel, b×nh läc th« vµ tinh ®­îc l¾p nèi tiÕp (b×nh läc th« - b¬m thÊp ¸p - b×nh läc tinh - b¬m cao ¸p). a) CÊu t¹o: B×nh läc th«: (h×nh 2.3) H×nh 2.3: B×nh läc th« 1 - khung lâi läc; 2 - ®ai èc; 3 – n¾p b×nh läc; 4 – mµng läc bªn ngoµi; 5 – mµng läc gi÷a; 6 – mµng läc bªn trong; 7 – cèc bÇu läc; 8 – bu l«ng; 9 – lß xo. B×nh läc th« cÊu t¹o gåm cã: Cèc bÇu läc 7 ®Ó chøa lâi läc vµ c¸c chi tiÕt bªn trong, nã ®­îc cè ®Þnh víi n¾p b×nh läc 3 b»ng bu l«ng 8 vµ ®ai èc 2. N¾p b×nh läc 3 l¹i ®­îc cè ®Þnh víi th©n xe, trªn n¾p b×nh läc 3 cã c¸c ®Çu ®Ó l¾p ®­êng èng nhiªn liÖu vµo vµ ra b×nh läc. C¸c vÞ trÝ l¾p ghÐp gi÷a ®ai èc 2 víi n¾p b×nh läc 3, gi÷a cèc bÇu läc 7 víi n¾p b×nh läc 3 vµ gi÷a cèc bÇu läc 7 víi bul«ng 8 ®Òu ph¶i cã c¸c ®Öm lµm kÝn. C¸c lâi läc cña b×nh läc th« lµ mét chång phiÕn kim lo¹i máng, phiÕn trßn vµ phiÕn h×nh sao xÕp xen kÏ nhau (phiÕn trßn dµy 0,15mm, xung quanh cã 6 lç « van; phiÕn h×nh sao dµy 0,07mm) t¹o ra c¸c khe hë 0,07mm, nhiªn liÖu läc ®i qua c¸c khe hë nµy, chiÒu cao lâi phô thuéc l­îng nhiªn liÖu ®i qua. Lß xo 9 ®Ó gi÷ cho c¸c lâi läc ë ®óng vÞ trÝ. B×nh läc tinh: cã cÊu t¹o t­¬ng tù nh­ b×nh läc th«, chØ kh¸c lµ ë ®©y ngoµi c¸c lâi läc b»ng l­íi kim lo¹i cßn cã c¸c líp läc kh¸c nh­ c¸c bao lôa, c¸c phiÕn läc lµm b»ng sîi b«ng, c¸c phiÕn läc máng vµ dµy ®­îc ®Æt xen kÏ nhau vµ ®Òu lång ra ngoµi l­íi kim lo¹i vµ bao lôa. Ngoµi ra trªn n¾p cña b×nh läc tinh cã l¾p c¸c vÝt x¶ khÝ ®Ó x¶ bá kh«ng khÝ lät vµo hÖ thèng. b) Nguyªn lý lµm viÖc: C¶ b×nh läc th« vµ b×nh läc tinh ®Òu cã nguyªn lý ho¹t ®éng t­¬ng tù nhau: Nhiªn liÖu diesel ch¶y vµo cèc bÇu läc tõ ®­êng èng dÉn dÇu vµo trªn n¾p cèc bÇu läc. D­íi ¸p suÊt cña dÇu trong ®­êng èng thÊp ¸p, nhiªn liÖu diesel ®­îc thÊm qua lÇn l­ît tÊt c¶ c¸c phiÕn läc vµ ch¶y ra ®­êng èng dÉn dÇu ra. TÊt c¶ c¸c cÆn bÈn sÏ ®­îc gi÷ l¹i trªn bÒ mÆt c¸c phiÕn läc, nhiªn liÖu diesel trªn ®­êng èng dÉn dÇu ra ®· ®­îc läc s¹ch. c) Mét sè sù cè th«ng th­êng – triÖu chøng, c¸ch x¸c ®Þnh vµ gi¶i ph¸p kü thuËt duy tr× kh¶ n¨ng lµm viÖc cña c¸c b×nh läc: C¸c b×nh läc (c¶ b×nh läc th« vµ b×nh läc tinh) cã thÓ xÈy ra hiÖn t­îng kh«ng cã nhiªn liÖu ë ®Çu ra, th­êng lµ do 2 nguyªn nh©n chÝnh sau: do cã qu¸ nhiÒu cÆn bÈn b¸m trªn bÒ mÆt c¸c phiÕn läc lµm t¾c b×nh läc; do l¾p ghÐp vá b×nh läc víi n¾p bÞ hë khiÕn kh«ng khÝ lät vµo hÖ thèng. §Ó duy tr× kh¶ n¨ng lµm viÖc cña b×nh läc th× c¸c lâi läc lµm b»ng sîi v¶i, giÊy, lôa hoÆc b»ng c¸c vËt liÖu hÊp thô kh¸c ph¶i ®Þnh kú ®­îc xóc röa hoÆc thay míi theo quy ®Þnh. Mét trong nh÷ng néi dung b¶o d­ìng 1 cña xe ( sau khi xe ch¹y ®­îc 800 km - sè liÖu lÊy theo xe ПT-76) lµ tiÕn hµnh xóc röa b×nh läc vµ c¸c lâi läc. §èi víi b¶o d­ìng 2 cña xe ( sau khi xe ch¹y ®­îc 1600 km - sè liÖu lÊy theo xe ПT-76) ngoµi viÖc tiÕn hµnh xóc röa b×nh läc ta ph¶i thay c¸c lâi läc lµm b»ng sîi v¶i, giÊy, lôa… 2.2.3. B¬m chuyÓn nhiªn liÖu (b¬m thÊp ¸p): B¬m thÊp ¸p ®­îc ®Æt gi÷a thïng chøa nhiªn liÖu vµ b¬m cao ¸p, cã nhiÖm vô cung cÊp nhiªn liÖu víi ¸p suÊt nhÊt ®Þnh ®Ó kh¾c phôc søc c¶n cña b×nh läc, ®­êng èng. Trong ®éng c¬ diesel th­êng sö dông c¸c lo¹i b¬m thÊp ¸p kiÓu b¬m pitt«ng, b¬m b¸nh r¨ng, b¬m phiÕn g¹t vµ viÖc dÉn ®éng nh÷ng b¬m ®ã cã thÓ tõ trôc cam, trôc khuûu ®éng c¬ hoÆc dÉn ®éng b»ng ®iÖn (®èi víi kiÓu b¬m phiÕn g¹t). Trong c¸c lo¹i b¬m cao ¸p kiÓu b¬m côm th× b¬m thÊp ¸p ®­îc ®Æt ngay trªn th©n b¬m cao ¸p, dÉn ®éng tõ trôc lÖch t©m trªn trôc cam b¬m cao ¸p (b¬m pitt«ng). B¬m cao ¸p cña ®éng c¬ tÜnh t¹i, dïng b¬m thÊp ¸p hoµn toµn ®éc lËp víi ®éng c¬ (®­îc dÉn ®éng b»ng ®iÖn). L­u l­îng cña b¬m thÊp ¸p tèi thiÓu ph¶i lín h¬n l­îng nhiªn liÖu lín nhÊt cÇn cÊp cho ®éng c¬ kho¶ng 2,5¸3,5 lÇn, khi ®ã b¬m cao ¸p míi cã thÓ lµm viÖc æn ®Þnh khi b×nh läc bÞ bÈn. §Ó ®¶m b¶o ¸p suÊt thÊp æn ®Þnh (¸p suÊt nhiªn liÖu tr­íc khi vµo xilanh b¬m cao ¸p), van ®iÒu ¸p (x¶ nhiªn liÖu vÒ thïng chøa khi ¸p suÊt qu¸ lín) ph¶i lu«n ®­îc kiÓm tra vµ khi cÇn thiÕt ph¶i ®iÒu chØnh . a) Nguyªn lý cÊu t¹o vµ ho¹t ®éng: Trªn h×nh 2.4 giíi thiÖu s¬ ®å kÕt cÊu vµ nguyªn lý lµm viÖc cña b¬m thÊp ¸p kiÓu pitt«ng l¾p trªn b¬m cao ¸p dÉn ®éng tõ trôc cam: a) b) c) H×nh 2.4: S¬ ®å nguyªn lý cña b¬m thÊp ¸p kiÓu pitt«ng 1- van ®Èy, 2- lß xo, 3- van hót, 4- pitt«ng, 5 – con ®éi, 6 – cam nhiªn liÖu - Pitt«ng 4 ®i xuèng do t¸c dông cña lß lo 2 - lµ hµnh tr×nh hót cña b¬m (h×nh 2.4 a)). Nhiªn liÖu ®i vµo qua van 3 vµo kh«ng gian hót (phÝa trªn pitt«ng). Mét Ýt nhiªn liÖu phÝa d­íi pitt«ng ®i vµo ®­êng dÉn ®Õn b×nh läc. - Pitt«ng 4 ®i lªn do t¸c dông cña cam qua con ®«i 5 - lµ hµnh tr×nh ®Èy cña pitt«ng(h×nh 2.4 b)), nhiªn liÖu ®­îc ®Èy qua van 1 ®Õn ®­êng nhiªn liÖu dÉn ®Õn b×nh läc (lóc ®ã mét Ýt nhiªn liÖu quay trë l¹i kh«ng gian d­íi pitt«ng). - Trong tr­êng hîp kh«ng tiªu thô hÕt nhiªn liÖu (do hµnh tr×nh ®Èy cña pitt«ng cung cÊp), th× hµnh tr×nh hót cña pitt«ng (do lß xo) sÏ dõngl¹i (pitt«ng bÞ treo, kh«ng ®i hÕt hµnh tr×nh) (h×nh 2.4 c)), khi ¸p suÊt víi lùc lß xo Ðp lªn pitt«ng. Vµ nh­ vËy l­îng nhiªn liÖu cung cÊp cña b¬m thÊp ¸p ®­îc ®iÒu chØnh qua hµnh tr×nh hót cña pitt«ng. B¬m thÊp ¸p lo¹i nµy t¹o ra ¸p suÊt kh«ng lín (th­êng 0,15¸0,2MN/m2), v× vËy van x¶ (van ®iÒu ¸p) nhiªn liÖu vÒ thïng chøa ph¶i ®iÒu chØnh ®Ó hÖ thèng lµm viÖc ë ¸p suÊt t­¬ng ®èi thÊp, nÕu kh«ng sÏ kh«ng cã nhiªn liÖu tuÇn hoµn. b) Tuæi thä vµ chu kú b¶o d­ìng cña b¬m thÊp ¸p: B¬m thÊp ¸p th­êng ho¹t ®éng rÊt tin cËy vµ cã tuæi thä kh¸ cao, t­¬ng ®­¬ng víi chu kú söa ch÷a lín cña ®éng c¬ (5000 km xe ch¹y - sè liÖu lÊy theo xe ПT-76). §Ó duy tr× t×nh tr¹ng kü thuËt cña b¬m thÊp ¸p, ta ph¶i tiÕn hµnh b¶o d­ìng ®Þnh kú b¬m theo chu kú b¶o d­ìng 2 cña xe (t­¬ng ®­¬ng víi 1600 km xe ch¹y - sè liÖu lÊy theo xe ПT-76). c) Nh÷ng sù cè th«ng th­êng cã thÓ xÈy ra vµ c¸c triÖu chøng: - Lß xo håi vÞ pÝtt«ng bÞ gÉy: khi ®ã ngay c¶ khi con ®éi ®i xuèng th× pÝtt«ng vÉn bÞ treo, kh«ng cã dÇu chuyÓn qua b¬m. - PÝtt«ng bÞ hë, ng¨n trªn vµ ng¨n d­íi th«ng nhau, khi ®ã còng kh«ng cã dÇu chuyÓn qua b¬m. - Van hót bÞ kÑt: hoÆc lu«n më hoÆc lu«n ®ãng, c¶ hai tr­êng hîp ®Òu kh«ng cã dÇu chuyÓn qua b¬m. - Van ®Èy bÞ kÑt: + NÕu van ®Èy lu«n më, khi ®ã ë hµnh tr×nh hót cña pÝt«ng nhiªn liÖu bÞ hót ng­îc vµo b¬m, sau ®ã ë hµnh tr×nh ®Èy l¹i ®­îc ®Èy ra, nh­ vËy l­îng nhiªn liÖu qua b¬m sÏ rÊt Ýt, kh«ng ®ñ. + NÕu van ®Èy lu«n ®ãng, khi ®ã ë hµnh tr×nh ®Èy lªn cña pÝtt«ng c¶ 2 van ®Òu ®ãng, nh­ vËy sÏ rÊt nÆng, nÕu van ®Èy bÞ kÑt ®ãng qu¸ kÝn cã thÓ dÉn tíi r¸ch phít lµm kÝn cña pÝtt«ng hoÆc gÉy thanh ®Èy cña con ®éi. 2.2.4. B¬m tay: B¬m tay ®­îc l¾p song song víi b¬m thÊp ¸p, ®­îc dÉn ®éng b»ng tay (hoÆc b»ng ®iÖn), ®Ó cung cÊp nhiªn liÖu tíi b¬m cao ¸p khi khëi ®éng ®éng c¬, nã chØ lµm viÖc tr­íc khi khëi ®éng ®éng c¬. Sau khi nhiªn liÖu chøa ®Çy vµo hÖ thèng th× c¾t b¬m tay, kho¸ van 16 (h×nh 2.1) råi khëi ®éng ®éng c¬. Khi ®éng c¬ lµm viÖc, b¬m thÊp ¸p ho¹t ®éng, nhiªn liÖu ®­îc chuyÓn tíi b¬m cao ¸p trong suèt qu¸ tr×nh ®éng c¬ lµm viÖc. a) CÊu t¹o: CÊu t¹o cña b¬m tay ®­îc thÓ hiÖn trªn h×nh 2.5 H×nh 2.5: B¬m tay 1 – van cung cÊp; 2 – mµng b¬m; 3 – van th«ng; 4 – van t¨ng ¸p; 5 – th©n b¬m tay; 6 – n¾p b¬m tay; 7 – tay b¬m nhiªn liÖu; 8 - ®ßn xoay; 9 – trôc dÉn ®éng b¬m tay; b) Chu kú b¶o d­ìng cña b¬m tay §Ó duy tr× t×nh tr¹ng kü thuËt vµ kh¶ n¨ng lµm viÖc tin cËy cña b¬m tay, chóng ta ®Þnh kú b¶o d­ìng b¬m tay theo chu kú b¶o d­ìng 1 cña xe (sau 800 km xe ch¹y - sè liÖu lÊy theo xe ПT-76) c) C¸c h­ háng cã thÓ xÈy ra vµ c¸c triÖu chøng: §èi víi b¬m tay cã thÓ xÈy ra mét sè h­ háng ®ã lµ: mµng b¬m bÞ trïng hoÆc r¸ch; c¸c van cã thÓ bÞ kÑt kh«ng ®ãng hoÆc më ®­îc. TriÖu chøng ®ã lµ khi ta b¬m nhiªn liÖu ®Ó chuÈn bÞ khëi ®éng ®éng c¬, thÊy dÇu kh«ng lªn hoÆc lªn kh«ng ®ñ ®­îc ¸p suÊt cho phÐp. 2.2.5. Van trµn (van ®iÒu ¸p): §Ó gi÷ cho ¸p suÊt dÇu trªn ®­êng ¸p suÊt thÊp æn ®Þnh, ta cÇn sö dông c¸c ®iÒu ¸p 15 vµ 1 (ë h×nh 2.1). a) Nguyªn lý cÊu t¹o vµ ho¹t ®éng: (h×nh 2.6). a) b) H×nh 2.6: Nguyªn lý lµm viÖc cña van ®iÒu ¸p Van ®iÒu ¸p cã nguyªn lý cÊu t¹o ®¬n gi¶n nh­ h×nh vÏ 2.6. Khi ¸p suÊt trong ®­êng èng thÊp ¸p ch­a v­ît qu¸ gi¸ trÞ cho phÐp, lùc t¸c dông lªn bÒ mÆt van ch­a th¾ng ®­îc lùc ®µn håi cña lß xo, van ®ãng kÝn kh«ng cho dÇu ch¶y vµo ®­êng èng dÇu håi (h×nh 2.6 a)). Khi ¸p suÊt trong ®­êng èng thÊp ¸p v­ît qu¸ gi¸ trÞ cho phÐp, lùc t¸c dông lªn bÒ mÆt van th¾ng ®­îc lùc ®µn håi cña lß xo, van ®­îc më ra, mét l­îng dÇu ®­îc ch¶y vµo ®­êng èng dÇu håi trë vÒ thïng chøa lµm cho ¸p suÊt trong ®­êng èng thÊp ¸p gi¶m xuèng, tíi gi¸ trÞ cho phÐp th× van l¹i ®ãng l¹i (h×nh 2.6 b)). Cø nh­ vËy ¸p suÊt trong ®­êng èng thÊp ¸p ®­îc duy tr× ë gi¸ trÞ cho phÐp. §Ó ®iÒu chØnh gi¸ trÞ cho phÐp cña ¸p suÊt dÇu trong ®­êng èng thÊp ¸p, ta thay ®æi ®é cøng cña lß xo b»ng c¸ch thªm bít c¸c ®Öm ë ch©n lß xo. b) Chu kú b¶o d­ìng: §Ó duy tr× t×nh tr¹ng kü thuËt vµ kh¶ n¨ng lµm viÖc tin cËy cña van ®iÒu ¸p, chóng ta ®Þnh kú b¶o d­ìng van ®iÒu ¸p theo chu kú b¶o d­ìng 1 cña xe (sau 800 km xe ch¹y - sè liÖu lÊy theo xe ПT-76) c) C¸c sù cè cã thÓ xÈy ra vµ c¸c triÖu chøng: §èi víi van ®iÒu ¸p cã thÓ xÈy ra mét sè sù cè ®ã lµ: van ®ãng kh«ng kÝn hoÆc bÞ kªnh, lß xo bÞ gÉy. TriÖu chøng lµ: ¸p suÊt trong ®­êng èng thÊp ¸p bÞ tôt, kh«ng ®ñ dÇu cung cÊp cho b¬m cao ¸p. 2.2.6. VÝt x¶ khÝ: Khi nhiªn liÖu Diesel cã lÉn kh«ng khÝ sÏ lµm cho qu¸ tr×nh cung cÊp kh«ng æn ®Þnh, thËm chÝ bÞ gi¸n ®o¹n, do ®ã ta cÇn ph¶i x¶ khÝ tr­íc khi khëi ®éng ®éng c¬. C¸c vÝt x¶ khÝ ph¶i ®­îc ®Æt ë chç cã kh¶ n¨ng tÝch tô khÝ nh­ khoang chøa nhiªn liÖu trong b¬m cao ¸p, b×nh läc tinh, … (c¸c vÝt x¶ khÝ 8, 11, 13 trªn h×nh vÏ 2.1). Khi cã kh«ng khÝ lät vµo hÖ thèng, do nhÑ h¬n nªn nã ®­îc tÝch tô ë c¸c vÞ trÝ cao. Khi ta më vÝt, do ¸p suÊt trong hÖ thèng, kh«ng khÝ sÏ bÞ ®Èy ra tr­íc, khi hÕt khÝ th× dÇu sÏ bÞ ®Èy ra, khi ®ã ta vÆn kÝn vÝt l¹i, hÖ thèng ®· ®­îc x¶ hÕt khÝ. 2.2.7. §­êng dÇu håi: §­êng dÇu håi ®Ó dÉn l­îng dÇu d­ ch¶y trµn ë van trµn, l­îng dÇu d­ tõ b¬m cao ¸p (trong c¸c tæ b¬m), tõ vßi phun (nhiªn liÖu lät khe hë gi÷a th©n kim phun víi kim phun) trë vÒ thïng chøa nhiªn liÖu (h×nh 2.1). 2.2.8. B¬m cao ¸p: Cïng víi vßi phun, b¬m cao ¸p lµ bé phËn quan träng nhÊt trong hÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu cña ®éng c¬ diesel. Nã thùc hiÖn nhiÖm vô cung cÊp nhiªn liÖu cho ®éng c¬ vµ b¶o ®¶m ¸p suÊt cao thÝch hîp; l­îng nhiªn liÖu cho chu tr×nh phï hîp víi chÕ ®é lµm viÖc cña ®éng c¬; ®ång ®Òu gi÷a c¸c xi lanh; ®¶m b¶o ®óng thêi ®iÓm vµ theo ®óng quy luËt ®· ®Þnh. Cã rÊt nhiÒu lo¹i b¬m cao ¸p, song trong giíi h¹n cña ®Ò tµi nµy chØ tËp trung vµo mét lo¹i b¬m cao ¸p ®­îc sö dông rÊt phæ biÕn trªn hÇu hÕt c¸c ®éng c¬ diesel hiÖn nay (kiÓu b¬m B«s¬). Cô thÓ ta xÐt lo¹i b¬m ®­îc sö dông ë trªn xe t¨ng ПT-76: §©y lµ lo¹i b¬m côm cã 6 ph©n b¬m riªng biÖt cho 6 m¸y, b¬m cao ¸p vµ vßi phun t¸ch rêi nhau, thay ®æi l­îng nhiªn liÖu cung cÊp cho ®éng c¬ b»ng c¸ch thay ®æi thêi ®iÓm kÕt thóc qu¸ tr×nh cung cÊp. §Ó nghiªn cøu vÒ toµn bé b¬m cao ¸p ta chØ cÇn xÐt 1 ph©n b¬m, c¸c ph©n b¬m kh¸c hoµn toµn t­¬ng tù, chØ kh¸c vÒ thêi ®iÓm phun nhiªn liÖu ®­îc ®Æt bëi gãc lÖch gi÷a c¸c cam nhiªn liÖu ®Ó phï hîp víi thêi ®iÓm phun nhiªn liÖu cña tõng xilanh. a) CÊu t¹o: CÊu t¹o cña mét ph©n b¬m: (h×nh 2.7 a)) - CÆp chi tiÕt chÝnh cña ph©n b¬m cao ¸p lµ bé ®«i pitt«ng vµ xilanh. Xilanh 7 ®­îc l¾p vµo lç th©n b¬m vµ ®Þnh vÞ b»ng vÝt 9, xilanh th«ng víi khoang chøa nhiªn liÖu trªn th©n b¬m b»ng hai lç a vµ b trªn xilanh. PhÝa trªn xilanh l¾p van cao ¸p (van 5 vµ ®Õ van 6) èng nèi 3 vÆn Ðp chÆt tú lªn ®Õ van 5 (cã ®Öm gi÷) v× thÕ mÆt ®Çu cña xilanh vµ ®Õ van ®¬n kÝn khÝt. Lß xo Ðp 4 Ðp van tiÕp xóc khÝt víi mÆt c«n cña ®Õ van, èng xoay 12 l¾p bªn ngoµi xilanh 7, phÇn ®Çu trªn èng xoay l¾p chÆt vµnh r¨ng 2 nhê vÝt 11, phÇn d­íi èng xoay xÎ r·nh ch÷ thËp (ng¹nh ch÷ thËp vµ ®u«i pitt«ng kÑp trong r·nh nµy). Vai èng xoay tú lªn ®Üa trªn 13 cña lß xo 14, ®Üa d­íi cña lß xo 15 tú lªn mÆt ®Çu cña ®u«i pitt«ng. Vµnh r¨ng 2 ¨n khíp víi thanh r¨ng 1. H×nh 2.7 a- CÊu t¹o mét ph©n b¬m cña b¬m cao ¸p b- Qu¸ tr×nh cung cÊp nhiªn liÖu cña b¬m cao ¸p c- Thay ®æi l­îng nhiªn liÖu cung cÊp cho chu tr×nh 1- Thµnh r¨ng, 2- vµnh r¨ng, 3- ®Çu èng nèi, 4- lß xo van cao ¸p, 5- van cao ¸p, 6- ®Õ van cao ¸p, 7- xilanh, 8- gê x¶ nhiªn liÖu, 9- vµ 11, 10- pitt«ng, 12- èng xoay, 13- ®Üa trªn cña lß xo, 14 - lß xo b¬m cao ¸p, 15- ®Üa d­íi cña lß xo, 16- bul«ng con ®éi, 17- con ®éi, 18- con l¨n, 19- cam. KÕt cÊu bé ®«i pitt«ng vµ xilanh b¬m cao ¸p: Pitt«ng vµ xilanh lµ cÆp bé ®«i siªu chÝnh x¸c vµ lµ côm quan träng nhÊt cña b¬m cao ¸p, nã cã vai trß quyÕt ®Þnh tíi kh¶ n¨ng vµ chÊt l­îng lµm viÖc cña b¬m cao ¸p. Do vËy yªu cÇu ®èi víi cÆp bé ®«i pitt«ng vµ xilanh cña b¬m cao ¸p ®ã lµ: + §­îc chÕ t¹o b»ng vËt liÖu ®Æc biÖt, b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p gia c«ng, nhiÖt luyÖn, ®¶m b¶o h×nh d¸ng, kÝch th­íc chÝnh x¸c, ®é bÒn vµ chèng mßn tèt. + Kh«ng cã vÕt x­íc, vÕt h»n trong bÒ mÆt ma s¸t cña c¸c chi tiÕt trong bé ®«i. + Khe hë h­íng kÝnh cña bé ®«i pitt«ng vµ xilanh rÊt nhá vµ phô thuéc vµo ®­êng kÝnh cña pitt«ng. KiÓm tra khe hë cña bé ®«i nµy th­êng b»ng ph­¬ng ph¸p ®o ®é kÝn thuû lùc trªn b¨ng thö. + Khi thay thÕ ph¶i thay c¶ bé ®«i pitt«ng vµ xilanh. *) KÕt cÊu cña pitt«ng vµ xilanh b¬m cao ¸p: H×nh 2.8: KÕt cÊu pitt«ng - xilanh cña b¬m cao ¸p Trong ®ã: b - Gãc nghiªng cña gê xo¾n Bé ®«i van cao ¸p vµ chÕ van cao ¸p: Lµ bé phËn chÝnh x¸c thø hai cña b¬m cao ¸p. + NhiÖm vô: - Lµm æn ®Þnh qu¸ tr×nh cung cÊp nhiªn liÖu khi dïng vßi phun kÝn, - Ngoµi ra van cao ¸p cßn cã t¸c dông: + Gi¶m ¸p trªn ®­êng èng cao ¸p khi kÕt thóc qu¸ tr×nh cung cÊp nhiªn liÖu (van gi¶m ¸p). + HiÖu chØnh ®Æc tÝnh tèc ®é cña b¬m cao ¸p. + DËp t¾t dao ®éng ¸p suÊt trong ®­êng èng cao ¸p. *) KÕt cÊu van cao ¸p: (h×nh 2.9) H×nh 2.9: Van cao ¸p - Van cao ¸p gåm cã: Van vµ ®Õ van Van: Cã d¹ng h×nh nÊm: - Cã mÆt t× d¹ng c«n víi gãc y = 900 - Th©n van: dÉn h­íng, cã tiÕt diÖn h×nh ch÷ thËp hoÆc h×nh trô v¸t hai bªn ®Ó dÉn nhiªn liÖu (h×nh 2.9). §Õ van: Cã mÆt t× d¹ng c«n 900, trªn th©n cã ren ®Ó th¸o (nhê vÆn ren). CÆp van cao ¸p lµ bé ®«i chÝnh x¸c còng cã nh÷ng yªu cÇu cao t­¬ng tù nh­ bé ®«i pitt«ng vµ xilanh b¬m cao ¸p: - §­îc chÕ t¹o b»ng vËt liÖu thÐp hîp kim, b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p gia c«ng, nhiÖt luyÖn ®Ó ®¹t ®­îc ®é chÝnh x¸c kÝch th­íc h×nh häc, ®é bãng cao cña bÒ mÆt lµm viÖc còng nh­ ®é cøng vµ ®é bÒn cao cña c¸c chi tiÕt. - Van vµ ®Õ van ph¶i mµi rµ víi nhau. - §¶m b¶o ®é khÝt cao cña van cao ¸p (®Ó kiÓm tra ®é kÝn khÝt cña van cao ¸p, ng­êi ta th­êng dïng khÝ nÐn víi ¸p suÊt d = 0,4 ¸ 0,5 MN/m2, nhóng van vµo thïng dÇu ho¶, kh«ng thÊy sñi bät khÝ lµ ®­îc). - Khi háng van cao ¸p, chóng ta ph¶i thay c¶ cÆp. - Van cao ¸p ph¶i cã ®ñ tiÕt diÖn l­u th«ng qua mÆt c«n cña van (mÆt lµm viÖc) ®Ó gi¶m c¶n. TiÕt diÖn l­u th«ng qua mÆt c«n cña van ®­îc quyÕt ®Þnh bëi hµnh tr×nh toµn bé cña van cao ¸p. Nh­ng nÕu hµnh tr×nh toµn bé cña van lín qu¸ so víi yªu cÇu sÏ lµm t¨ng øng suÊt ®éng cña lß xo van, lµm t¨ng mµi mßn ®Õ van. Do vËy, trong kÕt cÊu hµnh tr×nh toµn bé cña van cao ¸p ®­îc giíi h¹n b»ng mét chèt t×. Cam nhiªn liÖu: Cam nhiªn liÖu còng lµ mét chi tiÕt cã yªu cÇu cao vÒ ®é chÝnh x¸c h×nh d¸ng h×nh häc còng nh­ ®é bÒn vµ ®é bãng bÒ mÆt lµm viÖc. Do vËy nã còng ®­îc chÕ t¹o b»ng thÐp hîp kim, b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p gia c«ng nhiÖt luyÖn ®Ó ®¹t ®­îc ®é chÝnh x¸c h×nh d¸ng h×nh häc, ®é bÒn, ®é bãng cao cña bÒ mÆt lµm viÖc. Ngoµi c¸c côm, c¸c chi tiÕt c¬ b¶n nªu trªn, trong b¬m cao ¸p cßn nhiÒu chi tiÕt kh¸c nh­: th©n, n¾p b¬m, lß xo, ®Üa lß xo, con ®éi..., trong giíi h¹n cña ®Ò tµi kh«ng thÓ giíi thiÖu hÕt. b) Nguyªn lý ho¹t ®éng: Qu¸ tr×nh cung cÊp nhiªn liÖu: (h×nh 2.7 b)) - Pitt«ng ®i xuèng (do t¸c dông cña lß xo b¬m cao ¸p) t¹o ch©n kh«ng trong xilanh, khi pitt«ng më lç a vµ b nhiªn liÖu n¹p vµo xi lanh cho tíi khi pitt«ng ë vÞ trÝ thÊp nhÊt. - Pitt«ng ®i lªn (do t¸c dông cña cam nhiªn liÖu), ban ®Çu nhiªn liÖu bÞ ®Èy ra qua lç (a) vµ (b), khi pitt«ng che kÝn lç (a) vµ (b), b¾t ®Çu qu¸ tr×nh cung cÊp nhiªn liÖu, ¸p suÊt trong b¬m cao ¸p th¾ng søc c¨ng cña lß xo van cao ¸p vµ ¸p suÊt (cßn l¹i cña chu tr×nh tr­íc) trªn ®­êng èng cao ¸p, van cao ¸p më, nhiªn liÖu ®i vµo ®­êng cao ¸p, tíi vßi phun. Qu¸ tr×nh cung cÊp nhiªn liÖu tiÕp tôc cho tíi khi gê x¶ cña pitt«ng më lç x¶ (b), ®ã lµ thêi ®iÓm kÕt thóc cÊp nhiªn liÖu. Khi më lç x¶ (b), nhiªn liÖu tõ kh«ng gian trªn pitt«ng tho¸t ra qua lç (b) lµm ¸p suÊt nhiªn liÖu phÝa trªn pitt«ng gi¶m ®ét ngét, van cao ¸p ®ãng l¹i (d­íi t¸c dông cña lß xo vµ ¸p suÊt nhiªn liÖu trªn ®­êng èng cao ¸p). KÕt thóc qu¸ tr×nh cung cÊp nhiªn liÖu. Thay ®æi l­îng nhiªn liÖu cung cÊp cho chu tr×nh: (h×nh 2.7 c)) §Ó thay ®æi chÕ ®é lµm viÖc cña ®éng c¬, ng­êi ®iÒu khiÓn t¸c dông vµo c¬ cÊu ®iÒu khiÓn lµm cho thanh r¨ng 1 chuyÓn ®éng khiÕn vµnh r¨ng 2 vµ èng xoay 12 quay, pitt«ng xoay theo lµm thay ®æi l­îng nhiªn liÖu cung cÊp cho chu tr×nh (thay ®æi ®iÓm kÕt thóc qu¸ tr×nh cung cÊp), (h×nh 2.7 a)). §iÒu chØnh b¬m cao ¸p: Ta ph¶i ®iÒu chØnh hai th«ng sè ®ã lµ: - §iÒu chØnh thêi ®iÓm b¾t ®Çu cung cÊp nhiªn liÖu (khi pitt«ng che kÝn lç n¹p, x¶), b»ng c¸ch ®iÒu chØnh chiÒu cao cña bul«ng con ®éi. Tr­êng hîp kh«ng cã bul«ng con ®éi ta cã c¸ch chØnh kh¸c tuú thuéc kÕt cÊu cô thÓ. - §iÒu chØnh l­îng cung cÊp nhiªn liÖu ®ñ vµ ®Òu: trªn h×nh 2.7 a), níi vÝt 11, ®Èy èng xoay 12 xoay ®i mét gãc (so víi vµnh r¨ng 2) khiÕn pitt«ng 10 còng xoay theo lµm t¨ng hoÆc gi¶m nhiªn liÖu cña mçi tæ b¬m. §Ó ®¸nh gi¸ sù cung cÊp ®ång ®Òu nhiªn liÖu cung cÊp cña c¸c ph©n b¬m ta sö dông hÖ sè kh«ng ®ång ®Òu d: Vctmax - l­îng nhiªn liÖu cung cÊp cho chu tr×nh lín nhÊt trong c¸c ph©n b¬m. Vctmin - l­îng nhiªn liÖu cung cÊp cho chu tr×nh nhá nhÊt trong c¸c ph©n b¬m. Vtb - l­îng nhiªn liÖu trung b×nh cÊp cho c¸c ph©n b¬m: Gi¸ trÞ cho phÐp cña d ph¶i n»m trong mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh (®­îc cho trong h­íng dÉn sö dông cña xe), nÕu kh«ng ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu chØnh l¹i. c) Mét sè sù cè th«ng th­êng - triÖu chøng, c¸ch x¸c ®Þnh vµ c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt ®Ó duy tr× kh¶ n¨ng lµm viÖc cña b¬m cao ¸p: - L­îng cung cÊp nhiªn liÖu lín nhÊt cña b¬m cao ¸p vµo buång ch¸y kh«ng ®ñ cho chÕ ®é lµm viÖc víi c«ng suÊt cùc cña ®éng c¬ dÉn tíi gi¶m c«ng suÊt cña ®éng c¬, tiªu tèn nhiªn liÖu, m¸y yÕu, hay chÕt m¸y. Nguyªn nh©n chÝnh cña sù cè nµy lµ do c¸c cÆp pitt«ng – xilanh cña c¸c ph©n b¬m cao ¸p bÞ mßn. §Ó kh¾c phôc, chóng ta ph¶i tiÕn hµnh c©n chØnh l¹i b¬m cao ¸p. NÕu c©n chØnh hÕt cì mµ kh«ng ®­îc (c¸c cÆp pitt«ng - xilanh b¬m cao ¸p ®· mßn qu¸ giíi h¹n c©n chØnh) th× chóng ta ph¶i thay b¬m cao ¸p. - L­îng nhiªn liÖu cung cÊp kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c ph©n b¬m: HiÖn t­îng xÈy ra: gi¶m c«ng suÊt ®éng c¬, m¸y yÕu, tiªu tèn nhiªn liÖu x¶y ra hiÖn t­îng bá m¸y vµ cã thÓ dÉn tíi chÕt m¸y. Nguyªn nh©n: Do c¸c cÆp pitt«ng - xilanh cña c¸c ph©n b¬m mßn kh«ng ®Òu nhau. §Ó kh¾c phôc chóng ta còng ph¶i tiÕn hµnh c©n chØnh c¸c ph©n b¬m cña b¬m cao ¸p. NÕu c©n chØnh hÕt cì ph©n b¬m nµo ®ã mµ vÉn kh«ng ®­îc (cÆp pitt«ng - xilanh cña ph©n b¬m ®ã ®· mßn qu¸ giíi h¹n c©n chØnh) th× chóng ta ph¶i thay ph©n b¬m. Gi¸ trÞ chªnh lÖch cho phÐp l­îng nhiªn liÖu cung cÊp cña mçi ph©n b¬m ®­îc cho trong h­íng dÉn sö dông cña xe. - Sai gãc cung cÊp nhiªn liÖu (nhiªn liÖu ®­a vµo buång ch¸y kh«ng ®óng thêi ®iÓm): HiÖn t­îng xÈy ra: M¸y næ cã tiÕng kªu l¹, m¸y yÕu, gi¶m c«ng suÊt ®éng c¬, t¨ng tiªu hao nhiªn liÖu, hay bÞ chÕt m¸y. §Ó kh¾c phôc chóng ta còng ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu chØnh l¹i khíp nèi liªn ®éng cña b¬m cao ¸p. - Nhiªn liÖu phun bÞ ®øt qu·ng, kh«ng ®Òu: HiÖn t­îng xÈy ra: m¸y yÕu, gi¶m c«ng suÊt ®éng c¬, hay chÕt m¸y. Nguyªn nh©n: Cã kh«ng khÝ lät vµo hÖ thèng, t¹o thµnh nót khÝ. C¸ch kh¾c phôc: tiÕn hµnh x¶ khÝ cho hÖ thèng b»ng 2 nót x¶ khÝ ë trªn th©n b¬m cao ¸p. §Ó duy tr× kh¶ n¨ng lµm viÖc tin cËy cña b¬m cao ¸p, khi lµm BD2 chóng ta tiÕn hµnh b¶o d­ìng b¬m cao ¸p. Néi dung chñ yÕu lµ vÖ sinh, bæ sung dÇu mì b«i tr¬n, ®iÒu chØnh bé phËn dÉn ®éng vµ ®é r¬ dÉn ®éng thanh r¨ng b¬m cao ¸p. ViÖc x¸c ®Þnh nguyªn nh©n h­ háng, söa ch÷a vµ c¨n chØnh b¬m cao ¸p yªu cÇu rÊt chÝnh x¸c, lùc l­îng t¹i chç cña ®¬n vÞ th­êng kh«ng lµm ®­îc mµ chØ tiÕn hµnh khi ®­a xe vµo x­ëng söa ch÷a võa hoÆc söa ch÷a lín. 2.2.9. Vßi phun NhiÖm vô: Vßi phun cã nhiÖm vô phun nhiªn liÖu vµo buång ch¸y ®éng c¬ sao cho phï hîp víi kÕt cÊu bång ch¸y ®Ó qu¸ tr×nh t¹o hçn hîp ch¸y lµ tèt nhÊt. Cã rÊt nhiÒu lo¹i vßi phun, song trong giíi h¹n cña ®Ò tµi, ta chØ xÐt lo¹i vßi phun ®iÓn h×nh, ®­îc sö dông réng r·i trªn hÇu hÕt c¸c ®éng c¬ diesel hiÖn nay (trªn xe t¨ng ПT 76 còng sö dông lo¹i vßi phun nµy), ®ã lo¹i vßi phun kÝn cã kim phun (vßi phun kÝn tiªu chuÈn) nh­ ®­îc giíi thiÖu trªn h×nh 2.10. a) CÊu t¹o cña vßi phun: (h×nh 2.10) c) H×nh 2.10: Vßi phun 1- lç phun, 2 - mÆt c«n tùa cña kim phun, 3 - kim phun, 4 - ªcu trßng, 5 vµ 16 - ®­êng dÉn nhiªn liÖu, 6 - ®òa ®Èy, 7 - ®Üa lß xo, 8 - lß xo, 9 - cèc, 10 - vÝt ®iÒu chØnh lùc c¨ng lß xo, 11 - ªcu h·m, 12- lç nèi víi ®­êng dÉn nhiªn liÖu vÒ thïng, 13 - chôp, 14 – l­íi läc, 15 - th©n vßi phun, 17 th©n kim phun. KÕt cÊu cña vßi phun cã rÊt nhiÒu chi tiÕt trong ®ã cã mét bé ®«i chÝnh x¸c lµ kim phun 3 vµ th©n kim phun 17 (hay cßn gäi lµ ®Çu vßi phun) ®­îc b¾t chÆt lªn th©n nhê ªcu 4. Trªn kim phun 3 cã hai mÆt c«n, mét mÆt c«n tùa 2 ®Ó ®ãng kÝn c¸c lç phun 1, cßn mét mÆt c«n ë phÇn gi÷a kim phun ®Ó tiÕp nhËn ¸p lùc cña nhiªn liÖu cao ¸p n©ng kim phun lªn ®Ó phun nhiªn liÖu vµo buång ch¸y. Trªn ®Çu vßi phun 17 cã khoan c¸c lç phun rÊt nhá ®Ó phun nhiªn liÖu vµo buång ch¸y, sè l­îng, vÞ trÝ vµ c¸c gãc cña lç tuú thuéc vµo lo¹i ®éng c¬ vµ kiÓu buång ch¸y. PhÝa trªn th©n vßi phun cã cèc 9 ®Ó l¾p vÝt 10 (®iÒu chØnh lùc c¨ng lß xo 8) vµ ªcu h·m 11, lùc lß xo qua ®Üa 7, ®òa ®Èy 6 Ðp kim 3 tú lªn ®Õ (®Õ kim phun n»m trªn th©n kim phun 17). Trªn n¾p b¶o vÖ 13 cã ren ®Ó l¾p ®­êng dÉn nhiªn liÖu rß rØ qua khe hë gi÷a kim phun vµ th©n kim phun håi trë vÒ thïng chøa nhiªn liÖu. Lç trªn th©n vßi phun ®Ó l¾p èng cao ¸p dÉn nhiªn liÖu tíi vßi phun cã ®Æt l­íi läc 14. * KÕt cÊu cña bé ®«i kim phun vµ th©n kim phun Trong vßi phun kÝn cã kim phun th× bé ®«i kim phun vµ th©m kim phun lµ bé ®«i chÝnh x¸c, yªu cÇu ph¶i cã h×nh d¹ng chÝnh x¸c, chèng mßn chèng rØ tèt. Ph¶i ®­îc chÕ t¹o b»ng vËt liÖu lµ thÐp hîp kim, sau khi nhiÖt luyÖn ph¶i ®¹t ®é cøng cao, gia c«ng ph¶i ®¹t ®é bãng cao (Ñ 12) trªn bÒ mÆt ma s¸t gi÷a phÇn dÉn h­íng cña kim phun vµ lç cña th©n kim phun vµ bÒ mÆt lµm viÖc (mÆt c«n cña kim phun vµ th©n kim phun). Khe hë phÇn dÉn h­íng cña hai chi tiÕt nµy kho¶ng 2¸3mm, phô thuéc vµo kÝch th­íc cña ®­êng kÝnh kim phun. Trªn thùc tÕ x¸c ®Þnh khe hë nµy theo thêi gian lµm gi¶m ¸p suÊt khi thö vßi phun trªn b¨ng thö víi lùc Ðp nhÊt ®Þnh cña lß xo. - Th©n kim phun: Th©n kim phun 17 cã phÇn lç dÉn h­íng kim phun, khoang chøa nhiªn liÖu tõ b¬m c¸p ¸p tíi, mÆt c«n (gãc c«n kho¶ng 50¸700); c¸c lç dÉn nhiªn liÖu. PhÇn th©n kim phun nh« vµo buång ch¸y (®Çu vßi phun) cã d¹ng chám cÇu låi, trªn chám cÇu khoan nh÷ng lç phun nghiªn so víi ®­êng t©m cña th©n kim phun. Sè lç phô thuéc vµo d¹ng buång ch¸y cña ®éng c¬ (sè lç phun cã thÓ tõ 1¸10 lç), nÕu nhiÒu h¬n 10 lç th× c¸c tia nhiªn liÖu cã thÓ giao nhau t¹i khu vùc gÇn lç phun, ¶nh h­ëng xÊu tíi chÊt l­îng t¹o hçn hîp vµ qu¸ tr×nh ch¸y ®éng c¬. Sè lç phun vµ ®­êng kÝnh lç phun cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau; sè lç phun nhiÒu th× ®­êng kÝnh lç phun nhá (®­êng kÝnh lç phun n»m trong kho¶ng 0,127 ¸0,86mm). C¸c lç phun ®­îc gia c«ng b»ng khoan hoÆc ph­¬ng ph¸p ®iÖn hå quang. - Kim phun: kim phun 3 cã phÇn h×nh trô dÉn h­íng, trªn phÇn h×nh trô cã r·nh h×nh vµnh kh¨n ®Ó gi¶m bít nhiªn liÖu qua khe hë phÇn dÉn h­íng kim phun vµ th©n kim phun. Cã mÆt c«n ®Ó ¸p suÊt nhiªn liÖu t¸c dông n©ng kim phun (thêng 600), mÆt c«n ë mòi kim tú lªn ®Õ. KÕt cÊu vµ kÝch th­íc chÝnh cña kim phun vµ th©n kim phun ®­îc giíi thiÖu trªn h×nh 2.10 * CÊu t¹o c¸c chi tiÕt kh¸c cña vßi phun: Lß xo: Lß xo cña c¸c vßi phun kÝn lu«n tiÕp xóc víi h¬i nhiªn liÖu diesel (do nhiªn liÖu lät qua khe hë gi÷a kim phun vµ th©n kim phun phÇn dÉn h­íng) nÕu ®­êng dÉn nhiªn liÖu tõ vßi phun vÒ thïng chøa ë bªn c¹nh th©n vßi phun. NÕu ®­êng dÉn nhiªn liÖu vÒ ë phÝa trªn chôp cña vßi phun th× lß xo ®­îc ng©m trong nhiªn liÖu diesel (h×nh 2.10). V× ®­îc ng©m trong nhiªn liÖu diesel nªn lß xo kh«ng bÞ rØ, gi¶m ®­îc phô t¶i dao ®éng vµ tuæi thä ®­îc kÐo dµi. TÊt c¶ c¸c lß xo cña vßi phun ®Òu ho¹t ®éng ë tr¹ng th¸i nÐn. Th©n vµ ®Çu vßi phun: Vßi phun cña ®éng c¬ diesel ®­îc s¶n xuÊt hµng lo¹t, ®Æc biÖt lµ ®éng c¬ diesel « t« m¸y kÐo, xe m¸y qu©n sù phÇn lín lµ vßi phun v¹n n¨ng (t­¬ng tù nh­ b¬m cao ¸p) do nhµ m¸y chuyªn chÕ t¹o b¬m cao ¸p vµ vßi phun s¶n xuÊt. Trong vßi phun cã hai côm chi tiÕt chÝnh: Th©n vßi phun vµ ®Çu vßi phun (kim phun vµ th©n kim phun). Trªn cïng mét th©n vßi phun cã thÓ l¾p nhiÒu ®Çu vßi phun kh¸c nhau phï hîp víi møc ®é c­êng ho¸, ph­¬ng ph¸p h×nh thµnh hçn hîp cña tõng lo¹i ®éng c¬. V× thÕ khi chÕ t¹o ng­êi ta chÕ t¹o th©n vßi phun vµ ®Çu vßi phun thµnh hai côm riªng ®¶m b¶o trong mét d·y kÝch th­íc cã thÓ l¾p mét lo¹i ®Çu vßi phun vµ ®Çu vßi phun thµnh hai côm riªng ®¶m b¶o trong mét d·y kÝch th­íc cã thÓ l¾p mét lo¹i ®Çu vßi phun bÊt k× lªn bÊt k× mét th©n vßi phun nµo. Khi thiÕt kÕ cÇn biÕt cÊu t¹o vµ kÝch th­íc chÝnh cña th©n vßi phun vµ ®Çu vßi phun v¹n n¨ng ®· chuÈn ho¸ ®ang ®­îc chÕ t¹o t¹i c¸c nhµ m¸y chuyªn s¶n xuÊt b¬m cao ¸p vµ vßi phun. b) Nguyªn lý lµm viÖc cña vßi phun: - Nhiªn liÖu cã ¸p suÊt cao tõ b¬m cao ¸p qua ®­êng èng cao ¸p vµo vßi phun qua läc 14, c¸c lç 16 vµo khoang nhiªn liÖu trªn kim phun, t¸c dông vµo mÆt c«n cña kim phun. Khi lùc ®Èy do ¸p suÊt nhiªn liÖu t¹o ra lín h¬n lùc Ðp cña lß xo 8 th× kim phun ®i lªn më th«ng cho nhiªn liÖu qua lç phun vµo buång ch¸y ®éng c¬. ¸p suÊt b¾t ®Çu n©ng kim phun gäi lµ ¸p suÊt b¾t ®Çu phun pf (víi vßi phun kÝn tiªu chuÈn th×: pf=15 ¸80MN/m2, cã vµi tr­êng hîp cßn cao h¬n). Khi lùc ®Èy do ¸p suÊt cña nhiªn liÖu gi¶m tíi møc nhá h¬n lùc Ðp cña lß xo th× kim phun ®i xuèng, mÆt c«n tùa cña kim phun ®ãng kÝn c¸c lç phun kh«ng cho nhiªn liÖu ®i vµo buång ch¸y. L­îng nhiªn liÖu rß rØ qua khe hë gi÷a phÇn dÉn h­íng cña kim phun vµ th©n kim phun ®­îc tho¸t qua lç 22, qua ®­êng dÇu håi trë vÒ thïng chøa nhiªn liÖu. c) Mét sè sù cè th«ng th­êng - triÖu chøng, c¸ch x¸c ®Þnh vµ c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt ®Ó duy tr× kh¶ n¨ng lµm viÖc cña vßi phun: - Phun nhiªn liÖu kh«ng ®ñ ¸p suÊt: HiÖn t­îng xÈy ra: m¸y yÕu, tiªu tèn nhiªn liÖu, bá m¸y, gi¶m c«ng suÊt ®éng c¬, bÞ chÕt m¸y. Nguyªn nh©n: Lß xo bÞ yÕu hoÆc gÉy. C¸ch kh¾c phôc: C©n chØnh lß xo cña vßi phun b»ng vÝt ®iÒu chØnh, nÕu lß xo bÞ gÉy ph¶i thay lß xo. - Phun nhiªn liÖu kh«ng t¬i: HiÖn t­îng xÈy ra: m¸y yÕu, tiªu tèn nhiªn liÖu, bá m¸y, gi¶m c«ng suÊt ®éng c¬, bÞ chÕt m¸y. Nguyªn nh©n: C¸c lç phun bÞ mßn qu¸ réng nªn khi nhiªn liÖu phun vµo buång ch¸y kh«ng t¬i, qu¸ tr×nh t¹o hçn hîp ch¸y kh«ng tèt. C¸ch kh¾c phôc: Thay vßi phun - Nhiªn liÖu bÞ nhá rät: HiÖn t­îng xÈy ra: m¸y yÕu, tiªu tèn nhiªn liÖu, bá m¸y, gi¶m c«ng suÊt ®éng c¬, bÞ chÕt m¸y. Nguyªn nh©n: MÆt c«n tùa cña kim phun bÞ mßn, kim phun ®ãng kh«ng khÝt khiÕn cho nhiªn liÖu bÞ nhá rät. C¸ch kh¾c phôc: Rµ l¹i mÆt c«n tùa cña kim phun hoÆc thay kim phun. - Kh«ng cã nhiªn liÖu phun vµo buång ch¸y: HiÖn t­îng xÈy ra: bá m¸y, chÕt m¸y. Nguyªn nh©n: T¾c tÊm läc ®Çu vµo vßi phun hoÆc t¾c c¸c lç phun. C¸ch kh¾c phôc: Röa tÊm läc, th«ng c¸c lç phun. §Ó duy tr× kh¶ n¨ng lµm viÖc tin cËy cña c¸c vßi phun, ®Þnh kú BD1 chóng ta tiÕn hµnh b¶o d­ìng vßi phun. Néi dung chñ yÕu lµ vÖ sinh, th«ng t¾c, röa c¸c tÊm läc ViÖc x¸c ®Þnh nguyªn nh©n h­ háng, söa ch÷a vµ c¨n chØnh vßi phun yªu cÇu kh¸ chÝnh x¸c, lùc l­îng t¹i chç cña ®¬n vÞ th­êng kh«ng lµm ®­îc. Th«ng th­êng, lùc l­îng t¹i chç chØ ph¸t hiÖn vßi phun bÞ t¾c hoÆc nhiªn liÖu ch¶y nhá rät, khi ®ã tiÕn hµnh th«ng röa hoÆc thay thÕ vßi phun míi. 2.2.10. èng dÉn nhiªn liÖu: Gi÷a c¸c bé phËn trong hÖ thèng cung cÊp nhiªn liÖu ®éng c¬ diesel ®­îc nèi víi nhau b»ng c¸c ®­êng èng ¸p suÊt thÊp vµ ®­êng èng cao ¸p. C¸c ®­êng èng cao ¸p cÇn ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu sau: søc c¶n thuû lùc nhá; gi÷ kÝn tèt kÓ c¶ khi ¸p suÊt nhiªn liÖu lªn tíi 100 ¸ 120 MN/m2 vµ d­íi t¸c dông cña dao ®éng ¸p suÊt do phô t¶i ®ét ngét g©y ra mµ èng kh«ng bÞ nøt vì. èng cao ¸p th­êng ®­îc lµm b»ng thÐp 10 hoÆc thÐp 20 víi ®­êng kÝnh trong tõ 2 ¸ 10 mm phô thuéc vµo ®­êng kÝnh pÝtt«ng b¬m cao ¸p vµ tèc ®é cung cÊp nhiªn liÖu. Chç nèi cña c¸c ®­êng èng ph¶i ®­îc lµm thµnh ®Çu nèi ®Ó th¸o l¾p dÔ dµng nh­ng ph¶i kÝn, ch¾c ch¾n kh«ng ®Ó rß rØ nhiªn liÖu. C¸c ®­êng èng dÉn nhiªn liÖu ¸p suÊt thÊp ®­îc lµm b»ng ®ång ®á hoÆc thÐp. §­êng kÝnh cña ®­êng èng ¸p suÊt thÊp ®­îc chän theo tiÕt diÖn l­u th«ng tiªu chuÈn cña c¸c ®Çu nèi trªn b×nh läc vµ trªn b¬m thÊp ¸p. Nh÷ng sù cè th«ng th­êng cã thÓ xÈy ra ®èi víi c¸c ®­êng èng vµ c¸c gi¶i kü thuËt ®Ó duy tr× kh¶ n»ng lµm viÖc tin cËy cña c¸c ®­êng èng vµ ®Çu nèi: - §­êng èng bÞ t¾c lµm cho nhiªn liÖu kh«ng ch¶y qua ®­îc lµm ®éng c¬ bá m¸y( nÕu lµ ®­êng èng cao ¸p tíi 1 vßi phun) hoÆc lµm chÕt m¸y. - §­êng èng bÞ nøt, gÉy hoÆc c¸c chç nãi ghÐp bÞ hë lµm cho kh«ng khÝ lät vµo hÖ thèng (®èi víi ®­êng èng thÊp ¸p) t¹o thµnh c¸c nót khÝ lµm cho qu¸ tr×nh cung cÊp nhiªn liÖu kh«ng æn ®Þnh hoÆc gi¸n ®o¹n. - §Ó kiÓm tra ®­êng èng vµ c¸c chç nèi ghÐp cã bÞ t¾c hoÆc nøt gÉy hay kh«ng chóng ta cã thÓ dïng khÝ nÐn ®Ó thö. §Ó duy tr× kh¶ n»ng lµm viÖc tin cËy cña c¸c ®­êng èng vµ ®Çu nèi, chóng ta ph¶i th­êng xuyªn kiÓm tra t×nh tr¹ng cña hÖ thèng ®­êng èng tr­íc khi næ m¸y sö dông ph­¬ng tiÖn.