Vấn đề đình chỉ giải quyết vụ án dân sự ở Toà án cấp sơ thẩm, phúc thẩm và kiến nghị hoàn thiện pháp luật về vấn đề này.

I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ ĐÌNH CHỈ GIẢI QUYẾT VADS. 1. Khái niệm, đặc điểm của đình chỉ giải quyết VADS. Đình chỉ giải quyết vụ việc dân sự là việc Toà án quyết định ngừng hẳn việc giải quyết vụ án dân sự (VADS) đã thụ lí khi có những căn cứ do pháp luật quy định và sau khi quyết định đình chỉ giải quyết VADS có hiệu lực pháp luật thì đương sự không có quyền khởi kiện hoặc yêu cầu Toà án giải quyết vụ án đó nữa, trừ trường hợp đặc biệt mà pháp luật có quy định khác. Như vậy, đình chỉ là một phương thức xử lý đặc biệt của Tòa án trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự. Hiện nay, Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) quy định nhiều loại đình chỉ tương ứng với từng giai đoạn tố tụng và từng loại căn cứ khác nhau, theo đó Tòa án sẽ ra nhiều loại quyết định đình chỉ khác nhau: đình chỉ giải quyết VADS trong thủ tục sơ thẩm, đình chỉ giải quyết VADS trong thủ tục phúc thẩm, đình chỉ xét xử phúc thẩm, đình chỉ xét xử yêu cầu của đương sự. Vì vậy, việc đình chỉ giải quyết VADS phải thoả mãn những đặc điểm như: Việc đình chỉ giải quyết VADS phải dựa trên những căn cứ mà pháp luật đã quy định trước; làm cho hoạt động tố tụng giải quyết VADS đã thụ lí của Toà án được ngừng lại và Toà án không giải quyết VADS đó nữa; quyết định đình chỉ giải quyết VADS tuy cũng làm chấm dứt việc giải quyết VADS ở một giai đoạn tố tụng nào đó nhưng nó không phải là một quyết định giải quyết về nội dung của VADS mà chỉ đơn thuần là một quyết định về tố tụng làm chấm dứt việc giải quyết VADS mà Toà án đã thụ lí; và việc đình chỉ giải quyết VADS có thể được tiến hành ở Toà án cấp sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm. 2. Cơ sở khoa học của việc quy định căn cứ đình chỉ giải quyết VADS. - Phát hiện sự kiện Toà án thụ lí vụ việc mặc dù không thoả mãn các điều kiện mà pháp luật quy định. Ví dụ như không đảm bảo điều kiện của chủ thể khởi kiện, yêu cầu giải quyết vụ việc, vụ việc đã được giải quyết bằng bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật. - Phát sinh sự kiện làm cho đối tượng của vụ việc cần phải giải quyết tại Toà án không còn tồn tại. Chẳng hạn như: đương sự chết mà quyền và nghĩa vụ không được thừa kế phát sinh từ quan hệ nhân thân, quan hệ cấp dưỡng; sự kiện người có nghĩa vụ chết nhưng không để lại di sản thừa kế… - Phát sinh sự kiện dẫn tới sự suy đoán là đối tượng của vụ việc cần phải giải quyết tại Toà án không còn tồn tại. Đó là trường hợp nguyên đơn, người yêu cầu được suy đoán là đã từ bỏ yêu cầu khởi kiện, yêu cầu giải quyết VADS do được triệu tập hợp lệ đến lần thứ hai mà vẫn vắng mặt không có lí do chính đáng. 3. Ý nghĩa của đình chỉ giải quyết VADS. - Quyết định đình chỉ giải quyết VADS nhằm giảm bớt chi phí tố tụng cho đương sự khi việc tiếp tục tố tụng không thật sự cần thiết nữa bởi nhiều lí do, căn cứ được quy định trong luật, đương sự không cần mất thời gian và tiền bạc để tham gia tố tụng. - Việc đình chỉ giải quyết VADS cũng tiết kiệm thời gian, công sức, chi phí cho Nhà nước. Khi Toà án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ việc một cách đúng đắn sẽ làm quá trình giải quyết vụ việc nhanh hơn, Toà án không phải kéo dài thời gian giải quyết vụ án, thậm chí không phải mở phiên họp hoặc phiên toà để xét xử. Nhờ đó gánh nặng về số vụ việc cần giải quyết được giảm tải, Toà án có điều kiện tập trung giải quyết các vụ việc quan trọng hơn để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xét xử. II. ĐÌNH CHỈ GIẢI QUYẾT VADS Ở TOÀ ÁN CẤP SƠ THẨM, TOÀ ÁN CẤP PHÚC THẨM. 1. Đình chỉ giải quyết VADS ở Toà án cấp sơ thẩm. a. Căn cứ đình chỉ giải quyết VADS ở Toà án cấp sơ thẩm. Theo Khoản 1 Điều 192 BLTTDS, sau khi thụ lí vụ án thuộc thẩm quyền của mình, Toà án ra quyết định đình chỉ giải quyết VADS trong các trường hợp sau đây: - Căn cứ thứ nhất: nguyên đơn hoặc bị đơn là cá nhân đã chết mà quyền và nghĩa vụ của họ không được thừa kế (Điểm a Khoản 1 Điều 192) Căn cứ này được hiểu là quyền và nghĩa vụ của họ theo pháp luật không được để lại thừa kế cho người khác. Điều này có nghĩa các quyền, nghĩa vụ này phải là các quyền, nghĩa vụ nhân thân, không phải quyền, nghĩa vụ tài sản. Do gắn liền với nhân thân nên khi đương sự chết, quyền và nghĩa vụ nhân thân đương nhiên chấm dứt. Lúc này hoạt động tố tụng tại Toà cũng chấm dứt vì đối tượng xét xử không còn nữa. Chẳng hạn, trong vụ án yêu cầu cấp dưỡng khi li hôn mà một bên vợ hoặc chồng chết thì Toà án phải ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án vì quyền được cấp dưỡng và nghĩa vụ phải cấp dưỡng không được thừa kế. Cần phân biệt trường hợp này với trường hợp đương sự là cá nhân đang tham gia tố tụng chết mà không có người thừa kế. Căn cứ thứ hai: Cơ quan, tổ chức đã bị giải thể hoặc bị tuyên bố phá sản mà không có cá nhân, cơ quan, tổ chức nào kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng của cơ quan, tổ chức đó (Điểm b Khoản 1 Điều 192). Đây là trường hợp nguyên đơn, bị đơn là cơ quan, tổ chức đang tham gia tố tụng bị giải thể hoặc bị tuyên bố phá sản thì tư cách pháp lí của các cơ quan, tổ chức này không còn, hoạt động trên thực tế sẽ chấm dứt, các quyền và nghĩa vụ cũng chấm dứt theo. Nếu không có cá nhân, cơ quan, tổ chức nào kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng của cơ quan, tổ chức đó thì Toà án phải đình chỉ giải quyết VADS. Căn cứ thứ ba: Người khởi kiện rút đơn khởi kiện và được Toà án chấp nhận hoặc người khởi kiện không có quyền khởi kiện (Điểm c Khoản 1 Điều 192). - Trường hợp người khởi kiện rút đơn khởi kiện và được Toà án chấp nhận: Cá nhân, cơ quan, tổ chức và các chủ thể khác khởi kiện với mục đích bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình hoặc người khác. Hành vi khởi kiện của họ là cơ sở để Toà án giải quyết vụ án. Nhưng khi Toà án đang xem xét yêu cầu khởi kiện mà người khởi kiện rút đơn khởi kiện, không yêu cầu Toà án giải quyết nữa và được Toà án chấp nhận thì cơ sở để Toà án giải quyết vụ án không còn nữa, Toà án phải ra quyết định đình chỉ giải quyết VADS. Trong một vụ án, ngoài việc rút đơn khởi kiện, các đương sự có thể rút yêu cầu. Do vậy, cần phân biệt giữa đình chỉ giải quyết vụ án với đình chỉ giải quyết yêu cầu. Vấn đề đình chỉ giải quyết yêu cầu được quy định cụ thể theo hướng dẫn của Nghị quyết 02/2006/ NQ- HĐTP ngày 12/5/2006. Một vấn đề đặt ra là khi người khởi kiện là đại diện theo uỷ quyền của nguyên đơn đã rút đơn khởi kiện, Toà án có đương nhiên ra quyết định đình chỉ không? Trong thực tế xảy ra tình huống A uỷ quyền cho B đòi tiền C. Trong quá trình giải quyết vụ án, B thoả thuận với C nhận số tiền ít hơn A yêu cầu và rút đơn khởi kiện (chưa có sự đồng ý của A) thì Toà án có chấp nhận hay không? - Trường hợp người khởi kiện không có quyền khởi kiện: Chủ thể có quyền khởi kiện VADS bao gồm cá nhân, cơ quan, tổ chức hoặc các chủ thể khác. * Cá nhân có năng lực hành vi tố tụng dân sự (NLHVTTDS) đồng thời phải có quyền lợi bị xâm phạm hoặc tranh chấp có thể tự mình hoặc uỷ quyền cho người khác thay mặt mình khởi kiện (trừ việc li hôn). Đối với những cá nhân không có NLHVTDS mà có quyền lợi cần được bảo vệ thì việc khởi kiện phải được người đại diện hợp pháp thay mặt họ thực hiện. * Cơ quan, tổ chức có quyền khởi kiện vụ án tại toà án có thẩm quyền để yêu cầu toà án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình (Điều 161 BLTTDS). Việc khởi kiện của cơ quan, tổ chức sẽ do người đại diện hợp pháp thực hiện hoặc có thể uỷ quyền cho người khác có đủ NLHVTTDS khởi kiện. Bên cạnh đó, cơ quan, tổ chức cũng có quyền khởi kiện VADS để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khác, lợi ích công cộng và lợi ích nhà nước. * Các chủ thể khác như hộ gia đình, tổ hợp tác cũng có quyền khởi kiện VADS khi quyền và lợi ích hợp pháp bị xâm phạm. Với hộ gia đình, chủ hộ là người đại diện và có thể uỷ quyền cho thành viên khác đã thành niên làm đại diện cho gia đình trong các quan hệ dân sự (Điều 107 BLDS). Quyền khởi kiện của tổ hợp tác sẽ được thực hiện thông qua tổ trưởng tổ hợp tác hoặc tổ viên được tổ trưởng tổ hợp tác uỷ quyền (Điều 113 BLDS). Như vậy, “người không có quyền khởi kiện” đối với cá nhân được hiểu là người không có NLHVTTDS, không có quyền, lợi ích hợp pháp bị xâm hại, tranh chấp hoặc không phải là người đại diện của đương sự. Còn với cơ quan, tổ chức, hộ gia đình, tổ hợp tác, “người không có quyền khởi kiện” là người không thuộc một trong các chủ thể nêu trên. Việc người khởi kiện có quyền khởi kiện hay không phải được xác định từ lúc nhận đơn khởi kiện. Nếu sau khi thụ lí vụ án mới phát hiện ra căn cứ này thì Toà án đình chỉ giải quyết VADS. Căn cứ thứ tư: Cơ quan, tổ chức rút văn bản khởi kiện trong trường hợp không có nguyên đơn hoặc nguyên đơn yêu cầu không tiếp tục giải quyết vụ án (Điểm d Khoản 1 Điều 192). Căn cứ này được áp dụng trong trường hợp cơ quan, tổ chức khởi kiện vì quyền và lợi ích hợp pháp của người khác. Nếu cơ quan, tổ chức đã khởi kiện, Toà án thụ lí vụ án mà cơ quan, tổ chức đó lại rút văn bản khởi kiện, Toà án có trách nhiệm đình chỉ giải quyết VADS đó với điều kiện không có nguyên đơn hoặc nguyên đơn yêu cầu không tiếp tục giải quyết vụ án. Tuy nhiên, hiểu thế nào là “không có nguyên đơn” cho tới nay vẫn chưa có giải thích thoả đáng. Hơn nữa, nguyên đơn được hiểu là người đã khởi kiện hoặc được người khác khởi kiện để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Như vậy khó xảy ra trường hợp một vụ án không có nguyên đơn. Căn cứ thứ năm: Các đương sự đã tự thoả thuận và không yêu cầu Toà án tiếp tục giải quyết vụ án (Điểm đ Khoản 1 Điều 192). “Các đương sự đã tự thoả thuận” là việc các đương sự chủ động thoả thuận về việc giải quyết vụ án trong quá trình tố tụng mà không cần đến sự tác động của Toà án. Nó khác với việc các bên tự nguyện thoả thuận giải quyết vụ án trên cơ sở hướng dẫn của Toà trong khi hoà giải. Sau khi Toà án thụ lí vụ án mà các đương sự tự nguyện thoả thuận được với nhau về các vấn đề cần giải quyết và không yêu cầu Toà án tiếp tục giải quyết vụ án thì Toà án phải đình chỉ giải quyết vụ án đó vì lúc này đối tượng xét xử của vụ án không còn. Căn cứ này xuất phát từ quyền tự định đoạt của đương sự. Đương sự có quyền tự thoả thuận để giải quyết các vấn đề liên quan đến quyền và lợi ích của mình. Căn cứ thứ sáu: Nguyên đơn đã được triệu tập hợp lệ đến lần thứ hai mà vẫn vắng mặt (Điểm e Khoản 1 Điều 192). Nguyên đơn là người cho rằng quyền, lợi ích của mình bị xâm phạm nên khởi kiện để yêu cầu Toà án bảo vệ lợi ích đó. Do vậy, họ phải có mặt theo giấy triệu tập của Toà án để chứng minh cho yêu cầu của mình. Nếu được triệu tập hợp lệ đến lần thứ hai mà nguyên đơn vẫn vắng mặt thì được coi như đã từ bỏ quyền lợi đó, Toà án sẽ đình chỉ giải quyết vụ án mà không cần xét đến việc vắng mặt của nguyên đơn có lí do chính đáng hay không. Căn cứ thứ bảy: Đã có quyết định của Toà án mở thủ tục phá sản đối với doanh nghiệp, hợp tác xã (DN, HTX) là một bên đương sự trong vụ án mà việc giải quyết vụ án có liên quan đến nghĩa vụ tài sản của DN, HTX đó (Điểm g Khoản 1 Điều 192). Khi đã có quyết định mở thủ tục phá sản DN, HTX thì các quyền, nghĩa vụ sẽ được giải quyết thông qua thủ tục phá sản. Các Toà án khác không được nhận đơn khởi kiện, thụ lí VADS có liên quan đến nghĩa vụ tài sản mà DN, HTX bị mở thủ tục phá sản đó là một bên đương sự. Nếu do không biết mà thụ lí thì Toà án đã thụ lí phải đình chỉ giải quyết VADS, đồng thời phải chuyển hồ sơ cho Toà án đang tiến hành mở thủ tục phá sản để giải quyết (Khoản 2 Điều 57 LPS). Ngoài ra, Khoản 2 Điều 192 BLTTDS quy định Tòa án ra quyết định đình chỉ nếu vụ án thuộc trường hợp trả lại đơn khởi kiện quy định tại Điều 168 BL TTDS. Đó là: • Thời hiệu khởi kiện đã hết: Căn cứ này có nghĩa là khoảng thời gian do pháp luật quy định cho đương sự có quyền yêu cầu Toà án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình đã hết. Vì Toà án đã thụ lí vụ án nên khi phát hiện ra căn cứ này Toà án sẽ ra quyết định đình chỉ giải quyết VADS. Việc xác định đã hết thời hiệu khởi kiện đều phải căn cứ vào quy định của pháp luật nội dung đối với từng quan hệ pháp luật cụ thể. Ví dụ, BLDS quy định thời hiệu khởi kiện về thừa kế là 10 năm kể từ ngày tính thừa kế, về tuyên bố giao dịch dân sự vô hiệu tương đối là 2 năm kể từ ngày giao dịch được xác lập… • Người khởi kiện không có quyền khởi kiện hoặc không có NLHVTTDS. Theo phân tích tại Căn cứ thứ 3 ở trên. • Sự việc đã được giải quyết bằng bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Toà án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác. Khi vụ việc đã được giải quyết bằng bản án, quyết định có hiệu lực của Toà án hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền tức là quan hệ pháp luật nội dung cần giải quyết đã được xem xét, quyết định nên các bên không có quyền khởi kiện, yêu cầu lại một lần nữa. Trừ trường hợp Toà án bác đơn xin li hôn, xin thay đổi nuôi con, thay đổi mức cấp dưỡng, mức bồi thường thiệt hại… • Hết thời hạn thông báo quy định tại Khoản 2 Điều 171 của BLTTDS mà người khởi kiện không đến Toà án làm thủ tục thụ lí vụ án, trừ trường hợp có lí do chính đáng. Khoản 2 Điều 171 quy định thời hạn mà đương sự đến nộp tiền tạm ứng án phí để Toà án thụ lí vụ án. Nếu hết thời hạn này mà đương sự không đến nộp tạm ứng án phí thì Toà án sẽ không thụ lí vụ án. Nếu Toà án đã thụ lí thì phải đình chỉ giải quyết vụ án đó. • Chưa có đủ điều kiện khởi kiện. Đây là trường hợp đương sự khởi kiện khi chưa đủ các điều kiện do các bên thoả thuận hoặc do pháp luật quy định. Chẳng hạn, chưa thông báo trước việc đòi nhà cho bên thuê, người chồng li hôn vợ trong trường hợp vợ đang có thai hoặc nuôi con dưới 12 tháng… • Vụ án không thuộc thẩm quyền của Toà án. Là trường hợp không thuộc thẩm quyền theo loại việc của Toà án mà thuộc thẩm quyền của cơ quan nhà nước khác. Nên nếu Toà án đã thụ lí vụ án thì cần ra quyết định đình chỉ giải quyết VADS đó. b. Thẩm quyền ra quyết định đình chỉ giải quyết VADS ở Toà án cấp sơ thẩm. Người có quyền ra quyết định đình chỉ giải quyết VADS trước phiên toà xét xử sơ thẩm là Thẩm phán được Chánh án phân công giải quyết vụ án (Điều 194 BLTTDS), tại phiên toà sơ thẩm là HĐXX (Điều 210 BLTTDS). c. Hình thức của quyết định đình chỉ giải quyết VADS ở Toà án cấp sơ thẩm. Quyết định đình chỉ giải quyết VADS ở Toà án cấp sơ thẩm phải lập thành văn bản. Mẫu, nội dung quyết định này được quy định cụ thể tại NQ 02/2006/NQ – HĐTP ngày 12/5/2006. d. Hiệu lực và hậu quả pháp lí của quyết định đình chỉ giải quyết VADS ở Toà án cấp sơ thẩm. * Hiệu lực: Quyết định đình chỉ giải quyết VADS ở giai đoạn sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật ngay mà có thể bị kháng cáo, kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm. Thời hạn kháng cáo là 7 ngày kể từ ngày nhận được quyết định của Toà án (Khoản 2 Điều 245 BLTTDS). Hết thời hạn trên mà không có kháng cáo, kháng nghị thì quyết định đình chỉ giải quyết VADS có hiệu lực pháp luật ngay và chấm dứt việc giải quyết vụ án tại đó. Mặc dù vậy quyết định này vẫn có thể bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm nếu có căn cứ. * Hậu quả pháp lí: Khi Toà án ra quyết định đình chỉ giải quyết VADS thì hoạt động tố tụng chấm dứt. Về nguyên tắc, các đương sự không có quyền khởi kiện lại để yêu cầu Toà án giải quyết VADS đó một lần nữa nếu việc khởi kiện vụ án sau không có gì khác với vụ án trước về nguyên đơn, bị đơn và quan hệ pháp luật có tranh chấp. Nhưng với các ngoại lệ sau đương sự vẫn có thể khởi kiện lại một vụ án mới mặc dù trước đó đã bị đình chỉ giải quyết: Người khởi kiện rút đơn khởi kiện; người khởi kiện không có quyền khởi kiện; nguyên đơn được triệu tập hợp lệ đến lần thứ hai mà vẫn vắng mặt; đã có quyết định của Toà án mở thủ tục phá sản đối với DN, HTX mà vụ án đang giải quyết liên quan đến nghĩa vụ tài sản của DN, HTX đó. Về tiền tạm ứng án phí: nếu đình chỉ giải quyết vụ án theo Khoản 1 Điều 192 BLTTDS thì tiền tạm ứng án phí sung công quỹ nhà nước. Nếu đình chỉ giải quyết vụ án theo Khoản 2 Điều 192 BLTTDS thì Toà án xoá tên vụ án đó trong sổ thụ lí và trả lại đơn khởi kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo cho đương sự, trả lại cho người đã nộp tiền tạm ứng phí. 2. Đình chỉ giải quyết VADS ở Toà án cấp phúc thẩm. a. Căn cứ đình chỉ giải quyết VADS ở cấp phúc thẩm. Căn cứ đình chỉ giải quyết VADS của Toà án cấp phúc thẩm được quy định tại Điều 278 BLTTDS: “HĐXX phúc thẩm huỷ bản án sơ thẩm và đình chỉ giải quyết vụ án nếu trong quá trình giải quyết vụ án tại Toà án cấp sơ thẩm, vụ án thuộc một trong các trường hợp quy định tại Điều 192 của Bộ luật này”. Các căn cứ này đã xuất hiện, tồn tại ở giai đoạn sơ thẩm. Lẽ ra Toà án cấp sơ thẩm phải phát hiện ra các căn cứ đó và ra quyết định đình chỉ nhưng vụ án vẫn được giải quyết. Khi xem xét vụ án theo thủ tục phúc thẩm, Toà án phát hiện ra các căn cứ này nên đã đình chỉ giải quyết VADS. Ví dụ, một vụ án tranh chấp dân sự đã hết thời hiệu khởi kiện, đáng lẽ Toà án cấp sơ thẩm phải trả lại đơn khởi kiện trước khi thụ lí hoặc phải đình chỉ giải quyết VADS thì lại đưa vụ án đó ra xét xử. Do đó, Toà án cấp phúc thẩm phải huỷ bản án sơ thẩm đó và đình chỉ giải quyết vụ án. Ngoài ra theo Điều 269 BLTTDS, trước khi mở phiên toà hoặc tại phiên toà phúc thẩm, nguyên đơn rút đơn khởi kiện thì HĐXX phúc thẩm phải hỏi bị đơn có đồng ý hay không. Nếu bị đơn đồng ý thì chấp nhận việc rút đơn khởi kiện của nguyên đơn, HĐXX phúc thẩm ra quyết định huỷ bản án sơ thẩm và đình chỉ giải quyết vụ án. Trong vụ án, ngoài nguyên đơn, bị đơn còn có người có quyền và nghĩa vụ liên quan. Nếu nguyên đơn rút đơn khởi kiện, bị đơn đồng ý nhưng người có quyền và nghĩa vụ liên quan vẫn giữ nguyên yêu cầu độc lập thì Toà án cấp phúc thẩm phải giải quyết như thế nào? Vậy BLTTDS cần quy định cụ thể về trường hợp này. b. Thẩm quyền ra quyết định đình chỉ giải quyết VADS ở cấp phúc thẩm. Tại cấp phúc thẩm, đình chỉ giải quyết vụ án chỉ được quy định thực hiện trong phiên toà. Vì vậy, thẩm quyền ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án thuộc về HĐXX. c. Hình thức của quyết định đình chỉ giải quyết VADS ở cấp phúc thẩm. Quyết định huỷ bản án sơ thẩm và đình chỉ giải quyết VADS phải lập thành văn bản. Nội dung và hình thức của quyết định này tuân theo mẫu 17 tại NQ 05/2006/NQ-HĐTP ngày 04/08/2006. d. Hiệu lực và hậu quả pháp lí của quyết định đình chỉ giải quyết VADS ở cấp phúc thẩm. Hiệu lực: Về nguyên tắc, mọi bản án, quyết định của Toà án cấp phúc thẩm nói chung và quyết định đình chỉ giải quyết VADS ở cấp phúc thẩm nói riêng có hiệu lực pháp luật ngay. Đương sự, VKS không thể kháng cáo, kháng nghị. Tuy nhiên nếu có căn cứ, quyết định này vẫn có thể bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm. Hậu quả pháp lí: Với trường hợp Toà án đình chỉ giải quyết vụ án theo Điều 278 BLTTDS sau khi rút đơn khởi kiện, nguyên đơn vẫn có quyền khởi kiện lại vụ án theo thủ tục do Bộ luật này quy định nếu thời hiệu khởi kiện vẫn còn. Các đương sự vẫn phải chịu án phí sơ thẩm theo quyết định của Toà án cấp sơ thẩm và phải chịu một nửa án phí phúc thẩm theo quy định của pháp luật. Các trường hợp khác, Toà án cấp phúc thẩm huỷ bản án, quyết định sơ thẩm vì căn cứ để đình chỉ giải quyết vụ án trong thủ tục phúc thẩm xuất hiện có nghĩa là bản án, quyết định sơ thẩm không có cơ sở. Quyết định đình chỉ giải quyết VADS tại thủ tục phúc thẩm đồng nghĩa với việc huỷ bản án sơ thẩm và chấm dứt tố tụng. Khi Toà án cấp phúc thẩm ra quyết định huỷ bản án sơ thẩm và đình chỉ giải quyết vụ án theo quy định tại Điều 269 BLTTDS thì căn cứ vào quyết định của Toà án cấp sơ thẩm về án phí trong bản án sơ thẩm bị huỷ, Toà án cấp phúc thẩm quyết định đương sự nào phải chịu án phí và mức án phí sơ thẩm. Đối với trường hợp này các đương sự còn phải chịu một nửa án phí phúc thẩm. III. THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ ĐÌNH CHỈ GIẢI QUYẾT VADS. 1. Thực tiễn áp dụng các quy định của pháp luật về đình chỉ giải quyết VADS. Số liệu thống kê của Toà dân sự - TANDTC năm 2008 về tình hình giải quyết các vụ việc dân sự cho thấy trong số các vụ án dân sự mà Toà án thụ lí thì số các vụ án Toà án phải ra quyết định đình chỉ cũng chiếm một tỉ lệ không nhỏ: - Đối với các vụ án phát sinh từ quan hệ pháp luật dân sự do Toà án cấp huyện giải quyết theo thủ tục sơ thẩm thì số đã giải quyết được 72494 vụ, số vụ đình chỉ là 13343 chiếm tỉ lệ là 18,4% tổng số vụ việc đã được giải quyết. Ở các Toà án cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương thì số lượng vụ án đình chỉ ở sơ thẩm là 497/2068 đã giải quyết, chiếm tỉ lệ là 0,68% số vụ việc đã giải quyết. Số vụ án đình chỉ ở 3 toà phúc thẩm TANDTC là 34/684 vụ đã giải quyết, chiếm tỉ lệ 4,98%. Số vụ án phúc thẩm đình chỉ ở TAND cấp tỉnh là 929/12529 vụ đã được giải quyết, chiếm tỉ lệ 7,24%. - Số vụ án sơ thẩm về HN & GĐ đình chỉ ở Toà án cấp huyện là 12449/73560 vụ đã giải quyết chiếm tỉ lệ 16,9%. Ở cấp tỉnh là 179/2592 vụ đã giải quyết, chiếm tỉ lệ 6,9%. Số vụ án phúc thẩm đình chỉ ở 3 toà phúc thẩm – TANDTC là 14/97 vụ đã thụ lí, chiếm 13,4%, ở TAND cấp tỉnh là 269/2788 đã giải quyết, chiếm tỉ lệ 9,65%. - Bên cạnh đó, các vụ việc về lao động có tỉ lệ án bị đình chỉ ở cấp sơ thẩm là 369 vụ chiếm 24,5% trên tổng số giải quyết; vụ việc kinh doanh thương mại và tuyên bố phá sản ở cấp sơ thẩm là 987 vụ chiếm 20,79% trên tổng số giải quyết. 2. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật về đình chỉ giải quyết VVDS. Các quy định của BLTTDS là cơ sở pháp lí quan trọng cho việc vận dụng đình chỉ giải quyết các vụ việc dân sự trên thực tế. Tuy nhiên, quá trình áp dụng các quy định của BLTTDS về đình chỉ giải quyết vụ án cũng nảy sinh nhiều bất cập, đòi hỏi phải có sự sửa đổi, bổ sung pháp luật cho phù hợp. 1. Sửa đổi các quy định về thuật ngữ trong BLTTDS theo hướng sử dụng thống nhất thuật ngữ. Theo hướng dẫn tại Mục 10 Phần II Nghị quyết số 02/2006/NQ – HĐTP thì Toà án ra quyết định đình chỉ giải quyết toàn bộ vụ án dân sự trong trường hợp tất cả các đương sự đều rút yêu cầu của mình. Trong trường hợp ngược lại thì Toà án chỉ đình chỉ giải quyết VADS đối với yêu cầu của đương sự đã rút đồng thời tiếp tục giải quyết vụ án theo thủ tục chung đối với các yêu cầu còn lại của các đương sự khác. Việc sử dụng các thuật ngữ này cũng chưa thực sự hợp lí. Ngoài ra, theo quy định tại Phần III mục 7 của Nghị quyết số 02/2006/NQ – HĐTP của TANDTC ngày 12/5/2006 thì thuật ngữ đình chỉ xét xử đối với yêu cầu của đương sự đã rút lại được sử dụng. Để đơn giản hoá và sử dụng thống nhất các thuật ngữ, người viết kiến nghị sửa đổi các thuật ngữ liên quan trong BLTTDS theo hướng sau: Thuật ngữ đình chỉ giải quyết VADS hoặc việc dân sự sẽ được sử dụng nếu tất cả các đương sự đều rút yêu cầu của mình. Nếu trong số các đương sự có đương sự rút yêu cầu, có đương sự vẫn giữ nguyên yêu cầu thì không phân biệt việc rút đơn trước khi mở phiên toà hay tại phiên toà sơ thẩm, thuật ngữ đình chỉ giải quyết yêu cầu của đương sự sẽ được sử dụng. 2. Bổ sung căn cứ đình chỉ giải quyết vụ án nếu bị đơn là cá nhân chết nhưng không để lại tài sản thừa kế. Qua những phân tích về thực tế, đình chỉ giải quyết vụ việc dân sự cho thấy đối với trường hợp là cá nhân chết, có người thừa kế nhưng không để lại di sản thừa kế thì có Toà án đã vận dụng quy định tại Khoản 1 Điều 189 BL TTDS “Đương sự là cá nhân đã chết, cơ quan, tổ chức đã sáp nhập, chia, tách, giải thể mà chưa có cá nhân, cơ quan, tổ chức kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng của cá nhân, cơ quan, tổ chức đó” để ra quyết định tạm đình chỉ giải quyết vụ án. Xét về bản chất thì sự kiện người có nghĩa vụ chết không để lại di sản là căn cứ để chấm dứt việc giải quyết vụ án. Tuy nhiên, do pháp luật đã bỏ sót không quy định căn cứ đình chỉ này trong luật. Do vậy, cần phải bổ sung vào Điều 192 BLTTDS quy định: “Toà án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án, nếu đương sự là bị đơn trong vụ án chết nhưng không để lại tài sản”. 3. Bổ sung quy định hướng dẫn việc xử lí trong trường hợp tranh chấp về tài sản nhưng nguyên đơn chết mà không có người thừa kế. Do không có giải thích cụ thể nên dẫn tới hiện tượng hiểu và vận dụng không đúng quy định tại Điểm a Khoản 1 Điều 192 BLTTDS “Nguyên đơn, bị đơn chết mà quyền, nghĩa vụ của họ không được thừa kế” để ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án trong trường hợp nguyên đơn có tài sản đang tranh chấp chết nhưng không có người thừa kế tài sản. Việc vận dụng như trên là không đúng với tinh thần quy định tại Điểm a Khoản 1 Điều 192 BLTTDS. Bởi vì, theo lí luận thì quy định này được áp dụng cho các quan hệ về nhân thân mà quyền, nghĩa vụ của nguyên đơn không được thừa kế. Đối với trường hợp nêu trên thì đây là trường hợp tranh chấp về tài sản, nguyên đơn chết, quyền, nghĩa vụ tài sản được thừa kế nhưng không có người thừa kế. Ngoài ra theo quy định tại Điều 644 BLDS 2005 thì tài sản không có người thừa kế thuộc về Nhà nước. Do vậy, bổ sung quy định: “Đối với vụ án tranh chấp về tài sản mà nguyên đơn chết nhưng không có người thừa kế tài sản thì Toà án không đình chỉ mà vẫn tiến hành giải quyết vụ án. Nếu quyết định tài sản thuộc quyền sở hữu, sử dụng của nguyên đơn thì tài sản này thuộc về Nhà nước quản lí”. 4. Sửa đổi, bổ sung quy định tại Khoản 1 Điều 192 BLTTDS về căn cứ đình chỉ giải quyết VADS. Theo hướng mở rộng phạm vi áp dụng và xoá bỏ sự trùng lặp và sắp xếp lại căn cứ “Người khởi kiện không có quyền khởi kiện” cho phù hợp tại Điểm c và Điểm d. Theo hướng cụ thể hoá hơn ý chí của đương sự trong việc không yêu cầu Toà án giải quyết VADS tại Điểm đ. Theo hướng làm rõ hơn căn cứ suy đoán là đương sự đã từ bỏ việc kiện, yêu cầu tại Điểm e. 5. Sửa đổi quy định tại Điểm a Khoản 1 Điều 168 BLTTDS theo hướng mở rộng phạm vi áp dụng đối với việc dân sự. 6. Sửa đổi Khoản 2 Điều 192 BLTTDS theo hướng không quy định căn cứ tại Điểm d Khoản 1 Điều 168 Bộ luật này là lí do để đình chỉ giải quyết VADS. 7. Sửa đổi, bổ sung quy định về quyền khởi kiện, quyền yêu cầu lại khi Toà án đã quyết định đình chỉ giải quyết VADS nhằm đảm bảo quyền tiếp cận công lí của công dân. 8. Thiết lập cơ chế chuyển hoá giữa việc dân sự và VADS thay vì Toà án ra quyết định đình chỉ giải quyết việc dân sự.