Văn Hóa Tộc Người

NOÄI DUNG I. Khaùi nieäm 1. Khaùi nieäm vaên hoùa Vaên hoùa coù vai troø raát quan troïng trong söï phaùt trieån cuûa lòch söû nhaân loaïi , cuõng nhö cuûa töøng toäc ngöôøi vaø söï hình thaønh yù thöùc töï giaùc cuûa toäc ngöôøi . Moãi toäc ngöôøi trong quaù trình phaùt trieån ñeàu saùng taïo ra moät phöùc hôïp vaên hoùa phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa chính toäc ngöôøi ñoù.Trong tieán trình phaùt trieån cuûa lòch söû nhaân loaïi vaên hoùa bao giôø cuõng gaén lieàn vôùi moät toäc ngöôøi , maø söï phaùt trieån cuûa caùc toäc ngöôøi laïi heát söùc phong phuù, ña daïng. Do ñoù neàn vaên hoùa cuûa caùc toäc ngöôøi cuõng ña daïng , phong phuù . Töø “vaên hoùa” coù nguoàn goác töø tieáng La tinh , coù raát nhieàu nghóa, noù ñöôïc duøng ñeå chæ nhöõng khaùi nieäm coù noäi haøm heát söùc khaùc nhau .ÔÛ Vieät Nam , vaên hoùa ñöôïc duøng theo nghóa thoâng duïng ñeå chæ hoïc thöùc (trình ñoä vaên hoùa) , loái soáng (neáp soáng vaên hoùa) hay trình ñoä vaên minh cuûa moät giai ñoaïn phaùt trieån cuûa lòch söû (vaên hoùa Ñoâng Sôn , vaên hoùa Huøng Vöông )... Theo quan nieäm cuûa UNESCO, vaên hoùa bao goàm nghóa roäng nghóa heïp .Theo nghóa heïp thì “ Vaên hoùa laø toång theå nhöõng heä thoáng bieåu tröng ( kí hieäu ) chi phoái caùch öùng xöû vaø giao tieáp trong moät coäng ñoàng , khieán coäng ñoàng ñoù coù ñaëc thuø rieâng” . Coøn theo nghóa roäng “ Vaên hoùa phöùc theå – toång theå caùc ñaëc tröng – dieän maïo veà tinh thaàn , vaät chaát , tri thöùc va ø tình caûm khaéc hoïa neân baûn saéc cuûa moät coäng ñoàng gia ñình 2 xoùm , laøng , vuøng queâ , quoác gia , xaõ hoäi”(1) .Theo caùch hieåu nhö vaäy , ta thaáy vaên hoùa goàm taát caû nhöõng gì laøm cho daân toäc naøy khaùc vôùi daân toäc khaùc . Theo phoù giaùo sö ,tieán só khoa hoïc Traàn Ngoïc Theâm“Vaên hoùa laø moät heä thoáng höõu cô caùc giaù trò vaät chaát vaø tinh thaàn do con ngöôøi saùng taïo vaø tích luõy qua quaù trình hoaït ñoäng thöïc tieãn , trong söï töông taùc giöõa con ngöôøi vôùi moâi tröôøng töï nhieân vaø xaõ hoäi cuûa mình”(2) Ñeå coù moät ñònh nghóa nhö vaäy phaûi caên cöù vaøo nhöõng ñaëc tröng cuûa vaên hoùa nhö :Tính heä thoáng,tính giaù trò , tính nhaân sinh, tính lòch söû. Nhö vaäy , cho ñeán nay coù hôn 400 ñònh nghóa veà vaên hoùa , moãi ñònh nghóa ñeàu coù giaù trò rieâng cuûa noù.Theo toâi ,duø ñònh nghóa ôû khía caïnh , goùc ñoä naøo ñi nöõa thì vaên hoùa ñöôïc duøng ñeå chæ toaøn boä nhöõng saùng taïo cuûa con ngöôøi veà vaät chaát vaø tinh thaàn , öùng xöû , ñoù laø nhöõng saùng taïo vaø hoaït ñoäng lôïi ích cho cuoäc soáng cuûa con ngöôøi , cho xaõ hoäi loaøi ngöôøi vaø theá giôùi xung quanh hay noùi caùch khaùc ngaén goïn hôn: Vaên hoùa laø taát caû nhöõng gì con ngöôøi saùng taïo neân nhaèm muïc ñích phuïc vuï con ngöôøi. 2.Vaên hoùa toäc ngöôøi Trong nghieân cöùu daân toäc hoïc , vaên hoùa toäc ngöôøi ñöôïc hieåu laø bao goàm toång theå caùc yeáu toá veà vaên hoùa vaät chaát ,vaên hoùa tinh thaàn , giuùp cho vieäc phaân bieät toäc ngöôøi naøy vôùi toäc ngöôøi khaùc . Chính vaên hoùa toäc ngöôøi laø neàn taûng naûy sinh vaø phaùt trieån yù thöùc töï giaùc toäc ngöôøi . Trong ----------------------- 1.Ñaëng Nghieâm Vaïn – Daân toäc hoïc ñaïi cöông – Nxb Giaùo duïc 1998, tr.122 . 2.Traàn Ngoïc Theâm - Tìm veà baûn saéc vaên hoùa Vieät Nam – Nxb TP.HCM,1997,tr.27 3 thöïc teá lòch söû , nhöõng toäc ngöôøi ( ñaëc bieät laø nhöõng toäc nguôøi nhoû , trình ñoä phaùt trieån kinh teá , vaên hoùa thaáp )vì moät lyù do naøo ñoù bò ñoàng hoùa daãn ñeán khoâng coøn giöõ ñöôïc tieáng noùi vaø vaên hoùa cuûa mình thì yù thöùc töï giaùc toäc ngöôøi cuõng khoù coù cô sôû ñeå toàn taïi . Moãi toäc ngöôøi trong quaù trình toàn taïi vaø phaùt trieån ñeàu saùng taïo cho mình moät phöùc hôïp vaên hoùa phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi cuûa chính toäc ngöôøi ñoù. Nhöõng giaù trò vaên hoùa cuûa töøng toäcngöôøi ñaõ laøm phong phuù böùc tranh vaên hoùa nhaân loaïi. Vaên hoùa toäc ngöôøi laø toång theå caùc yeáu toá vaên hoùa mang tính ñaëc tröng vaø ñaëc thuø daân toäc , noù thöïc hieän chöùc naêng coâ keát toäc ngöôøi vaø phaân bieät toäc ngöôøi . Töùc laø nhöõng yeáu toá vaên hoùa laøm cho daân toäc naøy khaùc vôùi daân toäc kia bao goàm ngoân ngöõ , trang phuïc ,tín ngöôõng vaø nghi leã , vaên hoùa daân gian , tri thöùc daân gian veà töï nhieân , xaõ hoäi , veà baûn thaân con ngöôøi , veà saûn xuaát , aåm thöïc , taâm lyù daân toäc vaø nhöõng noäi dung khaùc lieân quan tôùi hoaït ñoäng lao ñoäng saûn xuaát , hoaït ñoäng xaõ hoäi cuûa con ngöôøi . Nhö vaäy , theo toâi ñeàà caäp ñeán vaên hoùa toäc ngöôøi laø ñeà caäp tôùi moät phaïm vi roäng lôùn goàm toaøn boä caùc khía caïnh ñôøi soáng cuûa toäc ngöôøi nhöng khoâng phaûi chung chung veà vaên hoùa, maø laø nhöõng gì taïo neân saéc thaùi ,baûn saéc rieâng maø toäc ngöôøi ñoù toàn taïi khoâng bò hoøa laãn vôùi toäc ngöôøi khaùc. Baûn saéc vaên hoùa cuûa moät toäc ngöôøi laø toång theå nhöõng tính chaát , tính caùch ñöôïc hình thaønh vaø toàn taïi beàn vöõng trong tieán trình lòch söû , goùp phaàn taïo neân söùc maïnh vaät chaát vaø tinh thaàn tröôùc nhöõng thaùch thöùc lôùn lao cuûa moãi toäc ngöôøi . II. Nöõ phuïc cuûa ngöôøi Möôøng ôû Hoøa bình 4 Hoøa bình laø vuøng ñaát coå, laø nôi cö truù cuûa nhieàu daân toäc anh em, trong ñoù tæ leä ngöôøi Möôøng chieám ña soá . Vì theá Hoøa bình coøn ñöôïc goïi laø tænh Möôøng. Daân toäc Möôøng soáng xen keõ vôùi ngöôøi Vieät , ngöôøi Thaùi , ngöôøi Dao, ngöôøi Taøy...hoï mang nhöõng neùt chung cuûa caùc toäc ngöôøi soáng ôû phöông Nam . Trang phuïc Möôøng ñöôïc theå hieän ôû y phuïc vaø ñoà trang söùc . Trang phuïc laø moät boä phaän cuûa vaên hoùa vaät chaát , phaûn aùnh neáp soáng coäng ñoàng .Trong trang phuïc, nöõ phuïc mang ñaäm ñaëc ñieåm daân toäc nhaát. Do ñoù tìm hieåu nöõ phuïc cuûa ngöôøi Möôøng ôû Hoøa Bình ñeå chuùng ta hieåu bieát theâm saéc thaùi cuûa moät trong 54 daân toäc anh em ôû nöôùc ta. Trang phuïc tuy cuøng moät chaát lieäu laø vaûi boâng töï deät baèng khung cöûi vaø nhuoäm maøu , nhöng trang phuïc theå hieän giôùi tính roõ reät- trang phuïc nöõ vaø nam khoâng gioáng nhau . Boä nöõ phuïc thöôøng ngaøy cuaû ngöôøi Möôøng goàm nhieàu boä phaän , vôùi caùc chöùc naêng khaùc nhau nhö : vaùy , aùo , khaên vaø ñoà trang söùc . Ngöôøi Möôøng ôû Hoøa Bình cuõng nhö ôû Sôn Taây , Thanh Hoùa … coù söï thoáng nhaát trong caùch aên maëc , do vaäy nöõ phuïc cuûa ngöôøi Möôøng theå hieän roõ ñaëc tröng cuûa moät nhoùm toäc ngöôøi . 1.Y phuïc Moät laø , vaùy aùo: So vôùi quaàn aùo ñaøn oâng thì quaàn aùo phuï nöõ Möôøng phöùc taïp hôn ,vaãn coøn giöõ ñöôïc tính caùch ñoäc ñaùo cuûa noù nhö ôû Hoøa bình , Thanh hoùa, moät soá nôi khaùc quaàn aùo coøn ñang söû duïng, song coù söï cheá bieán baét chöôùckieåu khaùc. Nöõ phuïc Möôøng goàm coù moät chieác vaùy , moät caùi yeám , moät chieác aùo 5 ngaén hoaëc moät chieác aùo daøi . Chieác aùo daøi ai cuõng coù vì khoâng phaûi chæ maëc trong dòp leã cuùng , maø trong buoåi tieáp khaùch ñôn giaûn cuõng phaûi coù noù, veà ñieåm naøy khoâng coù gì khaùc bieät giöõa ngöôøi ñaøn baø quí toäc vaø ngöôøi ñaøn baø noâng daân . Aùo daøi xöa , ñaøn baø quyù toäc vaø ngöôøi ñaøn baø noâng daân cuøng caét moät kieåu , song ñaøn baø quùy toäc löïa choïn vaûi sang troïng hôn ñeå maëc trong nhöõng ngaøy leã teát lôùn nhö : Sa tanh maøu saëc sôû , caùc loaïi gaám voùc , hoï duøng ñeå may aùo daøi hoaëc may vaùy . Chieác vaùy laø ñieåm ñaëc bieät nhaát trong nöõ phuïc Möôøng , ñoù laø moät taám vaûi may troøn thaúng töø naùch xuoáng maét caù , khaù daøi vaø khaù roäng ñeå coù theå gaáp leân ôû caû hai chieàu , nghóa laø coù theå buoäc nuùt ôû giöõa hai beân ngöïc , hoaëc buoäc nuùt ôû phía ngöïc phaûi vaø ñeå thoõng xuoáng thaét löng . Chieác vaùy goàm coù hai phaàn : phía döôùi ñoàng maøu xanh tím hoaëc ñen ; phía treân coù hai hoaëc ba daûi hình veõ maøu. Nhöõng hình veõ vaø maøu saéc cuûa nhöõng chieác daûi ñoù giöõ moät saéc thaùi xinh ñeïp , moät soá daûi coøn deät maøu raát ñeïp . Moät chieác daûi do ñaøn baø Möôøng deät ñeå cho loaïi vaùy lao ñoäng thöôøng thì hai maøu , kyõ hôn thì ba maøu hoaëc boán naêm maøu . Ngöôøi Möôøng laøm nhöõng daûi ñoù baèng luïa , baèng vaûi hoaëc baèng loaïi luïa pha vaûi , moãi chieác daûi coù chieàu daøi töø 15 ñeán 25 cm , hai ba daûi keát laïi ôû choã noái , coù chieàu cao töø 40 ñeán 50 cm, ngöôøi ta goïi ñoù laø caùi ñaàu vaùy . Chieác vaùy khoâng caét : thaân oáng caét thaúng , khaâu kheùp laïi ,phía döôùi coù vieàn ôû trong moät ñöôøng vieàn ñoû , xanh laù , hoaëc thænh thoaûng maøu xanh lô hay vaøng . Phuï nöõ Möôøng maëc vaùy baèng caùch loàng qua ñaàu vaø thaét vaùy baèng hai daây thaét , nhöng tröôùc khi maëc vaùy hoï ñaõ buoäc vaøo coå nhöõng chieác daûi cuûa moät caùi yeám , maø caùi yeám naøy noù ngaén hôn caùi yeám cuûa 6 ngöôøi Vieät xöa . Caùi yeám ôû ñaây cuõng ñöôïc thay baèng loaïi aùo nhoû maøu traéng hoaëc naâu , thaét vaøo phía tröôùc vaùy , nhöng ñeå thoûng ôû phía sau löng . Khi hoï maëc vaùy thì hoï khoâng laøm coâng vieäc noäi trôï , ña soá ngöôøi Möôøng caûm thaáy xaáu hoå khi ñeå hôû vai , do ñoù hoï thöôøng maëc theâm moät chieác aùo caùnh traéng , raát ngaén ,phía tröôùc ngöïc ñeå hôû vaø oáng tay heïp . Khi muoán ñuû leã boä thì ngöôøi Möôøng maëc ra ngoaøi chieác aùo caùnh traéng moät chieác aùo daøi thaâm hoaëc maøu xanh lô thaãm. Chieác aùo daøi laø chieác aùo caàn maëc ñeå ra maét tröôùc ngöôøi treân hoaëc tham gia vaøo buoåi leã. Thoâng thöôøng ñi keøm vôùi chieác aùo daøi laø moät chieác vaùy ñaëc bieät , caïp vaùy baèng luïa pha boâng sôïi hoaëc luïa nguyeân chaát tuøy theo thöù haïng vaø ñieàu kieän sinh hoaït cuûa moãi ngöôøi , töông öùng vôùi chieác aùo daøi baèng vaûi ,baèng sa tanh giaû , baèng luïa môø hay luïa boùng … Hai laø ,thaét löng : Thaét löng laø moät baêng vaûi daøi hôn saûi tay , laøm baèng luïa moûng maøu xanh laù hay baèng vaûi maøu traéng , duøng ñeå veùn vaùy leân cao cho khoûi vöôùng khi lao ñoäng ôû ñoàng ruoäng . Chieác daûi maøu traéng thöôøng laøm baèng nhieàu chuøm daây to keát laïi vôùi nhau baèng vaøi sôïi ñan cheùo . Ngaøy leã teát , ngöôøi ta thaét thaét löng maøu xanh laù ôû treân aùo daøi . Ñaây laø neùt chung cho quaàn aùo phuï nöõ Möôøng , ngay caû ôû nhöõng ñòa phöông khoâng coøn giöõ ñöôïc hoaøn toaøn tính caùch thuaàn tuùy cuûa noù . Ba laø ,ñoà ñoäi ñaàu : Ñoà ñoäi ñaàu raát ñôn giaûn , toùc daøi tuùm laïi moät boù , cuoán thaønh buùi toù ôû phía sau gaùy , gaøi baèng chieác kim to . Chieác kim naøy laø moät trong soá ñoà trang söùc quí giaù cuûa ngöôøi Möôøng , cuõng coù luùc hoï buùi toùc maø khoâng caàn 7 gì ñeán caøi kim . Ñeå laøm cho buùi toù to ra , ngöôøi ta duøng moät caùi ñoän nheùt vaøo trong toùc , caùi ñoän naøy laøm sôïi maøu saëc sôõ vaø nhieàu maøu ñoái vôùi phuï nöõ treû, maøu saãm vaø ñoàng maøu ñoái vôùi phuï nöõ coù tuoåi . ÔÛ phía Ñoâng vaø phía Baéc tænh Hoøa Bình , phuï nöõ coù nhöõng chieác ñoän toùc giaû , nhöng caùc nôi khaùc ngöôøi ta duøng loaïi ñoän toùc baèng sôïi teát ,reû tieàn hôn . ÔÛ treân ñaàu laø moät chieác khaên , duø khaên traéng hay xanh lô coù hình vuoâng moãi caïnh 80 cm , ngöôøi Möôøng thaét nuùt ôû phía sau che toùc , chæ ñeå hôû chaân buùi toù chieác kim gaøi . 2.Ñoà trang söùc Cuøng vôùi y phuïc , ñoà trang söùc cuõng goùp phaàn taïo neân moät duyeân caùnh cuûa phuï nöõ mang tính toäc ngöôøi . Cuõng nhö nhieàu daân toäc khaùc , töø laâu ñôøi phuï nöõ Möôøng ñaõ bieát söû duïng ñoà trang söùc nhö traâm caøi toùc , hoa tai , voøng coå , voøng tay ….ñeå laøm taêng veû ñeïp con ngöôøi. Moät laø , traâm caøi toùc: Phuï nöõ Möôøng raát ít ñeo ñoà trang söùc , ñoà trang söùc chæ duøng trong nhöõng dòp hoäi heø ….Vieäc buùi toùc caøi traâm khoâng chæ laøm cho goïn gaøng , tieän lôïi cho sinh hoaït maø coøn taêng theâm veû ñeïp cuûa phuï nöõ . Traâm caøi toùc coù hình truï daøi khoaûng 10 cm laøm baèng xöông hoaëc baèng baïc . ÔÛ nhöõng nôi tieáp xuùc vôùi ngöôøi Thaùi vaø ngöôøi Thoå , ngöôøi Möôøng ñaõ vay möôïn cuûa hoï nhöõng kieåu phöùc taïp hôn , ñoù laø moät chieác daây xích nhoû baèng baïc , quaán voøng quanh buùi toù , thöôøng thöôøng moùc vaøo chieác traâm,ñoâi khi coù nhieàu daây xích nhoû , theâm vaøo ñoù moät vaøi vieân ñaù hoa luûng laúng caïnh ñaùm toùc. Kieåu traâm caøi toùc thoâng thöôøng laø hình truï, daøi ôû ñaàu baèng baïc hình 8 troøn hoaëc beït , coøn chieác traâm baèng xöông thì ñoâi khi ñaàu traâm ñöôïc boïc moät chieác naép coù traïm khaéc sô saøi . Khi traâm ñöôïc caøi treân toùc , maøu traéng cuûa kim loaïi vaø hình daïng cuûa traâm taïo neân veû ñeïp maùi ñaàu nöõ chuû . Hai laø , hoa tai : Trang söùc hoa tai ñöôïc söû duïng phoå bieán ôû phuï nöõ Möôøng . Taát caû phuï nöõ ñeàu soû loã tai vaø coù moät ñoâi hoa tai ñeå ñeo trong nhöõng tröôøng hôïp nghi leã neáu nhö ngaøy thöôøng hoï khoâng ñeo.Hoatai laøm baèng baïc laøchuû yeáu ñoù laø nhöõng chieác voøng lieàn hoaëc laø nhöõng chieác khuy hình thaùp ñaùy troøn, song kieåu naøy ñaõ baét ñaàu ít duøng . Ba laø , voøng coå vaø voøng tay : Cuõng nhö nhieàu daân toäc khaùc ,voøng coå vaø voøng tay cuûa ngöôøi Möôøng chæ duøng cho treû em . Ngöôøi Möôøng quan nieäm vaø gaén cho nhöõng chieác voøng coå tay coù moät quyeàn löïc baûo veä , laø buøa hoä meâïnh cho taát caû moïi ngöôøi . Neáu ngöôøi phuï nöõ sau khi laáy choàng maø khoâng ñeo voøng tay baèng kim khí thì trong suoát cuoäc ñôøi hoï vaãn chæ giöõ laïi moät chieác voøng tay baèng chæ traéng . Ñoù laø “sôïi daây linh hoàn” . Ngay töø khi ñöùa treû ra ñôøi ñöôïc vaøi thaùng , thaày phuø thuûy ñaõ ñeo vaøo tay noù chieác voøng naøy , khi daây voøng bò hoûng thì ngöôøi ta thay baèng chieác môùi ñeå ñeo vaøo tay ngöôøi lôùn hoaëc ngöôøi giaø . Voøng coå laøm baèng baïc hay baèng ñoàng , neáu laø baèng baïc thì loaïi ñeo coå cöùng nhaéc hai ñaàu voøng khoâng gaén lieàn maø ñeå moät khe hôû .Ñaây laø kieåu thoâng thöôøng vaø laø kieåu duy nhaát maø ngöôøi Möôøng ñöôïc bieát . Neáu laøm baèng ñoàng thì chieác voøng khoâng ñöôïc trôn , maø laøm theo kieåu daây xoaén ñôn hay keùp , nhieàu khi daây keùp xoaén lai keát hôïp ñoàng vaø baïc hoaëc 9 keát hôïp saét vôùi vôùi ñoàng . Neáu nhaø ngheøo khoâng mua ñöôïc chieác voøng ñeo coå baèng kim khí thì xaâu chæ maáy haït cöôøm baèng thuûy tinh , song nhìn chung hoï duøng moät soá haït maø hoï cho raèng coù taùc duïng baûo veä con ngöôøi , ñaûm baûo choáng laïi söï quaáy nhieãu cuûa thaàn hoå . Chính vì vaäy , voøng ñeo coå vaø ñeo tay coù söï troän laãn vôùi haït cöôøm baèng baïc . Con gaùi khoâng boû ñoà trang söùc naøy tröôùc khi laáy choàng hoaëc ñoâi khi cöôùi moät thôøi gian ngaén môùi boû . III. Moät soá nhaän ñònh veà nöõ phuïc cuûa daân toäc Möôøng . Khi noùi ñeán trang phuïc cuûa moät daân toäc , thieát nghó caàn phaûi xem xeùt toång theå töø quaù trình cheá taùc y phuïc ñeán ñoà trang söùc cuûa toäc ngöôøi . Ñeå coù ñöôïc saûn phaåm vaên hoùa trang phuïc , ngöôøi Möôøng ñaõ traûi qua moät soá quaù trình lao ñoäng saùng taïo , tích tuï thaønh truyeàn thoáng cuûa mình . Vôùi moät neàn kinh teá coøn ôû thôøi kì “ tieàn coâng nghieäp” , cho neân saûn phaåm trang phuïc cuûa ngöôøi Möôøng ñaõ phaûn aùnh trình ñoä thuû coâng khaù cao. Töø vieäc troàng boâng , deät vaûi , nhuoäm , caét may… ñeàu döïa vaøo söùc lao ñoäng chaân tay vôùi coâng cuï thoâ sô . Song söï lao ñoäng caàn cuø , yù thöùc töï cung töï caáp ñaõ taïo neân nhöõng saûn phaåm ñaùp öùng nhu caàu may maëc cuûa hoï . Song song vôùi cheá taùc y phuïc laø cheá taùc ñoà trang söùc , ñaây cuõng laø ngheà thuû coâng tinh vi , ñoøi hoûi phaûi coù ñoâi baøn tay kheùo leùo , neân khoâng phaûi ai cuõng laøm ñöôïc . Nhöng trong moät baûn Möôøng hay moät vuøng vaãn thöôøng coù vaøi ngöôøi bieát laøm , song ñaây cuõng chæ laø ngheà phuï neân hoï ít khi laøm ra saûn phaåm haøng loaït ñeå buoân baùn , trao ñoåi , maø chæ laøm khi coù ngöôøi ñaët haøng . Ñieàu naøy cuõng noùi leân moät phaàn do nguyeân lieäu hieám , moät phaàn ñoà trang söùc ñöôïc keá thöøa qua nhieàu theá heä trong gia ñình , doøng 10 hoï . Maët khaùc , saûn phaåm cuûa y phuïc , ñoà trang söùc … chöa thöïc söï trôû thaønh haøng hoùa trong xaõ hoäi ngöôøi Möôøng . Quùa trình soáng coäng cö vaø giao löu vaên hoùa vôùi caùc daân toäc khaùc nhö ngöôøi Vieät , ngöôøi Thaùi , ngöôøi Thoå … ngöôøi Möôøng ít nhieàu ñaõ tieáp thu nhöõng aûnh höôûng vaên hoùa cuûa caùc toäc ngöôøi naøy , ñieàu ñoù ñöôïc theå hieän roõ trong nöõ phuïc . Nhìn chung , söï bieán ñoåi veà nöõ phuïc Möôøng khoâng dieãn ra ñoàng nhaát giöõa caùc vuøng . Vuøng xa xoâi heûo laùnh vaãn aên maëc theo kieåu truyeàn thoáng . Trong khi ñoù caùc vuøng ven thò traán , thò xaõ vaø ngay caû ôû nhöõng baûn lôùn coù nhieàu ngöôøi Vieät sinh soáng hoï cuõng may y phuïc maëc gioáng ngöôøi Vieät … Maëc duø nöõ phuïc cuûa daân toäc möôøng ít nhieàu coù aûnh höôûng bôûi trang phuïc cuûa daân toäc khaùc , nhöng cho ñeán nay trang phuïc cuûa hoï vaãn coù baûn saéc rieâng , phaân bieät vôùi trang phuïc cuûa ngöôøi Vieät , ngöôøi Thaùi . Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän ôû caùch taïo hình trang phuïc , kó thuaät ôû khaâu caét may , kieåu caùch , phoái nhieàu maøu saéc , xöû lí thaåm myõ hoa vaên trang trí treân y phuïc vaø ñoà trang söùc . Cuøng vôùi quaù trình phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi , vaên hoùa thì quan heä giöõa daân toäc Möôøng vôùi caùc daân toäc khaùc ngaøy caøng môû roäng, do ñoù trang phuïc cuûa hoï cuõng ñaõ vaø ñang thay ñoåi , nhöng duø thay ñoåi ôû möùc ñoä naøo ñi nöõa thì hoï vaãn giöõ vaø duy trì trang phuïc truyeàn thoáng , ñoù chính laø yeáu toá taïo neân baûn saéc cuûa daân toäc Vieät Nam . Thoâng qua vieäc tìm hieåu nöõ phuïc cuûa daân toäc Möôøng – moät lónh vöïc cuûa vaên hoùa vaät chaát , giuùp cho chuùng ta ñaùnh giaù ñöôïc trình ñoä phaùt trieån kinh teá , xaõ hoäi vaø vaên hoùa cuûa hoï , cuõng nhö goùp phaàn laøm saùng toû chaëng ñöôøng phaùt trieån vaø moái lieân heä giao löu giöõa hoï vôùi caùc daân toäc khaùc trong lòch söû noùi chung . 11 KEÁT LUAÄN Tìm hieåu veà nöõ phuïc cuûa daân toäcMöôøng trong phaïm vi tænh Hoøa Bình, ñaõ giuùp chuùng ta nhaän thaáy trang phuïc laø moät boä phaän goùp phaàn laøm neân dieän maïo cuûa vaên hoùa toäc ngöôøi . Trong quaù trình phaùt trieån con ngöôøi ñaõ coi troïng quaàn aùo , Vì qua noù coù theå cho ngöôøi ta thaáy vaø bieát ít nhieàu veà phaåm giaù cuûa ñoái töôïng “quen troâng daï , laï troâng quaàn aùo” laø söï xem xeùt khoâng phaûi ngaãu nhieân . Vôùi tính caùch cuûa ngöôøi Vieät Nam noùi chung vaø ngöôøi Möôøng noùi rieâng hoï cuõng khoâng quaù caâu neä khi nhìn vaøo trang phuïc, bôûi“hôn nhau taám aùo manh quaàn- côûi ra mình traàn chò cuõng nhö em”. Daân toäc Möôøng laø daân toäc thieåu soá, soáng ôû trung du vaø mieàn nuùi moät soá tænh phía Baéc . Chính vì vaäy, ñeå phaùt huy naêng löïc cuûa hoï ta phaûi khuyeán khích theá heä treû hoïc taäp , hieåu bieát vaø söû duïng thaønh thaïo tieáng noùi , chöõ vieát cuûa daân toäc mình cuõng nhö tieáng noùi , chöõ vieát chung cuûa daân toäc Vieät Nam . Phaûi coù keá hoaïch ñaøo taïo ñoäi nguõ trí thöùc vaø taïo ñieàu kieän ñeå trí thöùc , caùn boä veà phuïc vuï queâ höông . Phaûi quan taâm phaùt huy taøi naêng cuûa caùc ngheä nhaân . Phaûi ñaàu tö nghieân cöùu söu taàm vaên hoùa cuûa toäc Möôøng , thöïc hieän toát chính saùch phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ôû vuøng hoï cö truù , oån ñònh vaø caûi thieän ñôøi soáng , naâng cao daân trí , xoùa boû caùc phong tuïc laïc haäu … Daân toäc Möôøng laø moät trong 54 daân toäc anh em soáng treân ñaát nöôùc Vieät Nam uoán cong hình chöõ S , coù giaù trò vaø saéc thaùi vaên hoùa rieâng,khoâng nhöõng ñaõ boå sung maø coøn laøm phong phuù theâm neàn vaên hoùa Vieät Nam , ñoù laø neàn vaên hoùa tieân tieán , ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc . 12 Kết luận Vaên hoùa Vieät Nam coù vai troø heát söùc quan troïng trong söï phaùt trieån cuûa lòch söû daân toäc, cuõng nhö cuûa töøng toäc ngöôøi . Moät quoác gia coù 54 daân toäc anh em soáng hoøa thuaän , ñoaøn keát giuùp ñôõ laãn nhau khoâng chæ trong choáng giaëc ngoaïi xaâm , choáng thieân tai maø coøn trong caû lónh vöïc phaùt trieån kinh teá , vaên hoùa , xaõ hoäi … Vì theá , vaên hoùa Vieät Nam ñaõ hình thaønh vaø phaùt trieån cuøng vôùi quaù trình döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc , baèng lao ñoäng saùng taïo vaø yù chí ñaáu tranh beàn bæ kieân cöôøng cuûa caùc toäc ngöôøi , töø ñoù ñaõ xaây ñaép neân moät neàn vaên hoùa in ñaäm daáu aán baûn saéc daân toäc , theå hieän söùc soáng maõnh lieät cuûa moãi toäc ngöôøi trong töøng giai ñoaïn lòch söû . Vaên hoùa Vieät Nam laø söï keát tinh nhöõng giaù trò saéc thaùi vaên hoùa cuûa 54 daân toäc , bôûi moãi daân toäc ñeàu saùng taïo cho rieâng mình moät loaïi hình vaên hoùa phuø hôïp vôùi trình ñoä cuûa hoï , vôùi moâi tröôøng xung quanh laøm cho neàn vaên hoùa Vieät Nam ngaøy caøng phong phuù ña daïng . Chính vì theá , tìm hieåu söï phaùt trieån cuûa toäc ngöôøi laø vaán ñeà caàn thieát , nhaát laø trong hoaït ñoäng vaên hoùa vaät chaát . Ñoù laø lí do toâi choïn ñeà taøi “ Nöõ phuïc cuûa daân toäc Möôøng ôû Hoøa Bình” ñeå thaáy ñöôïc böôùc phaùt trieån cuûa hoï trong lòch söû daân toäc , goùp phaàn laøm phong phuù nguoàn tö lieäu veà trang phuïc truyeàn thoáng cuûa daân toäc Vieät Nam. Keát caáu cuûa khoùa luaän ngoaøi phaàn môû ñaàu , keát luaän , muïc luïc vaø taøi lieäu tham khaûo . Noäi dung chính goàm coù : Khaùi nieäm Nöõ phuïc cuûa daân toäc Möôøng ôû Hoøa Bình Moät soá nhaän ñònh veà nöõ phuïc cuûa daân toäc Möôøng TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Ñaëng Nghieâm Vaïn – Daân toäc hoïc ñaïi cöông , Nxb Giaùo duïc 1998 Hoaøng Tuaán Phoå – Moái quan heä giöõa ngöôøi Möôøng vaø ngöôøi Vieät ôû Thanh Hoùa , TC. DTH, soá 3 , H. 1995 Haø Phöông Tieán – Phuï nöõ daân toäc Möôøng xaõ Myõ Taân , TC. DTH, soá 3 , H. 1995 Nguyeãn Döông Bình – Moät vaøi ñaëc ñieåm cuûa XH Möôøng qua vieäc tìm hieåu gia phaû moät doøng hoï Lang , TC. DTH, soá 2 , H. 1976 Nguyeãn Vuõ – Ngheà deät vaûi truyeàn thoáng cuûa ngöôøi Möôøng Haø Sôn Bình , TC. DTH , soâ1, H. 1991 R.D.Marizen–Moät soá vaán ñeà veà kinh teá– xaõ hoäi vuøngMöôøng,TC. DTH, soá 4 , H. 1974 Traàn Ngoïc Theâm – Tìm hieåu veà baûn saéc vaên hoùa Vieät Nam , Nxb Tp HCM 1997 Toh Goda – Vaên hoùa chính trò toäc ngöôøi – 2001 Jeanne Cuisinier – Ngöôøi Möôøng , Nxb Lao ñoäng 1995 Nguyeãn töø Chi - Goùp phaàn nghieân cöùu vaên hoùa toäc ngöôøi MUÏC LUÏC Môû ñaàu ----------------------------------------------------------------------------1 Noäi dung---------------------------------------------------------------------------2 I. Khaùi nieäm----------------------------------------------------------------2 Khaùi nieäm vaên hoùa-----------------------------------------------2 Vaên hoùa toäc ngöôøi -----------------------------------------------3 II. Nöõ phuïc cuûa daân toäc Möôøng ôû Hoøa bình---------------------------5 Y phuïc-------------------------------------------------------------5 Ñoà trang söùc------------------------------------------------------8 III. Moät soá nhaän ñònh veà nöõ phuïc cuûa daân toäc Möôøng--------------10 Keát luaän -------------------------------------------------------------------------12