Về cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước

Lêi më §Çu T rong xu thÕ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay sù bµnh tr­íng cña c¸c TËp ®oµn xuyªn quèc gia ®· thùc sù lµ th¸ch thøc cho bÊt kú mét DN nµo ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn. Sù c¹nh tranh khèc liÖt ®· lµm cho c¸c C«ng ty nµy thùc sù kh«ng cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng, ®ang trªn bê vùc cña sù ph¸ s¶n. Ph©n tÝch ®éng th¸i nµy, ®Æc biÖt lµ ë ViÖt Nam, ta thÊy r»ng sù n¨ng ®éng còng nh­ søc “®Ò kh¸ng” víi m«i tr­êng bªn ngoµi cña c¸c C«ng ty nµy lµ rÊt yÕu, hä gÇn nh­ thô ®éng, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o ®Ó t¹o ra søc c¹nh tranh, sù thu hót kh¸ch hµng trªn thÞ tr­êng cña hä lµ v« cïng yÕu. Chóng ta h·y thö nh×n c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ë ViÖt Nam, sau khi chuyÓn ®æi c¬ chÕ t­ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng th× hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cña ViÖt Nam nh­ nh÷ng ®øa con ®­îc c­ng chiÒu, nay ph¶i xa rêi cha mÑ, hä liªn tôc lµm ¨n kh«ng cã hiÖu qu¶; ng­êi lao ®éng, lao ®ao mÊt ph­¬ng h­íng, kh«ng cã thu nhËp, kh«ng cã viÖc lµm, hä chØ tr«ng chê vµo c«ng ty mÆc dï hä biÕt nã chØ cßn lµ c¸i “x¸c ve” mµ th«i. Vµ Nhµ n­íc l¹i nh­ mét ng­êi mÑ kh«ng nì bá ®øa con mµ m×nh ®· t¹o ra nªn l¹i ®­a tay cøu gióp vµ c¸i vßng luÈn quÈn l¹i xuÊt hiÖn, ta cã thÓ t¹m so s¸nh c¬ chÕ kinh tÕ lóc nµy víi c©u “b×nh míi r­îu cò”. VËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó “b×nh” míi th× “r­îu” còng ph¶i míi, c©u hái nµy ®· ®­îc nhµ n­íc ta gi¶i ®¸p b»ng chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. §©y chÝnh lµ mét liÒu thuèc rÊt h÷u hiÖu cho c¨n bÖnh nµy ë ViÖt Nam, nã còng lµ c¸ch thøc mµ rÊt nhiÒu n­íc ®· ¸p dông thµnh c«ng. Cæ phÇn ho¸ c¸c Doanh nghiÖp nhµ n­íc chÝnh lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cho nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay, ®iÒu ®ã ®· ®­îc chøng minh qua nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh ë c¸c giai ®o¹n thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ ë ViÖt Nam. PhÇn I Lý luËn chung vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc I. Kh¸i qu¸t chung vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. 1. Kh¸i niÖm c¬ b¶n: 1.1. Cæ phÇn: Cæ phÇn lµ phÇn vèn gãp vµo mét c«ng ty cæ phÇn. Vèn ph¸p ®Þnh cña c«ng ty cæ phÇn chia ra thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau, mçi phÇn nã øng víi mét cæ phiÕu ®­îc gäi lµ cæ phÇn. Thùc chÊt cña viÖc mua cæ phiÕu lµ mét hµnh ®éng trao ®æi. Ng­êi cã vèn ®­a vèn cña m×nh ®Ó trao ®æi lÊy cæ phiÕu, tøc lµ giÊy tê chøng nhËn quyÒn ®­îc h­ëng lîi tøc cæ phÇn. ë c«ng ty sè vèn ®ãng gãp vai trß lµ vËt ngang gi¸, cßn cæ phiÕu lµ hµng ho¸. Tr­íc khi hµnh ®éng trao ®æi x¶y ra th× phÇn vèn vÉn thuéc quyÒn chñ cña nã vµ phiÕu vÉn thuéc c«ng ty cæ phÇn. Sau khi hµnh ®éng trao ®æi diÔn ra th× sè vèn ®ã kh«ng cßn thuéc së h÷u cña ng­êi mua cæ phiÕu n÷a mµ thuéc së h÷u cña c«ng ty, ®ång thêi cæ phiÕu còng kh«ng thuéc së h÷u cña c«ng ty cæ phÇn n÷a mµ thuéc së h÷u cña ng­êi mua nã tøc lµ cæ ®«ng. Cæ ®«ng cã thÓ lµ mét tæ chøc, c¸ nh©n, sè l­îng cæ ®«ng tèi thiÓu lµ ba vµ kh«ng h¹n chÕ tèi ®a. Cæ phÇn cã thÓ chia thµnh cæ phÇn nhµ n­íc, cæ phÇn tËp thÓ vµ cæ phÇn c¸ nh©n, c¨n cø theo tÝnh chÊt së h÷u ®èi víi phÇn vèn gãp vµo c«ng ty cæ phÇn, sau khi tham gia vµo c«ng ty cæ phÇn, toµn bé sè vèn nµy sÏ mÊt ®i tÝnh chÊt së h÷u ®Æc thï cña nã vµ ®Òu chuyÓn sang h×nh thøc së h÷u míi - së h÷u c«ng ty. 1.2. Cæ phiÕu: Lµ mét lo¹i chøng kho¸n, tøc lµ mét lo¹i giÊy chøng nhËn viÖc gãp cæ phÇn vµo mét c«ng ty cæ phÇn. Nãi c¸ch kh¸c cæ phiÕu lµ sù thÓ hiÖn cña cæ phÇn. Nh÷ng ng­êi cã cæ phiÕu (cæ ®«ng) sÏ ®­îc nhËn phÇn chia tõ lîi nhuËn d­íi d¹ng lîi tøc cæ phÇn (hay lîi tøc cæ phiÕu). Lîi tøc cæ phÇn lµ thu nhËp cña cæ ®«ng. Nã chØ lµ mét phÇn lîi nhuËn mµ c«ng ty cæ phÇn thu ®­îc. PhÇn lîi nhuËn dïng tÝch luü, nép thuÕ cho nhµ n­íc, ph¶i thÓ hiÖn tr­íc khi chia theo cæ phÇn. Lîi tøc cæ phÇn nhiÒu hay Ýt phô thuéc chñ yÕu vµo hiÖu qu¶ kinh doanh cña c«ng ty. Lîi tøc cæ phÇn th­êng cao h¬n l·i suÊt cho vay. §iÒu ®ã lµm cho nh÷ng ng­êi cã vèn quan t©m tíi viÖc mua cæ phiÕu. Lîi tøc cæ phÇn rÊt nh¹y c¶m víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty. Nã cã thÓ cã nh÷ng giao ®éng rÊt lín ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng thêi kú khñng ho¶ng kinh tÕ vµ khi ®ã th­êng x¶y ra sù ®æ vì hµng lo¹t thÞ tr­êng chøng kho¸n. Sè tiÒn ghi trªn cæ phiÕu ®­îc gäi lµ mÖnh gi¸ cæ phiÕu. Gi¸ thùc tÕ khi b¸n cæ phiÕu ®­îc gäi lµ thÞ gi¸ cæ phiÕu. Khi c«ng ty cæ phÇn míi b¾t ®Çu thµnh lËp th× c¸c cæ phiÕu míi ®­îc b¸n theo mÖnh gi¸ cña nã mµ th«i. Cßn sau ®ã th× gi¸ cæ phiÕu phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau nh­: Lîi tøc cæ phÇn, l·i suÊt tiÒn göi vµ hµng lo¹t c¸c hiÖn t­îng chÝnh trÞ, kinh tÕ kh¸c. Cæ phiÕu ®­îc ph©n ra lµm nhiÒu lo¹i kh¸c nhau tuú theo tiªu thøc ph©n lo¹i. NÕu c¨n cø vµo kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n th× cæ phiÕu ®­îc chia thµnh cæ phiÕu v« danh vµ cæ phiÕu ký danh. Cæ phiÕu ký danh lµ cæ phiÕu cã ghi tªn ng­êi mua, kh«ng ®­îc mua b¸n tù do trªn thÞ tr­êng mµ chØ ®­îc chuyÓn nh­îng cã ®iÒu kiÖn víi sù ®ång ý cña Héi ®ång qu¶n trÞ c«ng ty. Cæ phiÕu v« danh lµ cæ phiÕu kh«ng ghi tªn ng­êi mua, v× vËy nã cã thÓ tù do chuyÓn nh­îng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. C¨n cø vµo quyÒn lîi mµ nguêi mua cæ phiÕu ®­îc h­ëng, cæ phiÕu ®­îc chia lµm hai lo¹i lµ cæ phiÕu th­êng vµ cæ phiÕu ­u ®·i. Cæ phiÕu th­êng lµ cæ phiÕu mµ ng­êi mua cã quyÒn tham gia ®¹i héi ®ång cæ ®«ng vµ ®­îc chi lîi tøc cæ phÇn theo nguyªn t¾c “lêi ¨n, lç chÞu“ v× lîi tøc cæ phÇn ë ®©y phô thuéc rÊt nhiÒu vµo lîi nhuËn cña c«ng ty cæ phÇn trong n¨m ®ã. Cæ phiÕu ­u ®·i lµ cæ phiÕu mµ ng­êi mua nã ®­îc h­ëng mét sè quyÒn lîi ®Æc biÖt nµo ®ã (quyÒn lùc kinh tÕ ). Cæ phiÕu nµy ®¶m b¶o cho ng­êi mua nã nhiÒu quyÒn lùc h¬n trong bµn b¹c vµ quyÕt ®Þnh mäi viÖc cña c«ng ty. 1.3. Tr¸i phiÕu: Tr¸i phiÕu lµ mét lo¹i chøng kho¸n ®­îc ph¸t hµnh d­íi h×nh thøc chøng chØ hoÆc bót to¸n ghi sæ x¸c nhËn nghÜa vô tr¶ nî (bao gåm c¶ gèc vµ l·i) cña c«ng ty cæ phÇn ®èi víi ng­êi së h÷u tr¸i phiÕu. Ng­êi mua tr¸i phiÕu ®­îc h­ëng l·i theo mét tû lÖ Ên ®Þnh tr­íc. Ng­êi mua tr¸i phiÕu kh«ng ph¶i lµ ®ång së h÷u cña c«ng ty vµ kh«ng cã còng gièng nh­ ®èi víi cæ phiÕu, gi¸ thùc tÕ mua, b¸n tr¸i phiÕu trªn thÞ tr­êng kh«ng trïng víi danh nghÜa cña nã. Trong mét c«ng ty cæ phÇn, tr¸i phiÕu cã thÓ ®­îc chuyÓn thµnh cæ phiÕu. §iÒu nµy chñ yÕu do ®iÒu lÖ riªng cña c«ng ty ®ã quy ®Þnh. Tr¸i phiÕu th­êng do c«ng ty cæ phÇn ph¸t hµnh, nh­ng còng cã c¸c lo¹i h×nh c«ng ty kh¸c hoÆc nhµ n­íc ph¸t hµnh. Tr¸i phiÕu do nhµ n­íc ph¸t hµnh gäi lµ c«ng tr¸i. 1.4. C«ng ty cæ phÇn: C«ng ty cæ phÇn lµ doanh nghiÖp trong ®ã vèn ®iÒu lÖ chia thµnh nhiÒu cæ phÇn do tèi thiÓu 2 cæ ®«ng së h÷u, ®­îc phÐp ph¸t hµnh chøng kho¸n vµ cã t­ c¸ch ph¸p nh©n. C¸c cæ ®«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ cã nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña c«ng ty trong ph¹m vi sè vèn mµ hä ®· ®ãng gãp. Th«ng th­êng, c«ng ty cæ phÇn ®­îc thµnh lËp tõ viÖc b¸n cæ phÇn, cã thÓ lµ cæ phÇn phæ th«ng, cæ phÇn ­u ì¥ÁM ð¿5²bjbjâ=â= 1ЀW€W®ÿÿÿÿÿÿlÜ
Ü
Ü
Ü
Ü
Ü
Ü
húúú82ì¥ÁM ð¿5²bjbjâ=â= 1ЀW€W®ÿÿÿÿÿÿlÜ
Ü
Ü
Ü
Ü
Ü
Ü
húúú82 thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n ®­îc giao. C«ng ty cæ phÇn cã trªn m­êi mét cæ ®«ng ph¶i thµnh lËp ban kiÓm so¸t. 2. Néi dung chñ tr­¬ng vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc t¹i ViÖt Nam. 2.1. Thùc chÊt cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc: Cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN xÐt vÒ b¶n chÊt kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u mét phÇn tµi s¶n cña nhµ n­íc, tõ doanh nghiÖp 100% së h÷u nhµ n­íc chuyÓn thµnh d¹ng së h÷u hçn hîp, trong ®ã nhµ n­íc cã thÓ gi÷ mét tû lÖ nhÊt ®Þnh. Tû lÖ nµy biÕn ®éng tuú thuéc vµo vÞ trÝ cña doanh nghiÖp vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn thùc tÕ cña mçi nhµ n­íc. Theo tµi liÖu c¸c n­íc c«ng bè, tû lÖ nµy chiÕm 10 - 70% tæng sè vèn doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. Nãi c¸ch kh¸c cæ phÇn ho¸ DNNN lµ qu¸ tr×nh t­ nh©n ho¸. T­ nh©n ho¸ theo nghÜa réng ®­îc liªn hîp quèc ®Þnh nghÜa: “Lµ sù biÕn ®æi t­¬ng quan gi÷a nhµ n­íc vµ thÞ tr­êng trong ®êi sèng kinh tÕ cña mét n­íc theo h­íng ­u tiªn thÞ tr­êng“. Theo c¸ch hiÓu nµy toµn bé nh÷ng chÝnh s¸ch, luËt lÖ, thÓ chÕ nh»m khuyÕn khÝch më réng khuyÕn khÝch khu vùc kinh tÕ t­ nh©n hay c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh, gi¶m bít sù can thiÖp trùc tiÕp cña nhµ n­íc vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ c¬ së ®Ó cho thÞ tr­êng ®ãng vai trß ®iÒu tiÕt ®¸ng kÓ th«ng qua c¸c quy luËt kh¸ch quan cña nã. T­ nh©n ho¸ theo nghÜa hÑp ®Ó chØ qu¸ tr×nh gi¶m bít quyÒn së h÷u nhµ n­íc hoÆc sù kiÓm so¸t cña chÝnh phñ trong doanh nghiÖp. 2.2.Néi dung chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. Chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN lÇn ®Çu tiªn ®­îc nªu t¹i NghÞ quyÕt héi nghÞ lÇn thø 2 Ban chÊp hµnh TW kho¸ VII (11/1991), ®­îc cô thÓ ho¸ trong NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú VII (1/1994). §Æc biÖt tõ khi cã NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu lÇn thø VIII vµ NghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø IV cña ban chÊp hµnh TW kho¸ VIII th× chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ DNNN ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh râ rµng. Giai ®o¹n thùc hiÖn theo nghÞ ®Þnh 44/1998/N§CP ngµy 29/06/1998 cña chÝnh phñ vÒ viÖc chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn bao trïm nh÷ng c¶i tiÕn ®æi míi kh¸ c¨n b¶n vÒ chÕ t¹o, t¹o thªm thuËn lîi, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc, quan t©m nhiÒu ®Õn chÝnh s¸ch x· héi ®èi víi ngh­êi lao ®éng. Mét sè ®iÓm ®æi míi ®ã lµ: - Quy ®Þnh râ lo¹i DNNN gi÷ nguyªn quyÒn së h÷u 100% vèn cßn l¹i ®¹i bé phËn DNNN trong lÜnh vùc kinh doanh ®Òu ®­îc cæ phÇn ho¸. - VÒ thÈm quyÒn, Bé tr­ëng c¸c bé qu¶n lý nghµnh chñ tÞch uû ban nh©n d©n c¸c tØnh, thµnh phè, chñ tÞch H§BT c¸c tæng c«ng ty 91 lµ ng­êi cã thÈm quyÒn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh lùa chän c¸c tæ chøc cæ phÇn ho¸ á c¸c ®¬n vÞ quèc doanh. - Më réng diÖn b¸n cæ phÇn cho ng­êi ViÖt Nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi, më réng møc khèng chÕ mua cæ phÇn ë c¸c DNNN mµ nhµ n­íc kh«ng ph¶i gi÷ cæ phÇn chi phèi ( c¸ nh©n, ph¸p nh©n ®­îc mua gÊp ®«i ). §ång thêi më møc ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng tíi 20% gi¸ trÞ vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. - Thñ tôc ®Þnh gi¸ vµ quy tr×nh ®­îc c¶i tiÕn v­ît bËc. Tr­íc ®©y, viÖc ®Þnh gi¸ ph¶i qua 3 kh©u nay cã thÓ bá kh©u kiÓm to¸n. II. Cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc mét ®éng lùc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh. VÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ khu vùc kinh tÕ quèc doanh ngµy nay kh«ng cßn míi l¹ ®èi víi ViÖt Nam. Chóng ta ®· nghe nãi nhiÒu vµ ®­îc biÕt ®©y lµ xu thÕ chung cña thÕ giíi. Víi yªu cÇu t¹o ®éng lùc cho ng­êi s¶n xuÊt, nhµ kinh doanh vµ c¶i tiÕn hoÆc ®æi míi cÊu tróc nÒn kinh tÕ, nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi cã khuynh h­íng tÝch cùc cæ phÇn ho¸ mét sè lín c«ng ty, xÝ nghiÖp thuéc khu vùc nhµ n­íc. Kh«ng chØ riªng c¸c nhµ n­íc XHCN chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng míi nghÜ tíi viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc khu vùc nhµ n­íc. ViÖc nµy ®· vµ ®ang diÔn ra ngay c¶ ë c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn. §Æc biÖt, ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë khu vùc ch©u ¸, viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN diÔn ra kh¸ m¹nh ë Nam TriÒu Tiªn tõ n¨m 1959 ®· cã ®Õn 7 c«ng ty, xÝ nghiÖp lín cña nhµ n­íc ®­îc t­ nh©n ho¸ víi vèn ph¸p ®Þnh kho¶ng 3,5 tû USD. á Singapore nhµ n­íc më réng thÞ tr­êng chøng kho¸n b»ng c¸ch b¸n c¸c cæ phÇn cña c¸c xÝ nghiÖp c«ng céng trong 1 sè lÜnh vùc cho c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n. ë Th¸i Lan, nhµ n­íc ®· m¹nh d¹n tõ bá 70% sè cæ phÇn trong nhµ m¸y ®ay vµ 100% sè cæ phÇn trong mét sè kh¸ch s¹n lín ®· tÝch cùc huy ®éng vèn cæ phÇn cña c¸c t­ nh©n ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng nh­ h¶i c¶ng, xa lé vµ hÖ thèng ®iÖn tho¹i. Nh×n chung, ë n­íc nµo còng vËy, viÖc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ DNNN d­íi d¹ng nµy hay d¹ng kh¸c, víi nhÞp ®é nhanh hay chËm ®Òu nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vèn, ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ vµ t¹o ®éng lùc cho s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn. ë n­íc ta, sau chiÕn tranh nÒn kinh tÕ bÞ mÊt søc nhiÒu, l¹i l©m vµo t×nh tr¹ng tr× trÖ kÐo dµi do hËu qu¶ cña c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp thiÕu n¨ng ®éng, kh«ng phï hîp víi thêi b×nh. Cuèi thËp kû 80, nÒn kinh tÕ chóng ta l¹i vÊp ph¶i mét lo¹t khã kh¨n: Sù ®æ vì cña c¸c hîp t¸c x· tÝn dông, n¹n l¹m ph¸t víi nh÷ng hËu qu¶ nhiÒu mÆt, sù suy sôp cña kh«ng Ýt DNNN trong n­íc chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¬n sèt vÒ vèn ®· trë thµnh c¨n bÖnh m·n tÝnh. Tõ c¬ chÕ bao cÊp chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng c¸c DNNN ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nh÷ng c¹nh tranh quyÕt liÖt trong ®ã cã nhiÒu doanh nghiÖp tá ra thiÕu n¨ng ®éng, kÐm hiÖu qu¶. C¶ n­íc cã 12.000 ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh th× cã ®Õn 30% bÞ thua lç, sè cßn l¹i th× phÇn ®«ng còng ho¹t ®éng cÇm chõng, chØ mét sè nhá n¨ng ®éng v­¬n lªn ®­îc nh­ng còng kh«ng Ýt gÆp khã kh¨n.Tr­íc thùc tÕ ®ã §¶ng vµ nhµ n­íc ®· chñ tr­¬ng x©y dùng nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u, trong ®ã cã viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nh»m kÝch thÝch vµ t¹o ®éng lùc míi thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh. Chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN trªn c¬ së nÒn kinh tÕ ®a d¹ng së h÷u vµ nhiªï thµnh phÇn c¹nh tranh, cßn ®­îc quy ®Þnh cô thÓ ë QuyÕt ®Þnh 143/H§BT ngµy 10/05/1990 cña Héi ®ång bé tr­ëng ( nay lµ chÝnh phñ ) NghÞ quyÕt héi nghÞ lÇn thø 2 BCHTW ®¶ng ( kho¸ VII ) vµ nghÞ quyÕt kú häp thø 10 Quèc héi kho¸ VIII. Héi ®ång bé tr­ëng ( nay lµ chÝnh phñ ) cßn cã 2 NghÞ quyÕt sè 202/H§BT vµ 203/H§BT quy ®Þnh néi dung, c¸ch thøc lµm thö cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. Chñ tr­¬ng vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p lý nãi trªn ®· t¹o c¬ së tèt cho viÖc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, gãp phÇn ®a d¹ng ho¸ së h÷u cho c¶ nÒn kinh tÕ chø kh«ng chØ cho c¸c doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸. nã t¹o ®éng lùc cho c¶ ng­êi lao ®éng cã vèn cæ phÇn h¨ng say lao ®éng v× lîi nhuËn chÝnh ®¸ng. Cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN më ra triÓn väng x©y dùng thi tr­êng vèn lµnh m¹nh vµ phong phó, ®¶m b¶o thu hót vµ bæ sung thªm vèn cho c¸c doanh nghiÖp ®ì g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch nhµ n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ n­íc rót bít vèn ë lÜnh vùc nµy ®Ó ®iÒu sang lÜnh vùc kh¸c quan träng h¬n. Cæ phÇn ho¸ DNNN còng t¹o ®iÒu kiÖn c¬ cÊu l¹i nÒn kinh tÕ quèc d©n ph©n bè theo nhiÒu thµnh phÇn, nhiÒu h×nh thøc së h÷u, vµ tõ ®ã t¨ng c­êng vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ quèc d©n trªn nh÷ng mòi nhän chiÕn l­îc, nh÷ng ngµnh kinh tÕ quan träng hµng ®Çu. Nh­ vËy, kinh tÕ quèc d©n sÏ ®¶m b¶o d­îc vai trß lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt mµ kh«ng cÇn bao qu¸t nhiÒu lÜnh vùc, qu¸ nhiÒu ngµnh nghÒ, khiÕn vèn ®Çu t­ trµn lan, kh«ng n¾m ch¾c hiÖu qu¶ dÔ g©y thÊt tho¸t vµ thiÖt h¹i. ViÖc cæ phÇn ho¸ DNNN gãp phÇn c¶i tiÕn qu¶n lý kinh tÕ cã hiÖu qu¶ h¬n kh¼ng ®Þnh vai trß cña héi ®ång qu¶n trÞ. Nã h¹n chÕ nh÷ng can thiÖp phi kinh tÕ cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh, tr¸nh cho doanh nghiÖp khái nh­ DNNN tr­íc ®©y ph¶i chÞu sù chØ ®¹o ®a tuyÕn víi nhiÒu h¹n chÕ r»ng buéc phi kinh tÕ. §ång thêi còng t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ph©n biÖt chøc n¨ng qu¶n lý kinh doanh víi chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc, ®¸p øng tèt yªu cÇu qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN sÏ gióp ng­êi lao ®éng ë ®ã thùc hiÖn quyÒn lµm chñ tèt h¬n, ng­êi lao ®éng sÏ lµm viÖc víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao h¬n. QuyÒn vµ tr¸ch nhiÖm lµm chñ cao h¬n cña ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp sÏ t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho viÖc ®µo t¹o ®éi ngò nhµ kinh doanh míi phï hîp víi ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®èi t¸c n­íc ngoµi trong xu thÕ më cöa, hîp t¸c liªn doanh hiÖn nay. ViÖc cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN còng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ ph©n phèi tho¶ ®¸ng lîi nhuËn thu ®­îc (theo vèn gãp, n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ lao ®éng) gióp cho viÖc x©y dùng c¸c quü phóc lîi (nh­ quü BHXH, quü BHYT, quü b¶o hiÓm thÊt nghiÖp, quü b¶o hiÓm tai n¹n) ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt c¸c chÝnh s¸ch x· héi. III. Kinh nghiÖm cña doanh nghiÖp ®iÓn h×nh trong n­íc & ngoµi n­íc vÒ cæ phÇn ho¸ DNNN. 1. Kinh ngiÖm tõ n­íc ngoµi. 1.1. Kinh nghiÖm chuyÓn h·ng s¶n xuÊt «t« R¬ - n«n cña Ph¸p sang h×nh thøc kinh tÕ cæ phÇn. §©y lµ mét h·ng xe h¬i lín ë Ch©u ¢u thuéc së h­ò nhµ n­íc Ph¸p. H·ng nµy ®· ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ trong nhiÒu n¨m vµ ®· tõng næi tiÕng trªn thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. §Çu thËp niªn 80 h·ng R¬ - non bÞ thua lç, chÝnh phñ Ph¸p ph¶i c¶i tiÕn tæ chøc qu¶n lý kinh doanh nªn tõ ®Çu n¨m 1989 h·ng trë l¹i æn ®Þnh, s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶. §Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng tµi chÝnh & kü thuËt, t¹o ra søc m¹nh c¹nh tranh ®èi víi NhËt B¶n vµ c¸c n­íc kh¸c, n¨m 1990 h·ng R¬ - non ®· hîp t¸c víi h·ng V«n- v« cña Thuþ §iÓn vÒ mÆt nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ míi & kÕ ho¹ch ®Çu t­ ph¸t triÓn. MÆt kh¸c h·ng ®· x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tµi s¶n cña m×nh víi con sè 51,6 tû FRF vµ chÝnh thøc ®­îc chÝnh phñ Ph¸p cho chuyÓn sang h×nh thøc cæ phÇn tõ ngµy04/07/1990. C¬ cÊu cæ phiÕu ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: Nhµ n­íc Ph¸p: 51% Ng©n hµng hoÆc c«ng ty b¶o hiÓm: 4% H·ng V«n-v«: 19% T­ nh©n: 24% C«ng nh©n trong h·ng R¬ - n«n: 10% Nh­ vËy chÝnh phñ Ph¸p vÉn n¾m tû lÖ cæ phiÕu khèng chÕ. §©y lµ h×nh thøc cæ phÇn ho¸ mét phÇn tµi s¶n cña DNNN cã ¸p dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p b¸n cæ phiÕu. H×nh thøc hçn hîp nµy tho¶ m·n ®­îc yªu cÇu kinh tÕ vµ x· héi. 1.2. Cæ phÇn ho¸ h·ng v« tuyÕn viÔn th«ng cña Malayxia. §©y lµ mét h·ng n¾m gi÷ huyÕt m¹ch th«ng tin cã ý nghÜa quèc gia vµ quèc tÕ. ViÖc chuyÓn sang cæ phÇn ho¸ cña h·ng nh»m tho¶ m·n nhu cÇu kinh tÕ, x· héi vµ chÝnh trÞ. Qu¸ tr×nh chuÈn bÞ cho cæ phÇn ho¸ còng ®­îc tiÕn hµnh theo nhiÒu n­íc , cã sù chuÈn bÞ kü l­ìng. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh tµi s¶n cña c«ng ty lµ 5 tû Ring - git. §Ó chi phèi ho¹t ®éng cña c«ng ty chÝnh phñ ®· ®Ó l¹i 51% cæ phiÕu. KÕt qu¶ lµ sau gÇn 3 n¨m chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn, nhµ n­íc thu vÒ cho ng©n s¸ch nhµ n­íc gÇn 2,5 tû Ring - git mµ vÉn kiÓm so¸t ®­îc c«ng ty, ho¹t ®éng cña c«ng ty vÉn b¶o ®¶m ®­îc lîi Ých vÒ kinh tÕ, phôc vô ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc, kÓ c¶ an ninh chÝnh trÞ vµ quèc phßng. Cæ tøc mçi n¨m mét t¨ng, gi¸ cæ phiÕu cña c«ng ty ph¸t hµnh t¹i thÞ tr­êng chøng kho¸n thñ ®« Kualalampo n¨m 1991 t¨ng t¬Ý 11 ring - git gÊp 2 lÇn mÖnh gi¸ ban ®Çu. 2. Kinh nghiÖm trong n­íc: C«ng ty cæ phÇn ViÖt Phong (VIFOCO) cã nguån gèc tõ nhµ m¸y thùc phÈm gia sóc cña tËp ®oµn m¹i b¶n, ho¹t ®éng tõ n¨m 1972. Sau n¨m 1975 nhµ n­íc tr­ng mua vµ tæ chøc l¹i thµnh xÝ nghiÖp quèc doanh n¨m 1979 ®æi tªn thµnh xÝ nghiÖp thøc ¨n ch¨n nu«i T©n B×nh ho¹t ®éng theo c¬ chÕ bao cÊp, s¶n xuÊt n¨m cao nhÊt lµ 12.000 tÊn. ChuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, xÝ nghiÖp gÆp lóc khã kh¨n vÒ vèn, nguyªn liÖu, thÞ tr­êng, ph¶i mÊt mét thêi gian míi kh¾c phôc ®­îc. XÝ nghiÖp ®Çu t­ c¶i t¹o m¸y mãc, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, më nhiÒu ®¹i lý, t¨ng vèn kinh doanh lªn gÇn 3 tû ®ång. Khi nhµ n­íc chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸. XÝ nghiÖp ®¨ng ký víi bé n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm (nay lµ bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n), Bé tµi chÝnh ®ång ý. Bé tµi chÝnh ra quyÕt ®Þnh sè 879TC/Q§ - CPH ngµy 08/12/1993 cho phÐp xÝ nghiÖp thøc ¨n ch¨n nu«i VIFOCO thuéc bé n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp thùc phÈm lµm thÝ ®iÓm chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ quy ®Þnh cæ phÇn ho¸ nhµ n­íc ®Ó l¹i 20% tæng gi¸ trÞ doanh nghiÖp b¸n l¹i cho c¸n bé c«ng nh©n viªn vµ ng­êi h­u trÝ cña doanh nghiÖp 50%, b¸n ra ngoµi cho d©n 30%. Thêi gian tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ chËm, gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®· x¸c ®Þnh thay ®æi tõ 5,5 tû n¨m 1993 lªn 8 tû n¨m 1995 néi bé xÝ nghiÖp kh«ng nhÊt trÝ, mét sè c¸n bé c«ng nh©n ®æi ý, xin tõ chèi cæ phÇn ho¸ (cã c¶ chñ tÞch c«ng ®oµn). Nh­ng do quyÕt t©m cña l·nh ®¹o bé ®· quy tô ®­îc c¸n bé c«ng nh©n viªn tiÕp tôc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ vµ nhÊt trÝ thay ®æi cæ phÇn. Cæ phÇn nhµ n­íc gi÷ l¹i 30%, b¸n cho c¸n bé 50%, b¸n cho nh©n d©n chØ cßn 20%. §Õn ngµy 15/07/1995 , ®· b¸n hÕt cæ phiÕu (mçi cæ phiÕu mÖnh gi¸ lµ 100.000 ®ång) vµ nép tiÒn vµo kho b¹c nhµ n­íc. XÝ nghiÖp tiÕn hµnh §¹i héi cæ ®«ng theo nguyªn t¾c 3/4c mét ®¹i biÓu ®¹i diÖn cho gi¸ trÞ b»ng 1% gi¸ trÞ doanh nghiÖp, 1% gi¸ trÞ doanh nghiÖp b»ng mét phiÕu bÇu. Nh÷ng ng­êi mua Ýt ph¶i nhãm l¹i cho ®ñ 1% ®Ó cö mét ®¹i biÓu dù ®¹i héi cæ ®«ng. Ai n¾m gi÷ bao nhiªu phÇn tr¨m gi¸ trÞ doanh nghiÖp th× cã bÊy nhiªu phiÕu bÇu. §¹i héi cæ ®«ng th¶o luËn nhiÒu néi dung nh­ng träng t©m lµ th¶o luËn vµ nghÞ quyÕt vÒ ®iÒu lÖ c«ng ty; bÇu héi ®ång qu¶n trÞ vµ kiÓm so¸t viªn c«ng ty. kÕt qu¶ ®¹i héi cæ ®«ng ®· bÇu héi ®ång qu¶n trÞ gåm 7 thµnh viªn nhiÖm kú 3, mçi thµnh viªn cã cæ phiÕu b»ng 1% gi¸ trÞ doanh nghiÖp, bÇu 2 kiÓm so¸t viªn (1 ng­êi hiÓu biÕt chÝnh s¸ch vµ qu¶n trÞ kinh doanh, mét ng­êi am hiÓu kÕ to¸n thèng kª), Héi ®ång qu¶n trÞ cö gi¸m ®èc vµ phã gi¸m ®èc c«ng ty, nhiÖm kú ban gi¸m ®èc lµ 3 n¨m, c¬ së ho¹t ®éng cña c«ng ty lµ ®iÒu lÖ c«ng ty do ®¹i héi ®ång cæ ®«ng th«ng qua. C«ng ty tiÕn hµnh cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ ®¨ng ký kinh doanh. Sau 1 n¨m cæ phÇn ho¸ (7/1995 – 7/1996) c«ng ty cæ phÇn VIFOCO ®· ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n tr­íc khi cæ phÇn thÓ hiÖn qua c¸c chØ tiªu sau: - Doanh thu: 62 tû ®ång t¨ng 122,9% - L·i: 6,5 tû ®ång t¨ng 153% - Nép ng©n s¸ch: 3,5 tû ®ång t¨ng 118,39%. Ngoµi ra nhµ n­íc cßn thu ®­îc cæ tøc 6 th¸ng ®Çu n¨m 1995 lµ 469.992.600 ®ång. - Lao ®éng t¨ng tõ 84 ng­êi (trong ®ã 64 lµ biªn chÕ) lªn 153 ng­êi (trong ®ã 90 lµ biªn chÕ) - Thu nhËp b×nh qu©n ®¹t trªn 1.000.000 ®ång ng­êi/ th¸ng s¸u th¸ng cuèi n¨m1995 cæ tøc chia cho cæ ®«ng 3.3%/cæ phÇn/ th¸ng. Sau s¸u th¸ng míi cæ phÇn t¨ng gi¸ trÞ 8,57%. PhÇn II Thùc trang cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ë viÖt nam. I. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc: TÝnh ®Õn ngµy 31/05/2001 c¶ n­íc ®· cæ phÇn ho¸ ®­îc 631 doanh nghiÖp; giao b¸n ®­îc 52 doanh nghiÖp b»ng 11,5% tæng sè DNNN hiÖn cã. Trong sè ®ã cã 120 doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸ tr­íc n¨m 1999, 250 doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ trong n¨m 2000 vµ 5 th¸ng ®Çu n¨m 2001 cã 63 doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸. Trong sè DNNN ®­îc cæ phÇn ho¸, cã 60 doanh nghiÖp tr­íc khi cæ phÇn lµm ¨n thua lç. VÝ nh­ C«ng ty sø B¸t Trµng, n­íc m¾m Thanh H­¬ng, chÌ B¶o Léc, Du lÞch Tam §¶o. Trong sè c¸c DNNN ®· cæ phÇn ho¸, sè DNNN cã vèn nhµ n­íc d­íi 1 tû ®ång chiÕm 20,4% vµ lo¹i trªn 10 tû ®ång chiÕm 6,1%. HiÖn nay nhµ n­íc cã cæ phÇn á 367 doanh nghiÖp ®· cæ phÇn chiÕm 59,2%. Sè c«ng ty cæ phÇn nhµ n­íc n¾m trªn 50% vèn ®iÒu lÖ cã 49 ®¬n vÞ (8%), trong ®ã nhµ n­íc gi÷ vèn cao nhÊt (80%) ë c«ng ty cæ phÇn in vµ bao b× H¶i Phßng vµ Ýt nhÊt (4,9%) ë c«ng ty dÞch vô th­¬ng m¹i c«ng nghiÖp Hµ Néi. Trong c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸, h×nh thøc b¸n mét phÇn gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ h×nh thøc ®­îc lùa chän nhiÒu h¬n (42,48%) vµ h×nh thøc chuyÓn toµn bé DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn (nhµ n­íc kh«ng gi÷ l¹i cæ phÇn) lµ 31,52%. Thùc tÕ cho thÊy h×nh thøc b¸n mét phÇn gi¸ trÞ doanh nghiÖp råi míi huy ®éng thªm vèn ®­îc ng­êi lao ®éng vµ c¸c cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp lùa chän. V× h×nh thøc nµy ®¹t ®­îc tèt h¬n 2 môc tiªu: Huy ®éng vèn vµ t¹o ®éng lùc. H×nh thøc chuyÓn ®æi toµn bé DNNNthµnh c«ng ty cæ phÇn chñ yÕu lµ b¸n cæ phÇn cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp sau khi cæ phÇn cã hiÖu qu¶ h¬n. Theo kÕt qu¶ s¬ bé cña h¬n 200 c«ng ty cæ phÇn ho¹t ®éng trªn 1 n¨m cho thÊy doanh thu t¨ng 43%, lîi nhuËn t¨ng h¬n 100%, nép ng©n s¸ch nhµ n­íc t¨ng 18%, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng 5%, thu nhËp t¨ng 22%. Mét sè c«ng ty cæ phÇn cã thu nhËp t¨ng rÊt cao nh­: §¹i lý liªn hiÖp vËn t¶i chuyÓn tõ 16,6 tû ®ång t¨ng lªn 22,5 tû ®ång, c¬ ®iÖn l¹nh tõ 44,6 tû ®ång t¨ng lªn 196,5 tû ®ång, b«ng g¹ch tuyÕt tõ 55 tû ®ång lªn 86,6 tû ®ång. Mét sè ®Þa ph­¬ng tÝch cùc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ trong nh÷ng n¨m tr­íc ®©y nh­: Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Nam §Þnh, hiÖn nay ®Òu còng ®· ch÷ng l¹i. T¹i Hµ Néi, trong 2 n¨m 1998, 1999 ®· cæ phÇn ho¸ ®­îc 70 DNNN, nh­ng n¨m 2000 míi cæ phÇn ho¸ ®­îc 3 doanh nghiÖp, ch­a cã doanh nghiÖp nµo thùc hiÖn giao b¸n kho¸n kinh doanh, cho thuª. TØnh Nam §Þnh hÕt n¨m 1999 ®· thùc hiÖn chuyÓn 22 DNNN sang c«ng ty cæ phÇn nh­ng cuèi n¨m 1999 ®Õn th¸ng 12 - 2000 chØ thùc hiÖn ®­îc ë 2 doanh nghiÖp. Thµnh phè Hå ChÝ Minh nh÷ng n¨m tr­íc ®©y lµ ®Þa ph­¬ng ®i ®Çu trong tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ nh­ng hiÖn nay còng ®· ch÷ng l¹i, ®Õn hÕt th¸ng 12 - 2000 míi cæ phÇn ho¸ ®­îc 63 doanh nghiÖp trong ®ã 43 doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸ tõ n¨m 1999 trë vÒ tr­íc. II. Nh÷ng tån t¹i cÇn kh¾c phôc: 1. Nh÷ng khu«n khæ ph¸p lý cho cæ phÇn ho¸ cßn nhiÒu bÊt cËp: Cho ®Õn nay chóng ta ®· cã 4 NghÞ quyÕt cña Bé chÝnh trÞ vµ TW, hµng lo¹t quyÕt ®Þnh, chØ thÞ cña H§BT vµ thñ t­íng chÝnh phñ vÒ CPH , nh÷ng quyÕt ®Þnh ®èi víi DN sau cæ phÇn ho¸ vÉn ch­a râ rµng, ch­a cã v¨n b¶n ph¸p lý cao vÒ cæ phÇn ho¸ mµ míi chØ lµ nh÷ng quy ®Þnh d­îc söa ®æi bæ sung vµ th­êng th× cµng vÒ sau cµng cã lîi, cµng cã nhiÒu ­u ®·i. ChÝnh v× vËy c¸c doanh nghiÖp kh«ng muèn triÓn khai nhanh mµ chê ®îi ®Ó ®­îc h­íng ­u ®aÜ nhiÒu h¬n. XÐt riªng vÒ c¸c v¨n b¶n ph¸p lý quy ®Þnh vÒ cæ phÇn ho¸ ®· ®­îc ban hµnh còng cã nhiÒu vÊn ®Ò cÇn xem xÐt l¹i, vÝ dô: cã quy ®Þnh lµ ban gi¸m ®èc vµ kÕ to¸n tr­ëng chØ ®­îc mua cæ phÇn ­u ®·i gi¶m gi¸ 30% kh«ng v­ît qu¸ møc cæ phÇn b×nh qu©n ­u ®·i cña c¸c cæ ®«ng trong khi chÝnh doanh nhiÖp nµy l¹i lµ ®Çu tÇu trong viÖc vËn dông vµ thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ (CPH) t¹i doanh nghiÖp. Cßn quy ®Þnh b¸n cæ phÇn cho ng­êi lao ®éng còng kh«ng ®­îc cô thÓ ho¸, linh ho¹t tuú theo tõng nghµnh, tõng ®¬n vÞ dÉn ®Ðn t×nh tr¹ng cã n¬i ng­êi lao ®éng cã thu nhËp qu¸ thÊp, kh«ng cã tiÒn mua cæ phiÕu ­u ®·i, l¹i cã n¬i do vèn nhµ n­íc Ýt, cæ phÇn b¸n ra kh«ng ®ñ cho nhu cÇu ng­êi lao ®éng muèn tham gia CPH. 2. C«ng t¸c chuÈn bÞ, c«ng t¸c chØ ®¹o CPH tiÕn hµnh chËm ch¹p vµ kh«ng tÝch cùc. CPH lµ c«ng viÖc míi mÎ vµ phøc t¹p, do vËy ®ßi hái cã sù chuÈn bÞ kü cµng c¶ vÒ c«ng t¸c t­ t­ëng lÉn vÒ c«ng t¸c tæ chøc, song thùc tÕ c¶ hai c«ng t¸c nµy tiÕn hµnh chËm vµ thiÕu hiÖu qu¶. 2.1. C«ng t¸c t­ t­ëng Do kh«ng ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn nªn nhiÒu DN (gåm c¶ l·nh ®¹o vµ ng­êi lao ®éng) còng nh­ nhiÒu cÊp qu¶n lý vÉn ng¹i CPH, sî CPH cho r»ng CPH sÏ mÊt ®i nhiÒu quyÒn lîi. Bé, tæng cuc, tæng c«ng ty hay ®Þa ph­¬ng th× sî kh«ng cßn g× ®Ó qu¶n lý, gi¸m ®èc sî mÊt quyÒn , mÊt xe, mÊt nhËu nhÑt, c«ng nh©n viªn kÐm cái th× sî mÊt viÖc lµm, mÊt chÕ ®é. ë mét khÝa c¹nh kh¸c trong khi chñ tr­¬ng ®æi míi DNNN ch­a d­îc qu¸n triÖt s©u s¾c th× ë c¸c ngµnh,c¸c cÊp, ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c DNNN vµ c¸c doanh nghiÖp ®· CPH, nhÊt lµ c¸c tæ chøc tÝn dông, ng©n hµng. Còng tõ sù ph©n biÖt ®èi xö nµy mµ viÖc t×m ®èi t¸c liªn doanh, liªn kÕt gi÷a c¸c c«ng ty cæ phÇn còng gÆp khã kh¨n, g©y trë ng¹i cho c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn. Râ rµng lµ khi ®Êt n­íc vÉn ®ãng vai trß lµ “bµ ®ì” cho c¸c DNNN, khi mét s©n ch¬i chung mµ c¸c DNNN vÉn ®­îc ­u ®·i nhiÒu h¬n, lµm ¨n thua lç vÉn ®­îc nhµ n­íc ®­a tay ra cøu b»ng c¸c kho¶n vèn vay kh«ng ph¶i tr¶ l·i, bï lç tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ c¸c ­u ®·i kh¸c th× doanh nghiÖp CPH sÏ thÊy thiÖt thßi vµ ®iÒu nµy t¸c ®éng lín ®Õn t©m lý cña c¸c doanh nghiÖp chuÈn bÞ b­íc vµo CPH. 2.2. C«ng t¸c tæ chøc. Trong mét thêi gian dµi, viÖc tæ chøc ®iÒu hµnh CPH d­îc tiÕn hµnh mét c¸ch rêi r¹c, bÞ ®éng. Ban ®æi míi DNNN kh«ng chñ ®éng giao chØ tiªu vµ chØ ®¹o s¸t sao thùc hiÖn mµ vÇn ngåi chê ®îi cho c¸c c«ng ty tù nguyÖn ®¨ng ký. Trong khi ®ã nhiÒu v­íng m¾c vÒ t­ t­ëng ch­a ®­îc gi¶i quyÕt nªn cã sù chÇn chõ, do dù cña c¸c c«ng ty ®· dÉn ®Õn sù chËm trÔ ®¸ng kÓ.CPH víi hµng lo¹t c¸c b­íc ®i phøc t¹p nh­: X¸c ®Þnh lo¹i doanh nghiÖp ®­a vµo diÖn CPH, gi¶i quyÕt t×nh h×nh c«ng nî cña c¸c doanh nghiÖp, ®Þnh gi¸ tµi s¶n doanh nghiÖp, ®ßi hái sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c bé kÕ ho¹ch ®Çu t­, Bé tµi chÝnh, Bé lao ®éng th­¬ng binh x· héi, víi ban ®æi míi DNNN. Xong b¶n th©n ban ®æi míi DNNN nhµ n­íc ch­a ho¹t ®éng chuyªn tr¸ch, c¸n bé phÇn lín lµm kiªm nhiÖm, ch­a dµnh nhiÒu thêi gian vµ trÝ tuÖ cho c«ng viÖc, l¹i ch­a ®ñ tr×nh ®é ®Ó gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p, t­ vÊn cho doanh nghiÖp vÒ c¸c ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh, thùc hiÖn c¸c thñ tôc CPH mét c¸ch nhanh gän vµ hiÖu qu¶. 3. Nh÷ng v­íng m¾c ®èi víi ng­êi lao ®éng. Thùc hiÖn CPH doanh nghiÖp lµ doanh nghiÖp thùc hiÖn b­íc chuyÓn m×nh mang tÝnh b­íc ngoÆt vÒ qu¶n lý. §iÒu nµy t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ng­êi lao ®éng, ch­a nãi ®Õn nhiÒu ng­êi bÞ “ gi¶m biªn chÕ “ mµ ngay ®èi víi ng­êi lao ®éng cßn ë l¹i doanh nghiÖp ( kh«ng tÝnh ®Õn thu nhËp cña hä ), c¸c quyÒn lîi kh¸c cña hä sÏ kh«ng cßn nh­ tr­íc. Lîi nhuËn sau thuÕ cña doanh nghiÖp tr­íc ®©y chia lµm 3 quü: quü ph¸t triÓn s¶n xuÊt, quü phóc lîi, quü khen th­ëng, giê ®©y tr­íc khi chia lµm ba quü ph¶i thanh to¸n cæ tøc cho c¸c cæ ®«ng v× vËy c¸c quü trªn ®Òu gi¶m. NhiÒu quyÒn lîi vÒ häc hµnh, trau dåi kiÕn thøc, tham quan nghØ m¸t ®Òu bÞ h¹n chÕ mét c¸ch tèi ®a. Mét vÊn ®Ò quan träng n÷a lµ c¸n bé, c«ng nh©n viªn chøc nhiÒu n¨m lµm viÖc trong biªn chÕ nhµ n­íc, cã ng¹ch bËc vµ nhiÒu quyÒn lîi chÝnh trÞ kh¸c, khi chuyÓn sang cæ phÇn ho¸ c¸c quyÒn lîi nµy sÏ ra sao? Trong tr­êng hîp mÊt viÖc khi DNNN CPH th× c¸c chÕ ®é chÝnh s¸ch ®èi víi hä thÕ nµo? VÉn lµ mét c©u hái cßn ®Ó ngá. PhÇn III Mét sè gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh CPH c¸c DNNN ë viÖt nam. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c«ng ty cæ phÇn ë viÖt nam tiÕn hµnh trong bèi c¶nh ®Êt n­íc ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ phi nhµ n­íc nãi chung cßn bÐ nhá, ®ang ë trong giai ®o¹n ®Çu cña sù ph¸t triÓn, ch­a ph¸t huy ®­îc tiÒm n¨ng vÒ vèn, lao ®éng, c«ng nghÖ. §èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· cã nhiÒu biÕn dæi ®a sè c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· thùc hiÖn chÕ ®é hîp t¸c kinh doanh, chñ ®éng t×m vèn, vËt t­, lao ®éng, kÓ c¶ lao ®éng kü thuËt vµ chuyªn gia theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng, kh«ng tr«ng chê û l¹i vµo cÊp trªn vµo nhµ n­íc. NhiÒu doanh nghiÖp ®· cã biÖn ph¸p tÝch cùc tæ chøc l¹i s¶n xuÊt kinh doanh, ®æi míi thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, bè trÝ l¹i bé m¸y qu¶n lý theo ph­¬ng h­íng gän nhÑ cã hiÖu qu¶, b­íc ®Çu tiÕp cËn vµ thÝch nghi víi c¬ chÕ thÞ tr­êng, chÊp nhËn c¹nh tranh. V× thÕ nhiÒu DNNN ®· ®øng v÷ng, b¾t ®Çu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. MÆc dï cã nhiÒu ®æi míi quan träng, cã nhiÒu b­íc tiÕn ®¸ng kÓ trong nhiÒu lÜnh vùc nh­ng hiÖn t¹i hÖ thèng DNNN vÉn gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n. Thùc tiÔn ®ßi hái ph¶i ®æi míi c¨n b¶n DNNN nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi. Xin nªu mét sè biÖn ph¸p ®Ó ®Èy m¹nh CPH vµ c¬ chÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng ty cæ phÇn ho¸ ho¹t ®éng. 1. Nhµ n­íc ban hµnh ®ång bé vµ hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p luËt. Trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, víi t­ c¸ch lµ c¬ quan quyÒn lùc ®¹i diÖn cho lîi Ých cña nh©n d©n vµ lµ ng­êi chñ së h÷u ®èi v¬Ý mét phÇn kh«ng nhá t­ liÖu s¶n xuÊt cña ®Êt n­íc, nhµ n­íc cÇn ph¶i ®Ò cao vai trß qu¶n lý cña m×nh ®èi víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ nhµ n­íc cÇn ph¶i ban hµnh ®ång bé hÖ thèng ph¸p luËt lµm c¨n cø ph¸p lý cho viÖc x¾p tæ chøc l¹i viÖc qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp trong m«i tr­êng kinh doanh míi. §ång thêi ph¸p luËt cÇn ®­a ra c¸c quy ®Þnh râ rµng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng yªu cÇu ph¶i cã mét lo¹i v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ tù do c¹nh tranh ph¸ s¶n, ng¨n ngõa ®éc quyÒn, chèng tÖ n¹n x· héi vµ c¸c hËu qu¶ kh¸c cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Mét thùc tÕ ®ang diÔn ra ®Æc biÖt nghiªm träng lµ nhiÒu c«ng ty ë mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®ang bÞ lîi dông t×nh h×nh phøc t¹p ®Ó lµm ¨n phi ph¸p. Do ®ã cÇn khÈn tr­¬ng nghiªn cøu ban hµnh vµ hoµn chØnh nhiÒu v¨n b¶n chèng lµm ¨n gian lËn, lõa ®¶o, t¹o ra m«i tr­êng ph¸p lý v÷ng ch¾c, ®¶m b¶o s¶n xuÊt kinh doanh tù do vµ c¹nh tranh b×nh ®¼ng. HiÖn nay, nhiÒu v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan ®Õn sù ra ®êi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty cæ phÇn ë ViÖt Nam cßn thiÕu ®ång bé. MÆc dï ®Õn nay ®· cã luËt doanh nghiÖp, luËt ph¸ s¶n, ngoµi ra luËt th­¬ng m¹i, luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc ®· ®­îc th«ng qua, nh­ng viÖc söa ®æi, bæ sung ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy liªn quan ®Õn c¸c luËt cßn chËm. 2. T¹o lËp mét m«i tr­êng thuËn lîi cho viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c«ng ty cæ phÇn. 2.1. æn ®Þnh tiÒn tÖ, gi¶m tèc ®é l¹m ph¸t lµ ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt. TiÒn tÖ æn ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn quan träng cho sù ra ®êi cña c«ng ty cæ phÇn, tiÒn tÖ lµ yÕu tè t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tiÒn tÖ lµ vËt ngang gi¸ chung, cã vai trß nèi liÒn tÊt c¶ c¸c lo¹i thÞ tr­êng vµ nã chØ ph¸t huy ®­îc chøc n¨ng khi cã sù æn ®Þnh tiÒn tÖ. Sù æn ®Þnh tiÒn tÖ sÏ thóc ®Èy sù ra ®êi c¸c doanh nghiÖp míi trong ®ã cã c¸c c«ng ty cæ phÇn. Khi luËt nhµ n­íc míi ra ®êi cã nghÜa lµ mét khèi l­îng tiÒn tÖ trong x· héi ®­îc di chuyÓn vµo s¶n xuÊt kinh doanh tõ ®ã h¹n chÕ ®­îc nhiÒu c¬n sèt gi¸ c¶. V× thÕ cÇn cã nhiÒu chÝnh s¸ch kinh tÐ vÜ m« t¹o ®iÒu kiÖn æn ®Þnh tiÒn tÖ, kÝch thÝch tiÕt kiÖm vµ chuyÓn tiÒn tiÕt kiÖm vµo ho¹t ®éng ®Çu t­. VÒ thùc chÊt ng­êi mua cæ phiÕu lµ ®Çu t­ tµi chÝnh víi môc ®Ých lîi nhuËn cao h¬n vµ ®Òu cã yªu cÇu chung lµ ph¶i an toµn trong kho¶n ®Çu t­ ®ã. NÕu l¹m ph¸t hä sÏ kh«ng sÉn sµng mua cæ phiÕu cña c«ng ty cæ phÇn. L¹m ph¸t cao cßn h¹n chÕ kh¶ n¨ng ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cña doanh nghiÖp v× lîi tøc cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cao doanh nghiÖp kh«ng chÞu næi do ®ã l¹m ph¸t thÊp sÏ thóc ®Èy nhanh sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng vèn trong n­íc. §ång thêi nã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu vµ c¶ nh÷ng ng­êi ®Çu t­ lÜnh vùc nµy. 2.2. H×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó t¸c ®éng tÝch cùc gãp vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn c«ng ty cæ phÇn. Khi chÊp nhËn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn khu vùc t­ nh©n ®­îc më réng, luËt doanh nghiÖp ®­îc ban hµnh. Theo luËt nµy c«ng ty cæ phÇn ®­îc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu lµ nh÷ng mÆt hµng cung cÊp cho thÞ tr­êng chøng kho¸n, nÒn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc tæ chøc th× viÖc mua b¸n chøng kho¸n ®­îc dÔ dµng sÏ ®­a vèn vµo s¶n xuÊt tèt h¬n. ThÞ tr­êng chøng kho¸n vµ c«ng ty cæ phÇn cã t¸c dông hç trî tÝch cùc cho nhau, thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ “ chî trao ®æi hµng ho¸ cæ phÇn “ cho c«ng ty cæ phÇn. C«ng ty cæ phÇn lµ tiÒn ®Ò ®¸p øng hµng ho¸ cæ phÇn cho yªu cÇu cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ®iÒu tiÕt viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu, thÞ tr­êng chøng kho¸n sÏ lµ n¬i b¶o ®¶m an toµn cho c¸c nhµ ®Çu t­ b»ng c¸ch xem xÐt, ®¸nh gi¸ c¸c lo¹i cæ phiÕu tr­íc khi cho phÐp ®em ra mua b¸n. Nã cßn h­íng c¸c ®Þa vÞ kinh tÕ ®Çu t­ vµo c¸c nghµnh hay c¸c lÜnh vùc ®­îc khuuyÕn khÝch, còng nh­ thóc ®Èy ch­¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ cña nhµ n­íc b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu cña nhiÒu ®Þa vÞ ®· ®­îc ®¸nh gi¸ t­¬ng ®èi chÝnh x¸c. Nh­ vËy qua thÞ tr­êng chøng kho¸n ng­êi d©n cã ®iÒu kiÖn ®­îc th«ng tin ®Çy ®ñ h¬n ®Ó x¸c ®Þnh c«ng ty cæ phÇn hay doanh nghiÖp CPH lµm ¨n lµnh m¹nh, cã hiÖu qu¶ ®Ó cã lßng ham muèn tÝch cùc tham gia mua cæ phiÕu gãp vèn vµo s¶n xuÊt kinh doanh cho yªu cÇu Ých n­íc lîi nhµ. Víi sù n¨ng ®éng nh­ vËy cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ngµy 11/07/1998 ChÝnh phñ ®· ban hµnh N§ sè 48/1998/N§ - CPH vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ Q§ sè 127/1998/TTg cïng ngµy 11/07/1998 cho phÐp thµnh lËp hai trung t©m chøng kho¸n t¹i Hµ Néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. §©y lµ c¬ së ph¸p lý ®Çu tiªn cña ho¹t ®éng thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam, ®ã lµ m«i tr­êng thuËn lîi t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc CPH DNNN vµ ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty cæ phÇn. 3. T¹o ra “s©n ch¬i” b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ c«ng ty cæ phÇn vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng kinh doanh. Bëi v× chÝnh s¸ch ®æi míi doanh nghiÖp nhµ n­íc khÊu hao thÊp vay vèn ng©n hµng nhµ n­íc dÔ h¬n. Së dÜ cã ®iÒu ®ã lµ c¸c doanh nghiÖp nµy cßn cã tr¸ch nhiÖm v« h¹n cã g× nhµ n­íc chÞu. MÆc dï nghÞ ®Þnh sè 28/CPH ban hµnh ®· quy ®Þnh doanh nghiÖp sau khi chuyÓn thµnh CPH vÉn ®­îc vay vèn t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cña nhµ n­íc nh­ c¸c DNNN. Song quyÕt ®Þnh hÇu nh­ kh«ng kh¶ thi nã chØ khÝch lÖ tinh thÇn c¸c doanh nghiÖp CPH mµ th«i, c¸c ng©n hµng tõ chèi cho vay. Nh÷ng ng­êi lao ®éng, kÓ c¶ gi¸m ®èc c¸c DNNN cho r»ng lµm viÖc cho c¸c doanh nghiÖp nµy æn ®Þnh h¬n, gi¸m ®èc kh«ng bÞ c¸ch chøc nÕu lµm ¨n thua lç, cßn c«ng ty cæ phÇn th× ng­îc l¹i ng­êi lao ®éng lo r»ng cuéc sèng cña hä vµ gia ®×nh cã ®­îc ®¶m b¶o hay kh«ng vµ hä sî mÊt viÖc lµm. H¬n n÷a toµn bé lîi nhuËn DNNN lµm ra ®Òu ®­îc ®Ó l¹i. sau khi trÝch 35% lµm quü ph¸t triÓn s¶n xuÊt, cßn l¹i tíi 65% chia cho hai quü khen th­ëng vµ phóc lîi. Râ rµng lµ kh«ng cÇn gãp vèn mua cæ phiÕu, ng­êi lao ®éng vÉn ®­îc chia 65% l·i rßng. Do ®ã ®Ó thóc ®Èy tiÕn tr×nh CPH DNNN cÇn t¹o ra sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c khu vùc kinh tÕ, gi÷a ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, xo¸ bá bao cÊp cho kinh tÕ quèc doanh. 4. Nhµ n­íc cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch hç trî vÒ tµi chÝnh nh­ miÔn thuÕ lîi tøc, thuÕ thu nhËp trong thêi gian ®Çu cña doanh nghiÖp cæ phÇn dÎ kÝch thÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Ó tham gia mua cæ phiÕu. Theo ®iÒu 13 N§ 44/1998/N§ - CP vÒ chuyÓn DNNN thµnh CPH khi cæ phÇn ho¸ DNNN ®­îc h­ëng 6 ­u ®·i chÝnh: - DNNN chyÓn thµnh CPH lµ h×nh thøc ®Çu t­ míi, ®­îc h­ëng ­u ®·i theo N§ cña luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. NÕu kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn trªn th× ®­îc gi¶m 50% thuÕ lîi tøc trong hai n¨m liªn tiÕp tõ sau khi chuyÓn sang ho¹t ®éng theo luËt doanh nghiÖp. - §­îc miÔn thuÕ t­íc b¹ ®èi víi viÖc chuyÓn nh­îng tµi s¶n thuéc quyÒn qu¶n lý vµ sö dông cña DNNN CPH thµnh së h÷u cña c«ng ty cæ phÇn. - §­îc tiÕp tôc vay vèn t¹i ng©n hµng th­¬ng m¹i, c«ng ty tµi chÝnh. - §­îc tiÕp tôc xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ theo c¸c chÕ ®é quy ®Þnh hiÖn hµnh ®èi víi DNNN tr­íc khi CPH. - §­îc duy tr× vµ ph¸t triÓn phóc lîi d­íi d¹ng hiÖn vËt. - C¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ, hîp lý vµ cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh chuyÓn DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn ®­îc trõ vµo tiÒn b¸n cæ phÇn thuéc vèn nhµ n­íc theo møc quy ®Þnh cña bé tµi chÝnh. Thùc tÕ tiÕn hµnh CPH DNNN cho thÊy ­u tiªn trªn lµ hîp lý vµ phï hîp víi thùc tiÔn cña c«ng t¸c CPH vµ ®­îc sù ®ång t×nh cña c¸c doanh nghiÖp. 5. Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch gióp ®ì ®Ó c«ng nh©n viªn chøc cã kh¶ n¨ng mua cæ phiÕu ë c¸c doanh nghiÖp tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. Nhµ n­íc cho c«ng nh©n viªn chøc vay tÝn dông víi l·i suÊt thÊp, thêi h¹n dµi, t­¬ng tù nh­ nhµ n­íc cho n«ng d©n vay vèn ®Ó s¶n xuÊt. §©y lµ kinh nghiÖm tèt mµ mét sè n­íc ®· thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh CPH DNNN. §èi víi ng­êi lao ®éng th× hai vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m lo ng¹i khi CPH lµ viÖc lµm vµ thu nhËp. Khi DNNN chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn råi hä cã bÞ th¶i håi kh«ng? Thu nhËp trong c«ng ty cæ phÇn cã b»ng hoÆc cao h¬n trong DNNN kh«ng? VÒ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp CPH, ®iÒu 14 N§ 44/1998/N§-CP quyÕt ®Þnh ®­îc h­ëng nhiÒu ­u ®·i sau: - §­îc nhµ n­íc b¸n víi gi¸ ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp tuú theo n¨m c«ng t¸c cña tõng ng­êi. Mçi n¨m lµm viÖc cho nhµ n­íc ®­îc tèi ®a mua 10 cæ phÇn víi møc gi¸ gi¶m 30% so víi ®èi t­îng kh¸c. - Tæng gi¸ trÞ ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng kh«ng qu¸ 20% gi¸ trÞ vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. - Ng­êi lao ®éng nghÌo trong doanh nghiÖp ®­îc mua cæ phÇn theo gi¸ ­u ®·i th× ®­îc hoµn tr¶ trong 3 n¨m ®Çu ®Ó h­ëng cæ tøc vµ tr¶ dÇn tèi ®a trong 10 n¨m kh«ng chÞu l·i suÊt. Sè cæ phÇn mua tr¶ dÇn dµnh cho ng­êi lao ®éng nghÌo kh«ng v­ît qu¸ 20% tæng sè cæ phÇn nhµ n­íc b¸n theo gi¸ ­u ®·i quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 ®iÒu nµy. Ng­êi së h÷u cæ phÇn ph¶i tr¶ dÇn kh«ng ®­îc chuyÓn nh­îng khi ch­a tr¶ hÕt tiÒn cho nhµ n­íc. - Doanh nghiÖp sau 12 th¸ng kÓ tõ khi DNNN chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn, nÕu do nhu cÇu tæ chøc l¹i ho¹t ®éng kinh doanh thay ®æi c«ng nghÖ dÉn ®Õn ng­êi lao ®éng mÊt viÖc lµm th× chÝnh s¸ch ®èi víi ng­êi lao ®éng nµy ®­îc gi¶i quyÕt theo quyÕt ®Þnh thùc hµnh cña chÝnh phñ. 6. C¸c doanh nghiÖp ®õng xem cæ phÇn ho¸ lµ c­ìng Ðp. Nh×n vµo thùc tr¹ng cæ phÇn ho¸ hiÖn nay, n¨m 2000 míi CPH 250 doanh nghiÖp. VÊn ®Ò lµ ë chç nhiÒu doanh nghiÖp ®­îc chØ ®Þnh CPH th­êng tá ra kh«ng “mÆn mµ“ víi c«ng t¸c nµy, c¸n bé l·nh ®¹o vµ ng­êi lao ®éng kh«ng muèn hoÆc ch­a muèn CPH. Bëi v× tiªu chÝ ®¸nh gi¸ ph©n lo¹i doanh nghiÖp còng nh­ ®¸nh gi¸ th¸ng l­¬ng cña c¸n bé l·nh ®aä chÞu ¶nh h­ëng kh«ng nhá cña doanh thu s¶n l­¬ng, møc nép ng©n s¸ch cña c«ng ty nªn nhiÒu l·nh ®¹o doanh nghiÖp kh«ng muèn “tù giÕt m×nh“ b»ng cæ phÇn ho¸. HiÖn nay chØ cã 3 ®èi t­îng “thÝch“ CPH ®ã lµ c¸c doanh nghiÖp ®ang ¨n nªn lµm ra b»ng chÝnh søc lùc cña m×nh mµ kh«ng cÇn dùa vµo “bÇu s÷a“ cña nhµ n­íc th× viÖc CPH doanh nghiÖp d­îc ng­êi lao ®éng vµ gi¸m ®èc ñng hé v× ®©y lµ ®éng lùc thóc ®Èy hiÖu qu¶ kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp mµ gi¸m ®èc chuÈn bÞ ®Õn tuæi vÒ h­u, viÖc “thÝch“ CPH ®­îc xem nh­ lµ mét b­íc ®Öm ®Ó hä duy tr× lîi Ých cña m×nh. Vµ c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÝch chÞu sù qu¶n lý cña c¸c c¬ quan chñ qu¶n. Nh­ vËy nhiÒu doanh nghiÖp mong ®­îc CPH th× phÇn lín l¹i kh«ng trïng víi c¸c doanh nghiÖp mµ c¸c cÊp chñ qu¶n muèn. §èi víi sè doanh nghiÖp ¨n nªn lµm ra th× c¸c c¬ quan chñ qu¶n kh«ng muèn tù chÆt tay ch©n cña m×nh. §èi víi doanh nghiÖp hiÖu qu¶ thÊp th× c«ng t¸c CPH gÆp khã kh¨n. Xem ra CPH cßn gÆp nhiÒu trë ng¹i nÕu c¸c DNNN thuéc diÖn CPH kh«ng cñng cè l¹i ý chÝ CPH cña m×nh. 7. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c: 7.1. §Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn ®Ó nh©n d©n, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng lµm cho hä hiÓu râ môc tiªu CPH lµ gióp hä cã c¬ héi lµm chñ doanh nghiÖp th«ng qua viÖc mua cæ phÇn. 7.2. N©ng tæng gi¸ trÞ ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng ë nh÷ng DNNN cã vèn nhµ n­íc nhá, sè l­îng lao ®éng lín ®Ó ®¶m b¶o ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng theo quy ®Þnh. 7.3. C¸c chÝnh s¸ch gi¶i quyÕt lao ®éng ®· d­ tr­íc vµ sau CPH nh­: khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng tù nguyÖn th«i viÖc, khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c trung t©m ®µo t¹o vµ tuyÓn dông l¹i lao ®éng ®· d­. Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî cho c¸c ho¹t ®éng nµy. 7.4. Thay ®æi c¸c tiªu chÝ vÒ l­¬ng th­ëng ®èi víi ng­êi l·nh ®¹o, c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp còng nh­ chÝnh s¸ch ph©n bæ quü l­¬ng, quü phóc lîi. 7.5. Më réng chñ tr­¬ng huy ®éng vèn trong toµn x· héi, bao gåm c¶ c¸c nhµ ®Çu t­ trong ngoµi n­íc, nh÷ng ng­êi cã kh¶ n¨ng gãp vèn vµ n¨ng lùc qu¶n lý víi nh÷ng doanh nghiÖp mµ nhµ n­íc kh«ng nªn khèng chÕ sè l­îng cæ phÇn cña c¸c ph¸p nh©n, c¸ nh©n. 7.6. ViÖc ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp cÇn chi tiÕt vµ cô thÓ h¬n dùa trªn nguyªn t¾c thÞ tr­êng. Thñ tôc ®Þnh gi¸ cÇn gän nhÑ vµ c¸c tiªu chÝ râ rµng, kh¸ch quan, tr¸nh t×nh tr¹ng ¸p ®Æt theo ý kiÕn chñ quan cña c¸c chuyªn gia ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp.Muèn vËy cÇn cã chÝnh s¸ch c«ng khai tµi chÝnh doanh nghiÖp, cã hÖ thèng h¹ch to¸n kÕ to¸n theo th«ng lÖ quèc tÕ ®Ó ®¶m b¶o tÝnh minh b¹ch, râ rµng trong c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp. 7.7. Cã chÝnh s¸ch yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp CPH b¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh ®Ó lµm c¬ së ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ CPH vµ t¹o lßng tin cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c. 7.8. Cuèi cïng cÇn cã chÝnh s¸ch vµ ch­¬ng tr×nh trong viÖc sö dông tiÒn b¸n cæ phÇn tr¸nh ®Ó l·ng phÝ vèn “chÕt“ t¹i kho b¹c v× theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, tiÒn b¸n cæ phÇn cña nhµ n­íc khi thùc hiÖn CPH ®­îc nép ®Çy ®ñ vµo kho b¹c nhµ n­íc n¬i doanh nghiÖp ®ãng trô së chÝnh. C«ng ty cæ phÇn kh«ng ®­îc sö dông sè tiÒn nµy vµo bÊt cø viÖc g×, g©y nªn t×nh tr¹ng vèn “ chÕt “ t¹i kho b¹c. QuyÕt §Þnh sè 177/1999/Q§ - TTg ngµy 30/08/1999 ®· h­íng dÉn cô thÓ vÒ sö dông cô thÓ nguån thu nµy, nhê vËy mét sè vÊn ®Ò nh­ lao ®éng d­ thõa, ®µo t¹o,®· b­íc ®Çu ®­îc gi¶i quyÕt. KÕt LuËn Cæ phÇn ho¸ DNNN lµ mét gi¶i ph¸p quan träng trong qu¸ tr×nh ®æi míi vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, ®Æc biÖt lµ khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc. Thùc hiÖn ®iÒu Êy ngay tõ ®Çu thËp kû 90 §¶ng ta ®· chñ tr­¬ng CPH thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn. Tõ khi NghÞ ®Þnh 28/CP ra ®êi qu¸ tr×nh CPH ®­îc tiÕn hµnh b×nh th­êng, tuy nhiªn cho ®Õn nay vÉn cßn nhiÒu v­íng m¾c lµm chËm tiÕn tr×nh CPH. Nh»m môc ®Ých t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh CPH c¸c DNNN, tiÓu luËn ®· thùc hiÖn c¸c néi dung sau: PhÇn I Lý luËn chung vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc 1. C¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n 2. Néi dung chñ tr­¬ng vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc t¹i viÖt nam 3. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc mét ®éng lùc ph¸t triÓn kinh doanh 4. Kinh nghiÖm cña c¸c DN ®iÓn h×nh trong vµ ngoµi n­íc vÒ CPH DNNN PhÇn II: Thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam 1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc 2. Nh÷ng tån t¹i cÇn sím kh¾c phôc PhÇn III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc t¹i viÖt nam. 1. Nhµ n­íc ban hµnh ®ång bé vµ hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p luËt. 2. T¹o lËp m«i tr­êng thuËn lîi cho viÖc hoµn thµnh vµ ph¸t triÓn c«ng ty cæ phÇn. 3. T¹o ra s©n ch¬i b×nh ®¼ng gi÷a doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ c«ng ty cæ phÇn vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng kinh doanh. 4. Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî vÒ tµi chÝnh. 5. Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch ®Ó gióp ®ì viªn chøc cã kh¶ n¨ng mua cæ phÇn ë c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. 6. C¸c doanh nghiÖp ®õng xem cæ phÇn ho¸ lµ c­ìng Ðp. 7. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c. Trong ph¹m vi tiÓu luËn, v× thêi gian nghiªn cøu h¹n chÕ , h¬n n÷a néi dung cña ®Ò tµi lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng ®­îc §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®Æc biÖt quan t©m. Do vËy, bµi viÕt cña em sÏ kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt. Mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn tõ c¸c thÇy, c¸c c« vµ c¸c b¹n ®Ó bµi viÕt cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n./.