Ứng dụng phần mềm AutoCAD vẽ mặt cắt phục vụ công tác tính khối lượng đào đắp

i lµ vïng Gtraplic (phÇn mµn h×nh dïng cho ®å ho¹). b. Vïng II: ChØ dßng tr¹ng th¸i hay dßng t×nh tr¹ng – Status line. ë ®©y xuÊt hiÖn mét sè th«ng sè vµ chøc n¨ng cña b¶n vÏ (Status Bar) c¸c Status Bar nµy võa lµ c¸c th«ng b¸o vÒ tr¹ng th¸i hoÆc kh«ng chän võa lµ hép chän, khi bÊm chuét vµo ®ã tr¹ng th¸i sÏ ®­îc chuyÓn ng­îc l¹i. VÝ dô: ChÕ ®é b¾t ®iÓm SNAP lµ ON nÕu bÊm chuét vµ SNAP trªn dßng hiÖn th× chÕ ®é b¾t ®iÓm lóc ®ã sÏ lµ 0FF. c. Vïng III: Vïng gåm c¸c menu lÖnh vµ c¸c thanh c«ng cô, mçi menu hay mçi nót h×nh t­îng trªn thanh c«ng cô t­¬ng øng víi mét lÖnh cña Autocad. d. Vïng IV: Vïng dßng lÖnh hay dßng nh¾c, khi nhËp lÖnh tõ bµn phÝm hoÆc gäi lÖnh tõ menu th× lóc ®ã c©u lÖnh sÏ hiÓn thÞ sau dßng Command. VÝ dô: Command: line (L) 2. Menu vµ Tool bar cña Autocad Trong Autocad hÇu hÕt c¸c lÖnh ®Òu cã thÓ ®­îc chän th«ng qua menu hoÆc Tool bar cña ch­¬ng tr×nh. §©y lµ c¸c phÇn tö mµn h×nh cã h×nh d¹ng tÝch cùc nã gióp ta thùc hiÖn ®­îc c¸c lÖnh cña Autocad mµ kh«ng nhÊt thiÕt cÇn ph¶i nhí tªn lÖnh. Nh÷ng thanh c«ng cô nµy rÊt h÷u hiÖu vµ tiÖn Ých víi ng­êi ®Çu tiªn lµm viÖc víi Autocad, tuy nhiªn viÖc thùc hiÖn lÖnh th«ng qua menu hoÆc Tool bar, yªu cÇu ng­êi sö dông ph¶i liªn tôc di chuyÓn chuét ®Õn c¸c hép c«ng cô hoÆc chøc n¨ng menu Tool bar t­¬ng øng. A. Menu Bar Trong Autocad cã 11 danh môc Menu thuéc vïng III, c¸c menu nµy ®­îc xÕp ngay bªn dßng d­íi tiªu ®Ò, ®ã lµ c¸c Menu d¹ng kÐo xuèng (pull down Menu) c¸c chøc n¨ng nµy sÏ xuÊt hiÖn ®Çy ®ñ khi ta kÝch chuét lªn danh môc cña menu ®ã. Gåm 11 danh môc Menu thuéc vïng III TT Minh häa Chøc n¨ng 1 File Menu Menu nµy ®¶m tr¸ch toµn bé c¸c chøc n¨ng lµm viÖc víi File trªn ®Üa (më File, ghi File, xuÊt nhËp File...). Ngoµi ra cßn ®¶m nhËn viÖc ®Þnh d¹ng trang in; khai b¸o c¸c tham sè ®iÒu khiÓn viÖc xuÊt c¸c sè liÖu trªn b¶n vÏ hiÖn t¹i ra giÊy hoÆc ra File... 2 Menu Edit Liªn quan ®Õn c¸c chøc n¨ng chØnh söa sè liÖu d¹ng tæng qu¸t: ®¸nh dÊu v¨n b¶n sao l­u vµo bé nhí t¹m thêi (Copy); d¸n (Paste) sè liÖu tõ bé nhí t¹m thêi ra trang h×nh hiÖn t¹i... 3 Menu View Liªn quan ®Õn c¸c chøc n¨ng thÓ hiÖn mµn h×nh AutoCAD, kh«i phôc mµn h×nh (Redraw); thu phãng h×nh (Zoom); ®Èy h×nh (Pan); t¹o c¸c Viewport; thÓ hiÖn mµn h×nh d­íi d¹ng khèi (Shape hoÆc Render)v.v... 4 Menu Insert Sö dông ®Ó thùc hiÖn c¸c lÖnh chÌn. C¸c d¹ng sè liÖu ®­îc chÌn vµo cã thÓ lµ c¸c khèi (Block); c¸c file ¶nh; c¸c ®èi t­îng 3D Studio; c¸c file ¶nh d¹ng Metafile; c¸c ®èi t­îng OLE v.v... 5 Menu Format Sö dông ®Ó ®Þnh d¹ng cho c¸c ®èi t­îng vÏ. C¸c ®èi t­îng ®Þnh d¹ng cã thÓ lµ c¸c líp (Layer); ®Þnh d¹ng mµu s¾c (Color); KiÓu ®­êng; ®é m¶nh cña ®­êng; kiÓu ch÷; kiÓu ghi kÝch th­íc; kiÓu thÓ hiÖn ®iÓm v.v... Ngoµi ra menu nµy cßn chøa c¸c hµm ®Þnh d¹ng sè liÖu (Units), cho phÐp chän hoÆc chØnh kiÓu ®¬n vÞ dµi, d¹ng thÓ hiÖn cho sè thËp ph©n, d¹ng thÓ hiÖn ®¬n vÞ ®o gãc, h­íng chuÈn cña gãc... 6 Menu Tools Chøa c¸c hµm c«ng cô ®a môc ®Ých. Tõ ®©y thùc hiÖn rÊt nhiÒu d¹ng c«ng viÖc kh¸c nhau nh­: so¸t chÝnh t¶ cho ®o¹n v¨n b¶n tiÕng Anh (Spelling); gäi hép tho¹i thuéc tÝnh ®èi t­îng (Properties); t¶i c¸c ch­¬ng tr×nh d¹ng ARX, LSP... t¹o c¸c Marco; dÞch chuyÓn gèc täa ®é v.v... Ngoµi ra chøc n¨ng Options tõ danh môc Menu nµy cßn cho phÐp ng­êi sö dông lùa chän rÊt nhiÒu thuéc tÝnh giao diÖn kh¸c (mµu nÒn, chÕ ®é khëi ®éng; kÝch th­íc con trá; Font ch÷ hiÓn thÞ v.v...) 7 Menu Draw Lµ danh môc Menu chøa hÇu hÕt c¸c lÖnh vÏ c¬ b¶n cña AutoCAD. Tõ c¸c lÖnh vÏ ®­êng ®Õn c¸c lÖnh vÏ mÆt, vÏ khèi; tõ c¸c lÖnh vÏ ®­êng th¼ng, ®o¹n th¼ng ®Õn c¸c lÖnh vÏ phøc t¹p; tõ c¸c lÖnh lµm viÖc víi ®­êng ®Õn c¸c lÖnh lµm viÖc víi v¨n b¶n (Text), ®Õn c¸c lÖnh t« mµu, ®iÒn mÉu t«, t¹o khèi vµ sö dông khèi v.v... Cã thÓ hiÓu ®©y lµ danh môc Menu chñ yÕu vµ quan träng nhÊt cña AutoCAD. 8 Menu Dimension Bao gåm c¸c lÖnh liªn quan ®Õn viÖc ghi vµ ®Þnh d¹ng ®­êng ghi kÝch th­íc trªn b¶n vÏ. C¸c kÝch th­íc cã thÓ ®­îc ghi theo d¹ng kÝch th­íc th¼ng; kÝch th­íc gãc; ®­êng kÝnh, b¸n kÝnh; ghi dung sai; ghi theo kiÓu chó gi¶i v.v... C¸c d¹ng ghi kÝch th­íc cã thÓ ®­îc chän lùa theo c¸c tiªu chuÈn kh¸c nhau, cã thÓ ®­îc hiÖu chØnh ®Ó phï hîp víi tiªu chuÈn cña tõng quèc gia; tõng bé, ngµnh... 9 Menu Modify Lµ danh môc Menu liªn quan ®Õn c¸c lÖnh hiÖu chØnh ®èi t­îng vÏ cña AutoCAD. Cã thÓ sö dông c¸c chøc n¨ng Menu t¹i ®©y ®Ó sao chÐp c¸c ®èi t­îng vÏ; xoay ®èi t­îng theo mét trôc; t¹o ra mét nhãm ®èi t­îng tõ mét ®èi t­îng gèc (Array); lÊy ®èi xøng qua mét trôc 10 Menu Windows Lµ Menu cã thÓ t×m trong hÇu hÕt øng dông kh¸c ch¹y trong m«i tr­êng Windows. C¸c chøc n¨ng Menu ë ®©y chñ yÕu phôc vô viÖc xÕp s¾p c¸c tµi liÖu hiÖn më theo mét quy luËt nµo ®ã nh»m ®¹t hiÖu qu¶ hiÓn thÞ tèt h¬n. 11 Menu Help Lµ Menu gäi ®Õn c¸c chøc n¨ng h­íng dÉn trùc tuyÕn cña AutoCAD. C¸c h­íng dÉn tõ ®©y ®­îc tr×nh bµy tØ mØ, cô thÓ, ®Ò cËp ®Õn toµn bé c¸c néi dung cña AutoCAD. §©y còng lµ c«ng cô rÊt quan träng vµ h÷u Ých cho viÖc tù nghiªn cøu vµ øng dông AutoCAD trong x©y dùng c¸c b¶n vÏ kü thuËt. B. Toolbar AutoCAD cã tÊt c¶ 24 thanh Toolbar. Mçi hép chän (Toolbox) l¹i liªn quan ®Õn mét lÖnh hoÆc chøc n¨ng cô thÓ nµo ®ã cña m«i tr­êng CAD. §Ó gäi Toolbar nµo ®ã cã thÓ hiÖn nh­ sau: Chän Menu View – Toolbars... sÏ xuÊt hiÖn hép tho¹i h×nh 2. Tõ hép tho¹i nµy nÕu muèn Toolbar nµo ®ã thùc hiÖn th× chØ viÖc bÊm chuét lªn hép chän (bªn tr¸i) tªn cña Toolbar ®ã. Sau khi Toolbar ®· ®­îc hiÖn sÏ thÊy xuÊt hiÖn dÊu chän bªn c¹nh tªn Toolbar ®ã, nÕu muèn th«i hiÖn th× chØ viÖc bÊm l¹i vµo hép chän lµ ®­îc. ViÖc sö dông c¸c hép c«ng cô (Toolbox) tõ c¸c Toolbar ®Ó thùc hiÖn c¸c lÖnh AutoCAD nãi chung lµ kh¸ nhanh chãng vµ tiÖn dông. C¸c hép c«ng cô l¹i ®­îc thiÕt kÕ theo d¹ng ®å häa kh¸ trùc quan, khi di chuyÓn con trá chuét lªn phÇn mµn h×nh cña hép c«ng cô, cßn thÊy xuÊt hiÖn lêi nh¾c (Tooltip) cho biÕt ®©y lµ hép c«ng cô g×, do vËy viÖc sö dông toolbar l¹i cµng trë nªn trùc quan vµ tiÖn dông. Tuy vËy nÕu trªn mµn h×nh cña AutoCAD ta cho hiÖn tÊt c¶ 24 Toolbar th× phÇn mµn h×nh sÏ trë nªn rèi, rÊt khã quan s¸t, tèc ®é thùc hiÖn lÖnh còng sÏ bÞ chËm h¬n, do vËy ng­êi ta th­êng chØ cho hiÖn nh÷ng Toolbar cÇn thiÕt nhÊt, hay ®­îc sö dông nhÊt mµ th«i. H×nh 2. HiÓn thÞ Toolbar theo yªu cÇu cña ng­êi sö dông C¸c Toolbar th«ng th­êng ®­îc ®Æt ë chÕ ®é th­êng trùc mçi khi khëi ®éng AutoCAD lµ: Standard: Draw: Modify: Properties: Layers: Dimension: H×nh 3 3. C¸c lÖnh sö dông trong Autocad TT Tªn lÖnh PhÝm t¾t T¸c dông cña lÖnh 1 AligneD §o kho¶ng c¸ch cña ®­êng, ®o¹n th¼ng 2 Arc a VÏ cung trßn 3 Area aa §o diÖn tÝch vµ chu vi 4 Array ar Sao chÐp ®èi t­îng 5 Bhatch h, bh §iÒn ®Çy mÉu t« cho mét vïng kÝn 6 Block b §Þnh nghÜa 1 khèi tõ c¸c dßng ®· ®¸nh dÊu 7 Circle c VÏ mét vßng trßn 8 Copy Co, cp Sao chÐp mét ®èi t­îng 9 Dtext dt HiÖn dtext trªn mµn h×nh 10 Ellipse el VÏ h×nh ElÝp hoÆc cung ElÝp 11 Erase e Xo¸ ®èi t­îng khái b¶n vÏ 12 Export exp Ghi sè liÖu b¶n vÏ ra File kh¸c 13 ExtenD ex Më réng ®èi t­îng b¶n vÏ 14 Filter fi Läc ®èi t­îng 15 Group g §Æt tªn cho 1 nhãm Hg ®· ®¸nh dÊu 16 Hatch h T« mét vïng theo mÉu t« ®· chØ ®Þnh 17 Hatchedit he Sö¨ mÉu t« 18 Import mp ChÌn File ¶nh vµo Autocad 19 Insert i ChÌn khèi vµo b¶n vÏ 20 layer la §iÒu kiÓn líp 21 LenThen Len KÐo dµi mét ®èi t­îng 22 Line l VÏ mét ®­êng th¼ng 23 linetype lt §Þnh kiÓu ®­êng vÏ 24 Ltscale lts §Æt tû lÖ nÐt vÏ 25 Measure me LÖnh chia ®èi t­îng theo ®é dµi ®o¹n 26 Mirror mi LÖnh lÊy ®èi xøng 27 Mline ml T¹o c¸c ®­êng th¼ng song song víi nhau 28 Move m LÖnh di chuyÓn mét hay nhiÒu ®èi t­îng 29 Offset 0 LÖnh vÏ song song 30 Osnap os B¾t ®iÓm ®Æc biÖt cña ®èi t­îng 31 Pan p X¸c ®Þnh b¶n vÏ trªn mµn h×nh 32 Pline pl LÖnh vÏ ®­êng ®a tuyÕn 33 Plot Print XuÊt b¶n vÏ ra giÊy 34 Point po VÏ mét ®iÓm cã täa ®é ®Þnh tr­íc 35 Polygon pol VÏ ®a gi¸c ®Òu 36 Preview pre Xem tr­íc trang in 37 PrOerties props HiÖn hép tho¹i thuéc tÝnh ®èi t­îng 38 Quit cxit Tho¸t khái Autocad 39 Rectang rec VÏ h×nh ch÷ nhËt 40 Rename ren §æi tªn mét ®èi t­îng 41 ROTATE ro Xoay ®èi t­îng 42 Scale Se LÖnh thay ®æi kÝch th­íc ®èi t­îng vÏ 43 Snap Sn BËt (t¾t) chÕ ®é b¾t ®iÓm khi di chuyÓn chuét 44 Solid So T¹o ra mté ®­êng ®a tuyÕn ®ãng kÝn ®­îc t« ®Æc 45 Spell Sp KiÓm tra v¨n ph¹m cho c¸c kÝ tù ®· nhËp trong b¼n vÏ 46 Style st §Þnh kiÓu cho c¸c kÝ tù 47 Tablet ta BËt (t¾t) kÕt nèi tíi bµn sè ho¸ 48 Thickness th §é dµy ®­êng vÏ 49 Toolbar to HiÖn (Èn) c¸c thanh c«ng cô cña Autocad 50 Trim tr LÖnh c¾t ®­êng cã ®èi t­îng chÆn 51 View v CÊt hoÆc ®äc l¹i phÇn hiÓn thÞ trªn mµn h×nh 52 Wblock w Ghi c¸c ®èi t­îng ra File 53 Xline xl T¹o mét ®­êng th¼ng dµi v« tËn 54 Z00m z Thu phãng ®èi t­îng vÏ I.3. Khèi lÖnh tra cøu 1. LÖnh LIST LiÖt kª th«ng tin c¬ së d÷ liÖu cña mét hay mét nhãm ®èi t­îng ®­îc lùa chän. LÖnh List cho phÐp liÖt kª c¸c d÷ liÖu (líp, mµu s¾c, ®iÓm ®Æt...) cña mét hay nhiÒu ®èi t­îng. Trªn thanh c«ng cô chän Tõ Tools menu, chän Inquiry > List Command line: list sÏ thÊy xuÊt hiÖn c¸c th«ng tin m« t¶ ®èi t­îng ®ã. VÝ dô sau khi chän ®èi t­îng lµ Block Ghe banh sÏ thÊy xuÊt hiÖn c¸c th«ng tin. Select objects: BLOCK REFERENCE Layer: “0” Space: Model space Handle = 1B3 “GhÕ bµnh” at point, X = 38.1225 Y = 34.3266 Z = 0.0000 X scale factor 1.000 Y scale factor 1.000 rotation Angle 0 Z scale factor 1.000 2. LÖnh DBLIST LiÖt kª th«ng tin cña tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng trªn b¶n vÏ. Command line: dblist 3. LÖnh DIST §o kho¶ng c¸ch vµ ®o gãc. LÖnh dist hiÓn thÞ kho¶ng c¸ch (gãc) x¸c ®Þnh bëi hai ®iÓm trªn b¶n vÏ. Trªn thanh c«ng cô, chän Tõ Tools menu, chän Inquiry > Distance. Command line: dist Specify first point: (®iÓm thø nhÊt) Specify second point: (®iÓm thø hai) 4. LÖnh ID HiÓn thÞ täa ®é mét ®iÓm trªn mµn h×nh. LÖnh id cho phÐp liÖt kª c¸c d÷ liÖu (líp, mµu s¾c, ®iÓm ®Æt...) cña mét hay nhiÒu ®èi t­îng. Tõ Tools menu, chän Inquiry > ID Point Command line: id Point: (chØ ra ®iÓm cÇn x¸c ®Þnh täa ®é). 5. LÖnh AREA §o diÖn tÝch vµ chu vi LÖnh Area dïng ®Ó ®o diÖn tÝch mét vïng x¸c ®Þnh vµ chu vi ®­êng bao vïng ®ã. C¸c vïng cã thÓ ®o ®­îc b»ng lÖnh Area bao gåm: polygon, polyline, circle. Trªn thanh c«ng cô, chän Tõ Tools menu, chän Inquiry > Area Command line: area / Object / Add / Subtract: First point NÕu tr¶ lêi dßng nh¾c trªn b»ng mét ®iÓm. AutoCAD sÏ yªu cÇu vµo ®iÓm kÕ tiÕp vµ lÆp l¹i cho ®Õn khi tr¶ lêi lµ Null ¿ Sau ®ã AutoCAD sÏ hiÓn thÞ diÖn tÝch vµ chu vi t­¬ng øng víi vïng khÐp kÝn trªn c¬ së c¸c ®iÓm ®· vµo. Object: §o diÖn tÝch vïng giíi h¹n bëi ®èi t­îng ®­îc chän vµ ®é dµi cña ®èi t­îng ®ã. Add: Tïy chän nµy sÏ ®Æt lÖnh Area trong mode céng, cho phÐp céng diÖn tÝch vµ chu vi t­¬ng øng víi nhiÒu vïng. AutoCAD cuèi cïng sÏ hiÓn thÞ tæng diÖn tÝch c¸c vïng ®­îc chän. Subtract: Tïy chän nµy ®Æt lÖnh Area trong mode trõ, ng­îc l¹i víi mode céng. 6. LÖnh Zoom Thu phãng h×nh vÏ trªn b¶n vÏ LÖnh Zoom cho phÐp phãng to hay thu nhá h×nh vÏ ®ang hiÓn thÞ trªn mµn h×nh nh­ng kÝch th­íc thùc cña chóng vÉn ®­îc gi÷ nguyªn. Tõ View menu, chän Zoom. Command line: zoom All / Center / Dynamic / Extents / Previous / Scale(X/XP) / Window / : Realtime Thu phãng b¶n vÏ trªn mµn h×nh th«ng qua biÓu t­îng: NhÊn phÝm Esc ®Ó kÕt thóc lÖnh. All: Tïy chän nµy cho phÐp xem trªn mµn h×nh toµn bé h×nh vÏ (giíi h¹n ®­îc ®Æt bëi lÖnh Limits). NÕu h×nh vÏ v­ît qu¸ giíi h¹n h×nh vÏ, mµn h×nh sÏ hiÓn thÞ toµn bé h×nh vÏ nµy. Center Tïy chän nµy cho phÐp x¸c ®Þnh mét cöa sæ cã t©m vµ chiÒu gi¶m ®é lín cña cöa sæ cÇn zoom. Muèn hiÓn thÞ vïng ®· ®­îc chän lªn mµn h×nh cÇn ph¶i nhÊn phÝm Enter. NÕu chän cöa sæ hiÓn thÞ bªn trong khung mµu ®á sÏ t¨ng tèc ®é zoom. Dynamic HiÓn thÞ mét mµn h×nh ®Æc biÖt gåm mét sè phÇn: - Mét khung ch÷ nhËt mµu tr¾ng (hay ®en) bao toµn bé phÇn ®· vÏ (extents). - Mét khung ch÷ nhËt mµu xanh (hay tÝm) chØ vïng mµn h×nh tr­íc ®ã. - Bèn dÊu gèc vu«ng mµu ®á chØ vïng mµn h×nh ta cã thÓ zoom víi tèc ®é cao. ¤ quan s¸t ®­îc ®Þnh d¹ng ban ®Çu b»ng víi khung ch÷ nhËt mµu xanh mµ ta cã thÓ di chuyÓn « nµy b»ng thiÕt bÞ chØ ®iÓm ®Ó chän vïng mµn h×nh cÇn hiÓn thÞ. DÊu X chØ t©m cña « quan s¸t ®ã, cã thÓ rêi dÊu X tíi vÞ trÝ cÇn thiÕt råi nh¸y chuét. Khi ®ã dÊu sÏ ®­îc thay thÕ b»ng mòi tªn chØ vµo c¹nh ph¶i cho phÐp t¨ng hay gi¶m. Extents HiÓn thÞ phÇn ®· vÏ võa khÝt mµn h×nh. Previous Tïy chän nµy cho phÐp phôc håi l¹i mµn h×nh tr­íc ®ã, AutoCAD l­u ®­îc 10 mµn h×nh tr­íc ®ã, do ®ã cã thÓ zoom previous l¹i 10 lÇn liªn tiÕp. Scale Tû lÖ tham chiÕm ®Õn toµn c¶nh: lµ tû lÖ thu phãng h×nh vÏ so víi kÝch th­íc thùc cña chóng khi ®­îc ®Þnh nghÜa b»ng lÖnh Limits. Tû lÖ b»ng 1 sÏ hiÓn thÞ lªn mµn h×nh toµn bé h×nh vÏ (toµn c¶nh) ®­îc giíi h¹n b»ng lÖnh Limits. Tû lÖ lín h¬n 1 lµ phãng to cßn thu nhá h¬n 1 lµ thu nhá h×nh vÏ. - Tû lÖ tham chiÕu c¶nh mµn h×nh hiÖn hµnh: lµ tû lÖ thu phãng h×nh vÏ ®ang hiÓn thÞ trªn mµn h×nh. Khi dïng tû lÖ nµy ph¶i thªm X sau hÖ sè tû lÖ. - Cã thÓ vµo hÖ sè tû lÖ theo sau lµ XP ®Ó tham chiÕu ®Õn kh«ng gian ph¼ng (paper-space). Window HiÓn thÞ trªn mµn h×nh phÇn h×nh vÏ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng mét cöa sæ ch÷ nhËt. 7. LÖnh PAN Xª dÞch b¶n vÏ trªn mµn h×nh. LÖnh Pan cho phÐp xª dÞch h×nh vÏ trªn mµn h×nh ®Ó cã thÓ xem ®­îc tÊt c¶ c¸c phÇn kh¸c nhau cña h×nh vÏ mµ kh«ng thay ®æi kÝch th­íc hiÖn hµnh. Trªn thanh c«ng cô, chän Tõ View menu, chän Pan > Realtime. Command line: Pan Dispiscement: (vµo ®é dêi hay ®iÓm gèc) Second point: (hay vµo ®iÓm thø hai) NÕu vµo ®é dêi vµ ¿ cho nh¾c nhë thø hai th× c¶nh trªn mµn h×nh sÏ tr­ît theo ®é dêi ®­a vµo. NÕu x¸c ®Þnh ®iÓm gèc vµ ®iÓm thø hai, c¶nh sÏ tr­ît theo ®é dêi tõ ®iÓm gèc tíi ®iÓm thø hai. 8. LÖnh VIEW Cho phÐp ®Æt tªn, l­u tr÷, xãa, gäi mét c¶nh mµn h×nh. Tõ View menu, chän Named Views Command line: View. H×nh 4 NÕu muèn ®Þnh nghÜa phÇn diÖn tÝch thÓ hiÖn trªn mµn h×nh th× b¹n nhÊt nót New... Khi ®ã b¹n sÏ nhËn tiÕp mét hép tho¹i New View. H×nh 5 T¹i « View Name b¹n cã thÓ cho tªn cña phÇn diÖn tÝch thÓ hiÖn trªn mµn h×nh. NÕu b¹n muèn nã thÓ hiÖn trªn mµn h×nh th× nhÊn vµo nót Current Display. NÕu muèn x¸c ®Þnh ranh giíi theo chÕ ®é cöa sæ b¹n nhÊn vµo nót Define Window. Sau ®ã b¹n cã thÓ nhÊn nót ®Ó dïng thiÕt bÞ chuét trá trùc tiÕp phÇn diÖn tÝch thÓ hiÖn. NÕu muèn biÕt th«ng tin vÒ phÇn diÖn tÝch thÓ hiÖn trªn mµn h×nh, b¹n chØ cÇn chän tªn cöa sæ thÓ hiÖn råi nhÊn nót Details... B¹n sÏ nhËn ®­îc mét khung cöa sæ víi c¸c th«ng tin sau: H×nh 6 I.4. C«ng t¸c ®o vÏ mÆt c¾t ®Þa h×nh I.4.1. Kh¸i niÖm MÆt c¾t ®Þa h×nh lµ h×nh biÓu diÔn h×nh d¸ng cao thÊp cña mÆt ®Êt tù nhiªn ch¹y däc theo mét tuyÕn nµo ®ã. - §Ó phôc vô cho viÖc thiÕt kÕ, thi c«ng c¸c c«ng tr×nh d¹ng tuyÕn nh­ giao th«ng, thuû lîi, ®Þa chÊt vµ tÝnh khèi l­îng ®µo ®¾p vv… cÇn ph¶i hiÓn thÞ ®Þa h×nh trªn mÆt ph¼ng ®øng, ®ã lµ mÆt c¾t däc vµ mÆt c¾t ngang cña tuyÕn. Qu¸ tr×nh ®o vÏ mÆt c¾t däc ®Þa h×nh ®­îc tiÕn hµnh theo c¸c b­íc sau - X¸c ®Þnh tuyÕn ®o. - §ãng cäc däc tuyÕn ®o. - §o chiÒu dµi vµ ®é cao gi÷a c¸c cäc. - §o vÏ b×nh ®å hai bªn tuyÕn. - TÝnh to¸n vµ vÏ mÆt c¾t ®Þa h×nh. §Ó cã ®­êng tuyÕn trªn thùc ®Þa ta bè trÝ mét hÖ thèng cäc. Trªn suèt däc tuyÕn, ta ph¶i ®o vµ c¾m c¸c cäc gäi lµ “Cäc km”hay cäc “100 m” cßn gäi lµ cäc chÝnh vµ c¸c cäc phô. - §Æt m¸y kinh vÜ t¹i ®iÓm ®Çu C0-0 ng¾m vÒ sµo tiªu c¾m ë ®Ønh gãc ngoÆt B ®Ó ®Þnh h­íng ta dïng th­íc thÐp hoÆc m¸y toµn ®¹c ®o kho¶ng c¸ch ngang cña tõng ®o¹n 100m víi ®é chÝnh x¸c 1:1000 , 1:2000, råi cè ®Þnh b»ng cäc. NÕu ®é dèc V> 20 ta ph¶i c¶i chÝnh c¹nh nghiªng D vÒ c¹nh ngang S vµ cäc “100m” thø nhÊt ký hiÖu lµ C0-1 nghÜa lµ 0Km + 100m vµ cäc thø 2 lµ C0-2, vv…, ®Çu tiªn ta ®¸nh dÊu C1-0 vµ tiÕp theo lµ C1-1, C1-2,……C1-9 T¹i c¸c ®iÓm cã ®Þa h×nh ®Þa vËt thay ®æi ta ph¶i ®ãng thªm c¸c cäc gäi lµ “cäc phô” ®o kho¶ng c¸ch ®Õn cäc chÝnh víi ®é chÝnh x¸c ± 1dm vµ ®ång thêi ghi sè liÖu cho c¸c cäc phô. VÝ dô: C1-1 + 20 cã nghÜa lµ cäc phô nµy c¸ch ®iÓm xuÊt ph¸t lµ 1120m ë nh÷ng ®Ønh gãc ngoÆt cña tuyÕn ta ®ãng nh÷ng cäc ch¾c h¬n nh­ èng thÐp, cäc bª t«ng ta kh«ng tÝnh chiÒu dµi c«ng tr×nh theo h­íng tiÕp tuyÕn mµ ta tÝnh theo ®­êng cong. VÝ dô: Ta tÝnh theo h­íng AMC H×nh 7 Nh­ng ph¶i ghi sè liÖu kho¶ng c¸ch tõ nã ®Õn “cäc 100m” nh­ ghi ë c¸c cäc phô vµ ®o gãc ngoÆt cña tuyÕn víi ®é chÝnh x¸c ± 0,5’. H×nh 8 1. §o b×nh ®å d¶i hÑp däc tuyÕn Tuú theo yªu cÇu ®é réng, hÑp cña c«ng tr×nh mµ ta thµnh lËp h×nh ®å vÒ hai phÝa cña tuyÕn, tû lÖ cña b¶n ®å tuú thuéc theo yªu cÇu chi tiÕt cña c«ng tr×nh mµ trªn b×nh ®å ph¶i vÏ ®Çy ®ñ c¸c ®Þa vËt theo ®óng tû lÖ. NÕu tr­êng hîp gÆp ph¶i lµ ®Þa vËt dµi th× ta ph¶i thÓ hiÖn chÝnh x¸c gãc hîp bëi ch­íng ng¹i vËt vµ trôc chÝnh cña c«ng tr×nh. - Th­êng ®Ó lËp b×nh ®å ta ¸p dông mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p sau a. Ph­¬ng ph¸p toµn ®¹c kinh vÜ b. Ph­¬ng ph¸p toµn ®¹c ®iÖn tö c. Ph­¬ng ph¸p sö dông ¶nh hµng kh«ng C¸c kÕt qu¶ ®o ph¶i ®­îc ghi mét c¸ch rÊt tû mû lªn mÆt c¾t ®Ó c«ng t¸c sö dông trong thi c«ng ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt 2. §o ®é cao ®Çu cäc H×nh 9 §Ó ®o ®é cao c¸c ®Çu cäc chÝnh ta dïng ph­¬ng ph¸p ®o cao h×nh häc tõ gi÷a. §o ®é cao cäc phô ta dïng ®o cao phÝa tr­íc NÕu c«ng tr×nh sö dông hÖ ®é cao nhµ n­íc th× ta ph¶i tiÕn hµnh ®o nèi ®Ó dÉn ®é cao nhµ n­íc vÒ cäc ®Çu tiªn C0-0 VÝ dô: C¸c sè liÖu ®o theo h×nh 9 B¶ng sè liÖu ®o mÆt c¾t däc. Sã tr¹m Sè cäc Sè ®äc trªn mia Chªnh cao §é cao m¸y Hm §é cao cäc Sau Tr­íc Cäc fô L hTB 1 C0-0 6254 161,679 160,110 1569 4685 C0-1 6672 +100 160,390 1290 182 280 4782 279 +32 4490 160,189 Sau ®ã ®Æt mia ë c¸c cäc chÝnh C0-0 vµ C0-1 vµ theo chØ gi÷a lÊy sè däc hai mÆt ®ã vµ ®en trªn mia (th­êng ®äc mÆt ®á tr­íc) theo tr×nh tù S-T-T-S. TÝnh chªnh cao trung b×nh theo sè ®äc 2 mÆt: - Theo mÆt ®á H®á = (6254 – 6072) = 182 (mm) - Theo mÆt ®en H®en = (1569 – 1290) = 279 (mm) NÕu chªnh b»ng sè cña cÆp mia DK = 100 th× HTB = §é cao ®iÓm chÝnh C0-1 lµ NÕu mia 1 mÆt th× ta ph¶i thay ®æi chiÒu cao m¸y i. Sau khi kiÓm tra kÕt qu¶ ®o c¸c ®iÓm chÝnh ®¹t yªu cÇu, ta sö dông mia ë c¸c ®iÓm phô (C0-0 + 32), (C0-0 + 61),….. vµ chØ ®äc mÆt ®en. VÝ dô: T¹i ®iÓm (C0-0 + 32) ®äc ®­îc a = 1490. §é cao m¸y lµ ®é cao cña cäc sau céng víi sè ®äc mÆt ®en (S) cña mia dùng t¹i cäc ®ã. - VÝ dô: Tr¹m ®Çu tiªn: Hm = Trong ®ã: Hm = 160,110 m + 1,569 m = 161,679 (m) §é cao c¸c cäc phô ®­îc tÝnh theo ®é cao m¸y. H+32 = Hm – a = 161,189 (m) §Ó kiÓm tra trªn tuyÕn cäc chÝnh ph¶i tiÕn hµnh ®o 2 chiÒu (®o ®i vµ ®o vÒ) sai sè khÐp ®é cao ph¶i ®¶m b¶o víi tiªu chuÈn thñy chuÈn kü thuËt. dh ≤ 50 I.4.2. §o mÆt c¾t ngang ®Þa h×nh 1. Môc ®Ých: Khi thiÕt kÕ c¸c c«ng tr×nh cÇn biÕt râ nh÷ng thay ®æi cña ®Þa h×nh theo h­íng ngang, v× vËy cÇn ph¶i vÏ mÆt c¾t ngang t¹i c¸c cäc chÝnh, cäc phô vµ ë nh÷ng ®iÓm cã ®Þa h×nh thay ®æi nhiÒu theo h­íng ngang. Dùa vµo mÆt c¾t ngang vµ däc, ta sÏ tÝnh ®­îc khèi l­îng ®µo ®¾p khi thi c«ng. 2. C«ng t¸c ®o ng¾m MÆt c¾t ngang ®­îc bè trÝ vu«ng gãc víi trôc chÝnh cña c«ng tr×nh, cã ®é réng tuú thuéc vµo yªu cÇu kü thuËt cña c«ng tr×nh. Trªn tuyÕn c¾t ngang ®ãng c¸c cäc t¹m thêi vÒ hai phÝa (P) vµ tr¸i (T) ë nh÷ng ®iÓm ®Þa h×nh thay ®æi. Dïng th­íc thÐp ®o kho¶ng c¸ch tõ cäc chÝnh C ®Õn c¸c cäc P vµ T. Sau ®ã ta dïng m¸y thuû chuÈn ®o chªnh cao cña cäc chÝnh C ®Ó tÝnh ®é cao thùc tÕ gi÷a c¸c cäc. - §èi víi tõng tr­êng hîp ®é dèc qu¸ lín th× ta cã thÓ dïng m¸y kinh vÜ ®Ó x¸c ®Þnh kho¶ng c¸ch vµ chªnh cao (theo ph­¬ng ph¸p ®o cao l­îng gi¸c) vµ m¸y kinh vÜ lóc nµy ®­îc ®Æt t¹i ®iÓm chÝnh C. H×nh 10 I.4.3 Lµm b¶n vÏ ph¸c th¶o §ång thêi víi viÖc bè trÝ hÖ thèng cäc trªn mÆt c¾t däc , mÆt c¾t ngang vµ ®o vÏ d¶i däc tuyÕn ë trªn ta ph¶i vÏ ph¸c th¶o vµo trong sæ ®ãng b»ng giÊy kÎ « li víi tû lÖ 1:100 – 1:200 VÏ b¶n ph¸c th¶o gåm Trôc cña tuyÕn theo chiÒu tõ d­íi lªn trªn ®ã ghi cäc chÝnh, cäc phô, chç c¾t c«ng tr×nh kh¸c, n¬i cã ®é dèc thay ®æi, ®Ønh gãc ngoÆt cña tuyÕn t­¬ng øng víi sang tr¸i hay sang ph¶i nh­ng yªu cÇu tuyÕn ph¶i ®­îc vÏ th¼ng. Ngoµi ra ta cßn ph¶i vÏ tÊt c¶ c¸c sè liÖu ®o vÏ d¶i däc theo tuyÕn nÕu cã. I.4.4. C«ng t¸c tÝnh to¸n Trong c«ng t¸c tÝnh to¸n thµnh lËp b¶n vÏ mÆt c¾t, tÝnh to¸n sè liÖu ®o ®­îc lµ mét yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu. Néi dung tÝnh to¸n gåm cã 1. TÝnh to¸n kiÓm tra sæ ®o cao däc tuyÕn 2. TÝnh to¸n b×nh sai kÕt qu¶ ®o cao trªn c¸c ®iÓm liªn hÖ däc tuyÕn, sai sè khÐp ®é cao ph¶i ®¶m b¶o tiªu chuÈn kü thuËt fh ≤ 50 3. T¹i mçi tr¹m, sau khi tÝnh ®­îc ®é cao cña c¸c ®iÓm liªn hÖ th× tÝnh ®é cao cña trôc ng¾m cña m¸y ë t¹i tr¹m ®ã, tõ ®é cao trôc ng¾m t¹i tr¹m tÝnh ®é cao cña c¸c ®iÓm trung gian cßn l¹i. * Tr×nh bµy b¶n vÏ mÆt c¾t. A. VÏ mÆt c¾t däc MÆt c¾t däc ®Þa h×nh ®­îc hiÓn thÞ trªn giÊy kÎ (mm) trôc ®øng hiÓn thÞ ®é cao H, trôc ngang lµ kho¶ng c¸ch ngang S. Th«ng th­êng chän tû lÖ ®øng gÊp 10 lÇn tû lÖ dµi. B. VÏ mÆt c¾t ngang Th«ng th­êng mÆt c¾t ngang ®­îc vÏ riªng tõng tê víi tªn gäi cña cäc chÝnh. VÝ dô: C1-0 vµ cã tû lÖ dµi vµ tû lÖ ®øng b»ng nhau, phÝa trªn lµ mÆt thiÕt kÕ ®­îc ghi b»ng mùc ®á ®¸nh dÊu tiÕp theo lµ l mÆt c¾t thùc ®o ®­îc ghi b»ng mùc ®en. PhÝa d­íi cã hai hµng «, hµng ®Çu ta ghi ®é cao vµ kho¶ng c¸ch thiÕt kÕ, hµng « d­íi lµ ®é cao vµ kho¶ng c¸ch cña mÆt c¾t ngang thùc tÕ. Ch­¬ng II c«ng t¸c tÝnh to¸n x¸c ®Þnh khèi l­îng ®µo ®¾p II.1. Ph­¬ng ph¸p tÝnh diÖn tÝch A. C¸c ph­¬ng ph¸p ®o diÖn tÝch trªn b¶n ®å ®Þa h×nh (B§§H) Khi cÇn x¸c ®Þnh diÖn tÝch cña mét h×nh khÐp kÝn cã h×nh d¹ng bÊt kú trªn b¶n ®å ®Þa h×nh, tuú theo yªu cÇu vÒ ®é chÝnh x¸c vµ yªu cÇu c«ng viÖc mµ ta cã thÓ sö dông mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p ®o diÖn tÝch sau: I. Ph­¬ng ph¸p chia thµnh c¸c h×nh c¬ b¶n II. Ph­¬ng ph¸p gi¶i tÝch (tÝnh theo to¹ ®é c¸c ®Ønh) III. Ph­¬ng ph¸p dïng l­íi « vu«ng IV. Ph­¬ng ph¸p dïng m¸y ®o diÖn tÝch V. Ph­¬ng ph¸p sö dông phÇn mÒm Autocad HiÖn nay vëi sù trî gióp cña m¸y tÝnh vµ phÇn mÒn Autocad vµ ph­¬ng ph¸p gi¶i tÝch ®­îc ¸p dông rÊt phæ biÕn hiÖn nay ®Æc biÖt ph­¬ng ph¸p sö dông phÇn mÒm Autocad ®­îc dïng phæ biÕn h¬n c¶. I. Ph­¬ng ph¸p chia thµnh c¸c h×nh c¬ b¶n Muèn ®o diÖn tÝch cña mét vïng ®­îc giíi h¹n bëi c¸c ®­êng gÊp khóc, ta chia nhá nã thµnh c¸c h×nh c¬ b¶n vµ ¸p dông c«ng thøc to¸n häc tÝnh ®­îc diÖn tÝch cña tõng h×nh ®­îc chia. Cuèi cïng ta céng tÊt c¶ diÖn tÝch cña tõng h×nh nhá ta sÏ ®­îc diÖn tÝch mµ h×nh chóng ta cÇn tÝnh . VÝ dô: Cã mét miÒn kÝn nh­ h×nh vÏ Yªu cÇu: DiÖn tÝch cña miÒn kÝn nµy. H×nh 11 Tõ ®iÓm A ta kÎ c¸c ®­êng th¼ng ab, ac, ad, ac, df, ag, ab, vµ ai t¹o chóng thµnh h×nh c¬ b¶n lµ c¸c tam gi¸c. Gåm: D abc D acd D adc D acf D afg D agh D ahi Tõ c¸c ®Ønh cña tam gi¸c ta h¹ ®­îc c¸c ®­êng vu«ng gãc. ¸p dông c«ng thøc tÝnh diÖn tÝch cña tam gi¸c ta cã Víi a: ChiÒu dµi c¹nh ch©n ®­êng vu«ng gãc h: ChiÒu cao ®­êng vu«ng gãc H×nh 12 + Tam gi¸c thø nhÊt S1 = a1. h1 + Tam gi¸c thø 2 S2 = a2. h2 + Tam gi¸c thø 3 S3 = a3. h3 + Tam gi¸c thø 4 S4 = a4. h4 + Tam gi¸c thø 5 S5 = a5. h5 + Tam gi¸c thø 6 S6 = a6. h6 + Tam gi¸c thø 7 S7 = a7. h7 VËy tæng diÖn tÝch cña miÒn lµ S = Si = ( S1 + S2 + S3 + S4+ S5+ S6+ S7) = (a1h1 + a2h2 + a3h3 + a4h4 + a5h5 + a6h6 + a7h7 ) VÝ dô: a1 = 12 h1 = 7 a2 = 13 h2 = 7,5 a3 = 15 h3 = 11 a4 = 13 h4 = 12 a5 = 15 h5 = 13 a6 = 16 h6 = 12 a7 = 19 h7 = 9,5 Ta cã diÖn tÝch cña c¸c tam gi¸c sÏ lµ: S1 = 42 (m2 ) S2 = 48,75 (m2 ) S3 = 82,5 (m2 ) S4 = 78 (m2 ) S5 = 97,5 (m2 ) S6 = 96 (m2 ) S7 = 90,25 (m2 ) DiÖn tÝch cña miÒn cÇn tÝnh lµ: S = ( S1 + S2 + S3 + S4+ S5+ S6+ S7) = 535 (m2 ) II. Ph­¬ng ph¸p gi¶i tÝch (tÝnh theo to¹ ®é c¸c ®Ønh) Theo h×nh vÏ nÕu biÕt to¹ ®é vu«ng gãc cña c¸c ®Ønh 1, 2, 3, 4, ta x¸c ®Þnh ®­îc diÖn tÝch cña c¸c h×nh nèi c¸c ®Ønh ®ã (H×nh 13) Ta cã: S1,2,3,4 = Víi Mµ: = (x1 + x2)(y2 - y1) = (x1 + x2)Dy1,2 = (x2 + x3)(y3 - y2) = (x2 + x3)Dy2,3 Víi = + = (x1 + x4)(y4 – y1) = (x1 + x4)Dy1,4 = (x3 + x4)(y3 – y4) = (x3 + x4)Dy4,3 VËy ta cã: S1,2,3,4 = (x1 + x2)Dy1,2 + (x2 + x3)Dy2,3 - (x1 + x4)Dy1,4 -(x3 + x4)Dy3,4 = x1((y2 – y4) + x2((y3 – y1) + x3((y4 - y2) + x4((y1 – y3) H×nh 13 C«ng thøc tæng qu¸t S = xi (yi+1 – yy-1) VÝ dô: X1 = 7 Y1 = 2 X2 = 9 Y2 = 9 X3 = 4,5 Y3 = 11.5 X4 = 5,5 Y4 = 5 Dy1,2 = 7 ; Dy2,3 = 2,5 ; Dy1,4 = 3 ; Dy3,4 = 8,5 S1,2,3,4 = Þ = 16,875 (m2) Þ = 18,78 (m2) = 32,5 (m2) DiÖn tÝch cña miÒn lµ: S1,2,3,4 = 86,625 (m2) III. Ph­¬ng ph¸p dïng l­íi « vu«ng Ta lÊy mét l­íi « vu«ng nh­ (H×nh 14) in b¶n l­íi « vu«ng lªn tÊm phim nhùa cã c¹nh 1 hoÆc 2mm. Ta tiÕn hµnh ®Æt l­íi nµy lªn tÊm h×nh cÇn x¸c ®Þnh diÖn tÝch råi ®Õm sè « vu«ng ch½n, lÎ cña « vu«ng ta ­íc l­îng vµ céng chóng l¹i xem ®­îc bao nhiªu « vu«ng ch½n. L­u ý: Sè « vu«ng lÎ lµ sè « vu«ng bÞ ®­êng biªn cña h×nh cÇn tÝnh ®i qua nh÷ng « vu«ng ®ã vµ chia nã thµnh 2 nöa ®ã lµ nöa trong vµ nöa ngoµi. Sau ®ã ta ®em nh©n víi tû lÖ b¶n ®å, ®­îc diÖn tÝch cña h×nh cÇn tÝnh. VÝ dô: Ta cã tê b¶n ®å tû lÖ: - Sè « vu«ng ®Õm ®­îc lµ 512 « - Sè « vu«ng lÎ ®Õm ®­îc lµ 107 « H×nh 14 ¦íc l­îng trong 107 « lÎ ®ã ®­îc 54 « vu«ng ch½n VËy tæng sè « vu«ng ch½n lµ: X = 512 + 54 = 566 ( « vu«ng ch½n) Víi: VËy diÖn tÝch cÇn t×m sÏ lµ: S = Ml® . X = 566 . 10000 = 5.566.000 (m2) IV. Ph­¬ng ph¸p dïng m¸y ®o diÖn tÝch §Ó ®o diÖn tÝch cña mét h×nh cã ®­êng biªn cong bÊt kú nµo ®ã, ta dïng mét dông cô, ®ã lµ m¸y ®o diÖn tÝch. Tuy nhiªn hiÖn nay trong thùc tÕ rÊt Ýt sö dông ph­¬ng ph¸p nµy v× nh÷ng nh­îc ®iÓm cña m¸y nh­: - Kinh phÝ dïng ®Ó mua m¸y lín - Sö dông phøc t¹p - §é chÝnh x¸c kh«ng æn ®Þnh V. Ph­¬ng ph¸p sö dông ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm AutoCAD Khi ®o diÖn tÝch cña miÒn khÐp kÝn nµo ®ã trªn b¶n ®å ®Çu tiªn ta ph¶i l­u b¶n ®å vµo trong m¸y tÝnh råi më nã trªn Autocad. C¨n cø vµo b¶n ®å sè liÖu ®o, tÝnh to¸n ta sÏ vÏ ®­îc mÆt c¾t, tuú theo yªu cÇu c«ng viÖc. B­íc ®Çu sö dông ta bËt vµo phÝm F3 trªn mµn h×nh sÏ hiÖn b¶ng OSNAP SETTINGS tuú theo yªu cÇu c«ng viÖc ta chän nh÷ng chÕ ®é b¾t ®iÓm kh¸c nhau. Th«ng th­êng sö dông ®Ó vÏ mét mÆt c¾t ta chän End point, Intersection, perpendicular hoÆc còng cã thÓ dïng phÝm Ctrl + Chuét ph¶i (cp) ®Ó chän chÕ ®é b¾t ®iÓm cña tõng lÇn dïng mét. Sau ®ã ta chØ chuét vµo Tools ® Inquiry ® Area. VËy ®· chän xong ch­¬ng tr×nh ®o diÖn tÝch. C«ng viÖc thùc tÕ lµ b¾t ®iÓm vµo t¹i nh÷ng chç giao nhau cña c¸c ®­êng ®Ó t¹o thµnh vïng khÐp kÝn cÇn tÝnh sau ®ã ng¾t lÖnh b»ng chuét ph¶i (cp). KÕt qu¶ ®o diÖn tÝch xuÊt hiÖn t¹i vïng dßng lÖnh Command cña mµn h×nh mµ nh×n vµo ®ã ta sÏ ®äc ®­îc diÖn tÝch cña nh÷ng vïng cÇn tÝnh. VÝ dô: Cã h×nh vÏ mµn h×nh m¸y tÝnh H×nh 15 H×nh muèn tÝnh diÖn tÝch lµ S1 vµ S2 Qu¸ tr×nh ®o diÖn tÝch: Ta b¾t ®iÓm vµo A, B, C, D vµ D, E, F, G, H, I, K råi ng¾t chuét ta sÏ tÝnh ®­îc S1 vµ S2 . Trong ®ã S = S1 + S2 B. C¸c ph­¬ng ph¸p ®o kho¶ng c¸ch trªn b¶n ®å ®Þa h×nh I. Ph­¬ng ph¸p th­íc tû lÖ th¼ng II. Ph­¬ng ph¸p th­íc tû lÖ xiªn III. Ph­¬ng ph¸p sö dông lÖnh ALIGNED trªn Autocad Ngµy nay víi sù øng dông rÊt réng r·i cña ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm vÏ kü thuËt Autocad vµ xuÊt hiÖn rÊt nhiÒu c¸c lo¹i m¸y tÝnh s¸ch tay nhá gän thuËn lîi cho viÖc sö dông ë mäi lóc, mäi n¬i nã ®¹t ®é chÝnh x¸c rÊt cao cña ngµnh tr¾c ®Þa nãi chung vµ øng dông vµo viÖc tÝnh khèi l­îng ®µo ®¾p nãi riªng, ph­¬ng ph¸p ®o kho¶ng c¸ch trªn b¶n ®å ®Þa h×nh hiÖn nay ®­îc dïng lµ lÖnh ALIGNED trªn ch­¬ng tr×nh Autocad, v× c«ng viÖc ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch dÔ dµng. HiÖn nay ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc dïng réng r·i vµ phæ biÕn nhÊt. I. Ph­¬ng ph¸p tû lÖ th¼ng CÊu t¹o: Ta kÎ hai ®­êng th¼ng song song víi gi·n c¸ch nhá nhÊt trªn th­íc gi÷a hai v¹ch ®¸nh dÊu trªn th­íc lµ 2 (mm) H×nh 16 Tõ ®Çu ®iÓm C, ta ®Æt c¸c ®o¹n c¬ b¶n c¸c ®iÓm c¬ b¶n cã chiÒu dµi ®­îc chän sao cho thÝch hîp víi chiÒu dµi ch½n trªn thùc ®Þa. VÝ dô: Víi b¶n ®å tû lÖ 1:5000 ta chän a = 2cm t­¬ng ®­¬ng víi chiÒu dµi ngang trªn thùc ®Þa lµ: S = a. Mb® = 0.2. 5000 = 100 (m) Trªn ®o¹n a ®Çu tiªn, ta chia 10 kho¶ng ®Òu nhau gi¸ trÞ mçi kho¶ng chia lµ t = 0,1 a * C¸ch sö dông: Gi¶ sö dïng Compa ®o trªn b¶n ®å mét ®o¹n AB ta so nã lªn trªn th­íc tû lÖ sao cho ®Çu A trïng víi v¹ch ch½n ghi trªn th­íc. VÝ dô: 56 (m) (tõ 0 ® B) ta sÏ ®­îc chiÒu dµi t­¬ng øng trªn thùc ®Þa lµ 456 (m). §é chÝnh x¸c ®äc sè trªn th­íc tû lÖ th¼ng lµ 0,1t t­¬ng ®­¬ng ®¹t ®Õn 0,01a. II. Ph­¬ng ph¸p th­íc tû lÖ xiªn Ph­¬ng ph¸p nµy dïng ®Ó n©ng cao ®é chÝnh x¸c khi ®o CÊu t¹o: Gåm ®o¹n tû lÖ c¬ b¶n a, c¸c « vu«ng cã kÝch th­íc a ´ a H×nh 17 Theo chiÒu däc vµ chiÒu ngang cña « vu«ng ®Çu trªn, ta chia a thµnh 10 kho¶ng ®Òu nhau, sau ®ã ta kÎ c¸c ®­êng n»m ngang vµ ®­êng xiªn (nh­ h×nh vÏ). Víi viÖc sö dông th­íc tû lÖ xiªn th× viÖc ­íc ®äc chiÒu dµi cña ®o¹n AB chÝnh x¸c ®Õn 0,001a. Chøng minh: Tõ D 0EF ta cã EF = t = 0,1a Theo ®Þnh lý talÐt, ta cã EF = t = 0,1a NÕu ®iÓm B n»m gi÷a ®o¹n xiªn 0E th× ®o¹n nhá BA’ néi suy ®­îc 0,1EF = 0,1t = 0,1a * C¸ch sö dông th­íc tû lÖ xiªn: Ta dïng compa ®o trªn b¶n ®å ®o¹n AB, ta cho ®Çu A trïng víi v¹ch ch½n cßn ®Çu B cã thÓ r¬i trªn biªn nµo ®ã, VÝ dô: Theo chiÒu ngang ®iÓm B øng víi m¹ch sè 5 ta cã St » 50 (m) ® t = 10 (m). Theo chiÒu dµi ®äc B n»m ë kho¶ng hµng thø 4 vµ thø 5 ta ­íc ®äc ®­îc 0,2 nghÜa lµ øng vèi sè mÐt b»ng 4,20 (m). VËy tæng chiÒu dµi trªn thùc ®Þa ®o ®­îc sÏ lµ 254,2 (m) III. Ph­¬ng ph¸p sö dông lÖnh ALIGNED trªn Autocad ViÖc sö dông ch­¬ng tr×nh Autocad ®­îc thùc hiÖn rÊt nhanh chãng mµ vÉn ®¹t ®­îc ®é chÝnh x¸c rÊt cao, cã thÓ nãi cao nhÊt trong c¸c ph­¬ng ph¸p ®ang sö dông hiÖn nay. Khi muèn ®o kho¶ng c¸ch cña mét ®o¹n A1B1, C1D1, B1C1, D1E1 , nµo ®ã ta chØ bËt ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm vÏ kü thuËt Autocad råi ta vµo Demen sion Þ Aligned, sau ®ã ta vµo chÕ ®é b¾t ®iÓm ®Ó chän vµ ®¸nh dÊu chóng H×nh 18 BËt F3 chän Endpoint, Inter section, perpendicular hoÆc Ctrl + chuét ph¶i (cp) ®Ó chän chÕ ®é b¾t ®iÓm xong ta tiÕn hµnh ®o kho¶ng c¸ch. VÝ dô: Muèn ®o kho¶ng c¸ch cña ®o¹n A1B1 ta lµm nh­ sau Chän ®iÓm cÇn b¾t d¸nh dÊu lµ A1 vµ nèi tiÕp theo lµ B1 sau ®ã ta ng¾t lÖnh b»ng chuét tr¸i, ta sÏ ®­îc kho¶ng c¸ch cña ®o¹n A1B1, ®äc ®­îc sè ®o ngay trªn mµn h×nh cña m¸y vi tÝnh. VÝ dô: A1B1 = 36,5401 C. X¸c ®Þnh ®é cao cña mét ®iÓm bÊt kú Muèn x¸c ®Þnh ®é cao cña mét ®iÓm bÊt kú trªn b¶n ®å ®Þa h×nh ta dïng ph­¬ng ph¸p dùa vµo c¸c ®­êng b×nh ®é cã ®é cao ch½n ®Ó néi suy VÝ dô: Ta cã ®iÓm A n»m kho¶ng gi÷a hai ®­êng b×nh ®é I vµ II cã kho¶ng cao ®Òu: E = HII – HI H×nh 19 Ta x¸c ®Þnh ®­îc ®é cao tuyÖt ®èi cña ®iÓm A lµ HA Coi ®Þa h×nh xung quanh ®iÓm A lµ dèc ®Òu qua A kÎ mét ®­êng th¼ng t­¬ng ®èi vu«ng gãc víi hai ®­êng b×nh ®é t¹i hai ®iÓm 1 vµ 2 råi dïng th­íc ®o chiÒu dµi ®o¹n S1 vµ S2 §é cao ®iÓm A x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: HA = HI + Trong vÝ dô ta cã: HI = 5(m), HII = 10(m) vµ E = 5(m) S1 = 3,3(m); S2 = 7,2(m) VËy ®é cao cña ®iÓm A sÏ lµ: II.2 Ph­¬ng ph¸p tÝnh khèi l­îng ®µo ®¾p Mét trong nh÷ng c«ng t¸c quan träng cña tr¾c ®Þa lµ c«ng t¸c tÝnh khèi l­îng ®µo ®¾p, ®Êt bãc vµ kho¸ng s¶n tõ mÆt c¾t ®Þa h×nh t¹i c¸c c«ng tr×nh nh­ khai th¸c má, c«ng tr×nh giao th«ng thñy lîi v.v... trong khai th¸c hoÆc trong tiÕn hµnh kiÕn thiÕt c¬ b¶n ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c«ng t¸c tr¾c ®Þa. Sè liÖu thèng kª lµ c¸c ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn nh­ m¸y xóc, « t«, xe goßng v.v... chØ dïng ®Ó tÝnh khèi l­îng khai th¸c ë má. Môc ®Ých cña c«ng t¸c tÝnh khèi l­îng lµ kiÓm tra viÖc hoµn thµnh kÕ ho¹ch xóc bèc ®Êt ®¸ vµ kho¸ng s¶n. Sè liÖu tÝnh khèi l­îng lµ c¬ së tÝnh to¸n tr¶ l­¬ng cho kü s­ vµ c«ng nh©n. C¬ së tÝnh khèi l­îng lµ c¸c b×nh ®å, b¶n ®å ®­îc thµnh lËp ë tû lÖ lín nh­ 1/200; 1/500; 1/1000... Theo c¸c sè liÖu ®o vÏ chi tiÕt trªn c¸c tÇng cña c«ng tr­êng thi c«ng vµo ®Çu vµ cuèi thêi kú thèng kª. HiÖn nay c«ng t¸c tÝnh khèi l­îng ®µo ®¾p, ®Êt bãc vµ kho¸ng s¶n ®­îc ¸p dông mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p sau, tïy theo ®Þa h×nh cña tõng khu vùc khai th¸c. Ph­¬ng ph¸p mÆt c¾t ngang. Ph­¬ng ph¸p mÆt c¾t ®øng song song. Ph­¬ng ph¸p mÆt c¾t ®øng kh«ng song song. I. Ph­¬ng ph¸p mÆt c¾t ngang Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc sö dông ®Ó tÝnh khèi l­îng ®èi víi c¸c tÇng cã h×nh d¹ng phøc t¹p, trªn tÇng cã nhiÒu lo¹i m¸y mãc kh¸c nhau ®ang lµm viÖc. Sau khi ®o vÏ chi tiÕt, biÓu diÔn trªn b×nh ®å, mÐp tÇng sau khi ®· xóc, tiÕn hµnh ®o diÖn tÝch mÆt b»ng trong giíi h¹n ®· xóc råi nh©n víi chiÒu cao trung b×nh cña tÇng ta ®­îc khèi l­îng ®µo ®¾p ®Êt, ®Êt bãc vµ kho¸ng s¶n ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: V = Stb.htb Trong ®ã: Stb: diÖn tÝch trung b×nh cña tÇng htb: chiÒu cao trung b×nh cña tÇng DiÖn tÝch ®­îc x¸c ®Þnh hai lÇn b»ng ph­¬ng ph¸p ®o diÖn tÝch nh­ b»ng ph­¬ng ph¸p h×nh häc hoÆc b»ng ph­¬ng ph¸p sö dông phÇn mÒm AutoCad. Gi¸ trÞ chiÒu cao tÇng trung b×nh (htb) ®­îc tÝnh trung b×nh tõ c¸c gi¸ trÞ chiÒu cao tÇng trong toµn bé diÖn tÝch cÇn tÝnh. II. Ph­¬ng ph¸p mÆt c¾t ®øng song song §­îc sö dông trong tr­êng hîp mÐp cña tÇng cã d¹ng th¼ng, c¸c kÕt qu¶ ®o vÏ chi tiÕt ë ®Çu vµ cuèi thêi kú thèng kª ®­îc ®­a lªn b×nh ®å, x©y dùng c¸c mÆt c¾t song song víi nhau vµ vu«ng gãc víi mÐp cña tÇng. Th­êng kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c mÆt c¾t lµ b»ng nhau vµ b»ng d, tïy theo thùc tÕ ta sÏ lÊy ®­îc d. Trong thùc tÕ t¹i c¸c c«ng tr×nh ®µo ®¾p, xóc bèc vµ kho¸ng s¶n th­êng lÊy d = 10, ...., 50 (m). Tõ c¸c mÆt c¾t 1-1; 2-2; 3-3; v.v... trªn b×nh ®å vµ c¸c sè liÖu ®o ®­îc nh­ kho¶ng c¸ch, diÖn tÝch, kÕt hîp víi ph­¬ng ph¸p h×nh häc, ta tÝnh ®­îc khèi l­îng ®µo ®¾p. H×nh 20 §Êt bãc vµ kho¸ng s¶n ............................ Tæng khèi l­îng ®· thùc hiÖn lµ: Vtæng = Trong ®ã: S1, S2, ... , Sn: diÖn tÝch c¸c mÆt c¾t d: kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c l¸t c¾t Khi tÝnh khèi l­îng ®µo ®¾p, ®Êt bãc vµ kho¸ng s¶n, nÕu tû sè diÖn tÝch cña hai mÆt c¾t kÕ cËn lín qu¸ th× khèi l­îng gi÷a hai mÆt c¾t ®ã tÝnh theo c«ng thøc: III. Ph­¬ng ph¸p mÆt c¾t ®øng kh«ng song song Ph­¬ng ph¸p ®­îc sö dông ®Ó tÝnh khèi l­îng cho c¸c tÇng ®µo ®¾p, ®Êt bãc vµ kho¸ng s¶n cã d¹ng ®­êng cong. Trªn b×nh ®å cña tÇng, ta dùng c¸c mÆt c¾t 1-1; 2-2; 3-3; v.v... kh«ng song song víi nhau. Ta dùng chóng thµnh c¸c mÆt c¾t ®øng råi lÊy sè liÖu ®o ®­îc vÏ thµnh mÆt c¾t, dùa vµo ph­¬ng ph¸p h×nh häc vµ phÇn mÒm AutoCad ta tÝnh ®­îc diÖn tÝch cña c¸c mÆt c¾t lµ S1, S2, S3, v.v... H×nh 21 Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c mÆt c¾t, ta lÊy lµ ®­êng trung b×nh cña h×nh thang. ThÓ tÝch cña khèi sÏ lµ: ............................ Tæng thÓ tÝch cÇn tÝnh sÏ lµ: Vtæng = Ch­¬ng III TÝnh to¸n thùc nghiÖm III.1. C«ng t¸c quy ho¹ch khu vùc ®­êng quèc lé 3 – huyÖn §«ng Anh – Hµ Néi th¸ng 10/2005 tû lÖ 1:1000 C¸c sè liÖu ®o kho¶ng c¸ch, ®é cao ®­îc ®o trªn tê b¶n ®å tû lÖ 1:1000 t¹i khu vùc má cÇn khai th¸c ®Ó thùc hiÖn c«ng t¸c tÝnh khèi l­îng ®µo ®¾p. Trªn tê b¶n ®å tû lÖ 1:1000 trªn ta cã 10 mÆt c¾t víi kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c mÆt lµ d = 50 (m). A. TiÕn hµnh ®o 1. §é cao: Trªn tê b¶n ®å ®· cã c¸c ®iÓm ®é cao. ChÝnh v× vËy ta sÏ lÊy c¸c ®iÓm ®é cao ®­îc dãng xuèng vu«ng gãc víi c¸c l¸t c¾t lµm ®é cao ®Ó c¨n cø vµo sè liÖu ®ã ®Ó vÏ mÆt c¾t. 2. §o kho¶ng c¸ch trªn AutoCAD Trªn mÆt c¾t ta sÏ x¸c ®Þnh trôc tim cña c«ng tr×nh. T¹i 10 l¸t c¾t trªn tê b¶n ®å, trªn AutoCAD ta vµo chÕ ®é b¾t ®iÓm råi chän Midpoint (chÕ ®é b¾t ®iÓm vµo trung ®iÓm cña ®o¹n th¼ng). Ta b¾t vµo l¸t c¾t 1 råi kÐo qua ®Õn mÆt c¾t 2, 3... 10, sÏ x¸c ®Þnh ®­îc trôc tim. Trªn mµn h×nh AutoCAD ta vµo: Demension ® Aligned ®· chän xong chÕ ®é ®o kho¶ng c¸ch. Tõ l¸t c¾t thø nhÊt, nh×n vµo trôc tim, nÕu trôc tim l¸t c¾t 1 t¹i ®©u ta sÏ ®o kho¶ng c¸ch theo 2 nöa trªn vµ d­íi. §ång thêi lÊy giao cña trôc tim vµ l¸t c¾t 1 lµm gãc ®o. H×nh 22 : lµ c¸c ®iÓm ®é cao VÝ dô: Kho¶ng c¸ch tõ gèc ®Õn ®iÓm ®é cao 4,54 lµ l1 = 24,05 Kho¶ng c¸ch tõ gèc ®Õn ®iÓm ®é cao 5,14 lµ l1 = 4,64 C¸c sè liÖu ®o ®­îc ghi cÈn thËn, chÝnh x¸c vµ ghi riªng tõng ®­êng, tõng nöa ®o, ®Ó phôc vô c«ng t¸c tÝnh khèi l­îng tèt nhÊt, chÝnh x¸c nhÊt. B. TiÕn hµnh vÏ mÆt c¾t trªn AutoCAD Command: Line (L) ¿ C¨n cø vµ sö dông c¸c sè liÖu ®o trªn, ta sÏ dùng ®­îc O, S, H vµ c¸c mÆt c¾t trªn AutoCAD. Khi c«ng t¸c vÏ mÆt c¾t ®· xong, ta tiÕn hµnh ®¸nh sè ghi c¸c ®iÓm ®é cao vµ O, S, H. Tõ mµn h×nh cña AutoCAD, ta vµo: Format ® Text Style ®Ó chän ph«ng ch÷, chiÒu cao ch÷, ®é réng vµ gãc nghiªng cña ch÷. B¶n vÏ nµy ta chän: Format ® Text Style: Font Name: Vntime H Font Style: Regular Height: 3,5 Width Factor: 1 Oblique Angle: 0 Xong chän Apply ® Close. TiÕp theo vµo Draw ® Text ® Single Line Text, vËy ®· chän xong. §­êng I: (+) P §é cao 5,48 6,78 6,76 4,63 Kho¶ng c¸ch 6,65 7,35 11,10 32,16 L=57,26 (+) T §é cao 5,48 4,75 4,70 4,66 Kho¶ng c¸ch 29,43 4,06 58,13 18,05 L=109,67 (-)P Kh«ng (-) T §é cao 4,70 4,51 Kho¶ng c¸ch 69,25 39,64 L=108,89 §­êng II: (+)P Kh«ng (+) T §é cao 5,28 4,67 4,79 Kho¶ng c¸ch 7,94 24,81 31,91 L=64,66 (-)P Kh«ng (-)T Kh«ng §­êng III: (+) P §é cao 7,30 4,71 Kho¶ng c¸ch 24,49 4,36 L=73,85 (+) T §é cao 4,74 4,80 Kho¶ng c¸ch 32,60 98,20 L=130,8 (-)P Kh«ng (-) T §é cao 4,87 Kho¶ng c¸ch 17,60 L=17,60 §­êng IV: (+) P §é cao 7,50 6,45 6,32 4,70 4,20 Kho¶ng c¸ch 11,99 16,98 0,18 4,96 60,36 L=94,47 (+) T §é cao 7,41 4,83 Kho¶ng c¸ch 23,44 10,71 L=34,15 (-) P §é cao 5,16 5,09 Kho¶ng c¸ch 100,54 27,49 L=128,03 (-) T §é cao 4,92 Kho¶ng c¸ch 47,51 L=47,51 §­êng V: (+) P §é cao 4,00 Kho¶ng c¸ch 99,36 L=99,36 (+) T §é cao 7,74 3,75 Kho¶ng c¸ch 10,50 122,91 L=133,41 (-) P §é cao 5,32 5,29 Kho¶ng c¸ch 64,14 57,97 L=122,11 (-)T Kh«ng §­êng VI: (+) P §é cao 5,66 Kho¶ng c¸ch 25,76 L=25,76 (+) T §é cao 7,91 4,07 3,85 Kho¶ng c¸ch 8,45 23,68 66,77 L=98,90 (-) P §é cao 5,37 4,99 Kho¶ng c¸ch 4,61 66,67 L=71,28 (-) T §é cao 5,30 4,55 Kho¶ng c¸ch 4,40 35,24 L=39,64 §­êng VII: (+) P §é cao 8,28 4,20 4,26 Kho¶ng c¸ch 6,30 55,17 50,51 L=111,98 (+) T §é cao 4,23 4,16 Kho¶ng c¸ch 125,89 18,53 L=144,42 (-) P Kh«ng (-) T §é cao 4,66 Kho¶ng c¸ch 26,39 L=26,39 §­êng VIII: (+) P §é cao 8,53 4,58 Kho¶ng c¸ch 15,43 127,22 L=142,65 (+) T §é cao 8,50 5,30 5,41 5,29 5,36 5,63 Kho¶ng c¸ch 4,79 23,68 3,27 25,06 32,61 13,62 L=103,03 (-) P §é cao 5,83 Kho¶ng c¸ch 70,14 L=70,14 (-) T §é cao 5,82 5,92 5,82 5,62 Kho¶ng c¸ch 5,81 33,71 43,00 79,42 L=161,94 §­êng IX: (+) P §é cao 8,66 8,65 8,41 5,50 5,44 5,37 5,40 5,28 5,32 Kho¶ng c¸ch 2,35 11,01 0,71 9,23 7,46 21,11 28,34 29,28 25,49 L=134,98 (+) T §é cao 8,74 5,70 5,53 5,32 Kho¶ng c¸ch 2,74 20,33 6,24 1,50 L=30,81 (-) P §é cao 5,67 5,95 5,95 Kho¶ng c¸ch 7,68 128,54 33,89 L=170,11 (-) T §é cao 5,45 5,49 5,69 5,70 5,75 5,67 5,79 5,88 Kho¶ng c¸ch 10,40 0,11 30,34 2,97 1,42 3,58 35,88 25,67 L=110,01 §­êng X: (+) P §é cao 8,19 Kho¶ng c¸ch 0,36 L=0,36 (+) T §é cao 8,25 8,25 5,33 4,88 4,82 Kho¶ng c¸ch 0,67 11,28 10,18 80,02 42,83 L=144,98 (-) P §é cao 5,03 5,38 5,38 5,61 Kho¶ng c¸ch 10,69 39,77 22,67 31,26 L=104,39 (-) T §é cao 5,51 Kho¶ng c¸ch 135,17 L=135,17 tÝnh diÖn tÝch + MÆt c¾t 1: S1 = 39,2579 + MÆt c¾t 2: Kh«ng + MÆt c¾t 3: Kh«ng + MÆt c¾t 4: S1 = 0,9215 S2= 3,0369 + MÆt c¾t 5: Kh«ng + MÆt c¾t 6: S1 = 32,0558 + MÆt c¾t 7: Kh«ng + MÆt c¾t 8: S1 = 0,4916 S2= 71,6858 + MÆt c¾t 9: S1 = 0,9268 S2= 14,1800 S3 = 0,0346 S4= 0,0039 S5 = 2,6476 + MÆt c¾t 10: Kh«ng tÝnh khèi l­îng ®µo ®¾p ®Êt (Tõ tr¸i qua ph¶i; d = 50m) §­êng I: §­êng II: V2 = 0 §­êng III: V3 = 0 §­êng IV: §­êng V: V5 = 0 §­êng VI: §­êng VII: V7 = 0 §­êng VIII: §­êng IX: §­êng X: V10 = 10 Tæng khèi l­îng ®µo ®¾p ®Êt lµ: III.2. C«ng t¸c tÝnh to¸n t¹i vïng má than Cäc S¸u th¸ng 10 vµ th¸ng 11 trªn tê b¶n ®å tû lÖ 1:1000 Víi 2 tê b¶n ®å th¸ng 10 vµ th¸ng 11 cã c¸c ®­êng Taly nèi c¸c ®iÓm ®é cao cña má than Cäc S¸u. A. TiÕn hµnh ®o 1. §o kho¶ng c¸ch T­¬ng tù ta x¸c ®Þnh ®­îc trôc tim cña c«ng tr×nh. Vµo Demension ® Aligned. Ta ®o kho¶ng c¸ch L hai bªn cña l¸t c¾t. §Çu tiªn ta ®o l¸t c¾t 1 bªn ph¶i tÝnh tõ trôc tim. Tõ ®Çu trôc tim lµm gèc, kho¶ng c¸ch L lµ ®o¹n mµ l¸t c¾t 1 ®Õn ®iÓm c¾t cña ®­êng Taly víi l¸t c¾t 1, råi chiÒu dµi L tiÕp theo sÏ lµ kho¶ng c¸ch mµ l¸t c¾t 1 c¾t 2 ®­êng Taly tiÕp theo... T­¬ng tù bªn tr¸i vµ c¸c l¸t c¾t tiÕp ta còng lµm t­¬ng tù. H×nh 23 2. §é cao §Ó tÝnh ®é cao cña c¸c ®iÓm A, B, C, D, E, F vµ G ta ph¶i tÝnh chªnh cao Dh. VÝ dô: §­êng Taly thø nhÊt mµ l¸t c¾t 1 ®i qua: Ta cã: DhA = -54.59 – (-54.96) = 0.37 DhB = -51.30 – (-54.80) = 3.50 Víi: Ta tÝnh ®­îc ®é cao cña ®iÓm A vµ B Dùa theo quan hÖ: VËy ®é cao cña ®iÓm A vµ B lµ: HA = -54.96 + H1 = -54.96 + 0.13 = -54.83 HB = -54.80 + H2 = -54.80 + 1.55 = -53.25 T­¬ng tù víi c¸c ®iÓm C, D, E, F vµ G, bªn tr¸i vµ c¸c mÆt c¾t kh¸c. L­u ý: c¸c sè liÖu ph¶i ®­îc ghi cÈn thËn vµ chÝnh x¸c ®Ó dÔ sö dông. B. C«ng t¸c vÏ mÆt c¾t trªn AutoCAD T­¬ng tù III.1.B. §­êng I: Th¸ng 11 (+) §é cao (m) -44,70 -47,27 -44,36 -45,41 -53,30 -69,67 -69,57 -62,93 -55,39 Kho¶ng c¸ch 0,71 1,71 5,50 18,93 23,44 16,92 5,49 19,01 28,89 L=120,60 (-) §é cao (m) -44,67 -34,19 -22,13 -27,26 -26,11 -13,25 -12,55 Kho¶ng c¸ch 35,52 14,00 19,35 10,64 23,98 15,09 13,77 L=132,35 Th¸ng 10 (+) §é cao (m) -54,83 -53,30 -69,67 -69,57 -62,93 -55,39 Kho¶ng c¸ch 30,58 19,71 16,92 5,49 19,01 28,89 L=120,60 (-) §é cao (m) -54,23 -48,95 -47,32 -45,09 -44,98 -28,86 -26,11 -13,25 -12,55 Kho¶ng c¸ch 1,37 9,35 20,13 1,84 22,14 20,75 27,91 15,09 13,77 L=132,33 §­êng II: Th¸ng 11 (+) §é cao (m) -54,48 -44,97 -48,26 -47,81 -47,15 -54,47 -54,79 -73,08 -72,17 -69,30 -57,20 Kho¶ng c¸ch 1,82 9,59 2,47 18,92 0,86 17,57 0,55 19,49 4,91 8,37 41,95 L=126,50 (-) §é cao (m) -45,67 -45,83 -33,64 -32,72 -28,11 -26,59 -12,73 -11,54 Kho¶ng c¸ch 4,61 28,82 17,76 19,60 6,56 27,67 13,40 18,77 L=137,19 Th¸ng 10 (+) §é cao (m) -54,66 -59,31 -54,79 -73,08 -72,17 -69,30 -57,20 Kho¶ng c¸ch 24,55 11,58 15,53 19,49 4,91 8,37 41,95 L=126,50 (-) §é cao (m) -53,67 -47,95 -47,04 -46,15 -45,77 -29,79 -26,59 -12,73 -11,54 Kho¶ng c¸ch 5,63 11,77 14,09 0,78 21,39 21,46 29,91 13,40 18,77 L=137,20 §­êng III: Th¸ng 11 (+) §é cao (m) -53,75 -45,71 -47,99 -51,37 -56,28 -75,95 -74,59 -71,81 -59,07 Kho¶ng c¸ch 1,24 8,30 20,33 6,93 14,59 21,43 4,96 6,63 45,19 L=129,60 (-) §é cao (m) -47,47 -46,75 -34,08 -32,70 -29,60 -29,05 -28,57 -26,97 -17,41 -11,82 -10,49 Kho¶ng c¸ch 7,88 28,12 18,94 17,81 4,33 13,69 0,55 15,93 11,22 7,81 15,94 L=142,22 Th¸ng 10 (+) §é cao (m) -54,68 -61,20 -60,09 -75,95 -74,59 -71,81 -59,07 Kho¶ng c¸ch 14,40 13,34 31,41 13,67 4,96 6,63 45,19 L=129,60 (-) §é cao (m) -53,17 -47,96 -46,33 -30,70 -32,85 -27,42 -26,97 -17,41 -11,82 -10,49 Kho¶ng c¸ch 12,83 11,68 30,06 21,91 14,23 0,61 15,93 11,22 7,81 15,94 L=142,22 §­êng IV: Th¸ng 11 (+) §é cao (m) -53,04 -47,32 -48,02 -58,86 -57,92 -57,67 -73,47 -61,62 Kho¶ng c¸ch 0,62 6,77 5,86 18,70 12,57 7,22 36,38 42,54 L=130,66 (-) §é cao (m) -47,19 -47,28 -32,46 -32,71 -31,22 -30,34 -27,87 -27,63 -19,28 -10,65 -9,91 Kho¶ng c¸ch 10,24 29,47 18,01 16,07 2,22 14,84 2,44 15,31 9,85 11,16 14,18 L=143,79 Th¸ng 10 (+) §é cao (m) -53,63 -62,65 -60,92 -73,47 -61,62 Kho¶ng c¸ch 1,85 16,63 40,66 28,98 42,54 L=130,66 (-) §é cao (m) -52,65 -47,73 -46,73 -31,61 -30,34 -27,87 -27,63 -19,28 -10,65 -9,91 Kho¶ng c¸ch 19,52 11,70 23,57 22,33 13,73 2,44 15,31 9,85 11,16 14,18 L=143,79 §­êng V: Th¸ng 11 (+) §é cao (m) -59,11 59,24 -75,03 64,22 Kho¶ng c¸ch 42,19 8,22 42,46 39,70 L=132,57 (-) §é cao (m) -52,68 -47,90 -47,85 -33,04 -31,63 -28,79 -28,28 -19,49 9,37 8,67 Kho¶ng c¸ch 2,59 10,10 30,00 18,08 29,93 3,47 16,61 8,52 13,36 13,91 L=146,57 Th¸ng 10 (+) §é cao (m) -62,92 -61,82 -75,03 -64,22 Kho¶ng c¸ch 4,97 52,32 35,58 39,70 L=125,57 (-) §é cao (m) -51,90 -52,15 -47,51 -47,14 -32,52 -31,63 -28,35 -28,28 19,49 -9,37 -8,67 Kho¶ng c¸ch 9,34 17,02 11,30 17,31 22,70 13,05 3,45 16,61 8,52 13,36 13,91 L=146,57 §­êng VI: Th¸ng 10 (+) §é cao (m) -53,88 -62,04 -62,18 -61,32 -75,73 -66,75 Kho¶ng c¸ch 19,47 15,38 1,08 11,43 47,51 39,96 (-) §é cao (m) -52,63 -48,65 -48,29 -33,81 -32,89 -28,79 -28,13 -18,76 -8,79 -7,41 Kho¶ng c¸ch 9,82 6,17 25,67 22,10 26,87 4,43 18,57 8,32 13,73 10,58 Th¸ng 11 (+) §é cao (m) -62,95 -75,73 -66,75 Kho¶ng c¸ch 50,21 44,66 39,96 (-) §é cao (m) -62,99 -52,25 -51,18 -48,00 -47,49 -33,11 -32,90 -28,79 -28,13 -18,76 -8,79 -7,41 Kho¶ng c¸ch 6,76 10,83 16,99 7,72 16,48 20,87 10,98 4,43 18,57 8,32 13,73 10,58 §­êng VII: Th¸ng 10 (+) §é cao (m) -53,08 -67,15 -63,15 -98,13 -98,13 -76,42 -69,25 Kho¶ng c¸ch 7,55 19,88 17,58 15,24 3,77 33,12 37,75 (-) §é cao (m) -52,14 -49,44 -48,66 -34,35 -34,11 -28,61 -28,75 -18,59 Kho¶ng c¸ch 16,31 3,47 18,72 27,50 24,65 5,60 18,47 9,32 Th¸ng 11 (+) §é cao (m) -63,58 -64,52 -63,60 -67,01 -98,13 -98,13 -76,42 -69,29 Kho¶ng c¸ch 9,92 4,03 16,63 14,34 15,33 3,77 33,12 37,75 (-) §é cao (m) -62,58 -51,92 -51,17 -48,49 -47,25 -33,64 -34,15 -28,61 -28,75 -18,59 Kho¶ng c¸ch 15,38 10,46 16,97 4,08 16,96 17,91 8,89 5,60 18,47 9,32 §­êng IX: Th¸ng 10 (+) §é cao (m) -59,12 -68,59 -67,29 -99,12 -100,11 -90,70 -91,21 -80,74 -72,92 Kho¶ng c¸ch 0,21 17,20 22,91 22,06 8,12 13,13 3,90 16,44 35,71 (-) §é cao (m) -58,16 -51,21 -48,67 -35,00 -35,36 -28,18 -27,41 -17,35 Kho¶ng c¸ch 6,73 9,56 33,50 18,91 23,34 6,90 18,81 10,16 Th¸ng 11 (+) §é cao (m) -66,42 -65,62 -67,29 -99,12 -100,11 -90,70 -91,21 -80,74 -72,92 Kho¶ng c¸ch 2,42 17,50 20,40 22,06 8,12 13,13 3,90 16,44 35,71 (-) §é cao (m) -61,98 -61,86 -49,45 -48,04 -35,00 -35,36 -28,18 -27,41 -17,35 Kho¶ng c¸ch 9,96 12,97 18,58 26,77 15,50 8,26 6,90 18,81 10,16 §­êng X: Th¸ng 10 (+) §é cao (m) -69,58 -68,97 -99,80 -100,14 -93,76 -89,98 -82,98 -74,06 Kho¶ng c¸ch 15,73 22,19 29,05 7,98 8,46 7,30 14,73 35,31 (-) §é cao (m) -58,95 -58,18 -50,46 -47,96 -35,68 -35,93 -27,88 -26,54 -14,97 -9,12 -8,71 Kho¶ng c¸ch 2,49 7,65 11,88 31,46 15,78 23,90 7,46 18,75 11,39 7,99 3,56 Th¸ng 11 (+) §é cao (m) -66,98 -66,32 -68,97 -99,80 -100,14 -93,76 -89,98 -82,98 -74,06 Kho¶ng c¸ch 0,19 15,54 22,19 29,05 7,98 8,45 7,30 14,73 35,31 (-) §é cao (m) -61,69 -61,84 -50,20 -47,96 -35,34 -35,93 -27,88 -26,54 -14,97 -9,12 -8,71 Kho¶ng c¸ch 12,80 12,72 15,13 29,44 14,42 8,65 7,46 18,75 11,39 7,99 3,56 tÝnh diÖn tÝch (TÝnh tõ tr¸i sang) - §­êng I: S1 = 783,5358; S2 = 1,0729; S3 = 16,1640 - §­êng II: S1 = 313,4421; S2 = 0,1561; S3 = 0,1196; S4 = 389,4593 - §­êng III: S1 = 28,6201; S2 = 815,5070; S3 = 0,8761; S4 = 0,0824; S5 = 9,1598 - §­êng IV: S1 = 701,5731 - §­êng V: S1 = 597,4157; S2 = 2,1501; S3 = 0,1255; S4 = 204,6192 S5 = 0,7634; S6 = 3,6542 - §­êng VI: S1 = 502,3776; S2 = 0,0146; S3 = 112,5443; S4 = 17,1775; S5 = 0,0224 - §­êng VII: S1 = 35,8908; S2 = 28,0542; S3 = 713,1750; S4 = 2,5145; S5 = 1,5213 - §­êng VIII: S1 = 3,3062; S2 = 43,3770; S3 = 649,3088; S4 = 2,0746; S5 = 0,1340 - §­êng IX: S1 = 42,8091; S2 = 556,1464; S3 = 649,3088; S4 = 2,0746; S5 = 0,1340 - §­êng X: S1 = 44,6596; S2 = 540,6678; S3 = 2,3013; - Khèi l­îng ®µo ®¾p ®Êt ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: (víi d = 10m) Víi: V: thÓ tÝch t­¬ng ®­¬ng v¬i khèi l­îng ®µo ®¾p S = d: kho¶ng c¸ch S gi÷a hai mÆt c¾t S’1, S’2: lµ diÖn tÝch cña 2 miÒn kÝn * §­êng sè I: = 4003,877 (m3) * §­êng sè II: = 3513,8855 (m3) * §­êng sè III: = 4271,2285 (m3) * §­êng sè IV: * §­êng sè V: = 4043,6405 (m3) * §­êng sè VI: = 3130,682 (m3) * §­êng sè VII: = 3905,779 (m3) * §­êng sè VIII: = 3491,003 (m3) * §­êng sè IX: = 2999,5795 (m3) * §­êng sè X: = 2938,1435 (m3) VËy tæng khèi l­îng ®µo ®¾p ®Êt sÏ lµ: V = V1 + V2 + V3 + V4 + V5 + V6 + V7 + V8 + V9 + V10 = 4003,877 + 3515,8855 + 4271,2285 + 3507,8655 + 4043,6405 + 3130,682 + 3905,779 + 2999,5795 + 2938,1435 + 3491,003 = 35807,682 (m3) Tæng khèi l­îng ®µo ®¾p t¹i má cäc 6 sÏ lµ: V = 35807,682 (m3) KÕt luËn Sau thêi gian 4 th¸ng t×m hiÓu vµ thu thËp c¸c tµi liÖu liªn quan ®Ó hoµn thµnh ®å ¸n tèt nghiÖp “øng dông phÇn mÒm AutoCAD vÏ mÆt c¾t phôc vô c«ng t¸c tÝnh khèi l­îng ®µo ®¾p” t«i rót ra ®­îc mét sè kÕt luËn sau: - §Ó c«ng t¸c ®o vÏ mÆt c¾t vµ tÝnh khèi l­îng ®µo ®¾p tèt nhÊt ta ph¶i sö dông c¸c tê b¶n ®å ®Þa h×nh ë tû lÖ lín nh­ 1:200; 1:500; 1:1000... - Ph­¬ng ph¸p tÝnh khèi l­îng ®µo ®¾p dùa vµo mÆt c¾t lµ mét c«ng t¸c hÕt søc quan träng trong viÖc tÝnh to¸n khèi l­îng khai th¸c, ®µo ®¾p ®Ó tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n, kü s­ vµo cuèi th¸ng. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o TS. §inh C«ng Hßa cïng c¸c thÇy c« trong khoa Tr¾c ®Þa vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®· tËn t×nh gióp ®ì t«i ®Ó t«i hoµn thµnh ®å ¸n ®óng tiÕn ®é. Hµ Néi, ngµy 23 th¸ng 02 n¨m 2006 Sinh viªn thùc hiÖn Lª TiÕn Dòng Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh: Tr¾c ®Þa c¬ së tËp 1, tËp 2 cña c¸c thÇy: §inh C«ng Hßa NguyÔn Träng San §µo Quang HiÕu Gi¸o tr×nh: Tr¾c ®Þa má cña c¸c thÇy: NguyÔn §×nh BÐ Vâ ChÝ Mü NguyÔn Xu©n Thôy Gi¸o tr×nh: §o ®¹c cña thÇy Ph¹m V¨n Chuyªn. Gi¸o tr×nh: VÏ kü thuËt vµ AutoCAD cña thÇy TrÇn NhÊt Dòng. Gi¸o tr×nh: M« h×nh sè ®é cao trong nghiªn cøu tµi nguyªn vµ m«i tr­êng cña thÇy Ph¹m Väng Thµnh. Gi¸o tr×nh: Tin häc øng dông chuyªn ngµnh Tr¾c ®Þa má – C«ng tr×nh cña thÇy Ph¹m C«ng Kh¶i.