Vàng và các thuộc tính của vàng

®· bÞ sôp ®æ hoµn toµn trong thêi gian khñng ho¶ng KTTG (1929 - 1933): NhËt vµ Anh vµo n¨m 1931; Mü - 1933; BØ vµ ý - 1935; Ph¸p - Hµ Lan vµ Thuþ Sü n¨m 1936.(18) Xem - Tõ ®iÓn "TC TÝn dông" "(LX cò) - M - Tµi chÝnh quèc gia" - 1961, tr 442. B¶n vÞ vµng giÊy lµ chÕ ®é b¶n vÞ vµng chØ cã trªn sæ s¸ch cña IMF trªn thùc tÕ kh«ng cã tiÒn, kh«ng cã vµng chuyÓn giao gi÷a c¸c bªn liªn quan. Nã chÝnh lµ kh¸i niÖm ®Ó chØ quyÒn rãt vèn ®Æc biÖt (SDR) ra ®êi vµo n¨m 1970, nh»m ®iÒu chØnh c¸n c©n thanh to¸n cña c¸c n­íc thµnh viªn IMF. SPR kh«ng ph¶i lµ tiÒn thËt, nªn kh«ng cã h×nh d¸ng, mµu s¾c. Nã chØ lµ ®¬n vÞ thanh to¸n quy ­íc ®Ó ghi sæ. Trªn danh nghÜa, hµm l­îng vµng cña SDR lµ 0,888671gr. IMF më sæ riªng ®Ó theo dâi l­îng SDR ph©n cho tõng n­íc. Do vËy, SDR chØ lµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n quèc tÕ theo dâi ghi sæ, chuyÓn kho¶n gi÷a c¸c n­íc cã quan hÖ thanh to¸n trong c¸n c©n TTQT, cßn "tiÒn" ë ®©y chØ lµ tiÒn t­ëng t­îng, tiÒn ghi trong sæ s¸ch cña IMF. 2. Dù tr÷ vµng trªn thÕ giíi. Trªn thÕ giíi, vµng dù tr÷ cña nhµ n­íc th­êng n»m d­íi d¹ng thoi, vµng nÐn hay tiÒn vµng vµ thuéc quyÒn qu¶n lý, chi phèi cña c¸c tæ chøc vµ c¬ quan cña Nhµ n­íc. Tr­íc khi vµng mÊt chøc n¨ng b¶n vÞ tiÒn tÖ th× dù tr÷ vµng cña Nhµ n­íc ®­îc coi nh­ dù tr÷ tiÒn tÖ thÕ giíi vµ lµ b¶o ®¶m cho l­u th«ng tiÒn tÖ trong n­íc. Tõ khi vµng kh«ng cßn chøc n¨ng nµy n÷a th× dù tr÷ vµng cña Nhµ n­íc chØ cßn ®ãng vai trß chÝnh trong thanh to¸n quèc tÕ vµ cã thÓ dïng ®Ó bæ sung cho dù tr÷ ngo¹i tÖ. Trong thêi gian dµi, khi vµng ®­îc dïng lµm b¶n vÞ tiÒn tÖ th× dù tr÷ vµng chÝnh thøc cña Nhµ n­íc t¨ng lªn c¶ vÒ sè tuyÖt ®èi (vÒ tæng l­îng vµng tËp trung vµo kho Nhµ n­íc) lÉn vÒ sè t­¬ng ®èi (vÒ phÇn cña Nhµ n­íc trong tæng l­îng vµng dù tr÷ trong nÌn KTQD). Nh­ng sau khi vµng mÊtchøc n¨ng b¶n vÞ tiÒn tÖ th× x¶y ra khuynh h­íng ng­îc l¹i, vµng cña Nhµ n­íc gi¶m c¶ vÒ mÆt t­¬ng ®èi vµ tuyÖt ®èi, cßn vµng tiªu dïng vµ tÝch luü trong khu vùc t­ nh©n l¹i t¨ng lªn. ë ®©y, ch¼ng nh÷ng l­îng vµng míi khai th¸c mµ cßn mét phÇn vµng dù tr÷ cña Nhµ n­íc ®­îc chuyÓn sang tay t­ nh©n. Trong tµi liÖu thèng kª cña thÕ giíi, ng­êi ta ph©n dù tr÷ vµng cña thÕ giíi ra thµnh 2 nhãm: dù tr÷ cña Nhµ n­íc vµ dù tr÷ cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ - nh­ Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (ISB - ë Bazel, Thuþ SÜ). [Vµng gãp vµo lµm quü dù tr÷ cña c¸c tæ chøc nµy lµ thuéc së h÷u riªng hay tËp thÓ c¸c n­íc gãp quü]. Tr­íc n¨m 1978, khi mµ vµng cßn ®­îc dïng lµm th­íc ®o chung cña tiÒn tÖ quèc tÕ, th× quü dù tr÷ vµng cña IMF gåm sè vµng ®ãng gãp b¾t buéc cña c¸c n­íc héi viªn, sau n¨m ®ã c¸c n­íc héi viªn míi kh«ng ph¶i gãp héi phÝ b»ng vµng cho IMF. Cßn dù tr÷ vµng cña IMF lóc ®Çu còng gåm vµng ®ãng gãp cña c¸c n­íc héi viªn, sau ®ã ®­îc bæ sung b»ng chÝnh nghiÖp vô vµng cña ISB. Gièng nh­ dù tr÷ vµng cña IMF, dù tr÷ vµng cña ISB lµ thuéc së h÷u cña c¸c cæ ®«ng, kh«ng ®­îc tÝnh vµo dù tr÷ vµng quèc gia cña n­íc gãp quü. Ng­îc l¹i, vµng do c¸c n­íc thµnh viªn gãp vµo EMI víi møc b»ng 20% l­îng dù tr÷ ngo¹i tÖ, chÝnh thøc chØ t¸ch khèi l­îng vµng dù tr÷ cña quèc gia mét c¸ch h×nh thøc, cßn thùc tÕ vÉn thuéc së h÷u riªng cña n­íc nµy. ë ®©y chØ lµm thñ tôc giÊy tê chuyÓn ho¸n vµng d­íi d¹ng "snap" (ho¸n vÞ sæ s¸ch cña vµng). Nh­ng do dù tr÷ ngo¹i tÖ cña c¸c n­íc lu«n thay ®æi, cho nªn cø ba th¸ng ph¶i tÝnh l¹i l­îng vµng c¸c n­íc héi viªn ph¶i chuyÓn cho quü dù tr÷ vµng cña EMI víi møc b»ng 20%. L­îng dù tr÷ ngo¹i tÖ chÝnh thøc (cña c¸c n­íc héi viªn) ®Ó ®¶m b¶o cho l­îng tiÒn (ECU) do ViÖn nµy ph¸t hµnh (xem b¶ng 6). B¶ng 6: Dù tr÷ vµng cña c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ (1000 tÊn ë cuèi kú) N¨m Dù tr÷ vµng 1980 1990 1995 1999 - Cña c¸c n­íc 29,7 29,2 28 27,2 - Cña c¸c tæ chøc quèc tÕ 6,1 6,4 6,4 6,3 Trong ®ã: + Cña IMF 3,2 3,2 3,2 3,2 + Cña EMI 2,7 2,9 2,9 2,9 + Cña BIS 0,2 0,3 0,3 0,2 - Cña thÕ giíi 35,8 35,6 34,4 39,5 (Nguån b¶ng 6: Gold Survey 2000) Tæng dù tr÷ vµng chÝnh thøc cña tÊt c¶ c¸c tæ chøc tiÒn tÖ ®Õn th¸ng 8/1999 lµ 1.081 triÖu 0Z (kho¶ng 34 ngµn tÊn) t­¬ng ®­¬ng víi 300 tû USD (tÝnh theo gi¸ 280 USD/OZ), mét con sè ®¸ng kÓ b»ng s¶n l­îng vµng cña thÕ giíi trong kho¶ng 30 n¨m. Trong ®ã dù tr÷ cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn lµ 790 triÖu OZ t­¬ng ®­¬ng víi 221 tû USD. So s¸nh víi dù tr÷ chÝnh thøc kh«ng ph¶i vµng, c¸c con sè nµy chiÕm 3% - 5%. §©y lµ nguån dù tr÷ kh¸ quan träng cña c¸c Ng©n hµng trung ­¬ng. Tuy nhiªn, ®èi víi tõng n­íc, tû lÖ vµng trong dù tr÷ chÝnh thøc kh¸c nhau vµ b¶n th©n mçi n­íc còng ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ cña sè vµng dù tr÷ mét kh¸c. B¶ng 8: Dù tr÷ vµng cña c¸c c¬ quan tiÒn tÖ tÝnh ®Õn cuèi n¨m 1999 Quèc gia Vµng (tÊn) Tû USD(1) §Þnh gi¸ quèc gia Tû USD (2) §Þnh gi¸ thÞ tr­êng Dù tr÷ kh¸c (tû USD) Mü 8,139 11,02 75,95 60,50 §øc 3,469 32,14 32,37 51,04 Ph¸p 3,024 28,28 28,22 39,70 Thuþ SÜ 2,590 7,46 24,17 36,32 ý 2,452 22,88 22,88 22,43 Hµ Lan 982 9,18 9,16 10,21 NhËt B¶n 754 1,16 7,03 286,92 Anh 715 5,08 6,67 29,30 Bå §µo Nha 607 5,67 5,66 8,32 T©y Ban Nha 523 4,90 4,88 32,57 Nga 414 4,00 3,87 8,46 Trung Quèc 395 0,61 3,69 157,73 Ên §é 358 2,40 3,34 32,67 IMF 3,217 5,02 31,00 (Nguån : Gold Suney 2000) Nãi chung, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 1999, gi¸ trÞ vµng dù tr÷ chÝnh thøc cña thÕ giíi thÊp h¬n 3 lÇn so víi dù tr÷ ngo¹i tÖ (lµ 260 tû USD so v¬Ý 786 tû USD). ChØ cã Mü, Ph¸p, §øc gi¸ trÞ vµng dù tr÷ tÝnh theo gi¸ thÞ tr­êng lµ cao h¬n dù tr÷ ngo¹i tÖ. ë Thuþ Sü, dù tr÷ vµng ngang víi dù tr÷ ngo¹i tÖ. HiÖn nay, thùc chÊt mçi n­íc ®Òu chän cho m×nh mét c¸ch x¸c ®Þnh gi¸ trÞ vµng dù tr÷ quèc gia riªng hoÆc dùa vµo c¸ch ®¸nh gi¸ chÝnh thøc cò hoÆc dùa vµo gi¸ c¶ vµng h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng. Trong sè c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn hµng ®Çu th× vµng dù tr÷ quèc gia ë Mü, §øc, Thuþ SÜ, NhËt, Canada vÉn ®­îc tÝnh theo gi¸ æn ®Þnh. IMF còng tÝnh vµng dù tr÷ theo gi¸ æn ®Þnh trong b¶ng tæng kÕt tµi s¶n cña m×nh. Nh÷ng n­íc tÝnh l¹i vµng dù tr÷ theo gi¸ thÞ tr­êng gåm: Ph¸p, ý, T©y Ban Nha … Vµng c¸c n­íc ký gãp vµo EMI còng ®­îc tÝnh l¹i theo gi¸ thÞ tr­êng Anh, Ên §é, PhÇn Lan còng x¸c ®Þnh vµng cña m×nh theo gi¸ thÞ tr­êng cã ®iÒu chØnh. Vµng dù tr÷ ®­îc x¸c ®Þnh theo gi¸ æn ®Þnh hay theo gi¸ thÊp h¬n gi¸ thÞ tr­êng ®Òu cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh: lµm cho gi¸ vµng trong b¶ng c©n ®èi cña c¬ quan göi vµng kh«ng Ýt bÞ thay ®æi so víi gi¸ thÞ tr­êng; khi b¸n vµng cã thÓ tÝnh ®­îc lîi nhuËn bæ sung nép ng©n s¸ch nhµ n­íc. ë ®©y chªnh lÖch tiÒm n¨ng gi÷a gi¸ thÊp (gi¸ quèc gia) vµ gi¸ thÞ tr­êng thùc tÕ lµ rÊt lín. Ngµy nay, ®a sè c¸c n­íc ®¸nh gi¸ vµng dù tr÷ cña m×nh theo gi¸ thÞ tr­êng, lµm cho trÞ gi¸ vµng dù tr÷ cña m×nh thÊp h¬n nhiÒu so víi dù tr÷ ngo¹i tÖ hiÖn cã. Sè vµng n¾m gi÷ bëi c¸c n­íc kh¸c nhau rÊt ®a d¹ng c¶ vÒ khèi l­îng vµ tû lÖ so víi dù tr÷ ngo¹i hèi. C¸ch ®©y 20 n¨m vµng dù tr÷ lµ mét con sè dù ®o¸n cho sè vµng n¾m gi÷a cña c¸c ng©n hµng trung ­¬ng ngµy nay. Sù æn ®Þnh ®ã ®­îc ®¸nh dÊu cô thÓ bëi c¸c n­íc n¾m gi÷ vµng lín - bao gåm Mü, §øc, Quü tiÒn tÖ quèc tÕ vµ Ph¸p. §· cã nhiÒu n­íc b¸n vµng víi sè l­îng lín, ®¸ng chó ý nhÊt lµ Argentina, Australia, BØ, Canada, Hµ Lan, Thuþ SÜ vµ Anh. Còng cã nhiÒu n­íc x¸c ®Þnh mua vµng, n­íc mua nhiÒu nhÊt lµ §µi Loan, Ba Lan. Nh÷ng chªnh lÖch ®ã cã thÓ gi¶i thÝch ®­îc mét phÇn theo c¸ch trong ®ã dù tr÷ ®­îc nh×n nhËn nh­ lµ vÊn ®Ò cña quèc gia, c¸ch trong ®ã c¸c quyÕt ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch dù tr÷ ®Ó thùc hiÖn, vµ b»ng khèi l­îng dù tr÷ rÊt lín so víi l­îng s¶n xuÊt vµng tiªu thô c¬ b¶n. Víi khèi l­îng vµng dù tr÷ t­¬ng ®èi lín so víi møc tiªu thô, kh¶ n¨ng thay ®æi vÒ chÝnh s¸ch ®· cã ¶nh h­ëng kh¸ lín ®Õn gi¸ vµng. Sù lo ng¹i vÒ viÖc b¸n vµng cña khu vùc chÝnh thøc ®­îc xem lµ mét nh©n tè chñ yÕu sau sù suy gi¶m gi¸ vµng tõ cuèi n¨m 1996 - nh÷ng lo ng¹i g©y ra bëi lßng tin r»ng ®· cã mét sè Ýt n­íc b¸n vµng. N¨m 1999, hµnh ®éng b¸n vµng cña Anh céng víi kh¶ n¨ng b¸n vµng tiÕp theo cña c¸c thµnh phÇn kh¸c cña khu vùc chÝnh thøc ®· ®­îc coi lµ nh©n tè chñ yÕu ®øng sau sù suy gi¶m ®Æc biÖt nghiªm träng cña gi¸ vµng, møc gi¸ ríi xuèng 252/OZ vµo th¸ng 8/1999. VÒ mÆt lÞch sö, dù trï vµng quèc gia ë c¸c n­íc ®Òu ®­îc tËp trung trong kho b¶o qu¶n kim lo¹i quý hiÕm cña ng©n hµng trung ­¬ng dïng ®Ó phôc vô cho l­u th«ng tiÒn tÖ trong n­íc vµ thanh to¸n quèc tÕ. MÆc dï ngµy nay c¸c chøc n¨ng nµy kh«ng cßn n÷a nh­ng dù tr÷ vµng ë ®a sè n­íc vÉn n»m trong b¶ng tæng kÕt tµi s¶n, d­íi sù qu¶n lý cña ng©n hµng trung ­¬ng theo truyÒn thèng, trõ mét sè n­íc vÝ dô Mü, toµn bé dù tr÷ vµng quèc gia ®Òu thuéc quyÒn chi phèi cña kho b¹c thuéc c¬ quan tµi chÝnh. ë Anh còng vËy, kho b¹c nhµ n­íc n¾m toµn bé dù tr÷ vµng, cßn ng©n hµng chØ lµm nghiÖp vô kü thuËt theo sù uû quyÒn cña kho b¹c. ë mét sè n­íc bªn c¹nh dù tr÷ vµng chÝnh thøc ë ng©n hµng trung ­¬ng cßn cã vµng dù tr÷ ë c¸c c¬ quan kh¸c. Do thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p phi chuÈn mùc ho¸ tiÒn tÖ b»ng vµng cho nªn ph¹m vi sö dông vµng chÝnh thøc bÞ co l¹i râ rÖt. Cïng víi nghÞ quyÕt cña IMF dïng ®ång tiÒn SOR lµm chuÈn mùc thay vµng, nh­ng tho¶ thuËn cña c¸c c­êng quèc cÇm Nhµ n­íc mua vµng míi khai th¸c, kh«ng thùc hiÖn c¸c hîp ®ång cã vµng ®Ó ®iÒu chØnh c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ®· lµm cho c¸c c­êng quèc vµng nh­ §øc, ý, Ph¸p vµ Thuþ SÜ ngõng c¸c nghiÖp vô giao tiÕp cã vµng quèc gia. Do vËy, vµng dù tr÷ quèc gia trong nhiÒu n¨m bÞ n»m "chÕt" trong kho. Trong thêi gian 1975 - 1979, Mü ®· b¸n ®Êu gi¸ 1 phÇn vµng dù tr÷ cña m×nh, phÇn cßn l¹i dïng ®Ó ®óc tiÒn, sau ®ã l¹i ®em b¸n. Anh, NhËt vµ Oxtraylia còng dïng c¸ch ®óc tiÒn ®Ó b¸n sè vµng dù tr÷ n»m chÕt trong kho. C¸c c­êng quèc vµng trong sè c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc nhá, tõ ®Çu ®· ch­a cã c¸c tho¶ thuËn lo¹i dù tr÷ vµng ra khái l­u th«ng quèc tÕ, bëi vËy, ph¹m vi sö dông c¸c hîp ®ång dïng vµng nhµ n­íc vÉn réng. Ngoµi viÖc ®óc tiÒn vµng, ng­êi ta cßn mua b¸n vµng t¹i thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ, kÓ c¶ ®Ó bæ sung cho dù tr÷ vµng quèc gia, nÕu kh¶ n¨ng ngo¹i tÖ cho phÐp lµm nh­ vËy, thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô "snap" (®æi ngo¹i tÖ lÊy vµng). Trªn thùc tÕ, c¸c ng©n hµng trung ­¬ng th­êng dïng vµng dù trï quèc gia ®em b¸n trªn c¸c thÞ tr­êng d­íi d¹ng "ký göi vµng" l·i suÊt thÊp vµ thanh to¸n b»ng vµng. §Ó vµng n»m chÕt l©u ngµy trong kho, liªn quan ®Õn tµi chÝnh, lµ hoµn toµn bÊt lîi. Do ®ã, nhµ n­íc ph­¬ng T©y quyÕt ®Þnh b¸n vµng dù tr÷ quèc gia theo gi¸ thÞ tr­êng tù do. VÝ dô, tÝnh ®Õn ®Çu n¨m 2000, kho vµng dù tr÷ quèc gia cña Canada bÞ gi¶m nhiÒu nhÊt so víi møc dù tr÷ tèi ®a, gi¶m 12 lÇn cßn 637 tÊn vµng. Hµ Lan gi¶m 1,7 lÇn cßn 982 tÊn vµng, BØ gi¶m 5 lÇn cßn 1057 tÊn; tiÕp theo Austria gi¶m 1,6 lÇn cßn 249 tÊn. ë T©y ¢u, do th­¬ng m¹i ho¸ vµng dù tr÷ quèc gia cho nªn ®· lµm xuÊt hiÖn 2 sù kiÖn míi trong c¬ chÕ ho¹t ®éng cu¶ vµng. Thø nhÊt, mét l­îng vµng lín thuéc së h÷u cña nhiÒu quèc gia Ch©u ¢u nh­ng l¹i ®­îc gi÷ b¶o qu¶n ë kho vµng Mü. Theo thèng kª hiÖn cã ®Õn cuèi n¨m 1999, Ng©n hµng dù tr÷ liªn bang Mü cÊt gi÷ kho¶ng 10.000 tÊn trong ®ã Mü cã kho¶ng 8139 tÊn vµng. Thø hai, do xuÊt vµng khái kho cña Mü, nªn xuÊt hiÖn c¸c nghiÖp vô phô ë kho gi÷ vµng v× ph¶i c¾t vµng thái mÉu thµnh nhiÒu thái nhá ®Ó ®em b¸n theo yªu cÇu cña ng­êi göivµng. NÕu nh÷ng ng­êi míi göi vµng vµo Mü cã nhu cÇu chuyÓn vµng vÒ Ch©u ¢u th× tiÕp tôc ®óc thµnh tõng thái. C¸c nghiÖp vô c¾t ra vµ ®óc l¹i nh­ vËy th× ph¶i tr¶ dÞch vô phÝ, cßn göi vµng Mü gi÷ hé th× kh«ng ph¶i tr¶ chi phÝ b¶o qu¶n. 3. ThÞ tr­êng vµng thÕ giíi trong thêi gian qua. 3.1. Cung vµ cÇu vµng trªn thÕ giíi Tõ l©u, vµng ®· trë thµnh thø kim lo¹i quý hiÕm v× l­îng vµng khai th¸c ®­îc tõ xa x­a ®Õn nay kh«ng nhiÒu, nh­ng vµng ngµy cµng ®­îc sö dông nhiÒu trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, nh­ trong c«ng nghiÖp chÝnh x¸c kim hoµn, trong ngµnh kinh tÕ. Nhµ n­íc dïng vµng lµm tµi s¶n ®¶m b¶o gi¸ trÞ ®ång tiÒn vµ æn ®Þnh nÒn kinh tÕ; t­ nh©n dïng vµng lµm ®å trang søc, vËt l­u niÖm, võa lµm cña tiÕt kiÖm ®Ó dµnh. §Æc biÖt ngµy nay khi c«ng nghiÖp chÝnh x¸c, ®iÖn tö, vi tÝnh cµng ph¸t triÓn th× l­îng vµng dïng cho lÜnh vùc c«ng nghiÖp ngµy cµng cao. VÝ dô trªn c¸c vÖ tinh vµ con tµu vò trô chØ cÇn bäc mét líp vµng 1/600.000cm lµ ®ñ ®Ó chèng l¹i bøc x¹ hång ngo¹i trong vò trô. §Ó b¶o vÖ khái c¸c t¸c ®éng bªn ngoµi, vµ ®Ó quan s¸t ®­îc dÔ dµng. Trªn c¸c con tµu cña Mü ng­êi ta bäc mét líp vµng. Ngoµi ra mét sè thiÕt bÞ bªn trong còng ®­îc bäc mét líp vµng ®Ó chèng qu¸ nãng vµ chèng rØ. 3.1.1. Cung vµng trªn thÕ giíi. L­îng vµng dïng cho s¶n xuÊt, ®êi sèng do c¸c nguån sau ®©y cung cÊp: vµng míi khai th¸c ë c¸c quèc gia ph­¬ng T©y (Mü, Nam Phi, Canada, óc, Brazin…) vµ ë c¸c n­íc ph­¬ng §«ng ®em b¸n (Nga, Trung Quèc, M«ng Cæ, B¾c TriÒu Tiªn, In®«nªxia, Philipin…). Vµng t¸i sinh, vµng dù tr÷ quèc gia vµ dù tr÷ t­ nh©n ®em b¸n, vµng tõ nh÷ng nguån kh¸c. Vµng míi khai th¸c cña thÕ giíi ®­a vµo l­u th«ng lµm t¨ng l­îng vµng hiÖn cã trªn thÞ tr­êng, cßn c¸c l­îng vµng kh¸c lµ vµng vèn cã chØ lµm thay ®æi quyÒn së h÷u, kh«ng lµm t¨ng l­îng vµng hiÖn cã, nh­ng nãi chung nhê cã nã nªn cung vµ cÇu vµng trªn thÕ giíi trong thêi gian qua gÇn nh­ lµ c©n b»ng. Cung vµ cÇu vµng vËt chÊt tõ 1990 - 1999 §VT: (tÊn / 1 n¨m, tÝnh trung b×nh) CÇu Cung ChÕ t¸c 3.287 Khai th¸c má 2.332 Vµng vôn 630 B¸n tõ khu vùc chÝnh thøc 309 2.657 Dù phßng s¶n xuÊt rßng 238 Dù tr÷ vµng 235 Huû bá ®Çu t­ rßng 13 Tæng sè 2.892 2.892 (Nguån: Gold Fields Mineral Sercices L.td) C¸c con sè cho thÊy nhu cÇu chÕ t¸c, ­íc tÝnh kho¶ng 3.278 tÊn 1 n¨m trong thËp kû qua, ®· v­ît xa nguån cung khai th¸c má míi lµ 2.332 tÊn/ 1n¨m. Nã còng t¨ng nhanh h¬n (3,7% so víi 2,1% 1 n¨m). L­îng cung hµng n¨m vµng míi ®­îc khai th¸c vµ b¸n n«ng tõ c¸c nÒn kinh tÕ phi thÞ tr­êng ®Òu ®· t¨ng ®Òu trong thËp kû 90. Nam Phi vÉn dÉn ®Çu trong s¶n xuÊt vµng vµ cung cÊp 17,5% l­îng vµng ®­îc khai th¸c hµng n¨m. Theo ­íctÝnh, Mü lµ nhµ s¶n xuÊt vµng lín thø 2, cung cÊp 13,3% vµ ¤xtr©ylia ®øng thø 3 víi 11,7%. Tæng l­îng b¸n tõ khu vùc chÝnh thøc, dù phßng s¶n xuÊt rßng vµ huû bá ®Çu t­ rßng lµ 550 tÊn nã còng gãp phÇn lµm t¨ng cung vÒ vµng trªn thÞ tr­êng. Nh÷ng ®ît b¸n vµng cña c¸c Ng©n hµng trung ­¬ng hay c¸c tæ chøc quèc tÕ lµ kh«ng th­êng xuyªn. Mét trong nh÷ng ®éng c¬ cã thÓ cña nh÷ng ®ît b¸n vµng nµy lµ mong muèn thay ®æi c¬ cÊu dù tr÷ ®Ó t¹o nªn dù tr÷ ngo¹i tÖ lín h¬n vµ do ®ã t¨ng tr¹ng th¸i ®éi cña tµi s¶n dù tr÷. 3.1.2. CÇu vµng trªn thiÕ giíi. 3.2.2.1. Nhu cÇu tiªu dïng. Nhu cÇu vÒ vµng cho c«ng nghiÖp chñ yÕu bao gåm ®å trang søc chÕ t¹o, nhu cÇu cho ngµnh ®iÖn tõ vµ ngµnh nha khoa. Nhu cÇu vÒ gi÷ cña bao gåm tiÒn xu ®óc, huy ch­¬ng vµ nhu cÇu mua vµng nÐn t­ nh©n. N¨m 1999 nhu cÇu tiªu dïng trong c«ng nghiÖp vµ nha khoa chiÕm kho¶ng 400 tÊn mét n¨m(19) Nghiªn cøu vÒ vµng 2000, GFMS, London 2000 . N¨m 1999, nhu cÇu cho c«ng nghiÖp ®iÖn tö chiÕm ®Õn 243 tÊn, t¨ng 12,7% tõ møc 216 tÊn trong n¨m 1990. Sù c¾t gi¶m, lßng mong muèn sö dông nh÷ng nguyªn liÖu rÎ tiÒn h¬n trong c¸c ngµnh nµy, th­êng c¹nh tranh vÒ gi¸ kh¾c nghiÖt cã nghÜa r»ng sö dông vµng kh«ng theo s¶n l­îng vµng cho ®Õn n¨m 1850 chØ cã 10.000 tÊn. KÓ tõ ®ã, gÊp 9 lÇn khèi l­îng ®· ®­îc s¶n xuÊt chØ trong 130 n¨m. Tøc lµ tæng sè kho¶ng 90.000 tÊn, hay 600 tÊn mçi n¨m, s¶n l­îng cña ph­¬ng T©y hiÖn nay lµ 15.000 tÊn mçi n¨m. Møc t¨ng tr­ëng lín trong ngµnh s¶n xuÊt vµng cã thÓ lµ do nguyªn nh©n kü thuËt khai má tiÕn bé. Nh÷ng yÕu tè chÝnh ë ®©y lµ ph¸t hiÖn lín cña thÕ kû thø 19 vÒ nh÷ng tr÷ l­îng quÆng vµng lín, ®Æc biÖt lµ ë Nam Phi. S¶n phÈm vµng khai th¸c kh«ng ph¶i lµ nguån cung øng duy nhÊt, còng kh«ng cã mét b¶o ®¶m nµo ch¾c ch¾n r»ng tÊt c¶ l­îng vµng khai má sÏ ®­îc ®­a ra thÞ tr­êng. Cã 2 lý do: Qua nhiÒu thêi ®¹i, nh÷ng kho¶n vµng lín ®­îc tÝch luü ë trong tay c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n. ThËm chÝ l­îng b¸n ra h¹n chÕ cña bé phËn nµy - hÇu nh­ gÊp m­êi s¸u lÇn s¶n l­îng khai th¸c hµng n¨m - còng cã thÓ g©y ¶nh h­ëng lín ®Õn t×nh h×nh thÞ tr­êng. Trong thùc tÕ, l­îng vµng khèi vµ tiÒn vµng thuéc së h÷u c¸ nh©n cïng víi vµng thu ®­îc qua nÊu ch¶y ®å kim hoµn khi b¸n ra ®· nhiÒu lÇn ®Èy khèi l­îng vµng cung øng v­ît qu¸ møc s¶n xuÊt hiÖn thêi. Trong thêi kú sau chiÕn tranh, nh÷ng lµn sãng t¸i sö dông h×nh thøc dù tr÷ t­ nh©n nh­ vËy ®· x¶y ra. Ch¼ng h¹n vµo n¨m 1954 - 1970. Vµo nh÷ng n¨m gÇn ®©y, quü tiÒn tÖ quèc tÕ vµ kho b¹c Mü ®· b¸n vµng tõ nguån dù tr÷ chÝnh thøc cña hä. Tuy vËy vµo n¨m 1980, viÖc b¸n vµng ra cña Liªn X« bÞ gi¸n ®o¹n víi mét sè l­îng lín cho nªn tæng sè nguån vµng cung øng treen thÞ tr­êng vµo n¨m 1978 lµ 1751 tÊn ®· thu hÑp ®¸ng kÓ tõ thêi gian ®ã. Do ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng chÝnh trong n­íc vµ cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ CA n¨m 1992 nªn dù tr÷ vµng gi¶m. Trong n¨m 1999 Côc dù tr÷ n­íc Nga kh«ng xuÊt khÈu vµng n÷a mµ cßn mua 50 tÊn vµng s¶n xuÊt trong n­íc nh»m t¨ng vµng dù tr÷ vµ g¾n chÆt l­îng ®ång thÐp l­u hµnh víi khèi l­îng vµng dù tr÷. Lý do thø hai dÉn ®Õn viÖc s¶n l­îng khai th¸c kh«ng nhÊt thiÕt lµ nguån cung øng cho thÞ tr­êng n»m trong chÝnh s¸ch b¸n vµng cña c¸c quèc gia s¶n xuÊt vµng. Khèi l­îng vµng b¸n ra cña c¸c n­íc nµy, kh«ng chØ phô thuéc vµo l­îng vµng khai th¸c ®­îc, mµ cßn phô thuéc vµo t×nh tr¹ng c¸n c©n thanh to¸n cña hä vÒ mét møc ®é quan träng nµo ®ã. NÕu t×nh tr¹ng nµy thuËn lîi, hä sÏ gi¶m l­îng vµng b¸n vµ sÏ ®­a mét phÇn s¶n l­îng vµng míi ®©y vµo dù tr÷. MÆt kh¸c, nÕu c¸n c©n thanh to¸n mÊt th¨ng b»ng hoÆc nÕu t×nh h×nh gi¸ vµng hÊp dÉn ®Æc biÖt, c¸c quèc gia nµy sÏ b¸n toµn bé s¶n phÈm vµng vµ cã lÏ b¸n tÊt c¶ l­îng vµng dù tr÷ tr­íc ®ã kÞp víi sù t¨ng s¶n l­îng ®iÖn tö hiÖu qu¶ cña vµng vµ sö dông lµm vËt b¸n dÉn trong ®å ®iÖn tö. N¨m 1999 nhu cÇu nha khoa vµ øng dông cho trang bÞ ®­îc ­íc tÝnh kho¶ng 102 tÊn vµng t¨ng tõ 73 tÊn trong n¨m 1990. Trong sè gÇn 140.000 tÊn vµng ®· ®­îc khai th¸c, ­íc tÝnh kho¶ng 67.000 tÊn tån t¹i d­íi d¹ng n÷ trang(20) Nghiªn cøu vÒ vµng 2000, GFMS, London 2000. . Tuy nhiªn vµn n÷ trang còng bao gåm hµng lo¹t c¸c s¶n phÈm víi ®Æc ®iÓm kh¸c nhau thay ®æi tõ thÞ tr­êng nµy ®Õn thÞ tr­êng kia. T¹i Ch©u ¸ vµ Trung ®«ng hÇu hÕt vµng n÷ trang cã hµm l­îng vµng cao víi gi¸ phô thªm thÊp. Lo¹i n÷ trang nµy cã thÓ dÔ dµng chuyÓn ho¸ l¹i sang vµng. T¹i c¸c thÞ tr­êng ph­¬ng T©y ph¸t triÓn vµng n÷ trang th­êng thÊp tuæi vµ víi møc gi¸ chªnh lÖch cao h¬n nh»m bï ®¾p chi phÝ thiÕt kÕ vµ chi phèi. Nh÷ng hµng ho¸ ®ã khã kh¨n h¬n trong viÖc chuyÓn ho¸ thµnh vµng nguyªn chÊt. Trong khi vµng n÷ trang t¹i c¸c n­íc ph­¬ng T©y ®· ph¸t triÓn ®­îc mua chØ nh­ vËt trang trÝ, vµng n÷ trang cao tuæi t¹i Ch©u ¸ vµ Trung §«ng lµ cã hai môc ®Ých vµ ®­îc xem nh­ lµ c«ng cô dù tr÷ vµ cÊt tr÷ cu¶ c¶i. Nã ®Æc biÖt quan träng ®èi víi phô n÷ t¹i mét sè nÒn v¨n ho¸. Vµng n÷ trang th­êng ®­îc coi lµ cña c¶i c¸ nh©n cña phô n÷ vµ lµ tµi s¶n ®¶m b¶o chèng l¹i nh÷ng ®iÒu bÊt h¹nh cã thÓ x¶y ra. ViÖc trao tÆng vµng phæ biÕn trong nh÷ng ®¸m c­íi. Nhu cÇu cho lo¹i vµng ®ã chÞu ¶nh h­ëng vÒ ng¾n h¹n cña biÕn ®éng gi¸ nh­ng Ýt chÞu ¶nh h­ëng h¬n vÒ dµi h¹n, thùc tÕ ®Æc ®iÓm cÊt tr÷ cña vµng cã nghÜa lµ mét xu h­íng biÕn ®éng gi¸ t¨ng trong dµi h¹n so víi néi tÖ sÏ kh«ng ng¨n c¶n søc mua. Còng nh­ gi¸ vµ c¸ nh©n ®ã vÒ v¨n ho¸ x· héi kh¸c nhu cÇu vµng th­êng co gi·n so víi thu nhËp, t¨ng lªn khi thu nhËp t¨ng (vµng th­êng chÞu ¶nh h­ëng cña thu nhËp nhiÒu h¬n so víi gi¸). MÆc dï vµng th­êng ®­îc coi lµ mét nguån cung, còng b×nh th­êng khi bao gåm c¶ nã trong phÇn nµy do nã thùc sù lµ mét d¹ng nhu cÇu cã t¸c ®éng tiªu cùc. HÇu hÕt vµng vôn lµ n÷ trang, tõng miÕng n÷ trang ®­îc nÊu ch¶y vµ lÊy l¹i ®­îc vµng, th­êng ®­îc sö dông vµo lµm ®å n÷ trang kh¸c. Mét ®iÒu t­¬ng tù nh­ sù gia t¨ng gi¸ vµng trong n­íc th­êng lµm t¨ng cung vµng vôn. Mét kÕt qu¶ sau cuéc khñng ho¶ng, mét phÇn lµ do b¸n khi thiÕu tiÒn vµ mét phÇn do gi¸ vµng trong n­íc t¨ng m¹nh khi cã sù ph¸ gi¸ ®ång tiÒn t­¬ng ®èi lín. ViÖc t¨ng lªn bÊt th­êng nµy lµ do chiÕn dÞch thu hót vµng t¹i Hµn Quèc khi d©n chóng ®­îc khuyÕn khÝch huy ®éng vµng ®Ó ®æi lÊy tr¸i phiÕu b»ng néi tÖ. 3.1.2.2. Nhu cÇu ®Çu t­. Nhu cÇu ®Çu t­ cã thÓ chia lµ hai, nhu cÇu n¾m gi÷ vµng khu vùc t­ nh©n, khu vùc c«ng céng. N¾m gi÷ vµng khu vùc t­ nh©n th­êng lµ ë d¹ng thái vµng, ®ång tiÒn vµng. Kh«ng gièng nh­ vµng n÷ trang, ®­îc gi÷ Ýt nhÊt lµ ®Ó cho môc ®Ých trang trÝ, nhu cÇu nµy ®¬n thuÇn lµ cÊt tr÷ gi¸ trÞ, dï ®ång tiÒn vµng Trung ®«ng vµ thái vµng chØ th­êng ®­îc lµm thµnh n÷ trang. Theo GFMS, nhu cÇu ®Çu t­ t­ nh©n kho¶ng duíi 25.000 tÊn, mét con sè ®· ®­îc t¨ng lªn mét c¸ch chËm ch¹p theo thêi gian. Kho¶ng 35.000 tÊn vµng ®­îc n¾m gi÷ bëi khu vùc chÝnh thøc, mét phÇn trong ®ã gi÷ t¹i c¸c ng©n hµng trung ­¬ng hay bé tµi chÝnh, nh­ng mét khèi l­îng t­¬ng ®èi lín còng ®­îc gi÷ t¹i c¸c ®¹i lý quèc tÕ. Nh÷ng lý do th­êng ®­îc ®­a ra ®Ó n¾m gi÷ vµng nh­ mét tµi s¶n dù tr÷ thay ®æi - nã kh«ng thuéc chñ quyÒn cña bÊt cø n­íc nµo vµ do ®ã kh«ng bÞ ¶nh h­ëng cña bÊt cø nhµ n­íc nµo, nã lµm t¨ng ®é tin t­ëng vµo ®ång tiÒn theo c¸ch mµ dù tr÷ ngo¹i hèi kh«ng thùc hiÖn ®­îc; tiªu cùc nhÊt lµ nã cã thÓ gi÷ ®­îc gi¸ trÞ h¬n c¸c ngo¹i tÖ, do thu nhËp nhá bÐ so víi n¾m gi÷ kho¶n dù tr÷ b»ng tµi s¶n kh¸c gi÷ mét khèi l­îng nhÊt ®Þnh cã thÓ t¨ng rñi ro hoÆc thu nhËp ®¸nh ®æi so víi danh môc dù tr÷ vÒ tæng thÓ. MÆt kh¸c, nã lµ mét tµi s¶n kh«ng cã l·i hay rÊt Ýt vµ gi¸ cña nã kh«ng cã xu h­íng tèt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. 3.2. ThÞ tr­êng trao ngay (spot markets). Kh¸c h¼n víi thÞ tr­êng c¸c hµng ho¸ kh¸c cã mét khèi l­îng lín c¸c giao dÞch d­íi d¹ng hîp ®ång cã kú h¹n, thÞ tr­êng vµng bÞ chi phèi bëi chñ yÕu lµ c¸c giai dÞch trao ngay. Thùc tÕ nµy chñ yÕu lµ do vai trß lÞch sö cña vµng. Nh÷ng n¨m tr­íc ®©y nh÷ng ng­êi mua vµng quan träng nhÊt chÝnh lµ c¸c Ng©n hµng Trung ­¬ng, vµ chÝnh s¸ch cña hä lµ tr¶ b»ng tiÒn mÆt. H¬n thÕ, trong nhiÒu n¨m c¸c ng©n hµng nµy ®· thµnh c«ng trong viÖc gi÷ gi¸ vµng æn ®Þnh, bëi vËy kh«ng cã nhµ kinh doanh nµo còng nh­ c¸c nhµ c«ng nghiÖp cã sù kÝch thÝch tham gia vµo c¸c giao dÞch cã kú h¹n víi môc ®Ých kinh doanh tù b¶o hiÓm hoÆc ®Çu c¬. Tuy nhiªn, tõ khi gi¸ vµng chÝnh thøc bÞ b¸c bá th× thÞ tr­êng cho c¸c hîp ®ång cã kú h¹n vµ quyÒn chän ®· ngµy cµng ph¸t triÓn ®èi víi lÜnh vùc vµng khèi, nhiÒu h¬n hÕt lµ ë khu vùc c¸c n­íc nãi tiÕng Anh (New York, Chicago, Winnipeg, London vµ Hång K«ng). Tuy vËy ë Ch©u ©u, ®Æc biÖt lµ ë Thuþ Sü, thÞ tr­êng vµng khèi vÉn gi÷ nguyªn lµ thÞ tr­êng trao ngay mÆc dï c¸c ph­¬ng thøc kinh doanh vµng kh¸c ®ang ngµy cµng t¨ng lªn. §èi víi tiÒn vµng vµ huy ch­¬ng c¸c giao dÞch trao ngay vÉn ®ãng vai trß quan träng nhÊt vµ hÇu hÕt ®©y lµ h×nh thøc kinh doanh duy nhÊt. Vµo n¨m 1968, khi mµ c¸c c­êng quèc c«ng nghiÖp nhÊt trÝ huû bá quy ­íc dïng 1 ounce vµng cã thÓ ®æi ®­îc 35 USD trong giao dÞch quèc tÕ, th× vµng kh«ng cßn chøc n¨ng tiÒn tÖ vµ b¶n vÞ tiÒn tÖ, mµ thùc sù trë thµnh hµng ho¸ nh­ mäi hµng ho¸ kh¸c víi ®Çy ®ñ c¸c thuéc tÝnh lý ho¸, kinh tÕ x· héi vèn cã cña m×nh. N¨m 1978, khi ®iÒu lÖ quÜ tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) bÞ söa ®æi, th× gi¸ qui ­íc chÝnh thøc cña vµng bÞ b¸c bá. Còng tõ ®ã hµm l­îng vµng vµ uy tÝn cña vµng trong tiÒn tÖ bÞ biÕn mÊt, c¸c n­íc thµnh viªn cña IMF kh«ng cßn dïng vµng, mµ dïng "quyÒn rót vèn ®Æc biÖt" (SDR) lµm th­íc ®o tiÒn tÖ vµ ®iÒu chØnh c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ thay vµng. Huû bá b¶n vÞ vµng cña tiÒn tÖ ®· lµm thay ®æi bé mÆt vµ tÝnh chÊt thÞ tr­êng vµng cña thÕ giíi. Giê ®©y, trªn thùc tÕ, mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi vµ tiªu dïng kim lo¹i vµng ë ®a sè c¸c quèc gia phÇn lín ®­îc thùc hiÖn qua kªnh t­ nh©n vµ do t­ nh©n chi phèi. Nhµ n­íc chØ qu¶n lý ho¹t ®éng nµy th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p tµi chÝnh vÜ m«. ë ®©y, Nhµ n­íc nÕu cã tham gia th× chØ ®ãng vai trß qu¶n lý vÜ m«, cßn th­êng th× chØ ®ãng vai kh¸ch hµng nh­ mäi kh¸ch hµng, mua b¸n vµng trong n­íc vµ n­íc ngoµi ®Òu theo gi¸ tho¶ thuËn trªn thÞ tr­êng. Tõ ®ã ®Õn nay, ®¬n vÞ tiÒn tÖ cña c¸c n­íc kh«ng cßn ®­îc x¸c ®Þnh bëi hµm kim l­îng vµng, do vËy kh«ng cßn ®­îc tham gia trùc tiÕp vµ h×nh thµnh gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a c¸c ®«ngf tiÒn. Lµ ph¹m trï kinh tÕ, gi¸ qui ­íc chÝnh thøc tr­íc ®©y cña vµng ®Õn nay ®· bÞ b·i bá. Bëi vËy, mäi hîp ®ång mua b¸n vµng ®Òu theo gi¸ thÞ tr­êng tù do, cao hay thÊp lµ tuú theo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng. Nhµ n­íc h·n h÷u l¾m míi can thiÖp vµo thÞ tr­êng nµy ®Ó æn ®Þnh nÒn kinh tÕ. KÕt qu¶ lµ gi¸ vµng trªn thÞ tr­êng bÞ t­ nh©n chi phèi, th­êng mÊt æn ®Þnh mçi khi nÒn kinh tÕ gÆp khã kh¨n. Song gi¸ vµng mÊt æn ®Þnh ®«i khi cßn do mét lo¹t nguyªn nh©n kh¸ch quan nh­: trËt tù chÝnh trÞ vµ yÕu tè t©m lý x· héi. Gi¸ vµng trªn thÕ giíi bÊy l©u nay th­êng do c¸c trung t©m bu«n b¸n vµng lín (nh­ Lu©n §«n, Zuy rÝch…) hoÆc do c¸c Së giao dÞch chøng kho¸n lín cña thÕ giíi (nh­ New York, Tokyo…) chi phèi. Trong bu«n b¸n quèc tÕ, gi¸ vµng th­êng ®­îc tÝnh b»ng USD. ThÞ tr­êng vµng thÕ giíi h¬n 30 n¨m qua ®· tr¶i qua 3 thêi kú: Tõ cuèi thËp niªn 60 ®Õn ®Çu thËp niªn 80 (1968 - 1980), tõ ®Çu thËp niªn 80 ®Õn gi÷a thËp niªn 90 (1981 - 1995) vµ tõ gi÷a thËp niªn 90 ®Õn nay (1995 - 2003). §©y lµ nh÷ng b­íc th¨ng trÇm cña gi¸ vµng thÕ giíi. Thêi kú 1968 - 1980 cã thÓ nãi ®©y lµ thêi gian h­ng thÞnh cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n vµng. Së dÜ nh­ vËy lµ do vµo cuèi thËp niªn 60 võa qua, kinh tÕ Mü gÆp nhiÒu khã kh¨n (®©y lµ thêi kú Mü leo thang chiÕn tranh ViÖt Nam), c¸n c©n thanh to¸n bÞ béi chi liªn tôc, lµm cho Mü kh«ng ®ñ søc m¹nh kinh tÕ ®Ó gi÷ gi¸ vµng æn ®Þnh theo chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh gi÷a vµng vµ ®ång USD nh­ c¸c n­íc héi viªn IMF ®· tho¶ thuËn t¹i Breton words n¨m 1944 (35 USD ®æi ®­îc 1 ounce vµng). Do vËy buéc Tæng thèng Mü (Nix¬n) th¸ng 8/1971 ph¶i chÝnh thøc tuyªn bè ®ãng cöa kho vµng vµ b·i bá chÕ ®é 1 ounce lÊy 35 USD nh­ tæng thèng Truman ®· tuyªn bè vµo n¨m 1947. HÖ thèng tiÒn bÖ Breton words bÞ sôp ®æ khiÕn vµng kh«ng cßn dïng lµm b¶n vÞ tiÒn tÖ. Vµng ë c¸c n­íc kh«ng cßn bÞ nhµ n­íc chi phèi vµ trë thµnh hµng ho¸ mua b¸n theo gi¸ thÞ tr­êng tù do. Vµ còng tõ ®ã më mµn thêi kú h­ng thÞnh t­¬ng ®èi dµi (trªn 10 n¨m) cho nh÷ng gn­êi s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n vµng. V× ë thêi kú nµy, gi¸ vµng trªn c¸c thÞ tr­êng lín cña thÕ giíi ®Òu b¾t ®Çu t¨ng tuy ë c¸c møc ®é kh¸c nhau, nh­ng liªn tôc, n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc. B¶ng 9: Gi¸ vµng thoi ë mét sè thÞ tr­êng lín §VT: (USD/ounce) Cuèi n¨m Lu©n ®«n Zuy rÝch Pari Frank - phuèc New York Bom bay Tokyo 1968 42,15 42,20 43,25 45,00 43,50 57,60 61,00 1970 37,55 37,60 37,65 38,60 38,90 44,50 48,00 1972 65,15 65,25 66,10 66,50 66,00 67,50 68,25 1974 187,50 188,00 188,00 211,00 186,00 190,50 200,00 1976 135,00 135,00 133,25 152,00 135,00 153,25 137,25 1978 226,75 225,00 226,50 225,00 226,25 296,00 232,50 1979 528,00 518,00 535,50 593,25 531,50 536,75 532,75 (Nguån: Pick's Curency Year book) ë ®©y xin kh¸i qu¸t qua t×nh h×nh diÔn biÕn cña thÞ tr­êng vµng Lu©n §«n trong thêi gian nµy v× bÊy l©u nay Lu©n §«n vÉn ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng trung t©m bu«n b¸n vµng b¹c vµ tiÒn tÖ lín cña thÕ giíi. Trong giai ®o¹n 1968 - 1971, gi¸ vµng ch­a khi nµo v­ît qu¸ 50 USD/ounce. Nh­ng b­íc sang n¨m 1972 th× gi¸ vµng b¾t ®Çu leo thang ghª gím, kho¶ng gi÷a nh÷ng n¨m 1972 lªn tíi 66,98 USD/ounce. §Õn th¸ng 8/1978, gi¸ vµng v­ît c¶ møc 200 USD/ounce mét n¨m sau (8/1979) l¹i v­ît c¶ møc 300 USD/ounce, chØ 4 th¸ng sau, vµo ®Çu n¨m 1980 leo thang lªn tíi 525 USD/ounce vµ ®· lªn ®Õn møc cao kû lôc vµo ngµy 21/1/1980 víi gi¸ 850.000/ounce. Sau ®ã vµo gi÷a n¨m 1980, c¬n sèt vµng ë thÞ tr­êng nµy l¹i h¹ dÇn vµ vµo ngµy 21/6/1980, chØ cÇn 297 USD còng cã thÓ ®æi ®­îc 1 ounce vµng. Cßn gi¸ trÞ vµng b×nh qu©n c¸c th¸ng trong n¨m 1980 lµ 514,04 USD/ounce. SAng n¨m 1981 b¾t ®Çu gi¶m dÇn vµ gi¶m xuèng cßn 314,88 USD/ounce vµo kho¶ng gi÷a n¨m 1982 sau ®ã l¹i t¨ng vät lªn 444,55 USD/ounce vµo cuèi th¸ng 8/1982 l¹i quay vÒ 400 USD/ounce - sau ®ã gi¸ vµng t¹i ®©y dao ®éng xung quanh møc nµy. DiÔn biÕn gi¸ vµng b×nh qu©n 12 th¸ng trong n¨m cuèi thêi kú 1968 - 1982 t¹i thÞ tr­êng Lu©n §«n. BiÓu 1: Thêi kú 1968 - 1976 (USD/ounce) BiÓu 2: Thêi kú 1976 - 1982 (USD/ounce) Së dÜ gi¸ vµng ë thÞ tr­êng London trong thêi gian 1977 - 1982 t¨ng m¹nh nh­ vËy, theo c¸c nhµ quan s¸t kinh tÕ thÕ giíi, chñ yÕu lµ do nhu cÇu vÒ vµng ë xø së nµy ®· bÞ dån nÐn trong nhiÒu n¨m, ®Õn nay Nhµ n­íc kh«ng cßn can thiÖp trùc tiÕp vµo thÞ tr­êng vµng, cho nªn nhu cÇu Êy ®­îc dÞp bung ra, khiÕn cung kh«ng phï hîp cÇu vÒ vµng lµm cho gi¸ vµng t¨ng lªn m¹nh. H¬n n÷a, cuéc khñng ho¶ng dÇu löa vïng VÞnh Pexich n¨m 1978 còng gãp phÇn t¨ng gi¸ vµng ë thÞ tr­êng London t¨ng lªn. V× c¸c nhµ ®Çu t­ bá vèn vµo mua vµng chø Ýt mua chøng kho¸n ë thÞ tr­êng nµy ®Ó ®Ò phßng x¶y ra khñng ho¶ng kinh tÕ. Nh­ng cuéc khñng ho¶ng nµy ®· kh«ng x¶y ra nh­ mäi ng­êi dù ®o¸n, khiÕn c¸c nhµ ®Çu t­ vµo n¨m 1982 trë ®i l¹i dån vèn vµo mua chøng kho¸n lµm cho gi¸ vµng ë thÞ tr­êng London còng nh­ ë nhiÒu thÞ tr­êng vµng lín kh¸c vÒ sau, tuy cã lóc lªn lóc xuèng, nh­ng kh«ng m¹nh nh­ tr­íc vµ nãi chung lµ cã chiÒu h­íng gi¶m dÇn. B¶ng 10: Gi¸ vµng b×nh qu©n cña 5 thÞ tr­êng vµng lín trªn thÕ giíi trong thêi gian 1980 - 1989 (London, Pari, Zurich, HångK«ng, Frank purt) §VT: (USD/ounce) N¨m Th¸ng 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1989 1 622,53 555,79 387,58 487,58 369,25 301,00 343,90 407,42 404,72 2 669,00 412,54 374,59 487,58 386,23 299,58 588,77 389,50 388,02 3 563,00 481,80 331,87 418,99 391,95 301,00 346,00 490,00 391,61 4 514,00 500,00 344,92 434,34 380,00 324,45 336,02 542,00 385,20 5 583,17 491,13 335,02 437,11 377,25 315,10 342,21 560,00 372,20 6 591,00 482,12 314,72 418,62 377,64 315,35 343,76 544,00 366,54 7 639,45 423,55 330,59 422,49 349,45 317,54 340,00 544,00 369,00 8 627,00 422,56 355,12 416,89 347,86 332,00 372,55 558,00 365,50 9 676,99 469,22 435,85 411,62 341,26 323,50 407,42 555,00 366,50 10 659,00 448,23 422,96 394,38 389,66 320,05 425,10 558,00 366,50 11 625,00 410,64 416,44 380,83 340,50 325,37 403,37 559,00 366,50 12 597,38 410,48 443,48 392,53 324,00 322,42 391,70 584,00 366,50 Nguån sè liÖu: xem "Kü thuËt vµng b¹c" - HN - KHKT 1990 (trang 15) B¶ng 10 cho thÊy vµon¨m 1987, thÞ tr­êng vµng thÕ giíi ®· loÐ lªn¸nh s¸ng phôc h­ng sau nhiÒu n¨m gi¸ vµng bÞ h¹. Sang n¨m 1988, gi¸ vµng l¹i gi¶m dÇn n¨m 1988 gi¶m m¹nh h¬n vµ gi¶m tíi møc thÊp nhÊt lµ 329 - 335 USD/ounce vµo quÝ IV/1992 vµ quý I/1993. §©y lµ møc h¹ thÊp nhÊt trong 7 n¨m qua so víi chi phÝ s¶n xuÊt b×nh qu©n lóc bÊy giê vµo kho¶ng 323 USD/ounce, th× gi¸ vµng nãi trªn buéc nhiÒu xÝ nghiÖp khai th¸c vµng ph¶i ®ãng cöa (Nam Phi ®· ®ãng cöa nhiÒu má vµng s©u trong lßng ®Êt vµo nh÷ng n¨m gi¸ vµng h¹ lµm kho¶ng 35.000 ng­êi bÞ thÊt nghiÖp). Tõ th¸ng 4/1993 l¹i b¸o hiÖu mét chu kú phôc h­ng míi cho ngµnh khai th¸c vµng, gi¸ vµng l¹i b¾t ®Çu t¨ng trong nh÷ng ngµy ®Çu th¸ng lµ 338 - 340USD/ounce vµ ë cuèi th¸ng lµ 351 USD/ounce (ngµy 21/5/1993 ®· lªn tíi 375 USD/ounce)(21) . Nhê vËy gi¸ vµng b×nh qu©n ë n¨m 1993 ®¹t 360 USD/ounce. Tõ ®ã ®Õn hÕt n¨m 1995, gi¸ vµng cã lóc lªn lóc xuèng, nh­ng kh«ng nhiÒu vµ gÇn nh­ lu«n xoay quanh c¸i trôc 390 USD/ounce. B¶ng 11: Gi¸ vµng trªn thÕ giíi trong thêi gian 1990 - 1995 (USD/ounce) N¨m Gi¸ cao Gi¸ thÊp Gi¸ b×nh qu©n 1990 424 346 384 1991 403 344 362 1992 360 330 344 1993 406 326 320 1994 396 370 364 1995 396 732 384 Nguån sè liÖu: Xem "Mét sè th«ng tin vÒ ®Çu t­ khai th¸c vµng" trong t¹p chÝ "c«ng nghiÖp má", sè 12/96, trang 20. Së dÜ gi¸ vµng trong thêi gian qua h¹ nh­ vËy, theo c¸c chuyªn gia kinh tÕ thÕ giíi, chñ yÕu do søc hÊp dÉn cña vµng cã phÇn bÞ gi¶m sót ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ kiÕm lêi, v× t×nh h×nh kinh tÕ vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ thuËn lîi h¬n, nhê quan hÖ §«ng - T©y ®· dÞu ®i nhiÒu, l¹m ph¸t gi¶m, ®ång néi tÖ ë nhiÒu n­íc lªn gi¸, khiÕn ng­êi ta b¸n vµng ®Ó ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt, vµo mua chøng kho¸n vµ c¸c dÞch vô tµi chÝnh kh¸c, kiÕm lêi cao h¬n, dÔ h¬n, kh«ng cßn bÞ rñi ro nh­ trong thêi kú kinh tÕ khñng ho¶ng, ®ång tiÒn mÊt gi¸. H¬n n÷a, ai còng bÞ biÕt dù tr÷ vµng lµ æn ®Þnh h¬n so víi dù tr÷ tiÒn tÖ, kÓ c¶ ngo¹i tÖ m¹nh, nh­ng kh«ng cã lîi b»ng dù tr÷ ngo¹i tÖ m¹nh mét khi nÒn kinh tÕ kh«ng cßn hay l¹m ph¸t thÊp vµ ®ång néi tÖ ®· æn ®Þnh v× dù tr÷ vµng kÐm c¬ ®éng, l¹i cÇn ph¶i cã chi phÝ b¶o qu¶n, tèn kÐm h¬n, khã sinh lêi. Cßn dù tr÷ tiÒn th× c¬ ®éng vµ sinh lêi nhanh trong khi l·i suÊt tiÒn göi cao vµ cã thÓ ®Çu t­ chøng kho¸n bÊt kú lóc nµo. Do vËy, nhiÒu n­íc ®· gi¶m l­îng vµng nhËp vµ b¸n vµng dù tr÷ ®Ó ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Ch¼ng h¹n, §µi Loan lµ n­íc tr­íc ®©y nhËp khÈu vµng vµo lo¹i nhÊt nh× thÕ giíi th× trong giai ®o¹n nµy còng gi¶m l­îng nhËp. Th¸ng 7/1995, §µi Loan nhËp 7,12 tÊn vµng, gi¶m 35% so víi cïng kú n¨m 1994 tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 7/1995 nhËp 65,95 tÊn gi¶m 10%. Cßn ng©n hµng trung ­¬ng Mü th× th¸ng 10/1992 ®· tung ra thÞ tr­êng 300 tÊn vµng dù tr÷ cña m×nh, sau ®ã lµ Hµ Lan. Th¸ng 1/1993, Ng©n hµng trung ­¬ng BØ b¸n ra 200 tÊn. Råi Nga còng b¸n ra 150 tÊn, Nam Phi 500 tÊn .... L­îng vµng Êy ®· ®¸p øng ®­îc phÇn nµo nhu cÇu vµng cña thÕ giíi. H¬n n÷a, trong thêi gian 1980 - 1990, s¶n l­îng vµng thÕ giíi ®· t¨ng t­¬ng ®èi æn ®Þnh. N¨m 1990 lÇn ®Çu tiªn v­ît hµng rµo 2000 tÊn lªn 2023,1 tÊn (t¨ng 959 tÊn so víi n¨m 1980); n¨m 1991 lµ 2661 tÊn; n¨m 1992 lµ 2600 tÊn vµ n¨m 93 gi¶m 1,7% so víi n¨m 1992. Do ®ã gãp phÇn lµm gi¸ vµng t­¬ng ®èi æn ®Þnh trong thêi gian dµi. Thêi kú tõ n¨m 1996 ®Õn nay, cã thÓ nãi ®©y lµ thêi kú cã nhiÒu biÕn ®éng m¹nh vÒ gi¸ vµng nhÊt. Tr­íc nh÷ng tin tøc ®Çy bi quan vÒ ho¹t ®éng b¸n hµng dù tr÷ cña c¸c ng©n hµng trung ­¬ng trªn thÕ giíi cïng víi khuynh h­íng râ rµng cña c¸c nhµ ®Çu t­ thiªn vÒ thÞ tr­êng. Chøng khon¸ lµ nh÷ng yÕu tè t¹o nªn xu h­íng suy yÕu gi¸ vµng lµm cho gi¸ vµng "rít" xuèng d­íi møc 300 USD/ounce. B­íc sang n¨m 1997 gi¸ vµng ®· h¹ xuèng møc thÊp nhÊt kÓ tõ 12 n¨m qua vµo thêi ®iÓm th¸ng 7/1997 vµ phæ biÕn ë møc 315 - 139 USD/ounce. Ngoµi nguyªn nh©n do c¸c ng©n hµng trung ­¬ng cña nhiÒu n­íc thµnh viªn EU t¨ng c­êng b¸n vµng ra ®Ó ®èi phã víi sù gia t¨ng bëi chi ng©n s¸ch nh»m c¶i thiÖn t×nh h×nh tµi chÝnh cña n­íc hä tr­íc khi thùc hiÖn liªn minh tiÒn tÖ. Ng©n hµng cña c¸c n­íc nh­ Thuþ Sü, Nam Phi, «xtraylia còng b¸n vµng ®Ó t¨ng c­êng tiÒm lùc ngo¹i tÖ, chuyÓn sang ®Çu t­ ë c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh cã lîi nhuËn cao h¬n. Bªn c¹nh ®ã cuéc khñng kho¶ng vÒ tµi chÝnh tiÒn tÖ ë khu vùc Ch©u ¸ tõ ®Çu th¸ng 7 ®· ¶nh h­ëng lín ®Õn nhu cÇu tiªu thô vµng cña khu vùc. Cã thÓ nãi n¨m 1997 lµ "n¨m ®en tèi nhÊt" ®èi víi ngµnh vµng thÕ giíi kÓ tõ gÇn 2 thËp kû qua. §Õn ngµy 6/1/1998 gi¸ vµng t¹i Lu©n §«n xuèng tíi møc thÊp kû lôc kÓ tõ h¬n 18 n¨m qua ë hai n­íc 281,65 USD/ounce. Nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2001 gi¸ vµng thÕ giíi ë møc trªn d­íi 275 USD/ounce gi¸ vµng trong n­íc chØ xoay quanh møc 480.000 ®ång/chØ. Sau mét thêi gian dµi duy tr× ë møc thÊp (trung b×nh kho¶ng 270 - 280 USD/OZ), vµi ngµy ®Çu th¸ng 4, gi¸ vµng quèc tÕ t¨ng vµ biÕn ®éng liªn tôc trong kho¶ng tõ 294 - 306,35 USD/OZ. Ngµy 3/4, gi¸ vµng kú h¹n th¸ng 6 trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ®· t¨ng 2,8 USD lªn møc 307 USD/OZ, gi¸ giao ngay ë møc 306,35 USD/OZ (t­¬ng ®­¬ng 561.000 ®ång/chØ). Nguyªn nh©n chÝnh do l·i suÊt USD duy tr× ë møc thÊp trong mét thêi gian dµi, viÖc ®Çu t­ vµo USD kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ cao, v× vËy nhiÒu nhµ ®Çu t­ ®· quyÕt ®Þnh chuyÓn sang ®Çu c¬ vµng vµ bï ®¾p quü vµng do ®· b¸n tr­íc ®©y. Thªm n÷a, thÞ tr­êng vµng NhËt B¶n thêi gian qua ®· mua vµo víi khèi l­îng kh¸ lín ®Ó b¶o toµn gi¸ trÞ do ®ång Yªn mÊt gi¸. §Æc biÖt, mét sè c«ng ty khai th¸c vµng c¾t gi¶m s¶n l­îng vµ ngõng b¸n vµng kú h¹n. Sau nh÷ng ®ît b¸n vµng å ¹t cña c¸c ng©n hµng trung ­¬ng (NHT¦), gÇn ®©y ®· cã nh÷ng th«ng tin vÒ viÖc mét sè NHT¦ n©ng tû lÖ dù tr÷ vµng: NHT¦ Trung Quèc do t¨ng møc dù tr÷ vµng lªn 500 tÊn. Mét sè NHT¦ hoµn thµnh kÕ ho¹ch b¸n vµng nh­ NHT¦ Anh ®· bít ®ît vµng cuèi cïng trong ch­¬ng tr×nh nh»m c¾t gi¶m 58% dù tr÷ b»ng vµng, do vËy nguån cung vµng gi¶m, g©y søc Ðp t¨ng gi¸ vµng. Tõ sau vô khñng bè 11/9/2001 gi¸ vµng t¨ng vät lªn ®Õn 293,25 USD/ounce vµ tõ ®ã trë ®i gi¸ vµng liªn tôc biÕn ®éng m¹nh vµ biÕn ®éng thÊt th­êng. Tr­íc TÕt mét tuÇn, gi¸ vµng thÕ giíi bÞ t¨ng m¹nh lªn tíi 363,5 USD råi 363,7 USD/ounce. TiÕp ®Õn, ngµy 27/1/2003, gi¸ vµng thÕ giíi t¨ng lªn tíi 372,75 USD/ounce. Trong ngµy 5/2/03 gi¸ vµng thÕ giíi t¨ng thªm 4 - 8 USD/ounce; gi¸ cuèi ngµy ë mét sè thÞ tr­êng lín lªn tíi møc kû lôc 384 USD/ounce. Nh­ng sang ngµy 6/2/03 l¹i gi¶m 9-20 USD/ounce cßn 369 USD/ounce. 3.3. ThÞ tr­êng giao sau (golden future market) §©y lµ thÞ tr­êng mua b¸n vµng cho thêi ®iÓm ë t­¬ng lai, nh­ng l¹i ký hîp ®ång tho¶ thuËn ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng vµng sÏ giao sau ë thêi ®iÓm ®· ®Þnh (thêi ®iÓm t­¬ng lai). Tíi thêi ®iÓm Êy, nÕu gi¸ vµng cao h¬n gi¸ ®· ®Þnh, th× ng­êi mua ®­îc h­ëng chªnh lÖch gi¸ vµ ng­îc l¹i th× ng­êi b¸n ®­îc h­ëng chªnh lÖch gi¸. Do vËy ng­êi ta gäi thÞ tr­êng vµng giao sau. Thùc chÊt ®©y lµ thÞ tr­êng "c¸ c­îc" gi¸ vµng ë thêi ®iÓm qui ­íc trong t­¬ng lai v× ng­êi b¸n, lóc b¸n, ®«i khi ch¼ng cã lÊy 1 chØ vµng trong tay nh­ng d¸m g¹ b¸n hµng tÊn vµng. V× vËy còng cã thÓ gäi "golden future market" lµ thÞ tr­êng "vµng giÊy". ThÞ tr­êng nµy th­êng diÔn ra ë c¸c së giao dÞch chøng kho¸n, ®Æc biÖt lµ ë c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n lín. Trªn thÕ giíi thÞ tr­êng vµng giao sau cã tõ b¸o, ®Æc biÖt vµo nh÷ng thêi gian gi¸ vµng dao ®éng kh«ng cao vµ t­¬ng lai ch­a râ rµng. C¸c nhµ quan s¸t cña héi ®ång vµng thÕ giíi (WGC) nhËn xÐt r»ng, mçi khi thÞ tr­êng vµng kim lo¹i gi¶m sót, gi¸ vµng lªn xuèng thÊt th­êng, th× thÞ tr­êng vµng giao sau l¹i lÊn tíi. Theo tin tøc hiÖn cã, th× doanh thu mua b¸n vµng giao sau bÊy l©u nay ngµy cµng t¨ng. Ba trung t©m mua b¸n vµng giao sau vµo lo¹i nhiÒu hiÖn nay lµ Tocom (Tokyo), Commezee (Ne­ York), vµ Saophaolo (Brazin). ë ®ay, thÞ tr­êng Commezee chñ yÕu mïa b¸n vµng giao sau theo c¸c hîp ®ång l·i suÊt chiÕt khÊu. Khèi l­îng vµng giao sau mua b¸n trªn thÞ tr­êng nãi chung bÞ thay ®æi tuú theo t×nh h×nh biÕn ®éng gi¸ vµng kim lo¹i. Vµng kim lo¹i bÊy l©u nay do Nam Phi vµ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph­¬ng T©y cung cÊp, gÇn ®©y l¹i cã Nga tham gia. N¨m 1993, tæng nhu cÇu mua b¸n vµng giao sau cña thÕ giíi t¨ng kho¶ng 60% so víi n¨m tr­íc. N¨m 1994, ho¹t ®éng mua b¸n vµng giao sau l¹i b¾t ®Çu phôc h­ng, nh­ng tæng doanh thu mua b¸n (kÓ c¶ c¸c hîp ®ång mua b¸n vµng giao sau l·i suÊt chiÕu khÊu) chØ t¨ng 3%. T¨ng nh­ vËy chñ yÕu lµ do ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng Tocom ë NhËt B¶n m¹nh lªn, cßn ë thÞ tr­êng Commezee ë Mü trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1994 th× søc mua l¹i bÞ gi¶m sót, lµm tæng l­îng hîp ®ång mua b¸n c¶ n¨m gi¶m 5%. Hîp ®ång t­¬ng lai cung cÊp mét c«ng cô rÎ vµ hiÖu qu¶ cho viÖc ®Çu c¬ vµo gi¸ vµng. Chi phÝ giao dÞch thÊp vµ rñi ro nÒn t¶ng (chªnh lÖch vÒ lîi nhuËn gi÷a gi¸ giao ngay vµ t­¬ng lai) lµ nhá. B¸n non còng dÔ dµng nh­ mua kú h¹n. ThÞ tr­êng t­¬ng lai cã thÓ ®­îc xem nh­ mét chØ sè vÒ ®é nh¹y cña thÞ tr­êng. Trong thËp kû qua khèi l­îng giao dÞch t­¬ng lai v× vµng trªn thÞ tr­êng Commezee ®­îc tÝnh theo hîp ®ång, kh«ng cã thay ®æi lín. Nã kh«ng bÞ t¸c ®éng bëi sù t¨ng lªn m¹nh mÏ vÒ ho¹t ®éng dù phßng cña nhµ s¶n xuÊt. Nh­ng ®Õn cuèi n¨m 2002 ®Çu n¨m 2003 do t×nh h×nh kinh tÕ - chÝnh trÞ thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng, nÒn kinh tÕ Mü vÉn bÞ suy yÕu kÐo dµi vµ ch­a phôc håi. Mét sè tËp ®oµn kinh doanh lín cña Mü ph¸ s¶n. Nguy c¬ x¶y ra cuéc chiÕn tranh Ir¾c ngµy cµng trë thµnh hiÖn thùc. T×nh h×nh CHDCND TriÒu Tiªn nãng lªn sau khi Mü ngõng cung cÊp nguyªn liÖu, n­íc nµy khëi ®éng l¹i c¸c nhµ m¸y ®iÖn nguyªn tö, ®ång thêi tuyªn bè rót khái HiÖp ­íc c¾t gi¶m vò khÝ h¹t nh©n, xung ®ét gi÷a Palestin vµ Israel ch­a l¾ng dÞu. C¸c nhµ ®Çu t­ sî rñi ro vÒ tû gi¸ mang USD chuyÓn sang mua vµng. Do lo sî chiÕn tranh vµ c¸c nh©n tè trªn nªn rÊt nhiÒu hîp ®ång mua b¸n t­¬ng lai vÒ vµng ®· ®­îc ký kÕt, lªn ®Õn møc kû lôc, kho¶ng 1000 hîp ®ång. KÕt qu¶ gi¸ vµng t¨ng vät, v­ît lªn c¶ møc c¸ch ®©y 5 n¨m. ThÞ tr­êng vµng trªn thÕ giíi hiÖn nay Trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, trong suèt thËp niªn 90 cña thÕ kû tr­íc, gi¸ vµng t­¬ng ®èi án ®Þnh vµ ë møc thÊp. §Õn th¸ng 8/2001, gi¸ xuèng tíi møc thÊp nhÊt (møc ®¸y), chØ cßn 262 - 273 USD/ounce. Cßn ë trong n­íc, gi¸ vµng ë møc ®¸y ®· tõng x¶y ra vµo th¸ng 4/2001, khi ®ã gi¸ vµng chØ cßn 470.000 ®ång/chØ. Song tõ th¸ng 9/2001 ®Õn nay, c¶ gi¸ vµng trªn thÕ giíi vµ tÊt nhiªn c¶ ë thÞ tr­êng trong n­íc liªn tôc t¨ng lªn. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh h×nh trªn lµ do cuéc khñng bè ngµy 11/9/2001 ë n­íc Mü. TiÕp ®Õn lµ nh÷ng bÊt æn t¹i Trung §«ng, ®Æc biÖt Mü tÊn c«ng vµ Iraq vµ nguy c¬ khñng ho¶ng trong khu vùc nµy, còng nh­ nh÷ng ®e do¹ khñng bè cña m¹ng l­íi AI Queada … Tõ cuèi n¨m ngo¸i, khi Mü ®e do¹ vÒ kh¶ n¨ng tÊn c«ng Iraq, gi¸ vµng ®· t¨ng liªn tôc ®Õn møc chãng mÆt. ThÕ nh­ng, tõ th¸ng 3/2003, khi c¸c nhµ ®Çu t­ tin ch¾c vµo kh¶ n¨ng x¶y ra cuéc chiÕn Iraq, th× gi¸ vµng trªn thÕ giíi l¹i tiÕp tôc gi¶m. Vµ khi cuéc chiÕn næ ra víi diÔn biÕn phøc t¹p th× gi¸ vµng l¹i trong tr¹ng th¸i thÊt th­êng. Gi¸ vµng t¹i Hång K«ng ngµy 23/1 lµ 364,5 USD, t¹i thÞ tr­êng New York gi¸ vµng giao ngay h«m 26/1/2003 lªn ®Õn 269,1 USD/ounce, t¨ng h¬n 30% so víi cïng kú n¨m ngo¸i vµ t¨ng 14% so víi c¸ch ®ã 2 th¸ng. Gi¸ vµng giao kú h¹n thËm chÝ cßn t¨ng lªn trªn 370 USD/ounce. Vµo lóc 15h17' giê ViÖt Nam ngµy 20/3 gi¸ vµng giao ngay t¹i Lu©n §«n ëmøc 335,8 USD/ounce so víi 336,75 USD/ounce ngµy 19/3/2003 vµng giao ngay vµo lóc ®ãng cöa t¹i Hång K«ng gi¶m 3 USD xuèng cßn 336 USD/ounce. §ång USD gi¶m xuèng 1,063 Euro sau khi ®· t¨ng lªn møc cao nhÊt trong 2 th¸ng qua lµ 1,0535 Euro khi cã tin Mü b¾t ®Çu b¾n ph¸ thñ ®« Bat®a. Trong 2 ngµy ®Çu khi liªn qu©n Anh - Mü b¾t ®Çu chiÕn dÞch tÊn c«ng x©m l­îc Iraq, nh÷ng th«ng b¸o tõ nhµ cÇm quyÒn Mü cho r»ng cuéc chiÕn tranh Iraq sÏ nhanh chãng kÕt thóc khiÕn c¸c nhµ ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n lín cña thÕ giíi l¹c quan. C¸c chñ së chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng. Chøng kho¸n Wall Street cña Mü t¨ng m¹nh dÉn ®Õn viÖc c¸c nhµ ®Çu t­ b¸n vµng lµm cho gi¸ vµng gi¶m m¹nh. T¹i phiªn giao dÞch thø 6 ngµy 21/3, gi¸ vµng ë New York dõng ë møc 325,50 USD/ounce. Tr­íc tin chiÕn sù ë Iraq sÏ kÐo dµi, vµo t¹i phiªn giao dÞch ngµy 25/3 gi¸ vµng ®· bÊt ngê t¨ng m¹nh, b×nh qu©n t¨ng 4 USD/ounce trªn c¸c thÞ tr­êng thÕ giíi so víi ngµy ®Çu tuÇn 24/3. Tuy nhiªn tõ cuèi phiªn giao dÞch ngµy 25/3, gi¸ vµng trªn c¸c thÞ tr­êng thÕ giíi ®· cã khuynh h­íng gi¶m trë l¹i, dõng ë møc tõ 328 - 329 USD/ounce trong ngµy 26/3. S¸ng ngµy 4/4 gi¸ vµng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ®ét ngét rít m¹nh xuèng tíi 325 USD/ounce sau ®ã æn ®Þnh ë møc 324 USD/ounce. So víi ®Çu tuÇn, gi¸ ®· gi¶m xuèng 15 USD/ounce. Theo Reuters, nguyªn nh©n cña viÖc gi¸ vµng rít xuèng mÊy ngµy qua lµ do liªn qu©n ®· tiÕn ®Õn rÊt s¸t Baghdad chuÈn bÞ cho chiÕn dÞch qu©n sù lín nh»m kÕt thóc chiÕn tranh. Giíi ®Çu t­ v× vËy thay v× n¾m gi÷ vµng (ph­¬ng tiÖn dù tr÷ an toµn khi m«i tr­êng kinh tÕ bÊt æn ®Þnh) ®· chuyÓn sang tÝch tr÷ chøng kho¸n vµ tiÒn tÖ ®Ó kiÕm lêi nhiÒu h¬n. Theo nhËn ®Þnh cña Merlin Johnson, nhµ ph©n tÝch cña ng©n hµng HSBC, "cã vÎ nh­ hiÖn t¹i, ®éng lùc duy nhÊt k×m h·m viÖc rít gi¶ lµ nhu cÇu mua vµng trang søc". Trong n­íc c¸c c«ng ty vµng b¹c ®¸ quý ®iÒu chØnh gi¸ kh¸ nh¹y so víi gi¸ thÕ giíi. ChiÒu 3/4 vµng SJC 9999 b¸n ra lµ 645.000 ®ång/chØ, s¸ng 4/4 lµ 642.000 ®ång/chØ. Gi¸ vµng thÕ giíi chiÒu 7/4 gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt tÝnh tõ th¸ng 12/2002 ®Õn nay cßn 320 USD/ounce (gi¶m 6 USD so víi cuèi tuÇn tr­íc). Gi¸ vµng SJC cña C«ng ty vµng b¹c ®¸ quý Thµnh phè Hå ChÝ Minh s¸ng 7/4 lµ 6,26 triÖu ®ång/l­îng (gi¶m 60.000 ®ång so víi gi¸ ngµy 5/4, gi¸ vµng SJC gi¶m ®Õn 160.000 ®ång/l­îng - ®©y lµ møc gi¶m gi¸ lín nhÊt kÓ tõ khi vµng b¾t ®Çu gi¶m gi¸ ®Õn nay. T¹i Hµ Néi, §µ N½ng vµ CÇn Th¬ vµng SJC dao ®éng tõ 6,23 - 6,26 triÖu ®ång/l­îng do tèc ®é ®iÒu chØnh gi¸ theo diÔn biÕn cña gi¸ vµng thÕ giíi chËm h¬n. NhiÒu cöa hµng vµng t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh cho biÕt dï gi¸ vµng gi¶m m¹nh nh­ng søc mua vÉn rÊt thÊp trong khi l­îng vµng ng­êi tiªu dïng mang ®Õn b¸n t¨ng cao. B¶ng 12: Gi¸ vµng trªn mét sè thÞ tr­êng (USD/ounce) Ngµy New York Lon Don Zurich Hongkong 2/1/2003 346,80 346,10 346,10 346,00 6/2/2003 370,00 369,90 369,90 369,70 3/3/2003 350,30 347,70 347,70 347,40 8/3/2003 357,50 356,26 356,40 356,70 15/3/2003 337,40 337,40 337,40 336,90 25/3/2003 330,50 330,05 330,23 331,20 1/4/2003 336,80 336,05 335,60 337,40 8/4/2003 325,30 322,85 321,00 321,35 4. Quan hÖ gi÷a vµng vµ ®ång ®« la Mü. ThËt ra, kh«ng ph¶i chØ cã ®ång ®« lay Mü (USD) míi cã quan hÖ víi vµng, mµ nhiÒu ®ång tiÒn trong sè trªn 180 ®ång tiÒn cña thÕ giíi hiÖn nay ®Òu ®· tr¶i qua mét giai ®o¹n lÊy vµng lµm b¶n vÞ tiÒn vµng, thÓ hiÖn ë hµm l­îng vµng ®­îc quy ®Þnh ë mçi ®ång tiÒn, chØ cã kh¸c lµ hµm l­îng Êy nhiÒu hay Ýt lµ phô thuéc vµo søc m¹nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña mçi quèc gia. HiÖn nay ®¹i bé phËn c¸c giao dÞch quèc (kÓ c¶ bu«n b¸n, ®i l¹i, tham quan du lÞch n­íc ngoµi, c¸c dÞch vô tµi chÝnh vµ ngo¹i giao …) ®­îc thÓ hiÖn b»ng USD víi tû lÖ ¸p ®¶o 95% kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña c¸c n­íc OPEC, 85,5% cña c¸c n­íc Mü La-tinh; 70,5% cña NhËt, 40,5% cña c¸c n­íc Ch©u ¢u. Trong quan hÖ tÝn dông quèc tÕ, ®ång USD còng chiÕm tû lÖ cao, tíi 51%, trong khi ®ã ®ång Yªn NhËt chØ chiÕm 10%; ®ång France Ph¸p chiÕm 9,5%, ®ång Mark §øc - 8,87%, ®ång Sterling Anh - 6,5%. C¸c nhµ kinh tÕ ­íc tÝnh hiÖn nay vµo kho¶ng trªn 2000 tû USD ®ang len lái hÇu kh¾p c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng vµng vµ tiÒn tÖ lín nhá cña thÕ giíi. Trong ®ã kho¶ng 200 tû USD tiÒn mÆt vµ trªn 2000 tû USD lµ tiÒn ghi râ trªn c¸c tµi kho¶n cña c¸c ng©n hµng vµ tiÒn tÝn dông gäi chung lµ ®« la Ch©u ¢u. Cßn trªn ®Êt Mü, cã kho¶ng 4000 tû USD ®ang l­u hµnh, kÓ c¶ tiÒn giÊy, tiÒn kim lo¹i, tiÒn göi tiÕt kiÖm c¸c lo¹i. Do vËy ®ång USD nhµ lµ ®ång tiÒn quèc gia, võa lµ ®ång tiÒn quèc tÕ. Mèi quan hÖ nµy ®­îc b¾t ®Çu sau 3 n¨m Mü th¾ng lîi trong cuéc chiÕn tranh giµnh ®éc lËp. Ngµy 2/4/1972 quèc héi Mü ban hµnh luËt c«ng nhËn ®ång USD lµ ®ång tiÒn chÝnh thøc l­u hµnh trong toµn Liªn bang, theo chÕ ®é "song kim b¶n vÞ", ®ang thÞnh hµnh. Hµm l­îng ®¬n vÞ ®« lan ban ®Çu Ên ®Þnh lµ 24,75 h¹t (grain) vµng hoÆc 317,25 h¹t b¹c, theo tû lÖ 1 vµng = 15 b¹c (H¹t ®¬n vÞ ®o l­îng kim khÝ quý = 1/480 ounce = 0,0648 gram). GiÊy b¹c l­u hµnh víi hµm l­îng vµng b¹c theo luËt ®Þnh cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh vµng/b¹c. Trong thêi kú néi chiÕn, 1861 - 1865 cho ®Õn 1879 nÒn kinh tÕ Mü sa lÇy trong khã kh¨n. ChÕ ®é chuyÓn ®æi bÞ huû bá. Tõ n¨m 1873 ®Õn 1933, Mü ¸p dông chÕ ®é "®¬n kim b¶n vÞ", lÊy vµng lµm b¶n vÞ cho ®« la. (Gold coin standard) nh­ ë c¸c n­íc Ch©u ¢u, ®ång thêi lËp l¹i chÕ ®é kh«ng h¹n chÕ ®æi tiÒn giÊy lÊy vµng. B¾t ®Çu tõ cuèi th¸ng 1/1934, tiÕp theo cuéc ®¹i khñng ho¶ng kinh tÕ thÕ giíi 1929 - 1933 vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ míi New Deal cña tæng thèng Roosevelt, Mü chuyÓn sang chÕ ®é "B¶n vÞ vµng thoi" cho ®Õn n¨m 1945 chiÕn tranh thÕ giíi l¹i mét lÇn n÷a lµm cho nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ c¸c n­íc tham chiÕn chao ®¶o. ChØ cßn kinh tÕ Mü lín m¹nh. Héi nghÞ 44 n­íc t¹i Bretton Woods ngµy 1/7/1944, víi cè g¾ng thiÕt lËp mét hÖ thèng tiÒn tÖ thÕ giíi thèng nhÊt, æn ®Þnh ®· cïng nhau tho¶ thuËn ¸p dông chÕ ®é "B¶n vÞ vµng hèi ®o¸i (Gold exchange Standard), ®­îc c¸c chuyªn gia kinh tÕ Anh ®Ò xuÊt tõ n¨m 1922 t¹i héi nghÞ Genova (ý). ViÖc chuyÓn ®æi ®ång tiÒn quèc gia thµnh vµng tõ l©u ®· bÞ lo¹i trõ, nh­ng theo chÕ ®é nµy, dù tr÷ ngo¹i tÖ cña c¸c n­íc cã thÓ ®æi thµnh vµng th«ng qua ®ång ®« la Mü, trªn c¬ së gi¸ 1 ounce = 35 ®« la. Vai trß cña ®ång ®« la vèn ®· cã nhiÒu thÕ m¹nh, cµng ®­îc ®Ò cao trong hÖ thèng tiÒn tÖ thÕ giíi, ®­a l¹i cho Mü nhiÒu lîi thÕ trong quan hÖ kinh tÕ víi n­íc ngoµi. Nh­ng dÇn dµ vÒ sau, Mü gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc æn ®Þnh gi¸ vµng ngµy cµng lªn cao trªn thÞ tr­êng. Trong nh÷ng n¨m cña thËp kû 60. NÒn kinh tÕ hËu chiÕn tõng b­íc ®­îc phôc håi, c¸c n­íc ph­¬ng T©y ®· v­¬n lªn n¾m ®­îc l­îng dù tr÷ §« la ra vµng. Mü ®· ph¶i tr¶ gi¸ kh¸ ®¾t vÒ viÖc ®ã. ChØ kÓ n¨m 1967, khi tæng thèng Johnson tuyªn bè tiÕp tôc gi÷ v÷ng ®ång gi¸ hèi ®o¸i vµng - ®« la ë møc 35 USD/ounce, Mü ph¶i b¸n ra trªn 3,5 tû SD vµng lµm cho dù tr÷ vµng cña Mü hao hôt 2,1 tû USD. Gi¸ vµng tiÕp tôc lªn cao trªn thÞ tr­êng kh«ng cã g× ng¨n næi, ®Õn n¨m 1971 ®· v­ît qu¸ 100 USD/ounce. Khã kh¨n chång chÊt (suy tho¸i, v× chiÕn tranh ViÖt Nam …), ngµy 15/8/1971 Tæng thèng Mü NÜon ®¬n ph­¬ng tuyªn bè "th¶ næi" ®ång ®« la, mÆc nhiªn v« hiÖu ho¸ tho¶ thuËn Bietton Woods, gi¶i tho¸t ®« la khái sù rµng buéc cña gi¸ vµng trong c«ng thøc 35 USD = 1 ounce. Tr­íc khi BWS chÊm døt ho¹t ®éng, n¨m 1980, trong t¸c phÈm "Gold and the Dollar Gisis", Rorbert Triffin ®· tiªn ®o¸n r»ng sím hay muén th× BWS còng bÞ mÊt lßng tin. Triffin lý luËn r»ng trong quan hÖ b¶nvÞe gi÷a USD vµ vµng lu«n tån t¹i mét sù kh«ng nhÊt qu¸n. BWS chØ cã thÓ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ khi c¸c NHTW cßn lßng tin ®Ó n¾m gi÷ USD lµm dù tr÷; vµ lßng tin vµo USD chØ tån t¹i chõng nµo c¸c ng©n hµng trung ­¬ng Mü cßn tiÕp tôc ®æi USD ra vµng víi gi¸ 35 USD/ounce. B¶ng 13: Tû lÖ "vµng/USD" cña Mü N¨m Tû lÖ "vµng/USD" N¨m Tû lÖ "vµng/USD") 1950 2,72 1964 0,58 1952 2,38 1966 0,50 1954 1,84 1968 0,41 1956 1,59 1970 0,31 1958 1,34 1972 0,16 1960 0,92 1974 0,14 1962 0,71 1976 0,22 (Nguån: Milner and Greenawnay, 1919, p.271) B¶ng 11 chØ ra tû lÖ gi÷a dù tr÷ b»ng vµng vµ tµi s¶n nî thanh kho¶n cña Mü. BWS ho¹t ®éng tèt trong nh÷ng n¨m 1950, nh­ng nã dÇn dÇn bÞ mÊt lßng tin trong nh÷ng n¨m 1960 khi l­îng vµng dù tr÷ cña Mü kh«ng ®ñ ®Ó thanh kho¶n c¸c kho¶n nî. Tõ n¨m 1968 ®Õn 1972, t×nh h×nh trë nªn v« cïng tåi tÖ vµ lèi tho¸t cuèi cïng cña BWS lµ sù suy ®é cña nã. Tõ ®ã trë ®i, chÕ ®é "b¶n vÞ vµng hèi ®o¸i" trªn thùc tÕ chØ cßn tån t¹i trªn giÊy tê, quan hÖ ph¸p lý gi÷a vµng vµ ®« la hÇu nh­ chÊm døt. §­îc th¶ láng gi¸ vµng t¨ng nhanh, t¨ng m¹nh tõ trªn 100 USD/ounce ®Çu thËp kû 70, lªn tíi trªn 300 USD/ounce nh÷ng n¨m sau ®ã. Tr­íc t×nh h×nh kh«ng thÓ cøu v·n næi, ngµy 15/8/1976 Héi nghÞ c¸c n­íc thµnh viªn IMF t¹i Jamaica ®· chÝnh thøc x¸c nhËn viÖc th¶ næi gi÷a ®ång tiÒn quèc gia víi vµng, xo¸ bá vÜnh viÔn tho¶ thuËn Bretton-Woods.