Việt Nam trong xu thế hội nhập dưới con mắt triết học

ay nh÷ng n­íc cã tiÒm n¨ng vµ thÞ tr­êng lín nh­ Trung Quèc, Nga, Ên §é, Mü…vµ c¶ mét sè n­íc vèn khÐp kÝn, theo m« h×nh tù cung tù cÊp còng dÇn dÇn më cöa, tõng b­íc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. MÆt kh¸c céng ®ång thÕ giíi ®ang ®øng tr­íc nh÷ng vÊn ®Ò toµn cÇu mµ kh«ng mét quèc gia riªng lÎ nµo cã thÓ tù gi¶i quyÕt nÕu kh«ng cã sù hîp t¸c ®a ph­¬ng nh­: b¶o vÖ m«i tr­êng, h¹n chÕ sù bïng næ d©n sè, ®Èy lïi dÞch bÖnh hiÓm nghÌo, chèng téi ph¹m quèc tÕ… Tuy nhiªn trong xu thÕ ®ã, c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, ®øng ®Çu lµ Mü, do cã ­u thÕ vÒ thÞ tr­êng, n¾m ®­îc tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ, cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao, ®· ra søc thao tóng, chi phèi thÞ tr­êng thÕ giíi, ¸p ®Æt ®iÒu kiÖn víi nh÷ng n­íc chËm ph¸t triÓn h¬n, thËm chÝ dïng nhiÒu biÖn ph¸p th« b¹o nh­ bao v©y cÊm vËn, trõng ph¹t, lµm thiÖt h¹i lîi Ých cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ chËm ph¸t triÓn. Tr­íc t×nh h×nh ®ã c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· tõng b­íc tËp hîp nhau l¹i, ®Êu tranh chèng chÝnh s¸ch t¨ng c­êng quyÒn ¸p ®Æt cña Mü ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh v× mét trËt tù kinh tÕ b×nh ®¼ng, c«ng b»ng. ë khu vùc §«ng Nam ¸®· diÔn ra nhiÒu biÕn ®æi s©u s¾c. MÆc dï tr¶i qua cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ – tµi chÝnh trÇm träng trong thêi gian 1997 -1998, song vÉn lµ khu vùc cã nhiÒu tiÒm n¨ng do vÞ trÝ ®Þa lý chÝnh trÞ vµ ®Þa lý kinh tÕ cña m×nh, dung l­îng thÞ tr­êng lín, tµi nguyªn phong phó, lao ®éng dåi dµo, ®­îc ®µo t¹o tèt, cã quan hÖ quèc tÕ réng r·i. Toµn bé t×nh h×nh trªn ®em l¹i nhiÒu thuËn lîi to lín, ®ång thêi còng ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc gay g¾t ®èi víi n­íc ta trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n­íc nãi chung vµ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nãi riªng. Héi nhËp kinh tÕ víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ThÕ giíi ë vµo thêi ®iÓm chuyÓn giao gi÷a hai thÕ kû ®ang chøng kiÕn nh÷ng ®æi thay s©u s¾c trªn tÊt c¶ mäi lÜnh vùc, tõ s¶n xuÊt vËt chÊt ®Õn ®êi sèng tinh thÇn x· héi. Toµn cÇu ho¸ næi lªn nh­ mét trong nh÷ng xu h­íng chñ ®¹o chi phèi hÖ thèng quan hÖ quèc tÕ hiÖn ®¹i. XÐt trªn ph­¬ng diÖn s¶n xuÊt vËt chÊt x· héi, mét giai ®o¹n míi cña lÞch sö nh©n lo¹i ®ang tõng b­íc qu¸ ®é tõ xÉ héi g¾n víi nÒn v¨n minh c«ng nghiÖp lªn nÊc thang ph¸t triÓn cao h¬n. NÊc thang ph¸t triÓn nµy ®­îc ®Æc tr­ng bëi c«ng nghÖ vµ c¬ cÊu kinh tÕ míi – kinh tÕ tri thøc, trªn c¬ së ¸p dông réng r·i c¸c thµnh tùu khoa häc – c«ng nghÖ tiªn tiÕn, c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn tin hiÖn ®¹i vµ m¸y tÝnh. Nh×n mét c¸ch tæng qu¸t, toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh phæ biÕn theo h­íng nhÊt thÓ ho¸ trªn ph¹m vi toµn cÇu nh÷ng gi¸ trÞ, tri thøc, nh÷ng ho¹t ®éng, nh÷ng m« h×nh – cÊu tróc trong lÜnh vùc kinh tÕ vµ c¶ khoa häc, kü thuËt. Trong ®ã c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn tham gia víi ®éng lùc c¬ b¶n lµ nh»m më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu, t¹o mèi liªn kÕt th­¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia, c¸c khu vùc víi nhiÒu h×nh thøc phong phó, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Vµ cho ®Õn nay, mét sè c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn ®· ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn bé v­ît bËc vÝ nh­ : ë khu vùc §«ng Nam ¸ cã Th¸i Lan, Malayxia, Singapo ®· chuyÓn m¹nh sang kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu vµ thu ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ tèt. XÐt vÒ viÖc më réng vµ ®a d¹ng c¸c mèi liªn kÕt th­¬ng m¹i th× chÝnh s¸ch tû gi¸, chÝnh s¸ch gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu, b·i bá hµng rµo thuÕ quan, phi thuÕ quan ®· lµm cho ho¹t ®éng th­¬ng m¹i t¹i c¸c n­íc më réng thÞ tr­êng vµ t¨ng khèi l­îng hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu. H¬n n÷a, trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ,®iÒu chóng ta thÊy râ lµ thÞ tr­êng vèn cã mèi liªn kÕt chÆt chÏ h¬n nhiÒu. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã c¬ héi héi nhËp víi thÞ tr­êng tµi chÝnh toµn cÇu. Nhê vËy mµ lo¹i bá viÖc kiÓm so¸t ®èi víi ®ång vèn ch¶y vµo, ®ång thêi còng b·i bá dÇn nh÷ng h¹n chÕ trong thanh to¸n vµ giao dÞch th«ng qua tµi kho¶n. HiÖn nay, nhiÒu n­íc ®· chÊp nhËn th¶ næi ®ång tiÒn, ®· lµm cho ®ång vèn ®æ vµo c¸c n­íc nµy t¨ng nhanh. MÆt kh¸c, héi nhËp kinh tÕ trong thêi gian qua cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. NhiÒu quèc gia ®ang ph¸t triÓn ®· më cöa thÞ tr­êng thu hót vèn, mét mÆt thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸, mét mÆt t¨ng tÝch luü tõ ®ã c¶i thiÖn møc th©m hôt ng©n s¸ch. ChÝnh sù æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« nµy ®· t¹o niÒm tin cho c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn hç trî cho nh÷ng quèc gia thµnh c«ng trong c¶i c¸ch kinh tÕ vµ më cöa. Ngoµi ra, héi nhËp kinh tÕ t¹o ra nhiÒu c¬ héi viÖc lµm míi vµ n©ng cao møc thu nhËp t­¬ng ®èi cña c¸c tÇng líp d©n c­. ChÝnh nh÷ng mÆt thuËn lîi nµy mµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cã søc m¹nh to lín. Nã kÐo tÊt c¶ c¸c quèc gia dï lín, dï nhá, dï giµu hay nghÌo ®Òu bÞ cuèn vµo. Tuy nhiªn ®iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ chñ nghÜa t­ b¶n hiÖn ®¹i víi ­u thÕ vÒ vèn vµ c«ng nghÖ ®ang r¸o riÕt thùc hiÖn ý ®å chiÕn l­îc biÕn qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ nãi chung vµ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ nãi riªng thµnh qu¸ tr×nh tù do ho¸ kinh tÕ vµ ¸p ®Æt chÝnh trÞ theo quü ®¹o t­ b¶n chñ nghÜa. Bëi vËy, tÊt c¶ c¸c n­íc, nhÊt lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Òu ph¶i t×m kiÕm c¸c ®èi s¸ch ®Ó thÝch øng víi qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®a b×nh diÖn vµ ®Çy nghÞch lý. Sau hµng thÕ kû ®Êu tranh kiªn c­êng, anh dòng, c¸c d©n téc thuéc ®Þa vµ phô thuéc ®· tho¸t khái ¸ch ®« hé cña chñ nghÜa thùc d©n, ®Õ quèc, giµnh ®­îc ®éc lËp d©n téc vµ chñ quyÒn. MÆc dï vËy, bøc tranh kinh tÕ – x· héi cña c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn vÉn ®ang ngµy cµng cã nhiÒu biÓu hiÖn ®¸ng lo ng¹i vÒ sù tôt hËu so víi tr×nh ®é cña c¸c n­íc ph¸t triÓn. Kho¶ng c¸ch Êy kh«ng nh÷ng kh«ng ®­îc kh¾c phôc, rót ng¾n mµ cßn thùc sù trë thµnh nguy c¬ chia c¾t thÕ giíi lµm hai nöa kh¸c biÖt: vµi chôc quèc gia tiªn tiÕn ®· v­ît h¬n 100 quèc gia thuéc “thÕ giíi thø ba” hµng vµi thËp niªn ph¸t triÓn hoÆc gÊp tr¨m lÇn chªnh lÖch vÒ thu nhËp b×nh qu©n GDP tÝnh theo ®Çu ng­êi. C¸c n­íc nµy tuy ®· giµnh ®­îc ®éc lËp, ®ã lµ mét thµnh qu¶ v« cïng quan träng, song c¸c n­íc nµy hÇu hÕt l¹i lµ c¸c n­íc nghÌo, cßn l¹c hËu. Cho nªn, hä vÉn bÞ phô thuéc vµo hÖ thèng kinh tÕ cña chñ nghÜa t­ b¶n : tõ khai th¸c – sö dông tµi nguyªn, quy tr×nh s¶n xuÊt, vèn, kü thuËt – c«ng nghÖ ®Õn thÞ tr­êng tiªu thô còng nh­ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ… C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®ang ph¶i ®èi diÖn tr­íc th¸ch thøc cña nguy c¬ tôt hËu ngµy cµng xa vÒ kinh tÕ. Bëi mét c¬ cÊu kinh tÕ cßn nhiÒu bÊt hîp lý, trong ®ã tû träng c«ng nghiÖp nhá bÐ trong tæng gi¸ trÞ thu nhËp quèc d©n, céng thªm víi tr×nh ®é thÊp kÐm vÒ n¨ng suÊt lao ®éng, cho nªn tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®a sè c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thÊp vµ bÊp bªnh. Trong thËp niªn 60, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®¹t møc t¨ng tr­ëng 5,7%, thËp niªn 70 ®¹t 5,3% th× ®Õn thËp niªn 80 lµ 2% vµ nh÷ng n¨m võa qua cña thËp niªn 90 tuy t×nh h×nh cã ®­îc c¶i thiÖn, song còng chØ ®¹t møc trªn 4% trong khi tØ lÖ t¨ng d©n sè vÉn cßn ë møc trªn 2%/n¨m. Kh«ng nh÷ng thÕ vÊn ®Ò nî n­íc ngoµi còng trë thµnh g¸nh nÆng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Sè liÖu thèng kª cña Liªn hîp quèc cho thÊy, nî n­íc ngoµi cña c¸c n­íc nµy ®· t¨ng h¬n 300 lÇn trong 4 thËp niªn qua : tõ 6 tØ n¨m 1995 lªn trªn 2000 tØ ®Çu n¨m 2000. Trong ®ã, cã nh÷ng n­íc mµ tæng sè nî ®· v­ît xa so víi tæng thu nhËp quèc d©n. Nh÷ng bi kÞch vÒ nî n­íc ngoµi cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh«ng chØ ®­îc biÓu hiÖn ë tæng sè nî khæng lå mµ cßn lµ t×nh tr¹ng nhiÒu n­íc kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n dï chØ lµ l·i suÊt h»ng n¨m, trong khi dã tèc ®é cña c¸c kho¶n vay vÉn gia t¨ng vµ kh«ng hÒ cã dÊu hiÖu gi¶m bít. Cïng víi nî nÇn lµ t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng trong trao ®æi mËu dÞch – th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ ph¸t triÓn. ChØ tÝnh riªng qua trao ®æi kh«ng ngang gi¸, c¸c n­íc ph¸t triÓn mçi n¨m thu vÒ mãn lîi hµng chôc tØ USD. MÆt kh¸c, vÉn tiÕp tôc diÔn ra sù ph©n biÖt ®èi xö víi hµng hãa – s¶n phÈm cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi th©m nhËp thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn. Qua con ®­êng ®Çu t­, chuyÓn giao kü thuËt – c«ng nghÖ, c¸c c­êng quèc t­ b¶n kh«ng chØ thu lîi do b¸n c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ l¹c hËu vµ g©y « nhiÔm mµ cßn khèng chÕ nhiÒu huyÕt m¹ch kinh tÕ quan träng cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Cßn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, do ¸p lùc bøc b¸ch cña nhu cÇu c¶i thiÖn ®êi sèng kinh tÕ, ®· dÔ dµng chÊp nhËn “chµo ®ãn” bÊt kú sù c¶i tiÕn kü thuËt – c«ng nghÖ nµo, bÊt kú nguån vèn t­ b¶n nµo. Sù ®¬n gi¶n dÔ d·i nµy, mÆc dï tr­íc m¾t cã thÓ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, song rÊt cã thÓ ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t bëi c¸c hËu qu¶ kinh tÕ x· héi khã l­êng. Do vËy, lùa chän kü thuËt – c«ng nghÖ, c¬ cÊu kinh tÕ, m« h×nh kinh tÕ – x· héi ®ang ®Æt ra nh÷ng tiªu chuÈn phøc t¹p h¬n ®Ó cã thÓ tËn dông mäi c¬ héi ph¸t triÓn cho c¶ ngµy mai, kh«ng chØ v× nh÷ng c¸i lîi tøc thêi tr­íc m¾t. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò trªn con ®­êng hîp t¸c gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc ph¸t triÓn, vËy cßn hîp t¸c gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn víi nhau th× sao? Con ®­êng nµy còng gÆp nhiÒu trë ng¹i bëi lÏ c¸c n­íc nµy ®Òu cã sù t­¬ng ®ång vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn còng nh­ c¸c lîi thÕ vÒ nguån tµi nguyªn, nh©n lùc vµ thÞ tr­êng…trong khi tÊt c¶ ®Òu thiÕu vèn, kü thuËt – c«ng nghÖ vµ tri thøc qu¶n lý hiÖn ®¹i. H¬n n÷a, nh÷ng lîi thÕ nªu trªn d­íi t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc – c«ng nghÖ vµ toµn cÇu ho¸ hiÖn nay kh«ng cßn cã vai trß, ý nghÜa næi bËt nh­ c¸c thËp niªn tr­íc ®©y. §iÒu ®ã cho thÊy, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn thiÕt ph¶i cã c¸ch tiÕp cËn míi trong hîp t¸c cïng nhau. ChØ cã nh­ vËy, khu«n khæ vµ c¬ chÕ hîp t¸c míi thùc sù trë nªn h÷u Ých vµ thiÕt thùc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §ång thêi, nã ®ãng gãp vµ viÖc phèi hîp c¸c nç lùc chung cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh»m tõng b­íc kh¾c phôc vµ h¹n chÕ nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc cña toµn cÇu ho¸ còng nh­ trong qu¸ tr×nh xóc tiÕn quan hÖ víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. Héi nhËp kinh tÕ lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch vµ mang tÝnh thêi ®¹i, nh­ng ®ã còng lµ mét bµi to¸n hãc bóa, ®ang th¸ch ®è c¸c quèc gia, d©n téc ®ang ph¸t triÓn, th«i thóc hä t×m lêi gi¶i tèi ­u. Gi÷ v÷ng ®éc lËp d©n téc, ph¸t huy néi lùc vµ kÕt hîp víi chñ ®éng më réng héi nhËp quèc tÕ, trë thµnh mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt – ch×a kho¸ h÷u hiÖu ®Ó gi¶i m· bµi to¸n nµy trong kû nguyªn toµn cÇu ho¸ hiÖn nay. Sù h×nh thµnh tÊt yÕu cña chñ tr­¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë n­íc ta ThËt ra, chÝnh s¸ch më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc kh«ng ph¶i lµ mét ®iÒu g× hoµn toµn míi ®èi víi §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. Nã lµ sù kÕ thõa, ph¸t triÓn vµ vËn ®éng s¸ng t¹o vµo hoµn c¶nh hiÖn nay cña ®Êt n­íc, nh÷ng luËn ®iÓm mµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nªu lªn ngay tõ khi n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ võa míi ra ®êi sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945. Trong bµi tr¶ lêi pháng vÊn cña c¸c nhµ b¸o ngµy 23 th¸ng 10 n¨m ®ã, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· nãi: “chóng ta hoan nghªnh nh÷ng ng­êi Ph¸p muèn ®em t­ b¶n vµo xø ta khai th¸c nh÷ng nguån nguyªn liÖu ch­a cã ai khai th¸c…Chóng ta sÏ mêi nh÷ng nhµ chuyªn m«n Ph¸p, còng nh­ Mü, Nga hay Tµu, ®Õn ®©y gióp viÖc cho chóng ta trong c«ng cuéc kiÕn thiÕt quèc gia” (Hå ChÝ Minh: Toµn tËp, T4, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, HN 1995, tr74) Qu¸n triÖt t­ t­ëng Hå ChÝ Minh, ngay tõ gi÷a nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû tr­íc, n­íc ta ®· gia nhËp Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ (SEV), tÝch cùc tham gia Phong trµo kh«ng liªn kÕt, Liªn hîp quèc mµ mét trong nh÷ng néi dung c¬ b¶n lµ ®Êu tranh cho mét trËt tù kinh tÕ thÕ giíi c«ng b»ng. Bªn c¹nh mèi quan hÖ víi c¸c n­íc trong céng ®ång XHCN, n­íc ta ®· ra søc thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c b×nh ®¼ng cïng cã lîi víi c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa mÆc dÇu lóc ®ã c¸c thÕ lùc thï ®Þch thùc hiÖn chÝnh s¸ch bao v©y vÒ kinh tÕ, c« lËp vÒ chÝnh trÞ ®èi víi n­íc ta. Trong thêi k× ®æi míi, chñ tr­¬ng më réng quan hÖ ®èi ngo¹i vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cµng ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt vµ ®­îc thùc hiÖn tÝch cùc h¬n. §¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng häp th¸ng 12 – 1986 ®· chÝnh thøc khëi x­íng c«ng cuéc ®æi míi nh»m ®­a n­íc tar a khái cuéc khñng ho¶ng vÒ kinh tÕ – x· héi. ViÖc triÓn khai NghÞ QuyÕt §¹i héi l¹i diÔn ra trong bèi c¶nh t×nh h×nh Liªn X«, §«ng ¢u xÊu ®i nhanh chãng vµ tíi ®Çu nh÷ng n¨m 90 th× chÕ ®é XHCN ®· bÞ xo¸ bá t¹i c¸c n­íc nµy, Liªn bang X« ViÕt tan r·, Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ gi¶i thÓ. §Ó phôc vô cho viÖc thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi, §¹i héi vµ c¸c héi nghÞ Trung ­¬ng tiÕp theo, nhÊt lµ c¸c NghÞ quyÕt 13/5/1988 cña bé chÝnh trÞ, NghÞ quyÕt cña Héi nghÞ Trung ­¬ng VIII th¸ng 3/1990, ®· ph©n tÝch s©u s¾c t×nh h×nh thÕ giíi, ®Ò ra c¸c chñ tr­¬ng vµ gi¶i ph¸p øng phã víi nh÷ng tiªu cùc cña t×nh h×nh víi néi dung chñ yÕu lµ ®Èy lïi chÝnh s¸ch bao v©y kinh tÕ, c« lËp vÒ chÝnh trÞ ®èi víi n­íc ta, më réng quan hÖ quèc tÕ. Còng theo tinh thÇn ®ã, n¨m 1987 n­íc ta ®· th«ng qua LuËt ®Çu t­ víi n­íc ngoµi víi nh÷ng quy ®Þnh kh¸ th«ng tho¸ng. §¹i héi lÇn thø VII häp vµo th¸ng 6/1991 më ra b­íc ®ét ph¸ míi: th«ng qua C­¬ng lÜnh cña §¶ng vµ ChiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi 10 n¨m, ®ång thêi ®­a ra nh÷ng ®­êng lèi ®èi ngo¹i më réng víi khÈu hiÖu: “Víi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i réng më, chóng ta tuyªn bè r»ng: ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc trong céng ®ång thÕ giíi, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp ph¸t triÓn”. Héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø 3 kho¸ VII ®· ra NghÞ quyÕt vÒ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, trong ®ã nªu ra t­ t­ëng chØ ®¹o lµ “gi÷ v÷ng nguyªn t¾c ®éc lËp, thèng nhÊt vµ CNXH, ®ång thêi ph¶i rÊt s¸ng t¹o. N¨ng ®éng, linh ho¹t, phï hîp víi vÞ trÝ, ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh cô thÓ cña n­íc ta còng nh­ diÔn biÕn cña t×nh h×nh thÕ giíi vµ khu vùc, phï hîp víi tõng ®èi t­îng n­íc ta cã quan hÖ”. §ång thêi nghÞ quyÕt còng nªu ra bèn ph­¬ng ch©m: b¶o ®¶m lîi Ých d©n téc, trong ®ã kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn chñ nghÜa yªu n­íc víi chñ nghÜa quèc tÕ cña giai cÊp c«ng nh©n; gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ, tù lùc tù c­êng, ®Èy m¹nh ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i; n¾m v÷ng hai mÆt hîp t¸c vµ ®Êu tranh trong quan hÖ quèc tÕ; ­u tiªn hîp t¸c khu vùc ®ång thêi më réng quan hÖ víi tÊt c¶ c¸c n­íc. §¹i héi lÇn thø VIII häp th¸ng 6/1996 ®· kh¼ng ®Þnh chñ tr­¬ng “x©y dùng mét nÒn kinh tÕ më”, “®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi”. Héi nghÞ Trung ­¬ng 4 kho¸ VIII nªu nhiÖm vô “tÝch cùc chñ ®éng th©m nhËp vµ më réng thÞ tr­êng quèc tÕ”, “tiÕn hµnh khÈn tr­¬ng, v÷ng ch¾c viÖc ®µm ph¸n HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi Mü”, “gia nhËp APEC vµ WTO, cã kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó chñ ®éng thùc hiÖn cam kÕt trong khu«n khæ AFTA”. NhËn ®Þnh vÒ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam trªn con ®­êng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Nh÷ng c¬ héi mµ ViÖt Nam cã ®­îc khi tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh “më cöa” nÒn kinh tÕ, ®­a c¸c doanh nghiÖp trong n­íc tham gia tÝch cùc vµo c¹nh tranh, quèc tÕ. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ chóng ta cã c¬ héi tÝch luü ®­îc nh÷ng tiÒn ®Ò, nh÷ng ®iÒu kiÖn cho mét tr×nh ®é ph¸t triÓn míi. Tr­íc hÕt chóng ta cã c¬ héi thu hót vèn, khoa häc, kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kinh nghiÖm qu¶n lý kinh tÕ tõ bªn ngoµi vµ më réng thÞ tr­êng ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ®­a ®Êt n­íc ra khái t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn. TiÕp ®ã héi nhËp kinh tÕ t¹o kh¶ n¨ng më réng thÞ tr­êng ra n­íc ngoµi trªn c¬ së c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®· ký kÕt víi c¸c n­íc, trong khu vùc vµ toµn cÇu. T¹o c¬ héi giao l­u c¸c nguån lùc cña n­íc ta víi c¸c n­íc, bëi chóng ta cã nguån nh©n lùc dåi dµo, nh­ng nÕu kh«ng héi nhËp th× viÖc sö dông trong n­íc sÏ bÞ l·ng phÝ, kÐm hiÖu qu¶. Th«ng qua héi nhËp ta cã thÓ xuÊt khÈu lao ®éng qua hîp ®ång gia c«ng hµng xuÊt khÈu. §ång thêi t¹o c¬ héi ®Ó nhËp khÈu lao ®éng kü thuËt cao, c¸c c«ng nghÖ míi, c¸c ph¸t minh s¸ng chÕ mµ ta ch­a cã. MÆt kh¸c, më cöa vµ héi nhËp quèc tÕ sÏ gióp chóng ta ®Èy m¹nh h¬n n÷a qu¸ tr×nh c¶i c¸ch, ®æi míi x· héi, nhÊt lµ nh÷ng c¶i c¸ch vÒ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña hÖ thèng chÝnh trÞ, vÒ thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, ®iÒu chØnh c¬ cÊu s¶n xuÊt trong n­íc, t¨ng søc c¹nh tranh cho nÒn kinh tÕ ®Ó tham gia ngµy cµng nhiÒu h¬n vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ më réng qu¸ tr×nh d©n chñ ho¸ x· héi. Víi mét nÒn kinh tÕ yÕu kÐm, nÕu kh«ng tranh thñ ®­îc nh÷ng c¬ héi do toµn cÇu ho¸ mang l¹i – dï lµ toµn cÇu ho¸ ®ang do chñ nghÜa t­ b¶n chi phèi – th× chóng ta kh«ng thÓ x©y dùng chñ nghÜa x· héi ®­îc. ChØ riªng vÊn ®Ò “häc hái” chñ nghÜa t­ b¶n chø ch­a nãi ®Õn tranh thñ nh÷ng nguån lùc, ph­¬ng tiÖn vËt chÊt cÇn thiÕt, ®· lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, mét yªu cÇu b¾t buéc ®èi víi viÖc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ ë n­íc ta nãi riªng. Bëi v× nh­ Lªnin ®· nãi : “chóng ta kh«ng h×nh dung mét thø chñ nghÜa x· héi nµo kh¸c h¬n lµ chñ nghÜa x· héi dùa trªn c¬ së nh÷ng bµi häc mµ nÒn v¨n minh lín cña chñ nghÜa t­ b¶n thu ®­îc” ( V.I Lªnin, Toµn tËp, NXB TiÕn bé, M, 1977, tr334). Nh÷ng th¸ch thøc mµ chóng ta gÆp ph¶i trªn con ®­êng héi nhËp Tuy nhiªn, toµn cÇu ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh võa hîp t¸c võa ®Êu tranh v« cïng phøc t¹p. Nã kh«ng chØ ®em ®Õn cho chóng ta nh÷ng c¬ héi thuËn lîi mµ cßn cã c¶ nh÷ng th¸ch thøc vµ khã kh¨n míi n¶y sinh. Th¸ch thøc lín nhÊt víi n­íc ta lµ t×nh tr¹ng thÊp kÐm cña nÒn kinh tÕ, kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a ta víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi cßn rÊt xa. Häc thuyÕt tù do míi vÒ toµn cÇu hãa ®ßi hái c¸c quèc gia ph¶i më toang cöa nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, ph¶i thùc hiÖn triÖt ®Ó tù do ho¸ thÞ tr­êng bªn trong vµ bªn ngoµi, ph¶i th¶ næi tiÒn tÖ, ph¶i t­ nh©n ho¸, ph¶i gi¶m m¹nh vai trß kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc theo h­íng: “Nhµ n­íc tèi thiÓu, thÞ tr­êng tèi ®a”. V× vËy c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ph¶i chÊp nhËn t­ c¸ch thµnh viªn c¹nh tranh ngang b»ng c¸c n­íc kh¸c. Mµ xu h­íng tù do ho¸ th­¬ng m¹i quèc tÕ cµng ph¸t triÓn th× c¹nh tranh quèc tÕ ngµy cµng khèc liÖt. §iÓm ®Æc biÖt lµ ta ph¶i c¹nh tranh ngay tõ ®Çu, trªn tÊt c¶ c¸c mÆt trËn, víi nh÷ng thÕ lùc m¹nh h¬n nhiÒu vÒ thùc lùc vµ tr×nh ®é. T¹i diÔn ®µn Kú häp thø 6, Quèc héi kho¸ XI, Thñ t­íng Phan V¨n Kh¶i còng nhiÒu lÇn nhÊn m¹nh : “Søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ nÒn kinh tÕ thua kÐm nhiÒu n­íc xung quanh lµ ®iÒu bÊt lîi lín nhÊt khi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ” Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, chóng ta ®øng tr­íc yªu cÇu ph¶i chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, ®Çu t­ theo chiÒu s©u ®Ó nÒn kinh tÕ ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta ®øng tr­íc khã kh¨n rÊt lín trong viÖc ®iÒu chØnh hÖ thèng ph¸p luËt, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch lµm sao võa b¶o ®¶m cho ®æi míi thµnh c«ng, nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng; võa phï hîp víi cam kÕt quèc tÕ; l¹i cã kh¶ n¨ng kh¾c phôc nh÷ng tiªu cùc, rñi ro do héi nhËp ®em l¹i. Nh×n chung, nÕu kh«ng v­ît qua ®­îc nh÷ng th¸ch thøc nµy, chóng ta kh«ng thÓ cã chñ nghÜa x· héi trong thùc tÕ. MÆt kh¸c, toµn cÇu ho¸ ®ang bÞ chñ nghÜa t­ b¶n chi phèi trªn c¸c lÜnh vùc : thÞ tr­êng, khoa häc – c«ng nghÖ vµ vèn. C¸c n­íc t­ b¶n ®ang m­u toan ding nh÷ng lîi thÕ nµy ®Ó g©y søc Ðp ®èi víi chóng ta. Thùc tÕ nµy ®e do¹ tÊn c«ng vµo chñ quyÒn quèc gia, lµ xãi mßn c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng cña d©n téc, ®e do¹ sù æn ®Þnh vÒ kinh tÕ vµ x· héi cña ®Êt n­íc. H¬n bao giê hÕt, chóng ta cÇn tØnh t¸o trong tõng b­íc héi nhËp, cÇn ph©n tÝch tÝnh hai mÆt cña toµn cÇu ho¸ ®Ó nhËn thøc ®­îc nh÷ng mÆt, nh÷ng xu h­íng, nh÷ng t¸c ®éng, nh÷ng quy luËt vËn ®éng cña nã. Trªn c¬ së ®ã chñ ®éng t×m ra con ®­êng, c¸ch thøc biÖn ph¸p phï hîp trong tõng b­íc héi nhËp ®Ó tiÕp tôc con ®­êng ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa trong bèi c¶nh míi. Nh÷ng quan ®iÓm chØ ®¹o trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë n­íc ta : Tõ nh÷ng ®iÒu nãi trªn, chóng ta cã thÓ kh¸i qu¸t vµ nhÊn m¹nh mét sè quan ®iÓm chñ yÕu cÇn qu¸n triÖt trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña n­íc ta nh­ sau : Thø nhÊt chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, b¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, an ninh quèc gia, gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o vÖ m«i tr­êng” (TrÝch V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX – trang 120) Thø hai, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ sù nghiÖp cña toµn d©n; trong qu¸ tr×nh héi nhËp cÇn ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng vµ nguån lùc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cña toµn x· héi, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Thø ba, héi nhËp kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh võa hîp t¸c, võa ®Êu tranh vµ c¹nh tranh, võa cã nhiÒu c¬ héi, võa kh«ng Ýt th¸ch thøc, do ®ã cÇn tØnh t¸o, kh«n khÐo vµ linh ho¹t trong viÖc xö lý tÝnh hai mÆt cña héi nhËp tuú theo ®èi t­îng, vÊn ®Ò, tr­êng hîp, thêi ®iÓm cô thÓ; ®ång thêi võa ph¶i ®Ò phßng t­ t­ëng tr× trÖ, thô ®éng, võa ph¶i chèng t­ t­ëng gi¶n ®¬n, n«n nãng. Thø t­, cÇn nhËn thøc ®Çy ®ñ ®Æc ®iÓm nÒn kinh tÕ n­íc ta, tõ ®ã ®Ò ra kÕ ho¹ch vµ lé tr×nh hîp lý, võa phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, võa ®¸p øng c¸c quy ®Þnh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mµ n­íc ta tham gia; tranh thñ nh÷ng ­u ®·i giµnh cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi tõ kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang kinh tÕ thÞ tr­êng. Cuèi cïng, cÇn kÕt hîp chÆt chÏ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ víi yªu cÇu gi÷ v÷ng æn ®Þnh chÝnh trÞ, an ninh, quèc phßng; th«ng qua héi nhËp ®Ó t¨ng c­êng søc m¹nh tæng hîp cña quèc gia, nh»m cñng cè chñ quyÒn vµ an ninh ®Êt n­íc, c¶nh gi¸c víi nh÷ng m­u toan th«ng qua héi nhËp ®Ó thùc hiÖn ý ®å “diÔn biÕn hoµ b×nh” víi n­íc ta. PhÇn 2 Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu C¸c b­íc ®i cña ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ N¨m 1993, chóng ta khai th«ng quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tiÒn tÖ quèc tÕ nh­ IMF, WB, ADB. IMF, WB ®· hç trî cho ta th«ng qua Ch­¬ng tr×nh tÝn dông trung han; Ch­¬ng tr×nh ®iÒu chØnh c¬ cÊu (SAC) cña WB vµ ch­¬ng tr×nh ®iÒu chØnh c¬ cÊu më réng (ESAF) cña IMF. Néi dung ®µm ph¸n víi c¸c tæ chøc nµy g¾n bã mËt thiÕt víi nh÷ng yªu cÇu cña Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Trong quan hÖ víi c¸c tæ chøc nµy, chóng ta chØ chÊp nhËn sù hç trî tµi chÝnh nÕu yªu cÇu cña hä kh«ng tr¸i víi ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña ta; cã n¨m ®iÒu kiÖn hä ®­a ra vi ph¹m chñ quyÒn vµ lîi Ých cña ta nªn ta kh«ng nhËn. Ngµy 25/7/1995, n­íc ta ®· chÝnh thøc gia nhËp ASEAN, ®ång thêi tham gia khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA). Tõ ngµy 1/1/1996, chóng ta b¾t ®Çu thùc hiÖn nghÜa vô vµ c¸c cam kÕt trong ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEFT) cña AFTA. Cô thÓ, khi tham gia vµo AFTA, ViÖt Nam cã nghÜa vô gi¶m thuÕ suÊt xuèng cßn 0 – 5 % vµo n¨m 2006 vµ sau ®ã tiÕp tôc gi¶m thuÕ xuèng 0% vµo n¨m 2015. Bªn c¹nh ®ã ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn lé tr×nh lo¹i bá c¸c h¹n chÕ vÒ ®Þnh l­îng vµ hµng rµo phi thuÕ quan kh¸c; x©y dùng mét danh môc biÓu thuÕ quan chung ASEAN; x©y dùng hÖ thèng luång xanh h¶i quan theo GATT/WTO vµ x©y dùng hÖ thèng luång xanh h¶i quan nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy th­¬ng m¹i. Ngoµi ra chóng ta cßn tham gia ®µm ph¸n hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i dÞch vô, tham gia ch­¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp (AICO) vµ khu vùc ®Çu t­ ASEAN (AIA) còng nh­ c¸c ch­¬ng tr×nh hîp t¸c trong c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i…cña ASEAN. Th¸ng 3/1996 n­íc ta tham gia diÔn ®µn hîp t¸c ¸ - ©u (ASEM) víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn s¸ng lËp. Néi dung chñ yÕu tËp trung vµo thu©n lîi ho¸ th­¬ng m¹i, ®Çu t­ vµ hîp t¸c gi÷a c¸c nhµ doanh nghiÖp ¸ - ©u. Cam kÕt vÒ tù do ho¸ th­¬ng m¹i ®Çu t­ ch­a ®­îc ®Æt ra. Ngµy 15/6/1996, ViÖt Nam ®· göi ®¬n xin gia nhËp diÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - th¸i B×nh D­¬ng (APEC). Th¸ng 11/1998 ®· ®­îc c«ng nhËn lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña tæ chøc nµy. APEC quyÕt ®Þnh thùc hiÖn héi nhËp ®Çy ®ñ vµo n¨m 2010 ®èi víi thµnh viªn lµ c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ vµo n¨m 2020 ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn (trong ®ã cã ViÖt Nam). Th¸ng 12/1994, ta göi ®¬n xin gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). M­êi n¨m kÓ tõ khi nép ®¬n gia nhËp tæ chøc nµy, Viªt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng b­íc tiÕn nhÊt ®Þnh. Vµ míi ®©y, chóng ta võa míi kÕt thóc phiªn ®µm ph¸n ®a ph­¬ng thø 10 t¹i Geneva (Thuþ SÜ). T¹i phiªn häp nµy chóng ta ®· nhËn ®­îc sù ñng hé rÊt lín cña c¸c n­íc thµnh viªn, ®Æc biÖt lµ Trung Quèc. ViÖt Nam hiÖn ®ang ë ng­ìng cöa chÝnh thøc b­íc vµo ng«i nhµ chung cña ®¹i gia ®×nh 148 thµnh viªn cña Tæ chøc th­¬ng m¹i lín nhÊt hµnh tinh nµy. Theo c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi ®Ó gia nhËp WTO vµo cuèi n¨m nay t¹i Héi nghÞ c¸c Bé tr­ëng WTO ë Hång K«ng chóng ta ph¶i c¬ b¶n kÕt thóc ®µm ph¸n song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng vµo qu·ng th¸ng 6 – 7 trong ®ã cã nh÷ng ®èi t¸c rÊt lín nh­ Mü, Trung Quèc, NhËt B¶n. Tuy nhiªn, viÖc nµy thùc hiÖn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n bëi vÉn cßn nhiÒu ®èi t¸c n­íc ngoµi muèn g©y søc Ðp cho ta. ThÕ nªn, ®Õn giê, thêi h¹n ®Ó ta gia nhËp WTO vÉn lµ mét c©u hái lín. C¸c kÕt qu¶ b­íc ®Çu ®¹t ®­îc cña n­íc ta trong tiÕn tr×nh héi nhËp Tr­íc t×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn mét c¸ch m¹nh mÏ, xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang trë thµnh xu thÕ tÊt yÕu cña quan hÖ kinh tÕ thÕ giíi hiÖn ®¹i. ViÖt Nam kh«ng thÓ tr¸nh khái tÇm ¶nh h­ëng cña xu thÕ tÊt yÕu nµy vµ còng kh«ng muèn bÞ tôt lïi h¬n n÷a. KÕt qu¶ lµ sù thay ®æi c¬ chÕ, buéc ViÖt Nam ph¶i b¾t nhÞp víi sù ph¸t triÓn cña thÕ giíi. Mét hÖ thèng chÝnh trÞ ®i theo con ®­êng x· héi chñ nghÜa nh­ng ho¹t ®éng kinh tÕ thÞ tr­êng víi chÝnh s¸ch hîp lÝ, mÒm dÎo, më cöa ®Ó héi nhËp, c¸c ho¹t ®éng ®èi ngo¹i më réng, ®a ph­¬ng, song ph­¬ng tõng b­íc tham gia vµo c¸c diÔn ®µn kinh tÕ lín, më réng quan hÖ ngo¹i giao, tõ ®ã thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ hµng ho¸ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Nhê ®ã mµ chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh mµ tr­íc hÕt lµ chóng ta ®· ®Èy lïi ®­îc chÝnh s¸ch bao v©y c« lËp, cÊm vËn cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch, t¹o dùng ®­îc m«i tr­êng quèc tÕ, khu vùc thuËn lîi cho c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, n©ng cao vÞ thÕ ®Êt n­íc trªn chÝnh tr­êng vµ th­¬ng tr­êng thÕ giíi. N­íc ta ®· kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng khñng ho¶ng thÞ tr­êng do Liªn X« vµ hÖ thèng x· héi chñ nghÜa bÞ tan r· vµ cuéc khñng ho¶ng khu vùc g©y nªn, ®ång thêi më réng thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu. Trong gÇn 20 n¨m ®æi míi ®Êt n­íc ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ râ rÖt, mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®i theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®· dÇn ®­îc h×nh thµnh vµ tiÕn tõng b­íc t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn. Trong nh÷ng n¨m qua nÒn kinh tÕ n­íc ta t¨ng tr­ëng kh¸ nhanh vµ toµn diÖn, n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc. N¨m 1999 2000 2001 2002 2003 2004 T¨ng GDP 4,8% 6,8% 6,8% 7,0% 7,2% 7,7% B¶ng thÓ hiÖn tØ lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ qua c¸c n¨m. Nh­ vËy lµ vµo n¨m 2004, ViÖt Nam ®· ®¹t møc t¨ng tr­ëng cao cña khu vùc, t¨ng kh¸ cao víi thêi gian tr­íc ®ã vµ còng lµ møc cao nhÊt so víi 6 n¨m tr­íc ®ã. §Æc biÖt lµ so víi n¨m 1990 vÒ gi¸ trÞ GDP lín gÊp trªn 2,74 lÇn, vÒ c«ng nghiÖp gÊp gÇn 6,5 lÇn, vÒ xuÊt khÈu gÊp gÇn 10,8 lÇn. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi còng nhê thÕ mµ t¨ng lªn ®¸ng kÓ, nÕu n¨m……. lµ 100USD/n¨m th× ®Õn n¨m 2004 ®· ®¹t 400USD/ng­êi/n¨m. KÕt qu¶ nãi trªn cã ®­îc lµ do nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã cã nguyªn nh©n quan träng lµ do viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ mang l¹i. Trong nh÷ng n¨m qua c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®· chuyÓn dÞch theo h­íng: tû träng cña khu vùc n«ng l©m nghiÖp – thuû s¶n ®· gi¶m tõ 38,74% n¨m xuèng cßn 21,76% n¨m 2004, tøc lµ gi¶m trªn 1,1% /n¨m. Trong khi ®ã tØ träng cña khu vùc c«ng nghiÖp x©y dùng ®· t¨ng nhanh tõ 22,67% n¨m 1990 lªn 40,09% n¨m 2004, tøc lµ t¨ng gÇn 1,2%/ n¨m. TØ träng dÞch vô ®¹t ®Ønh cao nhÊt vµo n¨m 1999(44,06%) nh­ng ®· gi¶m 8 n¨m liÒn: n¨m 2003 chØ cßn 38%, n¨m 2004 ®· t¨ng lªn 38,15% - ®· cã dÊu hiÖu chÆn ®­îc sót gi¶m tØ träng dÞch vô trong GDP. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta tõng b­íc ®­a ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¶ nÒn kinh tÕ vµo m«i tr­êng c¹nh tranh, nhê ®ã t¹o ®­îc t­ duy lµm ¨n míi, thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, nhiÒu doanh nghiÖp ®· nç lùc ®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi qu¶n lý, n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng, kh«ng ngõng v­¬n lªn trong c¹nh tranh vµ ph¸t triÓn, vµ thùc tÕ søc c¹nh tranh cña hä còng ®­îc n©ng lªn ®¸ng kÓ. Mét t­ duy míi, mét nÕp lµm ¨n míi, lÊy hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ kinh doanh lµm th­íc ®o, mét ®éi ngò c¸c doanh nghiÖp n¨ng ®éng s¸ng t¹o cã kiÕn thøc qu¶n lý ®ang h×nh thµnh. H¬n n÷a chóng ta còng ®ang tõng b­íc tiÕp thu khoa häc c«ng nghÖ, kü n¨ng qu¶n lý, gãp phÇn ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ c¸n bé kinh doanh. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· t¹o c¬ héi ®Ó n­íc ta tiÕp cËn víi nh÷ng thµnh qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ trªn thÕ giíi. NhiÒu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, d©y chuyÒn s¶n xuÊt tiªn tiÕn ®­îc sö dông ®· t¹o nªn b­íc ph¸t triÓn míi trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt. Cïng víi ®ã th«ng qua c¸c dù ¸n liªn doanh hîp t¸c víi n­íc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· tiÕp nhËn ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm qu¶n lý s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. §ång thêi, c¸c lÜnh vùc x· héi nh­ gi¶i quyÕt viÖc lµm, n©ng cao ®êi sèng cña ®«ng ®¶o quÇn chóng nh©n d©n, ph¸t triÓn sù nghiÖp v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ, thÓ dôc thÓ thao, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, kinh tÕ – x· héi cho c¸c vïng s©u, vïng xa, d©n téc thiÓu sè ®· ®­îc quan t©m ph¸t triÓn ®Ó tõng b­íc ®ång bé víi ph¸t triÓn kinh tÕ. Cô thÓ: mçi n¨m cã h¬n 1,2 triÖu lao ®éng míi cã viÖc lµm. TØ lÖ hé nghÌo tõ trªn 30% gi¶m xuèng cßn 10%. Ng­êi cã c«ng víi c¸ch m¹ng, víi ®Êt n­íc ®­îc quan t©m, ch¨m sãc. TØ lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn hµng n¨m tõ 2,3% gi¶m xuèng 1,4%. Tuæi thä b×nh qu©n tõ 65,2 tuæi lªn 68,3 tuæi. §Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc gi¸o dôc vµ ®µo t¹o chóng ta ®· ®¹t ®­îc thµnh tùu to lín. NÕu thêi Ph¸p thuéc tØ lÖ d©n sè ®i häc míi chØ ®¹t 2%, tiÓu häc lµ 0,4%, sè ng­êi häc ®¹i häc kh«ng qu¸ 1000 ng­êi, 95% d©n sè mï ch÷. Th× gÇn 50 n¨m sau, n¨m 1999, chóng ta cã 16.508.452 häc sinh, sè sinh viªn lµ 401.666 ng­êi. §Æc biÖt lµ n¨m 2000 ViÖt Nam ®· hoµn thµnh gi¸o dôc phæ cËp bËc tiÓu häc. Cã ®­îc kÕt qu¶ trªn lµ do nhiÒu nguyªn nh©n. Trong ®ã mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cã vai trß quyÕt ®Þnh ®ã lµ viÖc t¨ng ng©n s¸ch trong lÜnh vùc gi¸o dôc trong c¬ cÊu chi tiªu cña chÝnh phñ. N¨m 1997, tØ lÖ ng©n s¸ch chi cho gi¸o dôc chiÕm 11,6% tèng sè chi ng©n s¸ch, n¨m 1998 lµ 11,86%, n¨m 1999 lµ 12,4%. Nhê thÕ n¨ng lùc nghiªn cøu khoa häc ®­îc t¨ng c­êng, øng dông nhiÒu c«ng nghÖ tiªn tiÕn. C¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ th«ng tin ph¸t triÓn réng r·i vµ n©ng cao chÊt l­îng, gãp phÇn tÝch cùc ®éng viªn toµn d©n tham gia x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, n©ng cao kiÕn thøc vµ chÊt l­îng cuéc sèng. Phong trµo thÓ dôc, thÓ thao rÌn luyÖn søc kháe ph¸t triÓn, thµnh tÝch thi ®Êu thÓ thao trong n­íc vµ quèc tÕ ®­îc n©ng lªn. ViÖc x©y dùng luËt ph¸p vµ Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa (XHCN) tiÕp tôc ®­îc ch¨m lo, d©n chñ x· héi ®­îc më réng. C«ng t¸c x©y dùng, chØnh ®èn §¶ng ®­îc chó träng, hÖ thèng chÝnh trÞ ®­îc cñng cè. NhiÒu NghÞ quyÕt Trung ­¬ng ®· ®Ò ra nh÷ng chñ tr­¬ng, gi¶i ph¸p cñng cè §¶ng vÒ chÝnh trÞ, t­ t­ëng, tæ chøc, c¸n bé, t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng. Nhµ n­íc tiÕp tôc ®­îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn, nÒn hµnh chÝnh ®­îc c¶i c¸ch mét b­íc. MÆt trËn Tæ quèc, c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n tiÕp tôc ®æi míi néi dung vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng. QuyÒn lµm chñ cña nh©n d©n trªn c¸c lÜnh vùc ®­îc ph¸t huy, mét sè chÝnh s¸ch vµ quy chÕ ®¶m b¶o quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n, tr­íc hÕt ë c¬ së, b­íc ®Çu ®­îc thùc hiÖn, lßng tin cña nh©n d©n ®­îc cñng cè. Quan hÖ ®èi ngo¹i kh«ng ngõng ®­îc më réng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®­îc tiÕn hµnh chñ ®éng vµ ®¹t nhiÒu kÕt qu¶ tèt. N­íc ta ®· t¨ng c­êng quan hÖ h÷u nghÞ, hîp t¸c nhiÒu mÆt víi c¸c n­íc XHCN, c¸c n­íc l¸ng giÒng, vµ c¸c n­íc b¹n truyÒn thèng… Nhµ n­íc ®· thi hµnh mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p ®Ó thóc ®Èy tiÕn tr×nh më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Th¸ng 12 – 1987, n­íc ta th«ng qua luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam. N¨m 1989, ViÖt Nam ®· më c¸c cuéc ®µm ph¸n ®Ó nèi l¹i quan hÖ ngo¹i giao víi Quü tiÒn tÖ quèc tÕ vµ Ng©n hµng ThÕ giíi, vµ ®Õn th¸ng 10 – 1993 ®· b×nh th­êng ho¸ quan hÖ tÝn dông víi hai tæ chøc tµi chÝnh, tiÒn tÖ lín nhÊt thÕ giíi nµy. Th¸ng 7 – 1995, ViÖt Nam chÝnh thøc gia nhËp ASEAN vµ tõ ngµy 1 – 1 – 1996 b¾t ®Çu thùc hiÖn cam kÕt trong khu«n khæ Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN, tøc lµ AFTA. Còng th¸ng 7 – 1995, ViÖt Nam ®· kÝ kÕt hiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ, khoa häc, kÜ thuËt vµ mét sè lÜnh vùc kh¸c víi Céng ®ång Ch©u ¢u, ®ång thêi b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi MÜ. Th¸ng 3 – 1996, ViÖt Nam tham gia víi t­ c¸ch thµnh viªn s¸ng lËp ASEM. Th¸ng 11 – 1998, ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña APEC. Th¸ng 7 – 2000, HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt Nam – Hoa Kú ®· ®­îc ký kÕt. Tr­íc ®ã, tõ cuèi n¨m 1994, Nhµ n­íc ®· göi ®¬n xin gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ hiÖn ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n ®Ó ®­îc kÕt n¹p vµo tæ chøc nµy. Ngoµi ra, ViÖt Nam cßn s½n sµng më réng c¸c c¶ng, c¶nh quèc tÕ. ChÝnh v× vËy, hiÖn nay n­íc ta ®· cã quan hÖ th­¬ng m¹i víi h¬n 140 n­íc, quan hÖ ®Çu t­ víi gÇn 70 n­íc vµ vïng l·nh thæ, thu hót ®­îc nhiÒu nguån vèn ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi, uy tÝn, vÞ thÕ cña n­íc ta trªn tr­êng quèc tÕ ®­îc më réng. T×nh h×nh chÝnh trÞ – x· héi c¬ b¶n æn ®Þnh quèc phßng vµ an ninh ®­îc t¨ng c­êng. C¸c lùc l­îng vò trang nh©n d©n lµm tèt nhiÖm vô b¶o vÖ ®éc lËp chñ quyÒn, toµn vÑn l·nh thæ, b¶o ®¶m an ninh quèc gia. Søc m¹nh tæng hîp cña nÒn quèc phßng toµn d©n, nhÊt lµ trªn c¸c ®Þa bµn chiÕn l­îc, biªn giíi, biÓn ®¶o ®­îc ph¸t huy. Tæ chøc qu©n ®éi vµ c«ng an ®­îc ®iÒu chØnh theo yªu cÇu míi. ViÖc kÕt hîp quèc phßng vµ an ninh víi ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c«ng t¸c ®èi ngo¹i cã tiÕn bé. V× vËy ®· t¹o m«i tr­êng thuËn lîi, an toµn cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Nh­ vËy, chóng ta ®· kÕt hîp kh¸ tèt néi lùc víi ngo¹i lùc, h×nh thµnh søc m¹nh tæng hîp gãp phÇn ®­a ®Õn nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ to lín vµ nhê ®ã gióp chóng ta tiÕp tôc gi÷ v÷ng, cñng cè ®éc lËp tù chñ, ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, an ninh quèc gia, b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. Thùc hiÖn héi nhËp thêi gian qua cho thÊy : §¶ng ta vµ Nhµ n­íc ta cã ®ñ b¶n lÜnh kh¾c phôc khã kh¨n, v­ît qua th¸ch thøc, khai th¸c c¸c lîi thÕ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng yÕu kÐm vµ h¹n chÕ cßn tån t¹i cÇn gi¶i quyÕt trong thêi gian tíi Tuy nhiªn, nh÷ng thµnh tùu vµ tiÕn bé ®· ®¹t ®­îc ch­a ®ñ ®Ó v­ît qua t×nh tr¹ng n­íc kÐm ph¸t triÓn, ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc. Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ta cßn thÊp xa so víi møc trung b×nh cña thÕ giíi vµ kÐm nhiÒu n­íc xung quanh. Thùc tr¹ng kinh tÕ – x· héi vÉn cßn nh÷ng mÆt yÕu kÐm, bÊt cËp, chñ yÕu lµ: Kinh tÕ tuy t¨ng kh¸ nh­ng vÉn ch­a ®¹t nhÞp ®é t¨ng tr­ëng §¹i héi 9 ®Ò ra vµ vÉn ch­a ®¹t møc t¨ng tr­ëng cao nh­ nh÷ng n¨m gi÷a thËp niªn 90. N¨m 1992 1993 1994 1995 1996 1997 2002 2003 2004 T¨ng GDP 8,7% 8,1% 8,8% 9,5% 9,3% 8,8% 7,0% 7,2% 7,7% ChØ tiªu do §¹i héi §¶ng IX ®Ò ra lµ ®­a GDP n¨m 2005 gÊp 2 lÇn so víi n¨m 1995. NhÞp ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n h»ng n¨m thêi k× 5 n¨m 2001 – 2005 lµ 7,5%. Trong khi ®ã, n¨m 1995 cã møc t¨ng tr­ëng GDP lµ 9,5% nh­ vËy ®Ó ®¹t ®­îc chØ tiªu cña §¹i héi IX th× n¨m 2005 ph¶i ®¹t 19%, lµ mét ®iÒu rÊt khã thùc hiÖn ®èi víi n­íc ta lóc nµy. NÒn kinh tÕ kÐm hiÖu qña vµ søc c¹nh tranh yÕu. TÝch luü néi bé vµ søc mua trong n­íc cßn thÊp. NhiÒu nguån lùc vµ tiÒm n¨ng trong n­íc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ch­a ®­îc ph¸t huy vµ sö dông tèt. ThÊt tho¸t trong qu¶n lý kinh tÕ cßn rÊt nghiªm träng. C¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch chËm theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, g¾n s¶n xuÊt víi thÞ tr­êng, c¬ cÊu ®Çu t­ cßn nhiÒu bÊt hîp lÝ. V× vËy ch­a tËn dông ®­îc lîi thÕ vÒ æn ®Þnh chÝnh trÞ – x· héi ®Ó thu hót m¹nh mÏ nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. NhiÒu vÊn ®Ò x· héi bøc xóc chËm ®­îc gi¶i quyÕt. TØ lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ vµ thiÕu viÖc lµm ë n«ng th«n cßn ë møc cao (6,4%) vµ ®ang lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò næi cém nhÊt cña x· héi. ChÊt l­îng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o thÊp so víi yªu cÇu. Trong gi¸o dôc cã nh÷ng hiÖn t­îng tiªu cùc ®¸ng lo ng¹i. §µo t¹o ch­a g¾n víi sö dông, g©y l·ng phÝ. Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ë miÒn nói, vïng s©u, vïng xa cßn nhiÒu khã kh¨n. C¸c ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ ch­a ®¸p øng tèt yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc. M«i tr­êng ®« thÞ, n¬i c«ng nghiÖp tËp trung vµ mét sè vïng n«ng th«n bÞ « nhiÔm ngµy cµng nÆng. Møc sèng nh©n d©n, nhÊt lµ n«ng d©n ë mét sè qu¸ thÊp. C¸c tÖ n¹n x· héi, nhÊt lµ n¹n ma tuý vµ m¹i d©m lan réng. Cïng víi ®ã lµ t×nh tr¹ng bu«ng láng qu¶n lý theo ph¸p luËt. Rõng vµ tµi nguyªn kh¸c bÞ x©m h¹i nghiªm träng. N¹n bu«n lËu, lµm hµng gi¶, gian lËn th­¬ng m¹i t¸c ®éng xÊu ®Õn t×nh h×nh kinh tÕ – x· héi. HÖ thèng tµi chÝnh – ng©n hµng cßn yÕu kÐm vµ thiÕu lµnh m¹nh. T×nh tr¹ng tham nhòng, suy tho¸i vÒ t­ t­ëng chÝnh trÞ, ®¹o ®øc, lèi sèng ë mét bé phËn kh«ng nhá c¸n bé ®¶ng viªn lµ rÊt nghiªm träng. T×nh tr¹ng l·ng phÝ, quan liªu cßn kh¸ phæ biÕn. NhËn thøc cña §¶ng vÒ mét sè c¸c vÊn ®Ò quan träng trong ®­êng lèi ®æi míi ch­a thèng nhÊt cao nªn ®æi míi ch­a ®ñ m¹nh mÏ, c­¬ng quyÕt. Trong c¸n bé ®¶ng viªn cã nh÷ng c¸ch hiÓu vµ c¸ch lµm kh«ng thèng nhÊt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò nh­: x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN, ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc, ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp Nhµ n­íc, cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc, chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai…ViÖc tæ chøc thùc hiÖn nghÞ quyÕt, chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng ch­a tèt; kØ luËt, kØ c­¬ng ch­a nghiªm. C¶i c¸ch hµnh chÝnh tiÕn hµnh chËm, thiÕu kiªn quyÕt, hiÖu qu¶ thÊp. C«ng t¸c t­ t­ëng, c«ng t¸c lÝ luËn, c«ng t¸c tæ chøc, c¸n bé cã nhiÒu yÕu kÐm, bÊt cËp. Ch­a lµm râ néi dung x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN, chËm ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng. Cã phÇn thiÕu chñ ®éng trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, chËm c¶i tiÕn t«t m«i tr­êng ®Çu t­ ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. L¹i thªm t­ t­ëng b¶o hé cßn nÆng nÒ. Doanh nghiÖp cña ta cßn yÕu c¶ vÒ s¶n xuÊt, qu¶n lÝ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh. C¬ chÕ, chÝnh s¸ch kh«ng ®ång bé vµ ch­a t¹o ®éng lùc m¹nh ®Ó ph¸t triÓn. §Çu t­ cña Nhµ n­íc cßn thÊt tho¸t vµ l·ng phÝ. C¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh, tiÒn tÖ ch­a ®ång bé. Ch­a lµm tèt c«ng t¸c chuÈn bÞ khi c«ng cuéc héi nhËp quèc tÕ chuyÓn qua mét b­íc míi. Tuy chñ tr­¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh trong nhiÒu NghÞ quyÕt cña §¶ng vµ trªn thùc tÕ ®· ®­îc thùc hiÖn tõng b­íc, nh­ng nhËn thøc héi nhËp ch­a ®¹t ®­îc sù nhÊt trÝ cao, ¶nh h­ëng tíi qu¸ tr×nh ®Ò xuÊt chÝnh s¸ch vµ triÓn khai thùc hiÖn. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ trong xu thÕ toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ ®ang ph¸t triÓn mang l¹i c¶ thêi c¬ lÉn th¸ch thøc lín, trong khi ®ã, nÒn kinh tÕ n­íc ta cßn yÕu, t­ t­ëng b¶o hé cßn nÆng nÒ, viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ®æi míi qu¶n lý vµ c¶i tiÕn c«ng nghÖ diÔn ra chËm ch¹p. NÕu kh«ng kÞp thêi kh¾c phôc sÏ bÞ thua thiÖt, thËm chÝ cßn bÞ tôt hËu xa h¬n. ThiÕu sãt ®¸ng kÓ lµ c«ng t¸c nghiªn cøu triÓn khai chËm, chÊt l­îng thÊp. Cho ®Õn nay, ë n­íc ta cßn ch­a hiÓu thËt s©u, ch­a n¾m thËt v÷ng toµn bé ®Þnh chÕ cña c¸c tæ chøc kinh tÕ khu vùc vµ toµn cÇu, nhÊt lµ Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ nhiÒu v¨n kiÖn ph¸p lý kh¸c mµ n­íc ta cÇn vËn dông khi gia nhËp tæ chøc nµy. C«ng t¸c héi nhËp quèc tÕ míi cÇn tËp trung triÓn khai chñ yÕu ë c¸c c¬ quan Trung ­¬ng; sù tham gia cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp tuy cã ®­îc ®Æt ra nh­ng cßn yÕu vµ ch­a ®ång bé, do ®ã ch­a t¹o ®­îc søc m¹nh cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ. Ch­a h×nh thµnh ®­îc mét kÕ ho¹ch tæng thÓ vµ dµi h¹n vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ mét lé tr×nh hîp lý cho viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ. Thêi gian qua chóng ta võa tiÕn hµnh héi nhËp, võa triÓn khai nghiªn cøu nh÷ng néi dung cam kÕt ®Ó x¸c ®Þnh chñ tr­¬ng, ph­¬ng h­íng hµnh ®éng nh­ng th­êng bÞ ®éng ®èi phã víi nhiÒu khuyÕn nghÞ do c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi nªu ra; kh«ng cã ®ñ c¬ së ®Ó h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp x©y dùng ch­¬ng tr×nh c¶i tiÕn qu¶n lý, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, chñ ®éng v­¬n ra thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. LuËt ph¸p, chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ th­¬ng m¹i ch­a hoµn chØnh. LuËt ph¸p, chÝnh s¸ch lµ c«ng cô ®Ó ®¶m b¶o héi nhËp thµnh c«ng, kinh tÕ ph¸t triÓn. C¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ th­¬ng m¹i quèc tÕ ®ang diÔn ra theo thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng, theo xu thÕ thuËn lîi ho¸, tù do ho¸, theo “luËt ch¬i” cña c¸c thÓ chÕ kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc. Nh­ng hÖ thèng ph¸p luËt vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña ta ch­a hoµn chØnh, kh«ng ®ång bé, g©y nhiÒu khã kh¨n cho ta khi ®¸p øng c¸c cam kÕt cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ. ViÖc hoµn chØnh luËt ph¸p vµ chÝnh s¸ch cña ta ph¶i phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ nh÷ng quy t¾c cña c¸c tæ chøc mµ n­íc m×nh tham gia, võa phï hîp víi ®Æc thï cña n­íc ta, ®Æc biÖt lµ b¶o ®¶m ®­îc ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Ta còng ch­a nghiªn cøu s©u ®Ó ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p chÝnh s¸ch cÇn thiÕt, nh÷ng c¸ch lµm kh«n khÐo, hîp lý nh»m tËn dông nh÷ng ­u ®·i mµ quèc tÕ dµnh cho n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ kÐm ph¸t triÓn nh­ quy chÕ tèi huÖ quèc, ®·i ngé quèc gia, chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ quan, quyÒn tù vÖ, chèng b¸n ph¸ gi¸… b¶o vÖ lîi Ých cña ta. Doanh nghiÖp cña ta cßn yÕu c¶ vÒ s¶n xuÊt, qu¶n lý vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Doanh nghiÖp n­íc ta hÇu hÕt quy m« nhá, yÕu kÐm c¶ vÒ hai mÆt qu¶n lý vµ c«ng nghÖ, l¹i h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng qu¸ l©u trong c¬ chÕ bao cÊp. Chóng ta ch­a t¹o ®ñ c¬ chÕ, biÖn ph¸p cã hiÖu lùc nh»m kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp g¾n sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh víi viÖc c¶i tiÕn s¶n xuÊt kinh doanh víi kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. Mét bé phËn kh«ng nhá ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc cßn nhiÒu yÕu kÐm, bÊt cËp vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n vµ n¨ng lùc ®iÒu hµnh c«ng viÖc, ch­a t­¬ng xøng víi c­¬ng vÞ vµ tr¸ch nhiÖm ®­îc giao, mét sè kh«ng Ýt c¸n bé tho¸i ho¸ vÒ phÈm chÊt; ch¹y theo sù c¸m dç vËt chÊt, sèng thùc dông, cöa quyÒn, hèi lé, s¸ch nhiÔu, tham nhòng,…¶nh h­ëng rÊt xÊu tíi uy tÝn cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, nh©n d©n chª tr¸ch, g©y c¶n trë lín cho sù nghiÖp ph¸t triÓn ®Êt n­íc. §ång thêi ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ vµ cã thÓ lùc tèt cßn Ýt. T×nh tr¹ng thõa thÇy, thiÕu thî diÔn ra rÊt phæ biÕn trong nhiÒu nganh nghÒ. Do c¸ch tæ chøc vµ qu¶n lÝ lao ®éng ®· dÉn ®Õn thãi “h­ danh”; s­u tÇm b»ng cÊp, xin häc hµm, ch¹y häc vÞ,…Kh«ng nh÷ng vËy trong c¬ cÊu ®é tuæi cña lao ®éng, sè lao ®éng trÎ (tõ 15 ®Õn 29 tuæi), løa tuæi chñ lùc cña nguån lao ®éng vµ rÊt dÔ dµng tiÕp cËn víi tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt cña thÕ giíi còng ®ang diÔn ra t×nh tr¹ng: thiÕu ®Çu ãc kinh doanh hiÖn ®¹i, cung c¸ch lµm ¨n lín; tÝnh to¸n nh×n xa tr«ng réng, t¸o b¹o nh¹y c¶m vµ n¨ng ®éng víi c¸i míi, thÝch øng mau lÑ ®Ó xoay chuyÓn t×nh thÕ khi gÆp khã kh¨n; miÖt mµi häc tËp, ngÉm nghÜ s©u s¾c mäi vÊn ®Ò. TÊt c¶ nh÷ng nh­îc ®iÓm trªn ®©y ®· trë thµnh lùc c¶n kh«ng cho phÐp chóng ta tiÕn nhanh. C¸c kiÕn nghÞ ®Ò xuÊt trªn ph­¬ng diÖn triÕt häc ®Ó h¹n chÕ c¸c nh­îc ®iÓm vµ ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc cña tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ë n­íc ta Tõ nh÷ng ®iÒu nãi trªn, chóng ta cÇn qu¸n triÖt vµ thùc hiÖn tèt mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña n­íc ta: Thø nhÊt lµ ph¶i thèng nhÊt ®­îc nhËn thøc vÒ nhu cÇu tÊt yÕu ph¶i héi nhËp kinh tÕ, coi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô then chèt trong ho¹t ®éng kinh tÕ, nh»m phôc vô lîi Ých chung cña ®Êt n­íc. VÊn ®Ò thèng vÒ nhËn thøc cã ý nghÜa rÊt quan träng, v× héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ víi träng t©m lµ më cöa, thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i sÏ lµm xuÊt hiÖn nhiÒu m©u thuÉn côc bé. Ch¼ng h¹n, m©u thuÉn gi÷a xu b¶o hé víi xu h­íng tù do ho¸; nhiÒu doanh nghiÖp cßn yÕu kÐm kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh, ng¹i ph¶i thay ®æi c¸ch lµm cò, vÉn muèn nhµ n­íc tiÕp tôc b¶o hé; m©u thuÉn gi÷a t¨ng nguån thu ng©n s¸ch qua thuÕ nhËp khÈu víi viÖc gi¶m dÇn c¸c hµng rµo thuÕ quan, phi thuÕ quan khi thùc hiÖn tù do ho¸ sÏ lµm gi¶m nguån thu ng©n s¸ch…Nh÷ng m©u thuÉn ®ã lµm cho qóa tr×nh héi nhËp kinh tª quèc tÕ vÊp ph¶i kh«ng Ýt trë ng¹i khi ®i vµo c¸c vÊn ®Ò cô thÓ. ThÕ nªn, chØ khi nµo nhËn thøc th«ng suèt th× míi cã ®ñ ý chÝ, b¶n lÜnh, quyÕt t©m vµ søc m¹nh ®Ó thËt sù ®­a vÊn ®Ò héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµo cuéc sèng, vµo suy nghÜ, vµo kÕ ho¹ch, ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng, chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña Nhµ n­íc. Thø hai, cÇn cã c¬ së v÷ng vµng vÒ chÝnh trÞ, æn ®Þnh x· héi, ph¸t huy néi lùc, ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao søc c¹nh tranh cña c¶ nÒn kinh tÕ, cña tõng ngµnh vµ tõng doanh nghiÖp. Muèn vËy, chóng ta ph¶i ®¸nh gi¸ l¹i tiÒm lùc kinh tÕ cña ®Êt n­íc trong mäi lÜnh vùc, ngµnh hµng; nghiªn cøu lîi thÕ so s¸nh gi÷a n­íc ta víi khu vùc vµ c¸c n­íc kh¸c…Tõ ®ã x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, më cöa héi nhËp; x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn, më réng thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc; x¸c ®Þnh ngµnh mòi nhän cÇn ­u tiªn ®Çu t­ ph¸t triÓn…Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ; x©y dùng hµnh lang ph¸p lý võa chÆt chÏ l¹i võa th«ng tho¸ng; x¸c ®Þnh lé tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, thùc hiÖn c¸c cam kÕt ®· vµ sÏ ký kÕt t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho s¶n xuÊt kinh doanh… Thø ba lµ chñ ®éng tham gia céng ®ång th­¬ng m¹i thÕ giíi mét c¸ch cã chän läc. N¾m v÷ng c¸c v¨n kiÖn, th«ng lÖ quèc tÕ. Kh«ng bá sãt, bá lì c¬ héi nh­ng còng kh«ng nªn qu¸ n«n nãng, quan hÖ hîp t¸c víi nhiÒu quèc gia, tr¸nh ®Ó bÞ lÖ thuéc vµo mét quèc gia, mét thÕ lùc nµo ®ã. Sím cã chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch vµ triÓn khai viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊucña nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng xuÊt khÈu, nh»m t¹o ra c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ®ñ lín vÒ sè l­îng, ®¹t tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng, cã søc c¹nh tranh cao. §ång thêi, nh»m t¹o ra mét ®éi ngò doanh nghiÖp cã ®ñ quy m« vµ n¨ng lùc, tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè nµy cïng víi m«i tr­êng ph¸p lý th«ng tho¸ng sÏ t¹o thµnh mét søc m¹nh tæng hîp n©ng cao søc m¹nh c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Thø t­ lµ chóng ta cÇn tiÕp cËn, dÇn dÇn ®i vµo kinh tÕ tri thøc. NÕu kh«ng cã tri thøc, kh«ng ph¸t triÓn nguån trÝ lùc ®ñ tÇm sÏ rÊt khã chñ ®éng trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc còng nh­ trong quan hÖ chung víi thÕ giíi hiÖn ®¹i. Bëi tri thøc hiÖn ®ãng vai trß sè mét trong c¸c nguån lùc ph¸t triÓn kinh tÕ. Kinh tÕ tri thøc t¹o ra nh÷ng c¬ héi cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ n­íc ta nãi riªng v­¬n lªn rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. TiÕp ®ã, ta cÇn thu nhËp, cËp nhËt th«ng tin vÒ t×nh h×nh kinh tÕ, tµi chÝnh, th­¬ng m¹i thÕ giíi, t×m hiÓu kÜ thÞ tr­êng thÕ giíi, dù b¸o triÓn väng, xu h­íng biÕn ®éng vµ ph¸t triÓn cña nã. CÇn n¾m v÷ng c¸c v¨n kiÖn, th«ng lÖ quèc tÕ, hÖ thèng ph¸p luËt, c¸c quy ®Þnh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, c¸c cam kÕt quèc tÕ…®Ó cã thÓ chñ ®éng, tr¸nh bÞ Ðp trong khi ®µm ph¸n, ký kÕt c¸c cam kÕt; kh«ng bá sãt, bá lì mµ cã thÓ khai th¸c triÖt ®Ó, tËn dông quyÒn lîi, nh÷ng ­u tiªn, ­u ®·i dµnh cho chóng ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Tõ ®ã t×m ®­îc tiÕng nãi chung vÒ mét vÊn ®Ò, mét lÜnh vùc nµo ®ã ®Ó tranh thñ cµng nhiÒu cµng tèt sù ñng hé, ®ång t×nh, hîp t¸c cña c¸c ®èi t¸c cïng chung lîi Ých. Thø n¨m lµ x©y dùng ®éi ngò c¸n bé cã phÈm chÊt ®¹o ®øc tèt, cã n¨ng lùc vµ b¶n lÜnh v÷ng vµng. Nh©n tè con ng­êi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh nhÊt trong c¸c kh©u, c¸c ho¹t ®éng phôc vô cho héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Cuèi cïng, ®ã lµ viÖc gi÷ g×n ®­îc b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc, ph¸t huy ®­îc nh÷ng gi¸ trÞ ­u tó cña d©n téc, ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn hµi hoµ vµ lµnh m¹nh cña ®Êt n­íc. §ång thêi còng cÇn chän läc tiÕp thu nh÷ng tinh hoa v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i ®Ó lµm giµu thªm b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, xem ®ã lµ nh©n tè cùc k× quan träng kh¬i dËy c¸c tiÒm n¨ng s¸ng t¹o, lµm nªn nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt vµ tinh thÇn míi. Chóng ta kiªn quyÕt ph¶n ®èi sù tiÕp nhËn x« bå mäi thø gäi lµ “t©n k×” cña v¨n ho¸ ngo¹i lai mµ kh«ng ph©n biÖt hay dë, tèt xÊu, ®Ó ®i ®Õn chç mÊt gèc vµ lai c¨ng vÒ v¨n ho¸, g©y hËu qu¶ xÊu vÒ t­ t­ëng, ®¹o ®øc, lèi sèng. LêI KÕT Ngµy nay, trong thÕ giíi lu«n lu«n cã biÕn ®éng kh«ng ngõng, xu thÕ héi nhËp, toµn cÇu ho¸ ®ang næi lªn chiÕm vÞ trÝ chñ ®¹o khuynh h­íng ph¸t triÓn cña thÕ giíi trong thêi gian tíi. Mçi quèc gia ®Òu hiÓu r»ng kh«ng thÓ ®øng ngoµi xu thÕ ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi héi nhËp më cöa ®ång nghÜa hoµ nhËp trong xu thÕ ®i lªn cña x· héi loµi ng­êi; ®ãng cöa, biÖt lËp còng ®ång nghÜa víi b¶o thñ, tù gi¶m kh¶ n¨ng ph¸t triÓn. Vµ trong qu¸ tr×nh héi nhËp c¸c quèc gia ph¶i cã biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó tËn dông ë møc tèt nhÊt nh÷ng c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn. ViÖt Nam còng kh«ng thÓ ®øng ngoµi môc ®Ých nµy. Nh­ng víi mét tiÒm lùc kinh tÕ cßn h¹n chÕ, ViÖt Nam ®øng tr­íc nh÷ng thö th¸ch, khã kh¨n to lín. Trong ®ã næi bËt lµ nguy c¬ tôt hËu kho¶ng c¸ch ph¸t triÓn víi c¸c quèc gia tiªn tiÕn ngµy cµng më réng h¬n. §©y lµ h¹n chÕ, khã kh¨n c¨n b¶n bëi v× cñng cè tiÒm lùc kinh tÕ cµng m¹nh sÏ cã c¬ héi trong viÖc gi÷ vÞ thÕ, tiÕng nãi chñ ®éng trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ®Æc biÖt th­¬ng m¹i quèc tÕ. Tuy nhiªn víi thµnh tùu ®¹t ®­îc qua thêi gian gÇn 20 n¨m ®æi míi cïng víi chñ tr­¬ng ®óng ®¾n ph¸t huy néi lùc trong ph¸t triÓn kinh tÕ, n­íc ta sÏ v­ît qua khã kh¨n ®Ó ®¹t môc tiªu tíi n¨m 2020 trë thµnh quèc gia c«ng nghiÖp vµ xa h¬n n÷a, v­¬n lªn s¸nh kÞp víi c¸c quèc gia trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi nh­ Singapore, NhËt B¶n, Hµn Quèc. Qua ®Ò tµi nµy em m¹nh d¹n ®­a ra mét sè nh÷ng h¹n chÕ, yÕu kÐm cña qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam vµ mét sè nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ ®ã còng nh­ nh»m thóc ®Èy qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam nhanh h¬n. Do cßn h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é, trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu h¼n kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt. Em mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« ®Ó c«ng tr×nh nghiªn cøu cña em hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy c«! Tµi liÖu tham kh¶o T¸c phÈm kinh ®iÓn cña Mac – Anghen – Lªnin C¸c t¸c phÈm cña c¸c vÞ l·nh tô Lªnin, Hå ChÝ Minh, Lª DuÈn, Ph¹m V¨n §ång V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI, VII, VIII, IX B¸o nh©n d©n ngµy 18 th¸ng 4 n¨m 2002 B¸o nh©n d©n ngµy 18 th¸ng 9 n¨m 2002 B¸o nh©n d©n ngµy 6 th¸ng 5 n¨m 2002 §­a nghÞ quyÕt §¹i héi IX cña §¶ng vµo cuéc sèng sè 16 th¸ng8 - 2001 §­a nghÞ quyÕt §¹i héi IX cña §¶ng vµo cuéc sèng sè 21 th¸ng11 - 2001 §­a nghÞ quyÕt §¹i héi IX cña §¶ng vµo cuéc sèng sè 24 th¸ng 12 - 2001 §­a nghÞ quyÕt §¹i héi IX cña §¶ng vµo cuéc sèng sè 33 th¸ng 11 – 2002 T¹p chÝ céng s¶n sè 2 n¨m 2001 T¹p chÝ céng s¶n sè 4 n¨m 2001 T¹p chÝ céng s¶n sè 12 th¸ng 6 n¨m 2001 T¹p chÝ céng s¶n sè 9 th¸ng 3 n¨m 2002 T¹p chÝ céng s¶n sè 17 th¸ng 6 n¨m 2002 T¹p chÝ céng s¶n sè 32 th¸ng 11 n¨m 2002 T¹p chÝ C«ng nghiÖp ViÖt Nam sè 3/2001 T¹p chÝ kinh tÕ – dù b¸o sè 4/2001 TriÕt häc sè 2 (129) th¸ng 2 – 2002 Kinh tÕ ph¸t triÓn sè 44/2001 T¹p chÝ con sè – sù kiÖn sè 6/2002 T¹p chÝ ph¸p luËt ViÖt Nam sè 29 ngµy 3 – 2 -2005 B¸o sinh viªn ViÖt Nam sè 19 n¨m 2005 Môc lôc