Vai trò, thực trạng của kinh tế tư bản tư nhân, đánh giá kinh tế tư bản tư nhân và một số phương hướng giải pháp

trong khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n nh»m ®­a s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lªn tr×nh dé s¶n xuÊt hµng ho¸; chñ trang tr¹i bá vèn ra kinh doanh ( sè vèn nµy kh¸ lín, theo ®iÒu tr cña Tr­êng ®¹i häc Kinh tÕ quèc d©n ë thêi ®iÓm th¸ng 4-1999 th× vèn b×nh qu©n cña mét trang trÞ lµ 291,43 triÖu ®ång- §¾c L¾c cao nhÊt 619,5 triÖu ®ång, Yªn B¸i thÊp nhÊt lµ 95.9 triÖu ®ång, chñ yÕu lµ vèn tù do cã cña chñ trang tr¹i 91,03%). C¸c trang trÞ ®· t¹o ra mét l­îng hµng ho¸ lín; trung b×nh mét trang tr¹i cung cÊp mét l­îng gi¸ trÞ hµng ho¸ lµ 91,449 triÖu ®ång, trong ®ã tû träng hµng ho¸ lµ 86,74%. Sè hµng ho¸ nµy chñ yÕu lµ n«ng s¶n, h¶i s¶n, mét sè nhá lµ s¶n phÈm ch¨n nu«i. Kinh tÕ trang tr¹i ®· gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp ViÖt Nam lªn kinh tÕ hµng ho¸, gi¶i quyÕt nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm vµ t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng . Cã thÓ nãi, khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong n«ng nghiÖp thêi gian qua ®· gãp phÇn xøng ®¸ng vµo thµnh tÝch cña ngµnh n«ng nghiÖp nãi chung: t¹o ra ¼ tæng s¶n l­îng cña ViÖt Nam, vµ 30% kim ng¹ch hµng xuÊt khÈu9 bao gåm c¶ thuû s¶n). Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp . Víi c¬ chÕ míi, khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n còng th©m nhËp m¹nh mÏ vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp. Toµn bé khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong c«ng nghiÖp (bao gåm c¸c doanh nghiÖp hé gia ®×nh, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong n­íc, c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi) ®· ®ua phÇn ®ãng gãp vµo s¶n l­îng c«ng nghiÖp c¶ n­íc tõ 375 n¨m 1990 lªn 58% n¨m 2000, trong ®ã ®ãng gãp quan träng nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong lÜnh vùc dÇu khÝ vµ lÜnh vùc c«ng nghiÖp chÕ t¹o (khu vùc t­ nh©n trong n­íc n¨m 2000 chiÕm 22,7%, khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi chiÕm 35,25). Khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong n­íc mµ ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp hé gia ®×nh cã vai trß rÊt quan träng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp chÕ t¹o. N¨m 1999 cã 600.000 doanh nghiÖp hé gia ®×nh nhá ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp chÕ t¹o, chiÕm ¼ sè doanh nghiÖp rÊt nhá, ®ãng gãp 285 gi¸ trÞ gia t¨ng trong c«ng nghiÖp chÕ t¹o. Ngoµi ra cßn 5600 doanh nghiÖp võa vµ nhá còng ho¹t ®éng trong ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o vµ t¹o ra 10% GDP cña ngµnh c«ng nghiÖp nµy. Vai trß cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong c«ng nghiÖp sÏ cßn t¨ng h¬n n÷a v× nh÷ng ®æi míi trong thÓ chÕ rÊt m¹nh víi nh÷ng bé luËt míi ra ®êi tõ n¨m 1998 ®Õn nay, nhÊt lµ LuËt Doanh nghiÖp míi ®­îc phª chuÈn n¨m 1999 vµ cã hiÖu lùc thùc hiÖn tõ n¨m 2000, kÌm theo viÖc b·i bá h¬n 100 lo¹i giÊy phÐp kinh doanh g©y phiÒn hµ, c¶n trë; LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi còng ®­îc söa ®æi víi nh÷ng thuËn lîi míi cho c¸c nhµ ®Çu t­ … Riªng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n, sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÐ t­ nh©n trong ho¹t ®éng c«ng nghiÖp (bao gåm c¶ tiÓu, thñ c«ng nghiÖp) còng ph¸t triÓn rÊt m¹nh vµ ®ãng gãp lín vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung, kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n nãi riªng. Theo sè liÖu cña Tæng Côc Thèng kª vµ cña mét sè c¬ quan chøc n¨ng, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trong n«ng th«n c¶ n­íc cã kho¶ng tõ 18% ®Õn 20% sè hé n«ng d©n tham gia ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp, trong ®ã mét nöa lµ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ x©y dùng thuéc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, c¸ thÓ vµ hé gia ®×nh (mµ vÒ c¬ b¶n chóng ta cã thÓ xÕp vµo khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n0. Theo b¸o c¸o cña héi nghÞ nhãm t­ vÊn c¸c nhf tµi trî ch ViÖt Nam (n¨m1998) th× khu vùc t­ nh©n trong n«ng th«n c¶ n­íc hiÖn cã kho¶ng 24.000 doanh nghiÖp vµ tæ hîp s¶n xuÊt kinh doanh, trong ®ã cã 33% lµ c¸c doanh nghiÖp, tæ hîp t­ nh©n trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ tiªu thñ c«ng nghiÖp. Trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i vµ dÞch vô . §©y lµ lÜnh vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ho¹t ®éng s«i næi, ngµy cµng lÊn ¸t khu vùc quèc doanh. Sè l­îng t¨ng lªn nhanh chãng: n¨m 1986 cã56,8 v¹n hé, n¨m 1987 ®· lµ 64 v¹n hé , n¨m 1988 lµ 71,9 v¹n hé, n¨m 1989 lµ 81,1 v¹n hé vµ 16 v¹n hé kinh doanh kh«ng chuyªn nghiÖp, n¨m 1995 lµ 94 v¹n hé. T­ th­¬ng vµ hé c¸ thÓ ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc l­u chuyÓn hµng ho¸ vµ dÞch vô : n¨m 1987, khu vùc nµy ®¶m nhËn tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸ vµ dÞch vô tiªu dïng x· héi lµ 59%, n¨m 1988 lµ 59.6%, n¨m 1989lµ 66,9%, n¨m 1990 lµ 69,6%, n¨m 1991lµ74,9%. Trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i dÞch vô , cßn ph¶i kÓ ®Õn vai trß cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong xuÊt nhËp khÈu. Tû träng cña khu vùc doanh nghiÖp t­ nh©n trong n­íc trong gi¸ trÞ xuÊt khÈu kh«ng kÓ dÇu löa ®· t¨ng tõ 125 trong n¨m 1997 lªn 22% vµo gi÷a n¨m 2000 vµ tû träng trong gi¸ trÞ nhËp khÈu ®· t¨ng tõ 4% lªn tíi 16%. NÕu tÝnh c¶ doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi th× khu vùc doanh nghiÖp t­ nh©n ®· ®ãng gãp trong xuÊt khÈu lµ 35% n¨m 1997 vµ 54%gi÷a n¨m 2000. Trong xÊy dùng kÕt cÊu h¹ tÇng. Víi chiÕn l­îc phat triÓn khinh tÕ – x· héi 10 n¨m, Chnhs phñ ®· ®Ò ra ch­¬ng tr×nh víi rÊt nhiÒu k× väng vÒ x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, bao gåm nh÷ng ch­¬ng tr×nh lín vÒ ph¸t triÓn ®­êng s¾t, ®­êng bé víi hÖ thèng cÇu qua s«ng, ®­êng hµng kh«ng vÐi hÖ thèng c¸c s©n bay quèc tÕ vµ néi ®Þa. KÕt cÊu h¹ tÇng cã vÞ trÝ quan träng trong viÖc thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi nh­ng ®Ó cã hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng ph¸t triÓn nh­ kÕ ho¹ch cña ChÝnh phñ th× cÇn cã nguån vèn rÊt lín mµ nÕu chØ Nhµ n­íc th× kh«ng ®ñ søc thùc hiÖn. Nh÷ng chØ sè sau ®©y cho thÊy râ ®iÒu nµy: sè vèn ®Çu t­ cho ngµnh n¨ng l­îng hµng n¨m xÊp xØ 2-2,5 tû USD, trong ®ã ngµnh ®iÖ dù kiÕn cÇn sè vèn ®Çu t­ trung b×nh hµng n¨m lµ 1,5-2 tû USD mµ 52-58%dµnh cho s¶n xuÊt ®iÖn vµ 42-48% dµnh cho truyÒn t¶i vµ ph©n phèi ®iÖn. V× kÕt cÊu h¹ tÇng ngµnh n¨ng l­îng cña ViÖt Nam cßn l¹c hËu nªn ph¶i dµnh 5,3-5,5% GDP ®Çu t­ cho lÜnh vùc nµy, gÊp h¬n 2 lÇn c¸c n­íc §«ng ¸. Víi ngµnh giao th«ng vËn t¶i, nhu cÇu ®Çu t­ còng rÊt lín. Theo nghiªn cøu chiÕn l­îc giao th«ng vËn t¶i quèc gia ViÖt Nam th× sè vèn cÇn thiÕt ®Ó ®Çu t­ lµ 11,6 tû USD t­¬ng ®­¬ng kho¶ng 2,5%GDP tÝch luü. NÕu tÝnh c¶ chØ tiªu b¶o d­ìng mµ Nhµ n­íc bá ra th× tæng sè vèn cÇn thiÕt lµ 14,2 tûUSD, t­¬ng ®­¬ng 2,8% GDP tÝch luü trong thêi gian 10 n¨m 2001-2010. ChØ víi 2 ngµnh nªu trªn, sè vèn hµng n¨m cÇn thiÕt cho ®Çu t­ ®· lµ 3,4-3,5 tû USD, ®ã lµ ch­a kÓ nh÷ng ngµnh kÕt cÊu h¹ tÇng kh¸c ( nh­ viÔn th«ng , n­íc s¹ch vµ vÖ sinh …). Trong thËp kû tíi, nhu cÇu vèn sÏ rÊt lín, ­íc tÝnh kho¶ng 6-7%GDP, t­¬ng ®­¬ng víi toµn bé ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ c«ng tr­íc ®©y. V× thÕ viÖc thu hót sù tham gia cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n lµ hÕt søc quan träng. Trong lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng, ph¶i kÓ ®Õn hÖ thèng ®­êng n«ng th«n mµ nh÷ng n¨m qua khu vùc kinh tÕ hé n«ng d©n- thùc chÊt lµ khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®· ®ãng vai trß rÊt lín. III. Ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n theo vïng, l·nh thæ. Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ph©n bè kh«ng ®Òu gi÷a ®ång b»ng vµ miÒn nói, gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. N¨m 1995, con sè thèng kª cho thÊy : 55% doanh nghiÖp t­ nh©n ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ miÒn §«ng Nam Bé; 18,1% ë ®ång b»ng s«ng Hång vµ 10,1% ë vïng Duyªn h¶i miÒn Trung. Trong ®ã c¸c tØnh phÝa Nam th× chØ riªng thµnh phè Hå ChÝ Minh, tØnh B×nh D­¬ng, tØnh §ång Nai ®· chiÕm 63%. N¨m 1996 trong tæng sè 1.439.683 c¬ së KTTN(bao gåm 1.412.166 c¬ së cña c¸ nh©n vµ nhãm kinh doanh, 17.535 DNTN vµ 6.883 CTTNHH) th× 24% tËp trung ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long; 21% ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång; 19% ë vïng §«ng Nam Bé; 13%ë vïng kh Bèn cò; 10% ë vïng Duyªn h¶i miÒn T rung; 9% ë vïng nói vµ trung du B¾c bé vµ 4% ë vïng T©y Nguyªn. N¨m 1997 trong tæng sè 25.002 c¬ së KTTN( phÇn lín lµ DNTN) th× 18.728 c¬ së tËp trung ë miÒn Nam, chiÕm 75% trong khi ë miÒn B¾c chØ cã 4.178DN, chiÕm 17% vµ miÒn Trung cã 2087 c¬ së, chiÕm 8,3%. Riªng thnhf phè Hå ChÝ Minh cã sè l­îng 6304 DN, chiÕm 25%, b¨ng toµn bé sè DN cña miÒn B¾c vµ miÒn Trung céng l¹i. N¨m 1998 c¸c con sè t­¬ng øng lµ: miÒn Nam chiÕm 73%, gÊp 3 lÇn sè l­îng ë miÒn B¾c vµ miÒn Trung céng l¹i 27%, thµnh phè Hå ChÝ Minh vÉn lµ ®Þa bµn lín nhÊt 25%, Hµ Néi vµ miÒn Trung cã sè l­îng t­¬ng ®­¬ng nhau kho¶ng 8%. Qua sè lÖu trªn chóng ta thÊy kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ph©n bæ kh«ng ®Òu gi÷a c¸ vïng l·nh thæ. Ph¸t triÓn m¹nh vµ tËp trung nhiÒu nhÊt ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long 40%, ë ®ång b»ng s«ng Hång lµ 33% vµ ë §«ng Nam Bé lµ 25%. C¸c c«ng ty cæ phÇn ph¸t triÓn m¹nh ë §«ng Nam Bé 54% ®ång b»ng s«ng Hång23%. IV. Nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ vèn, lao ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh. 1. Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. - VÒ vèn s¶n xuÊt: Vèn cña doanh nghiÖp t¨ng nhanh c¶ vÒ vèn ®¨ng ký kinh doanh , tæng vèn thùc tÕ sö dông vµ vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn. Tæng vèn ®¨ng ký cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn tõ n¨m 1991 ®Õn hÕt th¸ng 9 n¨m 2001 ®¹t 50.795,142 tû ®ång; n¨m 2000 t¨ng 87,5 lÇn so víi n¨m 1991. Trong ®ã doanh nghiÖp t­ nh©n ®¨ng ký 11.470,175 tû ®ång chiÕm 22,85%; c«ng ty tr¸ch nhiªm h÷u h¹n ®¨ng ký 29.064,160 tû ®ång chiÕm 57,22%; c«ng ty cæ phÇn ®¨ng ký 10.260,770 tû ®ång, chiÕm 20,20% Tæng vèn ®¨ng ký kinh doanh liªn tôc t¨ng cïng víi sè doanh nghiÖp ®¨ng ký t¨ng. Sè vèn ®¨ng ký t¨ng tõ 13.000 tû ®ång n¨m 2000 lªn 26.500 tû ®ång n¨m 2001; 4 th¸ng ®Çu n¨m 2002 vèn ®¨ng ký kinh doanh t¨ng thªm 8.767 tû ®ång. TÝnh tõ khi cã LuËt doanh nghiÖp ®Õn hÕt th¸ng 4-2002 c¶ n­íc cã trªn 41.000 doanh nghiÖp míi thµnh lËp víi tæng vèn ®¨ng ký t­¬ng ®­¬ng 3,6 tû USD. B×nh qu©n vèn ®¨ng ký cña mét doanh nghiÖp míi còng kh«ng ngõng t¨ng lªn, tõ 900 triÖu ®ång n¨m 2000 lªn 1.300 triÖu ®ång n¨m 2001 vµ 1.500 triÖu ®ång vµo n¨m 2002. NÕu tÝnh c¶ sè vèn ®iÒu chØnh bæ sung cña c¸c doanh nghiÖp th× tæng sè vèn ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n trong n­íc trong h¬n 2 n¨m 2001-2002 ®¹t kho¶ng 60.000 tû ®ång, t­¬ng ®­¬ng 4 tû USD. Tæng vèn thùc tÕ sö dông cña doanh nghiÖp còng t¨ng nhanh. N¨m 2000 lµ 110.071 tû ®ång, t¨ng 38,46% so víi n¨m 1999; trong ®ã cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n t¨ng 40%, doanh nghiÖp t­ nh©n t¨ng 37,64%, c«ng ty cæ phÇn t¨ng 36,7%. N¨m 2000 khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®· ®Çu t­ mua 20,3% cæ phÇn cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· cæ phÇn ho¸. Tæng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp t­ nh©n t¨ng c¶ vÒ l­îng vèn vµ tû träng trong tæng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n vµ cña toµn x· héi. Tæng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp t¨ng tõ 17,84% n¨m 1999 lªn 18,46% n¨m 2000; tû träng trong tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi tõ 4,29% n¨m 1999 lªn 4,49% n¨m 2000. N¨m 2000, tæng vèn sö dông cña doanh nghiÖp t­ nh©n phi n«ng nghiÖp lµ 173.862 tû ®ång, t¨ng 38,46% so víi n¨m 1999. Vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn cña khu vùc nµy n¨m 2000 lµ 17.981,6 tû, t¨ng 16,53% so víi n¨m 1999. Trong ngµnh n«ng nghiÖp n¨m 2000 vèn ®¨ng ký kinh doanh t­ nh©n ®¹t 1.036 tû ®ång; vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn cña hé gia ®×nh ®¹t 17.633 tû ®ång t¨ng 11% so víi n¨m 1999. -Lùc l­îng lao ®éng cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n: TÝnh tõ n¨m 1996 –2000 sè lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n phi n«ng nghiÖp trong c¸c n¨m ®Òu t¨ng trõ n¨m 1997. So víi tæng sè lao ®éng toµn x· héi th× khu vùc nµy chiÕm tû lÖ kho¶ng 11% qua c¸c n¨m, riªng n¨m 2000 lµ 12%. N¨m 2000, lao ®éng trong khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, kÓ c¶ khu vùc n«ng nghiÖp lµ 21.017.326 ng­êi, chiÕm 56,3% lao ®éng cã viÖc lµm th­êng xduyªn trong c¶ n­íc. Trong c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp, sè lao ®éng khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n n¨m 2000 lµ 4.643.844 lao ®éng, t¨ng 20,12% so víi n¨m 1996; b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 194.670 lao ®éng, t¨ng 4,75%/n¨m. Trong 4 n¨m tõ 1997 ®Õn n¨m 2000 riªng khu vùc nµy thu hót thªm 997.019 lao ®éng, gÊp 6,6 lÇn so víi khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc. N¨m 2000, lao ®éng khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp cã 16.373.482 ng­êi, chiÕm 63,9% tæng sè lao ®éng n«ng nghiÖp toµn quèc. Trong ®ã c¸c trang tr¹i thu hót 363.048 lao ®éng, chiÕm 2,22%; c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp thu hót 53.097 lao ®éng chiÕm 0,33%. N¨m 2000, trong khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp, lao ®éng trong c«ng nghiÖp chiÕm tû träng cao nhÊt. Lao ®éng trong c«ng nghiÖp cã 2.121.228 ng­êi, chiÕm 45,67%; lao ®éng trong ngµnh th­¬ng m¹i, dÞch vô 1.735.824 ng­êi, chiÕm tû träng 37,37%; lao ®éng c¸c ngµnh kh¸c 786.729 ng­êi, chiÕm 16,94%. TÝnh tõ n¨m 1996-2000, lao ®éng trong c«ng nghiÖp t¨ng nhiÒu h¬n ngµnh th­¬ng m¹i, dÞch vô. N¨m 2000 so víi n¨m 1996 lao ®éng trong c«ng nghiÖp thªm ®­îc 336.442 ng­êi, t¨ng 20,68%; trong khi lao ®éng th­¬ng m¹i, dÞch vô thªm ®­îc 271.476 ng­êi. Lao ®éng c«ng nghiÖp ë doanh nghiÖp t­ nh©n t¨ng nhanh h¬n ë hé kinh doanh c¸ thÓ; n¨m 2000 so víi n¨m 1996, lao ®éng c«ng nghiÖp ë doanh nghiÖp t¨ng 114,02%; lao ®éng c«ng nghiÖp ë hé kinh doanh c¸ thÓ chØ t¨ng ®­îc 6,4%. 2. Kinh tÕ c¸ thÓ tiÓu chñ. Hé kinh doanh c¸ thÓ cã sè l­îng lín, ph¸t triÓn réng r·i tõ nhiÒu n¨m nay. Sè hé kinh doanh c¸ thÓ phi n«ng nghiÖp tõ 1.498.611 hé n¨m 1992 t¨ng lªn 2.016.259 hé n¨m 1996. Tèc ®é t¨ng b×nh qu©n 7,68%/n¨m mçi n¨m t¨ng b×nh qu©n 129.412 hé. Tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 2000 sè l­îng hé kinh doanh c¸ thÓ t¨ng chËm, ®Õn n¨m 2000 míi cã 2.137.731 hé, b×nh qu©n t¨ng 1,47%/n¨m, mçi n¨m t¨ng 30.300 hé c¸ thÓ phi n«ng nghiÖp. Hé n«ng nghiÖp ngoµi hîp t¸c x· n¨m 2000 cã 7.656.165 hé. Tæng céng n¨m 2000 cã 9.793.787 hé kinh doanh c¸ thÓ. Trong c¬ cÊu ngµnh nghÒ ®Õn thêi ®iÓm ngµy 31-12-2000, hé c¸ thÓ kinh doanh th­¬ng m¹i, dÞch vô chiÕm tû träng 51,9%(1.109.293 hé); s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp chiÕm tû träng 30,2%(645.801 hé), giao th«ng vËn t¶i chiÕm 11,63%; x©y dùng 0,81%; c¸c ho¹t ®éng kh¸c chiÕm 5,46%. Hé kinh doanh c¸ thÓ ph©n bè kh«ng ®Òu gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng. §Õn thêi ®iÓm 31-12-2000, n¨m ®Þa ph­¬ng cã sè hé nhiÒu nhÊt lµ thµnh phè Hµ Néi :92.302 hé, Hµ T©y:97.180 hé, Thanh Ho¸: 96.777 hé,thµnh phè Hå ChÝ Minh:184.463 hé, §ång Th¸p:95.049 hé. Tæng céng lµ 565.771 hé chiÕm 26% c¶ n­íc. N¨m ®Þa ph­¬ng cã sè hé Ýt nhÊt lµ B¾c C¹n:4.454 hé, Hµ Giang:7.575 hé, Lai Ch©u: 8.201 hé, Lµo Cai:9.029 hé, S¬n La:9,325 hé. Tæng céng lµ 38.584 hé chØ chiÕm 1,8% c¶ n­íc. Quy m« cña hé kinh doanh c¸ thÓ nãi chung rÊt nhá, sö dông lao ®éng trong gia ®×nh lµ chÝnh, trung b×nh mçi hé cã 1-2 lao ®éng. Vèn kinh doanh Ýt. Ngo¹i lÖ, qua kh¶o s¸t thùc tÕ ë c¸c thµnh phè lín, cã nhiÒu hé kinh doanh c¸ thÓ thuª ®Õn hµng chôc thËm chÝ ®Õn hµng tr¨m lao ®éng. Vèn cña hé kinh doanh c¸ thÓ n¨m 2000 lµ 29.267 tû ®ång t¨ng 12,93% so víi n¨m 1999. Vèn ®Çu t­ cña hé kinh doanh c¸ thÓ n¨m 2000 chiÕm 81,54% trong tæng sè vèn ®Çu t­ cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n vµ chiÕm 19,82% vèn ®Çu t­ toµn x· héi. Tæng vèn dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh cña hé kinh doanh c¸ thÓ lµ 63.668 tû ®ång, chiÕm 36,61% trong tæng sè vèn dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. ch­¬ng IV ®¸nh gi¸ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng xhcn Thµnh tùu ®¹t ®­îc. 1. Kh¬i dËy vµ ph¸t huy tiÒm n¨ng cña mét bé phËn lín d©n c­. MÆc dï ®­îc chÝnh thøc thõa nhËn trong vßng 15 n¨m qua, song kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®· thÓ hiÖn ®­îc vÞ trÝ cña nã trong viÖc ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt cña ®Êt n­íc. Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®· thu hót nguån vèn trong d©n c­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh, tõ ®ã ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt x· héi. Víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, nguån lùc trong d©n c­ ®­îc huy ®éng vµo ®Çu t­, tõ ®ã thóc ®Èy søc s¶n xuÊt x· héi ph¸t triÓn. Ch¼ng h¹n, trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi, trong giai ®o¹n 1990-1995 cã 2100 doanh nghiÖp t­ nh©n cã vèn ®¨ng ký lµ 1.039 tû ®ång, th× trong giai ®o¹n 1996-2000, cã thªm 4559 doanh nghiÖp víi sè vèn ®¨ng ký lµ 5517,5 tû ®ång. Trong giai ®o¹n 1996-2000, tæng ®Çu t­ toµn x· héi trªn ®Þa bµn Hµ Néi lµ 66.268,1 tû ®ång, th× ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n lµ 11.654 tû, chiÕm 18%. §Õn nay Thµnh phè ®· cã kho¶ng 19.000 doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ho¹t ®éng víi tæng sè vèn ®¨ng ký gÇn 27.000 tû ®ång. T¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh, ®Çu t­ cña thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n còng t¨ng nhanh, n¨m 2000 ®Çu t­ cña thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n chiÕm 14,2%, nh­ng 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001, ®· t¨ng lªn 18,5% vèn ®Çu t­ toµn thµnh phè. Ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp trong x· héi. Trªn ®Þa bµn c¶ n­íc, thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n cã tèc ®é t¨ng tr­ëng viÖc lµm cao nhÊt. Trong sè 2,5 triÖu lao ®éng ®ang lµm viÖc trªn ®Þa bµn thµnh phè Hå ChÝ Minh, cã 74% lµm viÖc trong khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n vµ c¸ thÓ . Trªn ®Þa bµn Hµ Néi, sè lao ®éng lµm viÖc trong thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n t¨ng lªn tõ 12.050 ng­êi thêi kú 1990-1995 lªn 91.060 ng­êi giai ®o¹n 1996-2000, t¨ng 7,56 lÇn. HiÖn t¹i trªn ®Þa bµn Hµ Néi cã 115.000 lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. Tæng s¶n phÈm trong n­íc cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n t¨ng tr­ëng liªn tôc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. N¨m 1996, GDP khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®¹t 68.518 tû ®ång, ®Õn n¨m 2000 lªn 86.926 tû ®ång, t¨ng b×nh qu©n 6,12%/ n¨m. Trong ®ã GDP cña c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ tõ 52,196 tû ®ång n¨m 1996 lªn 66.142 tû ®ång n¨m 200, t¨ng b×nh qu©n 6,11%/n¨m; cña doanh nghiÖp t­ nh©n tõ 16.349 tû ®ång lªn 20.787 tû ®ång, t¨ng b×nh qu©n 6,18%/n¨m. Trong nh÷ng n¨m 2001-2003 ®ãng gãp GDP cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n vÉn tiÕp tôc t¨ng vµ gãp phÇn lín vµo sù thóc ®Èy t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ . ThÓ hiÖn qua b¶ng sè liÖu: §¬n vÞ % 2001 2002 2003 T¨ng tr­ëng GDP Theo thµnh phÇn kinh tÕ: -Kinh tÕ nhµ n­íc -Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n -Kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi 9,5 4,0 3,7 1,8 10,2 4,3 3,8 2,1 11,2 4,1 4,7 2,4 Tæng s¶n phÈm trong n­íc cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n t¨ng rÊt râ rÖt nhat lµ n¨m 2003 võa qua thÓ hiÖn sù ®ãng gãp ngµy cµng to lín vµo sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. 2. Thóc ®Èy h×nh thµnh c¸c chñ thÓ kinh tÕ vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý theo h­íng thÞ tr­êng t¹o sù c¹nh tranh. Víi chñ tru¬ng ®a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, bªn c¹nh c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, sù xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n t¹o ra m«i tr­êng ph¸t triÓn míi. C¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c vµ c¹nh tranh víi nhau ®Ó ph¸t triÓn, lµm cho thÞ tr­êng ngµy cµng trë nªn s«i næi. Sù c¹nh tranh lµnh m¹nh trong khu«n khæ cña ph¸p luËt, lµm cho c¸c doanh nghiÖp phai t×m c¸ch ®èi phã víi nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã doanh nghiÖp ph¶i biÕt c¸ch trang bÞ cho minh mét lùc l­îng tèt víi nh÷ng c¸n bé c«ng nh©n cã tr×nh ®é cao. Ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n sÏ t¹o ra mét ®éi ngò nh÷ng nhµ doanh nghiÖp theo ®óng nghÜa xña tõ nµy: n¨mng ®éng, nh¹y bÐn, d¸m nghÜ dam lµm, s½n sµng chÞu mäi thö th¸ch cña thÞ tr­êng, tù chÞu tr¸ch nhiÖm. Nh÷ng c¬ së kinh doanh cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n kh«ng nh÷ng lµ c¬ së thu hót lao ®éng, gi¶i quyÕt viÖc lµm mµ cßn lµ nh÷ng lß luyÖn c¸n bé sau khi tèt nghiÖp c¸c tr­êng. Ch­a bao giê trªn ®Êt n­íc ta l¹i xuÊt hiÖn nhiÒu g­¬ng mÆt c¸c nhµ doanh nghiÖp trÎ nh¹y bÐn vµ n¨ng ®éng nh­ nh÷ng n¨m qua. §©y chÝnh lµ nguån cung cÊp ®éi ngò c¸n bé cho mäi ngµnh, mäi cÊp. II. Nh÷ng tån t¹i vµ yÕu kÐm. Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n còng cßn mét sè h¹n chÕ, tån t¹i. 1. Qui m« nhá, n¨ng lùc vµ søc c¹nh tranh h¹n chÕ. T×nh tr¹ng qui m« nhá bÐ lµ mét vÊn ®Ò c¶n trë rÊt lín tíi sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. Trung b×nh mçi hé kinh doanh phi n«ng nghiÖp cã sè vèn kinh doanh lµ 29,78 triÖu ®ång, sö dông 1,78 lao ®éng; ®èi víi hé kinh doanh n«ng nghiÖp còng cã qui m« nhá, sö dông lao ®éng gia ®×nh, mÆt b»ng canh t¸c(mÆt ®Êt, mÆt n­íc) b×nh qu©n chØ 0.8ha/hé; trong ®ã c¸c doanh nghiÖp th× sè doanh nghiÖp cã ®­í 50 lao ®éng chiÕm 90,09%, b×nh qu©n vèn sö dông mét doanh nghiÖp chØ lµ 3,7 tû ®ång. Møc ®é trang bÞ vèn/lao ®éng cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n nh×n chung cßn qu¸ nhá bÐ; ®Æc biÖt lµ c¸c hé gia ®×nh trong lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp míi cã11,39tr.®/lao ®éng; trong khu vùc doanh nghiÖp c«ng nghiÖp cña kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n còng míi cã 63,2 tr.®/lao ®éng. §a phÇn trong sè vèn cña c¸c doanh nghiÖp bá ra lµ ®Ó thuª mÆt b»ng s¶n xuÊt, x©y dùng nhµ x­ëng…Do ®ã, c¬ së kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ, kü thuËt s¶n xuÊt l¹c hËu. 2. M¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ l¹c hËu vµ nguån nh©n lùc h¹n chÕ. Khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc duy tr× hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kho¶ng thêi gian dµi ®¶m b¶o søc c¹nh tranh cÇn thiÕt, nhÊt lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, do m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ cßn l¹c hËu mµ nguyªn nh©n s©u xa lµ do vÊn ®Ò vèn trong c¸c doanh nghiÖp, vµ c«ng ty, trong ®iÒu kiÖn vèn qu¸ Ýt, chØ nguyªn sè vèn doanh nghiÖp bá ra cho viÖc thuª mÆt b»ng s¶n xuÊt x©y dùng nhµ x­ëng.. ®· lµm cho doanh nghiÖp kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ, v× thÕ kü thuËt s¶n xuÊt l¹c hËu. HiÖn nay khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n tiÕp cËn víi nguån vèn cña Ng©n hµng Nhµ n­íc cßn qu¸ Ýt. Theo b¸o c¸o cña Ng©n hµng Nhµ n­íc sè 1227/NHNN-CSTT cho thÊy doanh sè cho vay cña c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i ®èi víi khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n phi n«ng nghiÖp míi chiÕm 15,7% trªn tæng sè cho vay cña ng©n hµng (n¨m2000); 24,3%(6 th¸ng ®Çu n¨m 2001). C¸c hé kinh doanh c¸ thÓ (kh«ng kÓ hé n«ng d©n) ®­îc vay chiÕm tû lÖ rÊt thÊp, lai gi¶m tõ 2,75(n¨m 2000)xuèng cßn 2%tæng sè vèn vay cña ng©n hµng(6 th¸ng ®Çu n¨m 2001). Do kh«ng tiÕp cËn ®­îc víi nguån vèn cña ng©n hµng nªn khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ph¶i vay “nãng”cña d©n c­, lµm gi¶m lîi nhuËn kinh doanh vµ kh¶ n¨ng n©ng c¸p m¸y mãc trang thiÕt bÞ lµ rÊt khã kh¨n. MÆc dï d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng cña n­íc ta lµ rÊt lín, nh­ng ®Ó kiÕm ®­îc mét lao ®éng cã tr×nh ®é kü thuËt tay nghÒ cao th× rÊt h¹n chÕ, bëi kh¶ n¨ng ®µo t¹o tay nghÒ cßn rÊt h¹n chÕ vµ khæng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®ñ yªu cÇu ®èi víi mét lao ®éng cã tay nghÒ cao. V× thÕ, hÇu hÕt c¸c c«ng nh©n cã tr×nh ®é tay nghÒ cao th× th­êng t×m ®Õn c¸c c«ng ty cña n­íc ngoµi, c«ng ty liªn doanh ®Ó lµm viÖc. T×nh tr¹ng khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n cã nguån nh©n lùc h¹n chÕ lµ kh¸ phæ biÕn. ThiÕu mÆt b»ng s¶n xuÊt vµ mÆt b»ng s¶n xuÊt kh«ng æn ®Þnh. §a sè sè c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n míi ®­îc thµnh lËp trong mÊy n¨m gÇn ®©y, phÇn nhiÒu kh«ng cã mÆt b»ng ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh nªn ph¶i sö dông mét phÇn diÖn tÝch nhµ ë cña m×nh trong khu d©n c­ ®Ó lµm mÆt b»ng s¶n xuÊt, g©y ¶nh h­ëng tíi m«i tr­êng sèng cña d©n c­ nh­ tiÕng ån, « nhiÔm nguån n­íc, « nhiÔm kh«ng khÝ…NhiÒu doanh nghiÖp ph¶i ®i thuª mÆt b»ng ®Ó s¶n xuÊt, kinh doanh,chi phÝ thuª ®Êt ph¶i tr¶ gi¸ cao h¬n nhiÒu lÇn so víi gi¸ qui ®Þnh cña nhµ n­íc, dÉn ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt cao, tû suÊt lîi nhuËn thÊp. MÆt kh¸c, do mÆt b»ng thuª cña c¸c hé d©n c­ trong thêi h¹n ng¾n (hîp ®ång chØ kÐo dµi tõ 3 ®Õn 6 th¸ng v× c¸c hé th­êng ®iÒu chØnh gi¸ t¨ng lªn)nªn ng­êi ®i thuª kh«ng gi¸m ®Çu t­ x©y dùng, s¶n xuÊt kh«ng æn ®Þnh. Nhµ n­ëctung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng nªn thu håi quÜ ®Êt ®· giao cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp nh­ng hiÖn vÉn ch­a sö dông, sö dông sai môc ®Ých hoÆc sö dông kÐm hiÖu qu¶ cho c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n thuª víi gi¸ c¶ vµ thêi h¹n hîp lý ®Ó hä yªn t©m ®Çu t­ x©y dùng nhµ x­ëng phôc vô co s¶n xuÊt, kinh doanh. 4. ThiÕu thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm. MÆc dï khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®· ®­îc sù khuyÕn khÝch cña nhµ n­íc, nh­ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña chóng cßn rÊt kÐm ®Æc biÖt lµ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Do vèn Ýt nªn lµm ¨n còng chØ ë quy m« nhá, lµm ®Õn ®©u ®ßi hái ph¶i tiªu thô s¶n phÈm ngay ®Õn ®ã. NÕu tiªu thô s¶n phÈm chËm, hoÆc do bªn mua thanh to¸n tiÒn chËm dÔ dÉn tíi t×nh tr¹ng ngõng trÖ s¶n xuÊt. V× thÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm vµ yÕu tè æn ®Þnh trong kinh doanh rÊt h¹n chÕ dÉn ®Õn thiÕu thÞ tr­êng tiªu thô. YÕu tè ®Çu vµo cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cao, kÌm theo vÊn ®Ò mÆt b»ng trong s¶n xuÊt kinh doanh lín…Lµm cho gi¸ thµnh s¶n phÈm lín, søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng gi¶m còng lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn thÞ tr­êng tiªu thô cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ë ViÖt Nam cßn rÊt h¹n chÕ. III. nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ. 1. LuËt ph¸p, chÝnh s¸ch c¬ chÕ qu¶n lý vÜ m«. C¬ chÕ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n cßn thiÕu ®ång bé vµ ch­a nhÊt qu¸n nªn ch­a cã mét khung khæ ph¸p lý phï hîp cho kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ph¸t triÓn. Trong thùc tÕ, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÉn cßn nhiÒu quy ®Þnh ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc kinh tÕ Nhµ n­íc víi doanh nghiÖp t­ nh©n, t¹o nªn sù c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng vµ lµm cho t©m lý thiÕu tin t­ëng vÉn cßn tån t¹i trong c¸c chñ doanh nghiÖp thuéc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. C¸c doanh nghiÖp t­ nh©n cßn gÆp khã kh¨n trong tiÕp cËn nguån vèn cña ng©n hµng nhµ n­íc, bÞ h¹n chªa vÒ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, kinh doanh, xuÊt nhËp khÈu, ®iÒu kiÖn vay vèn tÝn dông ®Ó bæ sung cho vèn tù cã; thiÕu th«ng tin vµ thiÕu sù râ rµng, minh b¹ch trong c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc ®èi xö gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc vµ thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n; thiÕu khu«n khæ ph¸p lý vÒ quyÒn sö dông ®Êt; ch­ cã nh÷ng khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh, c¸c vïng khã kh¨n; kh¶ n¨ng tiÕp cËn trùc tiÕp víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi ®Ó mua nguyªn liÖu ®Çu vµo vµ b¸n s¶n phÈm ®Çu ra…Cïng víi tiÕn tr×nh ®æi míi kinh tÕ, ViÖt Nam ®· tõng b­íc ban hµnh mét khu«n khæ ph¸p lý bao qu¸t phÇn lín c¸c mÆt ho¹t ®éng cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Tuy vËy, ®Õn nay, hÖ thèng luËt ph¸p nµy vÉn cßn thiÕu, ch­a ®ång bé vµ vÉn ch­a t¹o mÆt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc víi doanh nghiÖp t­ nh©n. Bªn c¹nh ®ã, thñ tôc ®¨ng ký kinh doanh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n cßn rÊt phøc t¹p vµ r¾c rèi, víi rÊt nhiÒu c¸c lo¹i giÊy phÐp kinh doanh nhiÒu ngµnh nghÒ cßn qui ®Þnh møc vèn. ThiÕu mét m«i tr­êng ñng hé cho sù ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. Bªn c¹nh nh÷ng chuyÓn biÕn râ rÖ, hiÖn nay, nhËn thøc cóa c¸n bé, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n ®èi víi chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n cña §¶ng vÉn cßn nh÷ng ®iÒu ch­a thèng nhÊt cao, ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t triÓn cña khu vùc nµy nh­: ®Æc ®iÓm vµ vai trß cô thÓ cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n n­íc ta trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa hiÖn nay vµ trong suèt qó tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ; ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n vÒ ph¹m vi, quy m«, tr×nh ®é nãi chung vµ trong tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc kinh tÕ. C¸c ngµnh ®Þa ph­¬ng cßn lóng tóng trong viÖc cô thÓ ho¸ vµ thùc thi chñ tr­¬ng cña §¶ng vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n vµo ngµnh m×nh, ®Þa ph­¬ng m×nh; cã n¬i cßn cã phÇn e ng¹i, dÌ dÆt, cã t©m lý sî chÖch h­íng khi thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. Bµn vÒ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n nãi chung vµ kinh tÕ t­ b¶n nãi riªng ®ang tån t¹i vµ ph¸t triÓn ë n­íc ta cßn ®ông ch¹m ®Õn khÝa c¹nh t×nh c¶m c¸ch m¹ng cña ng­êi céng s¶n, tøc lµ vÊn ®Ò bãc lét. LÏ nµo sau bao nhiªu n¨m ®Êu tranh chèng CNTB, ®Õ quèc, gi¶i phãng d©n téc råi, chóng ta l¹i chÊp nhËn cho më réng ph¹m vi kinh doanh TBCN, kÓ c¶ cho t­ b¶n n­íc ngoµi vµo ®Çu t­ thuª m­ín nh©n c«ng ®Ó bãc lét ng­êi lao ®éng? ®· cã nhiÒu cuéc héi th¶o vÒ vÊn ®Ò nµy, nh­ng ®Õn ®¹i héi IX võa råi kh¼ng ®Þnh ®¶ng viªn kh«ng ®­îc bãc lét, nh­ng ®Ó hiÓu thÕ nµo lµ bãc lét th× cÇn tiÕp tôc héi th¶o cho râ. Do ®ã, ®¶ng viªn lµm kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n gièng nh­ nh÷ng ng­êi ®ang chê luËn téi. §©y lµ mét vÊn ®Ò tÕ nhÞ. VÒ mÆt lý luËn c¬ b¶n, M¸c ®· chøng minh nguån gèc lîi nhuËn, lîi tøc, ®Þa t« CNTB … ®Òu tõ gi¸ trÞ thÆng d­ cña c«ng nh©n lµm thuª mµ cã. Giai cÊp t­ s¶n cïng víi nhµ n­íc cña nã ®· h×nh thµnh mét chÕ ®é bãc lét lao ®éng thÆng d­ cña giai cÊp c«ng nh©n b»ng nhiÒu h×nh thøc. Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ë n­íc ta tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo? Trong thêi kú qu¸ ®é, víi nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, dï chóng ta cã nhµ n­íc v÷ng m¹nh còng kh«ng thÓ dïng s¾c lÖnh nh­ M¸c nãi ®Ó xo¸ bá nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn tù nhiªn cña sù vËn ®éng x· héi, mµ chØ cã thÓ “rót ng¾n vµ lµm dÞu bít nh÷ng c¬n ®au ®ã”. Lý t­ëng vµ thùc tr¹ng bao giê còng cã kho¶ng c¸ch. Ph¶i ®Êu tranh vµ x©y dùng trong nhiÒ thÕ hÖ míi thùc hiÖn ®­îc lý t­ëng, miÔn kh«ng nãng véi, chñ quan hoÆc xa rêi lý t­ëng. §iÒu ®¸ng quan t©m trªn b×nh diÖn chèng bãc lét trong x· héi ta hiÖn nay lµ ph¶i kiªn quyÕt chèng bän tham nhòng v× chÝnh chóng lµ kÎ bãc lét siªu giai cÊp tÖ h¹i nhÊt ®ang rót rØa cña c¶i cña nhµ n­íc vµ nh©n d©n ®Ó lµm giµu bÊt chÝnh, ph¶n béi lý t­ëng cao ®Ñp cña chóng ta. Bªn c¹nh ®ã, ®a sè ng­êi lao ®éng cho r»ng lµm viÖc cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc míi thËt yªn t©m èn ®Þnh l©u dµi, cßn doanh nghiÖp t­ nh©n lµ t¹m thêi vµ kh«ng æn ®Þnh , cho r»ng c«ng nh©n trong doanh nghiÖp nhµ n­íc míi lµ giai cÊp l·nh ®¹, trong khi ®ã nh÷ng ng­êi lao ®éng kh¸c do kh«ng cßn c¸ch nµo míi ph¶i vµo lµm viÖc trong khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. Nh÷ng ng­êi hµnh nghÒ kinh doanh trong khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n hiÖn nay trªn thùc tÕ vÉn ch­a ®­îc coi träng nh­ c«ng nh©n, c¸n bé trong khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc. 3. ý chÝ kinh doanh, t©m lý ®Çu t­ cña c¸c chñ doanh nghiÖp cßn thÊp. Víi nh÷ng tån t¹i vµ yÕu kÐm nh­ ®· nªu ë trªn, qui m« nhá, m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ l¹c hËu…Th× viÖc thu hót c¸c nguån ®Çu t­ lµ rÊt khã kh¨n. MÆt kh¸c, c¸c chñ doanh nghiÖp ch­a m¹nh d¹n ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc mµ hä cho lµ nguy hiÓm, lµm cho sù ph¸t triÓn hay ®æi míi trong h­íng kinh doanh vÉn ch­a cã nh÷ng b­íc ®ét biÕn. Tr×nh ®é cña c¸c c¸n bé kü thuËt cßn thÊp kÐm, tay nghÒ ch­a cao , hµng ho¸ lµm ra víi gi¸ lín kh«ng ®ñ søc ®Ó c¹nh tranh trªn thÞ tr­¬ng, mµ nhÊt lµ thÞ tr­êng n­íc ngoµi , danh tiÕng th­¬ng hiÖu cña c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n ViÖt Nam Ýt khi ®­îc qu¶ng b¸ hay cã tiÕng trªn thÞ tr­¬ng thÕ giíi. ViÖc triÓn khai LuËt doanh doanh nghiÖp trong thêi gian qua ®· t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh th«ng tho¸ng cho c¸c nhµ ®Çu t­, tuy nhiªn trªn thùc tÕ vÉn cßn nhiÒu biÓu hiÖn vi ph¹m. Mét doanh nghiÖp cña t­ nh©n lîi dông sù cëi më cña LuËt doanh nghiÖp ®Ó khai man, tù lÊy tªn, ®Þa chØ c¸c c¸ nh©n kh¸c ®Ó ®¨ng ký thµnh lËp c«ng ty, h×nh thµnh ph¸p nh©n gi¶ trong t­ c¸ch lµ s¸ng lËp viªn hoÆc gi¸m ®èc c«ng ty, t×nh tr¹ng mét sè doanh nghiÖp t­ nh©n lµm hµng gi¶ , vi ph¹m b¶n quyÒn vÒ së h÷u c«ng nghiÖp, cn¹h tranh kh«ng lµnh m¹nh, bu«n lËu, gian lËn th­¬ng m¹icã chiÒu h­íng gia t¨ng… Ch­¬ng V Ph­¬ng h­íng gi¶i ph¸p i. ph­¬ng h­íng. 1. X¸c ®Þnh ®óng vai trß cña kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, c¶i thiÖn nhËn thøc x· héi vÒ thµnh phÇn kinh tÕ nµy. Theo ®iÒu tra cña MPDF th× h×nh ¶nh cña kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong nhËn thøc x· héi lµ kh«ng thuËn lîi víi nh÷ng ®Æc ®iÓm tiªu cùc nh­ tÝnh bÊp bªnh, n¨ng lùc h¹n chÕ, Ýt c¬ héi ph¸t triÓn, mÆc c¶m lµm thuª…§Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, mÊu chèt quan träng nhÊt lµ c¸c nhËn ®Þnh cña §¶ng vµ ChÝnh phñ trong c¸c v¨n b¶n, nghÞ quyÕt chÝnh thøc vÒ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n nãi riªng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung ph¶i thùc sù coi kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n nh­ mét bé phËn tÝch cùc vµ n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Sù tiÕp xóc th­êng xuyªn gi÷a c¸c nhµ l·nh ®¹o cÊp cao cña §¶ng vµ Nhµ n­íc víi c¸c ®¹i diÖn cña nÒn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ nhÊt nh»m thay ®æi h×nh ¶nh cè h÷u vÒ doanh nghiÖp t­ nh©n trong qu¶ng ®¹i quÇn chóng. C¸c ho¹t ®éng b¸o chÝ tuyªn truyÒn còng cÇn ph¶i tËp trung h¬n vµo nh÷ng ­u ®iÓm cña kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. KÕt qu¶ ®iÒu tra gÇn ®©y t¹i Trung Quèc cho thÊy, thay ®æi nhËn thøc x· héi cßn quan träng h¬n nhiÒu so víi viÖc c¶i thiÖn m«i tr­êng luËt ph¸p. NÕu kh«ng cã ®­îc sù c¶i thiÖn m¹nh mÏ trong nhËn thøc x· héi ®èi víi kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n th× mäi chÝnh s¸ch, dï lµ rÊt thuËn lîi víi kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, còng khã ®­îc thùc hiÖn. §¶ng vµ ChÝnh phñ cÇn khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña mét t©ng líp doanh nh©n ViÖt Nam, ®Ò cao tinh thÇn vµ niÒm tù hµo d©n téc. TiÕn tíi x©y dùng ®éi ngò doanh nh©n ViÖt Nam cã tr×nh ®é kü thuËt cao vµ qu¶n lý giái. 2. ChÝnh phñ cã sù phèi hîp chÆt chÏ víi nhµ kinh doanh. ChÝnh phñ cã sù phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c nhµ kinh doanh trong viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ. C¸c kÕ ho¹ch nµy cÇn cã mét sù mÒm dÎo linh ho¹tphï hîp víi ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng. Ho¹t ®éng nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®¹i diÖn ­u tó nhÊt cña kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n tham gia vµo nh÷ng ho¹t ®éng chÝnh trÞ x· héi vµ qua ®ã chÝnh phñ t¹o ra nh÷ng ¶nh h­ëng lín nhÊt ®èi víi kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n còng nh­ hÖ t­ t­ëng cña hä. §©y chÝnh lµ qu¸ tr×nh hîp t¸c ho¸ sù l·nh ®¹o chuyªn chÝnh cña §¶ng ®èi víi c¸c thµnh phÇn kh¸c trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Sù chuyªn chÝnh nµy sÏ ®­îc hîp ph¸p ho¸ trong hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt, nh­ng mét khi nã ®­îc hîp thøc ho¸ trong chÝnh s¸ch th× nã sÏ t¹o ra sù phôc tïng tù nguyÖn cña c¸c thµnh phÇn trong nÒn kinh tÕ ®èi víi ®¶ng cÇm quyÒn. B»ng c¸ch nµy cã thÓ chuyÓn biÕn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n tõ vÞ trÝ “con nu«i” trë thµnh “con ®Î” trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. 3. §Çu t­ m¹nh mÏ vµo gi¸o dôc. §Çu t­ m¹nh mÏ vµo gi¸o dôc trong ®ã b¾t ®Çu tõ gi¸o dôc phæ th«ng vµ chó träng vµo gi¸o dôc nghÒ. Theo kinh nghiÖm ph¸t triÓn cña c¸c n­íc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ th× ®Çu t­ vµo gi¸o dôc lµ b­íc ®Çu t­ quan träng nhÊt cho sù ph¸t triÓn. Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 60 khi Hµn Quèc vµ Singapore, §µi Loan cßn cã møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi rÊt thÊp th× hä còng ®· cã mét nÒn gi¸o dôc ph¸t trÓn gÊp nhiÒu lÇn so víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c. C¸c doanh nghiÖp t­ nh©n khi míi thµnh lËp hoÆc më mang ho¹t ®éng th× yÕu tè quan träng nhÊt lµ ®éi ngò lao ®éng cã tay nghÒ giái. Hä sÏ kh«ng ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian còng nh­ kinh phÝ ®Ó ®µo t¹o, nh­ vËy yÕu tè rñi ro còng gi¶m xuèng. Trong ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam hiÖn nay khi ®éi ngò lao ®éng kü thuËt cßn rÊt h¹n chÕ, céng thªm nh÷ng nhËn thøc kh«ng mÊy thiÖn c¶m vÒ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n th× kh¶ n¨ng thu hót cña kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®èi víi ®éi ngò lao ®éng giái lµ rÊt h¹n chÕ. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña trung t©m kinh tÕ quèc tÕ Canbera, Australia vÒ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ViÖt Nam cho thÊy ®iÒu c¬ b¶n lµ ph¶i chuyÓn ®éi ngò lao ®éng tõ khu vùc Nhµ n­íc sang khu vùc t­ nh©n, tõ nh÷ng khu vùc ®­îc b¶o hé sang nh÷ng khu vùc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Tuy nhiªn ®Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã th× ®éi ngò lao ®éng ph¶i ®­îc trang bÞ ®Çy ®ñ nh÷ng kü n¨ng cÇn thiÕt ®Ó hä cã thÓ ®¸p øng ®­îc nh÷ng nhu cÇu cña thÞ tr­êng. Gi¸o dôc phæ th«ng cÇn chó träng h¬n vµo viÖc rÌn luyÖn ý thøc x· héi, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o vµ tinh thÇn nç lùc cña häc sinh lµm c¬ së cho hÖ thèng gi¸o dôc sau nµy. 4. Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ dÞch vô, chó träng cung cÊp th«ng tin vµ øng dông c«ng nghÖ th«ng tin. Møc gi¸ cña nh÷ng dÞch vô hµng ho¸ nµy cßn qu¸ cao dÉn ®Õn chi phÝ h¹ tÇng ë ViÖt Nam nh×n cung lµ cao h¬n c¸c n­íc trong khu vùc. Trong nh÷ng n¨m tíi, Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc huy ®éng tèi ®a c¸c nguån lùc cho ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, cã thÓ ¸p dông h×nh thøc BOT trªn nh÷ng trôc giao th«ng lín. HÖ thèng c¸c dÞch vô hç trî kinh doanh hiÖn nay cßn qu¸ yÕu vµ thiÕu trong khi t¹i c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, dÞch vô th­êng chiÕm 1/3 gi¸ trÞ ®Çu vµo. Mét sè chñ doanh nghiÖp ®· bµy tá sù thÊt väng khi kh«ng thÓ t×m ®­îc c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ thÞ tr­êng tiªu thô còng nh­ c¸c nhµ cung cÊp, gi¸ c¶… ®Ó cã ®­îc søc m¹nh cÇn thiÕt khi ®µm ph¸n víi c¸c ®èi t¸c. §Ó kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n trªn ®©y, nªn chãng cã mét khung ph¸p lý cho viÖc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña c¸c hiÖp héi t­ nh©n. Nh÷ng hiÖp héi nµy sÏ ®ãng vai trß nßng cèt trong viÖc phèi hîp ho¹t ®éng vµ cung cÊp th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n. Bªn c¹nh ®ã cã thÓ thµnh lËp ®­îc c¸c trung t©m cung cÊp th«ng tin cña Nhµ n­íc víi gi¸ c¶ cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. 5. N©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña doanh nghiÖp t­ nh©n. N©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña doanh nghiÖp t­ nh©n víi 2 nguån lùc kinh doanh chñ yÕu kh¸c lµ vèn vµ ®Êt ®ai. MÆc dï c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n rÊt n¨ng ®éng trong viÖc huy ®éng vèn vµ cã kh¶ n¨ng huy ®éng vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nh÷ng nguån vèn trong c¸c tÇng líp d©n c­. Nh­n ph­¬ng thøc huy ®éng kh«ng chÝnh thøc chØ cho phÐp hèc ®­îc mét l­îng vèn h¹n chÕ vµ khã cã thÓ ®¸p øng ®­îc nh÷ng nhu cÇu lín vÒ vèn nh»m thay ®æi m¸y mãc thiÕt bÞ, c«ng nghÖ vµ më réng thÞ tr­êng. Nh÷ng quy ®Þnh kh¾t khe vÒ thÕ chÊp ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t­ nhÈntong khi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc kh«ng cÇn thÕ chÊp còng cã thÓ vay ®­îc khiÕn cho nh÷ng dßng vèn h¹n hÑp l¹i tiÕp tôc ®­îc rãt vµo khu vùc Nhµ n­íc. Vay vèn ng©n hµng còng lµ mét h×nh thøc chia sÎ rñi ro trong kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n. NÕu chñ doanh nghiÖp ph¶i bá toµn bé vèn th× cã nghÜa lµ hä ph¶i g¸nh chÞu toµn bé rñi ro. Vµ nh­ vËy sÏ h¹n chÕ mong muèn vµ kh¶ n¨ng ®Çu t­ cña c¸c chñ doanh nghiÖp ®ång thêi hÖ thèng ng©n hµng sÏ kh«ng ph¸t huy ®­îc vai trß tÝch cùc vèn cã cña nã. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, cÇn cã mét sù c¶i tæ lín trong ph­¬ng thøc ho¹t ®éng vµ t­ t­ëng cña hÖ thèng ng©n hµng ®i ®«i víi duy tr× kû c­¬ng ph¸p luËt nghiªm minh, nghiªm trÞ nh÷ng thµnh phÇn lµm ¨n bÊt chÝnh. Mét vÊn ®Ò kh¸c lµ ®Êt ®ai. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã thÓ dÔ dµng trong viÖc cã ®­îc ®Êt còng nh­ quyÒn sö dông ®Êt phôc vô kinh doanh, trong khi c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n gÆp kh¸ nhiÒu khã kh¨n vµ trë ng¹i. RÊt nhiÒu doanh nghiÖp t­ nh©n ho¹t ®éng trªn nh÷ng m¶nh ®Êt ch­a ®­îc ®¨ng ký chÝnh thøc hî¨c chØ lµ ®i thuª víi nh÷ng ®iÒu kho¶n kh«ng ®­îc b¶o ®¶m. Do vËy ®Çu t­ dµi h¹n lµ rÊt m¹o hiÓm vµ hÇu nh­ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc. ViÖc tiÕp tôc më réng quyÒn sö dông ®Êt lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p gióp cho c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n cã thªm c¬ héi. MÆt kh¸c cÇn ph¶i ®iÒu chØnh vµ thùc hiÖn thuÕ sö dông ®Êt mét c¸ch chÆt chÏ, cã hiÖu qu¶ nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng sö dông l·ng phÝ ®Êt ®ai hiÖn nay cña mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc còng nh­ kh¾c phôc hiÖn t­îng ®Çu c¬ ®Êt ®ai. 6. Chó träng ph¸t triÓn c¸c ngµnh phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt n­íc. Ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n víi mét c¬ cÊu ngµnh hîp lý, ngµnh nµy bæ trî cho ngµnh kia lµ mét c¸ch thøc t¹o lîi nhuËn cao vµ b¶o ®¶m cho c¸c ngµnh cã sù ph¸t triÓn æn ®Þnh. Ch¼ng h¹n nh­, ®Çu t­ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp phôc vô cho n«ng l©m ng­ nghiÖp: ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o m¸y mãc phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, c¸c ngµnh s¶n xuÊt ph©n bãn, thuèc trõ s©u… cung cÊp kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ cho ngµnh n«ng nghiÖp … Ph¸t triÓn nhãm ngµnh thu hót nhiÒu lao ®éng t¹o ®iÒu kiÖn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ®¹i bé phËn d©n c­ ®ang trong ®é tuæi lao ®éng, lîi dông tiÒm n¨ng s½n cã ë c¸c ®Þa ph­¬ng ®Ó khai th¸c mét c¸ch cã kÕ ho¹ch gióp cho viÖc s¶n xuÊt dÔ dµng. Bªn c¹nh ®ã khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n cÇn biÕt vµ thÊy ®­îc hiÖu qu¶ trong viÖc ph¸t triÓn nh÷ng nhãm ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng mÜ nghÖ truyÒn thèng ®ã lµ lÜnh vùc kinh doanh rÊt cã ý nghÜa võa gi÷ ®­îc nh÷ng lµng nghÒ mµ võa dÔ cã tiÕng t¨m trong viÖc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. T¨ng c­êng hîp t¸c kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n víi kinh tÕ nhµ n­íc ®Ó cã thÓ hç trî nhau, phèi hîp hµi hoµ gi÷a nh÷ng nguån lùc mµ 2 bªn cã ®­îc ®Ó n¨ng suÊt trong s¶n xuÊt kinh doanh ®¹t hiÖu qu¶ cao. II. gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. 1. Hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý, qu¶n lý. Sù nhÊt qu¸n vµ æn ®Þnh t­¬ng ®èi cña chÝnh s¸ch, c¬ chÕ tµi chÝnh sÏ t¹o t©m lý tin t­ëng vµ ®iÒu kiÖn thËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ vµ khu vùc KTTN. Tuy nhiªn khi m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh ®· thay ®æi l¹i cÇn cã sù ®iÒu chØnh phï hîp ®Ó chÝnh s¸ch, c¬ chÕ tµi chÝnh kh«ng trë thµnh rµo c¶n cho sù ph¸t triÓn. Tr­íc m¾t c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch nµy cßn cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, song vÒ l©u dµi cÇn cã sù thèng nhÊt, t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Hoµn thiÖn c¬ chÕ phèi hîp gi÷a c¸c cÊp, c¸c ngµnh trong qu¶n lý doanh nghiÖp, ®Æc biÖt t¨ng c­êng sù phèi hîp gi÷a c¸c së, ngµnh, quËn, huyÖn trong qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp sau cÊp phÐp ho¹t ®éng… TiÕp tôc hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý, t¹o sù b×nh ®¼ng khi tiÕp cËn c¸c nguån lùc vµ thi tr­êng; khuyÕn khÝch vµ b¶o vÖ c¹nh tranh lµnh m¹nh, chèng ®éc quyÒn; b¶o vÖ m«i tr­êng, chèng s¶n xuÊt hµng gi¶…KhuyÕn khÝch khu vùc kinh tÕ phi chÝnh thøc(tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh, hé kinh doanh c¸ thÓ…) chuyÓn sang ®¨ng ký ho¹t ®éng theo LuËt Doanh NghiÖp. 2. KhuyÕn khÝch t­ nh©n ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh nghÒ thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Ban hµnh chÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp: chÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn lµng nghÒ, thñ c«ng nghiÖp, chÝnh s¸ch chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ngo¹i thµnh…X©y dùng m« h×nh c«ng ty mÑ-con, tËp ®oµn kinh tÕ, bao gåm doanh nghiÖp nhµ n­íc m¹nh lµm nßng cèt cïng víi c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn, doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh hîp t¸c s¶n xuÊt kinh doanh. Trªn c¬ së x©y dùng c¸c m« h×nh c«ng ty, tËp ®oµn kinh tÕ, cÇn h­íng cho khuvùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh nghÒ kinh tÕ theo xu h­íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. §Æc biÖt lµ c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh c¸c mÆt hµng truyÒn thèng, nh»m gi÷ g×n c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng mÆt kh¸c b¶n s¾c d©n té vµ ®éc quyÒn vÒ th­¬ng hiÖu lµ rÊt v÷ng ch¾c vµ æn ®Þnh. 3. ThiÕt lËp c¸c ®Þnh chÕ hç trî kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. C¸c gi¶i ph¸p vÒ vèn, tÝn dông. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n vÒ vèn, th× cÇn thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p. Xo¸ bá t×nh tr¹ng ®èi xö kh«ng b×nh ®¼ng trªn thùc tÕ trong vay vèn gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n vµ doanh nghiÖp nhµ n­íc. §iÒu nµy ®ßi hái sù nç lùc, cña c¶ 2 phÝa doanh nghiÖp vµ ng©n hµng th­¬ng m¹i, sao cho cã sù hîp t¸c chÆt chÏ h¬n n÷a ®Ó gi¶i quyÕt v­íng m¾c trªn. §èi víi doanh nghiÖp: mét mÆt ph¶i t×m mäi biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh vµ n¨ng lùc tµi chÝnh, ®¸p øng ë møc cao nhÊt c¸c yªu cÇu vÒ tµi s¶n thÕ chÊp khi vay vèn ®Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c tÝn dông. MÆt kh¸c ph¶i chñ ®éng x©y dùng ®­îc c¸c dù ¸n, kÕ ho¹ch kinh doanh kh¶ thi v× ®iÒu nµy sÏ quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña doanh nghiÖp vµ b¶o toµn ®­îc vèn ®èi víi bªn cho vay. C¸c doanh nghiÖp ph¶i t¹o ®­îc uy tÝn cña m×nh b»ng chÝnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng b»ng tÝnh minh b¹ch trong sæ s¸ch kÕ to¸n, b»ng viÖc sö dông vèn vay vµ tr¶ nî vay ®óng h¹n. §èi víi ng©n hµng th­¬ng m¹i cÇn thùc sù coi kh¸ch hµng, trong ®ã cã c¸c doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n lµ ®èi t­îng phôc vô, lµ môc ®Ých tù th©n cña m×nh, gióp doanh nghiÖp x©y dùng c¸c dù ¸n kh¶ thi, cïng doanh nghiÖp th¸o gì c¸c khã kh¨n, n©ng cao kh¶ n¨ng vay vèn vµ hÊp thô vèn cña doanh nghiÖp. C¸c tæ chøc tÝn dông còng cÇn x©y dùng chÝnh s¸ch tÝn dông phï hîp víi tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp; chñ ®éng t×m kiÕm c¸c dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh kh¶ thi, cã hiÖu qu¶ vµ cã kh¶ n¨ng tr¶ nî vèn vay; më réng ho¹t ®éng tÝn dông theo nguyªn t¾c tù kinh doanh, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn ®­îc vèn; t¨ng c­êng kh¶ n¨ng tiÕp thÞ, n¨ng lùc thÈm ®Þnh dù ¸n, ®¸nh gi¸ rñi ro, n¨ng lùc kiÓm tra vµ gi¸m s¸t vèn vay. TiÕp tôc ®æi míi, hoµn thiÖn c¬ chÕ tÝn dông vµ ®¶m b¶o tiÒn vay ®Ó võa ®¸p øng c¸c yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, phï hîp víi thùc tr¹ng x· héi vµ thÞ tr­êng: + Bæ sung quyÒn sö dông ®Êt lµ tµi s¶n b¶o ®¶m tÝn dông. C¸c vÊn ®Ò thÕ chÊp vÒ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt, ph¹m vi ®¶m b¶o tiÒn vay, qui ®Þnh ®¶m b¶o tiÒn vay h×nh thµnh tõ vèn vay còng cÇn ®­îc xem xÐt, bæ sung cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn hiÖn nay. + Xóc tiÕn nhanh viÖc h×nh thµnh Quü b¶o l·nh tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá(kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ) theo Q§193/2001/TTg ngµy 20/12/2001 vÒ thµnh lËp, tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Quü b¶o l·nh tÝn dông cho DNVVN ®Ó hç trî cho c¸c DNVVN trong c¸ thµnh phÇn kinh tÕ. + ThiÕt lËp vµ t¨ng c­êng mèi quan hÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cung cÊp dÞch vô tÝn dông phi chÝnh thøc (vay ng­êi th©n, vay cña ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp, vay cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c…) 3.2. C¸c gi¶i ph¸p tµi chÝnh t¹o ®iÒu kiÖn vÒ mÆt b»ng cho s¶n xuÊt kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp. §Ó th¸o gì c¸c khã kh¨n, t¹o ®iÒu kiÖn vÒ mÆt b»ng s¶n xuÊt cho c¸c doanh nghiÖp cÇn sím thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p sau: Th¸o gì c¸c thñ tôc v­íng m¾c ®Ó sím giao giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt ®èi víi c¸c diÖn tÝch ®Êt mµ c¸c hé gia ®×nh lµm ®Êt ë, ®Êt s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng­ nghiÖp ®­îc nhµ n­íc giao kh«ng thu tiÒn. Söa ®æi c¸c quy ®Þnh ®Ó ®Êt ë ®· ®­îc cÊp quyÒn sö dông ®Êt; ®Êt ®ang lµm mÆt b»ng s¶n xuÊt, kinh doanh hoÆc ®Êt doanh nghiÖp mua l¹i b»ng quyÒn sö dông hoÆc ®· ®­îc giao ®Êt cã thu tiÒn sö dông ®Êt ®Òu ®ñ ®iÒu kiÖn ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi. Xo¸ bá quy ®Þnh ng­êi sö dông ®Êt kinh doanh ®· ph¶i tr¶ tiÒn ®Ó ®­îc quyÒn sö dông ®Êt ph¶i tr¶ thªm tiÒn thuª ®Êt. Cho phÐp c¸c doanh nghiÖp kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ cã quyÒn gãp vèn b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµo liªn doanh víi n­íc ngoµi. H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, bao gåm c¶ quyÒn sö dông ®Êt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Nhµ n­íc thu håi vµ ®Òn bï nh÷ng diÖn tÝch ®Êt sö dông sai môc ®Ých hoÆc bá hoang ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp thuª lµm mÆt b»ng s¶n xuÊt, kh«ng yªu cÇu c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc thuª ®Êt phait tù tiÕn hµnh ®Òn bï. 3.3 ChÝnh s¸ch tµi chÝnh hç trî doanh nghiÖp t­ nh©n vÒ khoa häc c«ng nghÖ, b¶o hé quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp. TiÕn hµnh khoa häc- c«ng nghÖ lu«n lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm doanh gnhiÖp trªn thi tr­êng. V× vËy chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p tµi chÝnh cÇn ®­îc thùc hiÖn lµ: Cã chÝnh s¸ch x©y dùng c¸c trung t©m t­ vÊn hç trî ph¸t triÓn KTTN, c¸c trung t©m nµy sÏ trî gióp c¸c doanh nghiÖp trªn c¸c khÝa c¹nh nh­: båi d­ìng kiÕn thøc khoa häc c«ng nghÖ cho c¸c hé kinh doanh vµ doanh nghiÖp; cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng, më réng c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i; h­íng dÉn x©y dùng vµ qu¶n lý dù ¸n ®Çu t­ cho doanh nghiÖp… Hç trî doanh nghiÖp ®Çu t­ ®æi míi, chuyÓn giao c«ng nghÖ; cã thuÕ suÊt ­u ®·i ®èi víi vËt t­ hµng ho¸ nhËp khÈu cÇn ­u ®·i; h¹ch to¸n chi phÝ ®æi míi, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ®­îc tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm. Sím gi¶m gi¸ dÞch vô viÔn th«ng, internet b»ng víi møc c¸c n­íc trong khu vùc. C¸c chÝnh s¸ch vÒ thuÕ, kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n. TiÕp tôc nghiªn cøu hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ theo h­íng: ®¶m b¶o sù c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ; ®¬n gi¶n, râ rµng vµ t¹o thuËn lîi cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh; h¹n chÕ phiÒn hµ vµ tiªu cùc Thùc hiÖn nghiªm c¸c luËt thuÕ, chèng l¹m thu, thÊt thu thuÕ; bæ sung c¸c chÕ tµi xö lý c¸c vi ph¹m vµ chÕ ®é kÕ to¸n, ho¸ ®¬n chøng tõ. Thùc hiÖn chÕ ®é kª khai nép thuÕ GTGT ®èi víi c¸c hé kinh doanh ®¬n gi¶n h¬n cho phï hîp víi quy m« kinh doanh vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña hä. Hoµn thiÖn hÖ thèng thuÕ suÊt thuÕ TNDN theo h­íng kh«ng ph©n biÖt doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Rµ so¸t l¹i c¸c quy ®Þnh vÒ chi phÝ hîp lý, hîp lÖ phï hîp víi thùc tÕ nh»m thóc ®Èy KTTN ph¸t triÓn. Söa ®æi biÓu thuÕ nhËp khÈu theo h­íng gi¶m sè l­îng møc thuÕ suÊt, kh«ng ph©n biÖt thuÕ suÊt theo môc ®Ých sö dông; më réng danh môc hµng ho¸ nhËp khÈu ®Ó thuËn lîi cho viÑc ¸p m· hµng ho¸ tÝnh thuÕ. KÕt luËn Thùc tÔn ph¸t triÓn kinh tÕ cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi cho thÊy vai trß rÊt quang träng cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong gi¶i quyÕt viÖc lµm, ®éng viªn nguån vèn, khai th¸c tµi nguyªn lµm ra nhiÒu cña c¶i phôc vô n©ng cao ®êi sèng vµ ®ãng gãp cho ®Êt n­íc. Ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, v× thÕ, lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· thÊy ®­îc vai trß ®ã cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n thÓ hiÖn trong ®­êng lèi vµ nh÷ng chÝnh s¸ch lín, b­íc ®Çu ®· t¹o ra ®iÒu kiÖn, m«i tr­êng cho sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n vµ khu vùc kinh tÕ nµy ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh. Khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ë ViÖt Nam tuy cã b­íc ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m ®æi míi nh­ng vÉn ch­a ph¸t triÓn ®óng møc vµ cßn nhiÒu h¹n chÕ: tèc ®ä t¨ng tr­ëng ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng hiÖn cã, qui m« s¶n xuÊt cßn nhá bÐ, manh món, do thiÕu nhiÒu ®iÒu kiÖn nªn ch­a øng dông ®­îc nh÷ng thµnh tùu cña khoa häc c«ng nghÖ, s¶n phÈm lµm ra cã chÊt l­îng thÊp, mÉu m· nghÌo nµn, søc c¹nh tranh kÐm. Bé phËn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi tuy tr×nh ®é kh¸ h¬n bé phËn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong n­íc vÒ c¸c mÆt trªn ®©y nh­ng hiÖn vÉn cßn chiÕm tû träng nhá. §Ó ph¸t huy ®­îc vai trß vÞ trÝ cña kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, cÇn tiÕp tôc ®æi míi, hoµn thiÖn h¬n n÷a m«i tr­êng thÓ chÕ cho sù ph¸t triÓn- nhÊt lµ cô thÓ ho¸ LuËt doanh nghiÖp söa ®æi (míi ®­îc ban hµnh), thùc sù t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ph¸t triÓn./. Tµi liÖu tham kh¶o S¸ch: Ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. TrÇn Ngäc Bót NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 2002. S¸ch: Thanh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ t­ b¶n t­ nh©n-lý luËn vµ chÝnh s¸ch. TS Hµ Huy Thµnh(chñ biªn) NXB ChÝnh trÞ quèc gia. S¸ch: Gi¸o tr×nh LuËt kinh tÕ NXB C«ng an nh©n d©n Hµ néi,2002 Gi¸o tr×nh Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c-Lªnin NXB ChÝnh trÞ quèc gia Hµ néi, 2002 Bµi: Vai trß cña kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. NguyÔn H÷u O¸nh T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ, sè 283-th¸ng 12-2001. Bµi: Tµi chÝnh víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. NguyÔn §¨ng Nam T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ, sè9-th¸ng 9-2002. Bµi: MÊy vÊn ®Ò lý luËn tõ thùc tÕ ph¸t triÓn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n phi n«ng nghiÖp. §µo Xu©n S©m T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ, sè 9-th¸ng9-2002. Bµi: T­ nh©n ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc: thùc tÕ tõ c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi. Tr­¬ng §«ng Léc T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ, sè 295-th¸ng12-2002. Bµi: Mét sè vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi khu vùc kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n Hµ Néi. Nghiªm Xu©n §¹t T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ, sè 305-th¸ng10-2003. 10.Bµi: VÊn ®Ò bãc lét cña kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n vµ ®¶ng viªn lµm kinh tÕ ë n­íc ta hiÖn nay. TrÇn B¹ch §»ng. T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ, sè 149-th¸ng3-2003. 11.Bµi: VÊn ®Ò së h÷u vµ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ë n­íc ta hiÖn nay. Hå Träng ViÖn T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ, sè 141-th¸ng7-2002. 12. Bµi: ChÝnh s¸ch vÜ m« ®èi víi khu vùc t­ nh©n. Lª Khoa T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ, sè 141-th¸ng7-2002.