Việt Nam với quá trình hội nhập kinh tế quốc tế

quoác teá vaø khu vöïc theo tinh thaàn phaùt huy toái ña noäi löïc, naâng cao hieäu quaû hôïp taùc quoác teá vaø khu vöïc theo tinh thaàn phaùt huy toái ña noäi löïc, naâng cao hieäu quaû hôïp taùc quoác teá, ñaûm baûo ñoäc laäp töï chuû vaø ñònh höôùng Xaõ Hoäi Chuû Nghiaõ, baûo veä lôïi ích daân toäc, an ninh quoác gia, giöõ gìn baûn saüc daân toäc, baûo veä moäi tröôøng”. Ñaây laø moät chuû tröông lôùn trong chính saùch ñoái ngoaïi, hoäi nhaäp cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc ta. Theo quan ñieåm naøy hoäi nhaäp kinh teá quoác teá trong ñieàu kieän toaøn caàu hoaù kinh teá laø moät quaù trình maø troïng taâm laø chuû ñoäng môû cöûa kinh teá, tham gia saâu vaøo phaân coâng hôïp taùc quoác teá, taïo ñieàu kieän ñeå keát hôïp coù hieäu quaû moïi nguoàn löïc trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi, môû roäng khoâng gian vaø moâi tröôøng ñeå phaùt trieån, naâng cao theá vaø löïc cuûa nöôùc ta trong quan heä kinh teá quoác teá. Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá laø moät noäi dung quan troïng cuûa xu theá toaøn caàu hoaù kinh teá. Noùi hoäi nhaäp laø nhaán maïnh ñeán tính chuû ñoäng tham gia vaøo quaù trình toaøn caàu hoaù. Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá bao goàm moät soá noäi dung chuû yeáu nhö: chuû ñoäng tham gia vaøo heä thoáng phaân coâng lao ñoäng quoác teá, ñaëc bieät laø trong nhöõng lónh vöïc kinh teá môùi, chuû ñoäng tham gia vaø môû roäng thöông maïi quoác teá, chuû ñoäng tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng taøi chính quoác teá... Khaúng ñònh taàm quan troïng cuûa hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, nghò quyeát trung 07-NT/TW cuûa boä chính trò ngaøy 27/11/2001 veà hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñaõ ñeà ra 5 quan ñieåm chæ ñaïo trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa nöôùc ta trong thôøi kyø ñoåi môùi: Quaùn trieät chuû tröông ñöôïc xaùt ñònh taïi Ñaïi Hoäi IX laø: “Chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vaø khu vöïc theo tinh thaàn phaùt huy toái ña noäi löïc, naâng cao hieäu quaû hôïp taùc quoác teá, ñaûm baûo ñoäc laäp töï chuû vaø ñònh höôùng Xaõ Hoäi Chuû Nghóa, baûo veä lôïi ích daân toäc, göõi vöõng an ninh quoác gia, giöõ gìn baûn saéc vaên hoaù daân toäc, baûo veä moâi tröôøng”. Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá laø söï nghieäp cuûa toaøn daân, trong quaù trình hoäi nhaäp caàn phaùt huy moïi tieàm naêng vaø nguoàn löïc cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá, cuûa toaøn xaõ hoäi, trong ñoù kinh teá nhaø nöôùc giöõ vai troø chuû ñaïo. Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá laø quaù trình vöøa hôïp taùc, vöøa ñaáu tranh vaø caïnh tranh, vöøa coù nhieàu cô hoäi vöøa khoâng ít thaùch thöùc do ñoù caàn tænh taùo, khoân kheùo vaø linh hoaït trong vieäc xöû lyù tính hai maët cuûa hoäi nhaäp tuyø theo ñoái töôïng, vaán ñeà, tröôøng hôïp, thôøi ñieåm cuï theå, vöøa phaûi ñeà phoøng tö töôûng trì treä, phaûn ñoäng, thuû ñoäng vöøa phaûi choáng tö töôûng giaûn ñôn noân noùng. Nhaän thöùc ñaày ñuû ñaëc ñieån kinh teá nöôùc ta töø ñoù ñeà ra keá hoaïch vaø loä trình hôïp lyù, vöøa phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc, vöøa ñaùp öùng caùc quy ñònh cuûa caùc toå chöùc kinh teá quoác teá maø nhaø nöôùc ta tham gia. Tranh thuû nhöõng öu ñaõi daønh cho caùc nöôùc phaùt trieån vaø caùc nöôùc coù neàn kinh teá chuyeån ñoåi töø kinh teá taäp trung bao caáp sang kinh teá thò tröôøng. Keát hôïp chaët cheõ quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vôùi yeâu caàu giöõ vöõng an ninh quoác phoøng, thoâng qua hoäi nhaäp ñeå taêng cöôøng söùc maïnh toång hôïp cuûa quoác gia, nhaèm cuûng coá chuû quyeàn vaø an ninh ñaát nöôùc, caûnh giaùc vôùi nhöõng möu toan thoâng qua hoäi nhaäp ñeå thöïc hieän yù ñoà “dieãn bieán hoaø bình” ñoái vôùi nöôùc ta. Ñeå cuï theå hoaù nghò quyeát cuûa Ñaûng, thöïc hieän toát nghò quyeát trong thöïc tieãn, chính phuû ñaõ thoâng qua moät chöông trình haønh ñoäng bao goàm caùc nhieäm vuï cuï theå ñöôïc phaân coâng traùch nhieäm thöïc hieän roõ raøng cho caùc boä, ban, ngaønh vaø ñòa phöông coù lieân quan, coù söï phoái hôïp thöïc hieän côùi caùc cô quan trung öông. Cuï theå ñaàu moái nhieäm vuï laø: Uyû ban quoác gia veà hôïp taùc kinh teá quoác teá, Boä Giaùo Duïc vaø Ñaøo Taïo, Boä Vaên Hoùa – Thoâng Tin vôùi coâng taùc tö töôûng , thoâng tin, tuyeân truyeàn; Boä Tö Phaùp vôùi nhieäm vuï xaây döïng , söûa ñoåi boå sung phaùp luaät, cô cheá, chính saùch kinh teá thöông maïi; Boä Keá Hoaïch vaø Ñaàu Tö, Uyû ban quoác gia veà hôïp taùc quoác teá vôùi nhieäm vuï nghieân cöùu veà chuyeån dòch cô caáu kinh teá quoác teá vôùi nhieän vuï toång hôïp vaø hoaøn thieän chieán löôïc toång theå veà hoäi nhaäp kinhteá quoác teá; Boä noäi vuï chuû trì cuøng vôùi Boä Giaùo Duïc vaø Ñaøo Taïo, Boä Lao Ñoäng – Thöông Binh vaø Xaõ Hoäi, Boâi Tö Phaùp ... vôùi nhieäm vuï ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc; Boä Ngoaïi Giao vôùi nhieäm vuï cuûng coá an ninh quoác phoøng. Treân cô sôû chæ ñaïo cuûa Boä Chính Trò vaø Chính Phuû, Boä Thöông Maïi, Boä Taøi Chính, Uyû Ban quoác gia veà hôïp taùc kinh teá quoác teá vôùi nhieäm vuï môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu, tranh thuû ñaàu tö vaø trôï giuùp kyõ thuaät cuûa caùc nöôùc vaø toå chöùc quoác teá. Vaø cuoái cuøng laø coâng taùc kieän toaøn toå chöùc caùc boä, cô quan cuûa Chính Phuû. CHÖÔNG 2 NHÖÕNG THÖÛ THAÙCH VAØ THAØNH TÖÏU MAØ VIEÄT NAM ÑAÕ ÑAÏT ÑÖÔÏC TRONG TIEÁN TRÌNH HOÄI NHAÄP KINH TEÁ QUOÁC TEÁ Những thöû thaùch ñaët ra cho Vieät Nam treân con ñöôøng hoäi nhaäp Nhöõng vaán ñeà thöû thaùch trong nöôùc * Ñoái vôùi doanh nghieäp trong nöôùc: Hoäi nhaäp ñoøi hôûi Vieät Nam môû cöûa thò tröôøng, nhaát laø veà khu vöïc coâng nghieäp cheá bieán haøng hoaù ñeå cho haøng ngoaïi quoác töï do caïnh tranh vôùi haøng noäi hoaù. Hai nguyeân taéc thöông maïi chính (toái hueä quoác vaø quy cheá coâng daân) baûo ñaûm ñaàu tö ngoaïi quoác ñöôïc ñoái xöû bình ñaúng nhö daân baûn xöù, nghóa laø khoâng bò kyø thò hay gaây khoù khaên trong vieäc ñaàu tö saûn xuaát. Vaán ñeà ñaët ra cho Vieät Nam laø ña soá haøng baûn xöù ñeàu do doanh nghieäp nhaø nöôùc ñoäc quyeàn saûn xuaát, coøn doanh nghieäp tö nhaân thì chöa naém vai troø quan troïng. Sau hoäi nhaäp, doanh nghòeâp nhaø nöôùc baét buoät phaûi ñaït ñöôïc möùc saûn xuaát toái öu ñeå caïnh tranh ngoaïi quoác. Muoán nhö vaäy caùc doanh nghieäp naøy caàn phaûi ñöôïc giuùp voán ñaàu tö ñaày ñuû ñeå phaùt trieån veà kyõ thuaät saûn xuaát laãn khaû naêng quaûn trò. Maët khaùc doanh nghòep naøo yeáu keùm, tieáp tuïc thoâ loã thaâm huït, coâ phöông saûn xuaát thì phaûi bò ñaøo thaûi. Nhö vaäy, Vieät Nam caàn coù moät heä thoáng doanh nghòeâp nhaø nöôùc nghieâm khaéc minh baïch roõ raøng, maø laïi vöøa aùp duïng ñoàng ñeà khoâng thieân vò. * Lao ñoäng dö thöøa: Caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc thì seõ dö thöøa lao ñoäng. Neáu doanh nghieäp nhaø nöôùc phaûi baùn ñi, chia coå phaàn, hay giao cho tö nhaân quaûn trò thì vaán ñeà khoâng traùnh ñöôïc laø ban quaûn trò môùi seõ caét giaûm chi phí saûn xuaát baèng caùch cho lao doäng nghæ vieäc. Thaønh ra giaûi phaùp caûi caùch doanh nghieäp keùo ra vaán ñeà thaát nghieäp. Thaát nghieäp laø choã khaùch bieät chính yeáu giöõa nhaø nöôùc vaø tö nhaân. Ñoái vôùi nhaø nöôùc, muïc tieâu an sinh xaõ hoäi ñöôïc xeáp ngang haøng vôùi caùc muïc tieâu kinh teá khaùc. Ngöôïc laïi, ñoái vôùi tö nhaân lôïi nhuaän ñöôïc coi laø muïc tieâu toái cao. Neáu caàn phaûi giaûm chi phí lao ñoäng ñeå giöõ lôïi nhuaän thì doanh nghieäp tö nhaân seõ khoâng ngaàn ngaïi sao thaûi lao ñoäng. Vieät Nam caàn phaûo coù chöông trình caûi caùch löông boång ñi song vôùi caûi caùch doanh nghieäp Nhaø Nöôùc ñeå baûo veä lao ñoäng trong giai ñoaïn hoäi nhaäp, lao ñoäng laø taøi nguyeân cuûa ñaát nöôùc, khoâng theå phí phaïm baèng caùch soáng ngheøo khoù trong xaõ hoäi môùi. Nhö vaäy, lao ñoäng töø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc neáu coøn treû vaø ñuû söùc laøm vieäc caàn phaûi ñöôïc huaán luyeän ñeå coù theâm khaû naêng laøm vieâc trong moâi tröôøng môùi. * Xoaù ñoùi giaûm ngheøo: Xaùo troän trong thò tröôøng lao ñoäng laø phaûn öùng ngaén haïn cuûa neàn kinh teá bò co giaõn döôùi söùc eùp cuûa hoäi nhaäp. Do ñoù caàn phaûi coù chích saùch lao ñoäng hay xaõ hoäi an sinh ñeå ñieàu chænh neàn kinh teá trong luùc hoäi nhaäp. Ñoái vôùi nöôùc chaäm tieán nhö Vieät Nam, hoäi nhaäp hay khoâng hoäi nhaäp, naïn ñoùi luoân luoân laø moät vaá ñeà tröôøng kyø nan giaûi. Ñoù laø chöa keå theâm vaán ñeà cheânh leäch giaøu ngheøo giöõa noâng thoân vaø thaønh thò: 80% daân soá soáng ôû noâng thoân chæ chieám döôùi phaân nöõa saûn löôïng quoác gia; ngöôïc laïi 20% daân soá soáng trong thaønh thò chieám hôn phaân nöõa saûn löôïng quoác gia. Hoäi nhaäp ñöa toùi nhöõng caâu hoûi cöïc kyø quan troïng veà ngheø ñoùi. Lieäu hoäi nhaäp seõ laøm taêng hay giaûm ngheøo ñoùi? Neáu hoäi nhaäp laøm taêng ngheøo ñoùi thì phaûi coù nhöõng chính saùch naøo ñeå xoaù ñoùi giaûm ngheøo ñeå chaïy soâng song vôùi hoäi nhaäp? Hôn nöõa, lieäu 80% daân Vieät Nam soáng ôû noâng thoân coù theå höôûng thaønh quaû cuûa hoäi nhaäp hay khoâng? Hay laø hoäi nhaäp chæ coù lôïi cho 20% daân soá soáng ôû thaønh thò? Laøm caùch naøo ñeå toaøn daân trong nöôùc ñöôïc höôûng ñoàng ñeàu keát quûa cuûa hoäi nhaäp? Caâu hoûi naèn trong chích saùch phaân chia lôïi töùc ñoàng ñeàu giöõa noâng thoân vaø thaønh thò. * Caáu truùc kinh teá: Vieät Nam caäp nhaät hoaù nhieàu vaên kieän phaùp luaät cho phuø hôïp côùi hoäi nhaäp. Caùc cô sôû haï taàng veà luaät phaùp (nhö luaät sôû höõu trí tueä, ñaàu tö ngoaïi quoác, taøi khoaûn thueá khoaù, tö baûn vaø lao ñoäng) caàn phaûi ñöôïc söû ñoåi hoaëc taïo döïng ñeå baïo veä ñaàu tö cuõng nhö tieâu duøng trong nöôùc. Caên baûn lyù thuyeát kinh teá thò tröôøng döïa treân ba thaønh phaàn chính: saûn xuaát, tieâu thò vaø chính phuû. Thaønh phaàn chuû ñoäng thöôøng laø ngöôøi thieâu thuï naém quyeàn sôû höõu cô caáu saûn xuaát trong nöôùc. Tuy nhieân, neàn kinh teá chuyeån tieáp Vieät Nam chính phuû ñoùng vai troø chuû ñoäng vaø giöõ heát cô caáu saûn xuaát (keå caû tö baûn vaø ruoäng ñaát). Saûn xuaát cuõng laïi laø chính phuû döôùi daïng doanh nghieäp nhaø nöôùc. Ngöôøi tieâu thuï ñoùng vai troø raát phuï vaø thuï ñoäng, nghóa laø chæ laøm coâng cuï vaø tieâu thuï. Coøn doanh nghieäp tö nhaân thì vöøa ít vöøa nhoû khoâng ñuû söùc caïnh tranh do hieäu quaû saûn xuaát thaáp. Nhö vaäy, thöû thaùch cho Vieät Nam laø phaûi xaây döïng kòp thôøi cô sôû doanh nghieäp ( tö nhaân hoaëc laø nhaø nöôùc hoaëc caû hai) cho duø coù khaû naêng caïnh tranh vôùi ngoaïi quoác. Thöû thaùch ngoaøi nöôùc * Quan heä vôùi Trung Quoác: Trung Quoác luoân ñoùng moät vai troø quan troïng ñoái vôùi Vieät Nam veà lòch söû, vaên hoaù, chính trò vaø kinh teá. Hai nöôùc ñeà keát thuùc thöông thuyeát vôùi Myõ naêm 2001, vöøa qua thieát laäp quan heä thöông maïi vöøa ñeå thoaõ maõn ñieàu kieän gia nhaäp WTO. Ngaøy nay Trung Quoác cuõng ñaõ gia nhaäp vaøo WTO roài. Vaán ñeà ñaët ra cho Vieät Nam laø nhaän ñònh vai troø quan heä vôi Trung Quoác; Vieät Nam vôùi Trung Quoác neân ñöôïc côi laø boå sung (nhö baùt vôùi ñuõa) hay lf thay theá (nhö côm vôùi chaùo)? Trong truôøng hôïp naøo thì haøng Vieät Nam neân caïnh tranh vôùi haøng Trung Quoác? Vaø trong tröôøng hôïp naøo thì haøng Vieät Nam neân boå sung haøng Trung Quoác? Treân ñöôøng hoäi nhaäp trong 10 naêm tôùi, hai nöôùc seõ ñeàu laø thaønh vieân chính thöùc cuûa WTO, APEC,…... khi ñoù lôïi ñieåm cuûa Vieät Nam ñoái vôùi Trung Quoác seõ ra sao? Lieäu haøng Vieät Nam coù khaû naêng caïnh tranh côùi haøng Trung Quoác trong thò tröôøng töï do hay khoâng? Ñoù laø vaán ñeà lôùn cuûa Vieät Nam khi gia nhaäp neàn kinh teá quoác teá maø Trung Quoác laïi laø haøng xoùm lôùn caïnh ta, vaø trong thò tröôøng hieän nay haøng nhaùi cuûa Trung Quoác ñaõ traøn ngaäp treân caû theá giôùi vôùi nhöõng öu ñieån laø giaù reõ maø maãu maø ñeïp hôïp thôøi trang, thi hieáu cuûa giôùi treû vaø ngay caû Vieät nam cuõng khoâng theå traùnh khoûi tình traïng haøng nhaùi naøy. Vaäy lieäu haøng hoaù cuûa doanh nghieäp trong nöôùc seõ caïnh tranh ra sao khi haøng nhaùi Trung Quoác traøn ngaäp thò tröôøng, ñoù laø vaán ñeà lôùn ñaët ra cho ÑaÛng vaø nhaø nöôùc ta vôùi chính saùch phaùt trieån kinh teá khi hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. * Quan heä Vieät kieàu: Moãi naêm Vieät kieàu gôûi veà nöôùc treân 2 tyû Myõ kinh vaø veà thaêm nhaø ñoâng ñaûo trong nhöõng dòp Teát nhaát, mang nguoàn lôïi töùc vaø ngoaïi teä ñaùng keå cho neàn kinh teá trong nöôùc. Vieät kieàu cuõng laø khoái tieâu thuï maïnh nhaát cho haøng xuaát khaåu töø Vieät Nam (thí duï: maém toâm Vieät Nam baùn sang Myõ thì chaéc chaén chæ coù Vieät kieàu laø tieâu thuï). Nhieàu Vieät kieàu, nhaât laø theá heä thöù hai hay thöù ba ñaõ baét ñaàu bieát duøng vaän ñoäng haønh lang vôùi chính phuû Myõ ñeå baûo veä tieáng noùi vaø quyeàn lôïi cuûa mình. Moät thöû thaùch cho Vieät Nam laø tìm caùch “hoäi nhaäp” hai neàn kinh teá Vieät: neàn kinh teá trong nöôùc vaø neàn “kinh teá veä tinh” ngoaøi nöôùc. Gaàn ñaây Vieät Nam ñaõ coù nhöõng daáu hieäu khích leä ñaùng keå nhö bieän phaùp khuyeán khích Vieät Kieàu veà nöôùc ñaàu tö, söûa ñoåi thuû tuïc mua nhaø vaø boû chính saùch löôõng giaù. Vieät Nam ñaõ xuùc tieán hoäi nhaäp vôùi neàn kinh teá toaøn caàu thì khoâng coù lyù do gì maøø khoâng coá gaéng hoäi nhaäp vôùi “kinh teá veä tinh” cuûa nhoùm daân Vieät nôi ñaát khaùch queâ ngöôøi. * Tranh chaáp quoác teá: Treân lyù thuyeát thì theá giôùi ca tuïng töï do hoaù thöông maïi vaø hoäi nhaäp. Tuy nhieân, treân thöïc teá thì caùc nöôùc coøn giöõ raát nhieàu raøo caûn quan thueá ñeå ngaêng chaën haøng ngoaïi quoác vaøo thò tröôøng noäi ñòa. Ngay caû cöôøng quoác nhö Myõ cuõng phaûi duøng bieän phaùp raøo caûn haøng ngoaïi quoác vaøo thi tröôøng noäi ñòa. Nhöõng bieän phaùp caám caûn naøy gaây neân tranh chaáp quoác teá vaø phaân xöû taïi WTO. Vieät Nam ñaõ neán baøi hoïc hoäi nhaäp ñaàu tieân (vaø chöa phaûi laø baøi hoïc cuoái cuøng) trong vuï caùc tra vôùi Myõ. Vieät Nam chöa vaøo WTO neân khoâng coù tieáng noùi hay ra toaø kieän tuïng ñeå baûo veä quyeàn lôïi cuûa mình trong thöông tröôøng quoác teá; coäng theâm nöôùc vöøa nhoû vöøa ngheøo neân khoâng coù khaû naêng ñoøi hoûi ñoái vôùi caùc nöôùc khaùc. Cho toái khi Vieät Nam coù theâm nhieàu lôïi khí ñeå laøm aùp löïc, thöông thuyeát laø phöông tieän ñoäc nhaát hieän coù veà phöông dieän ñoái ngoaïi. Vieät Nam coù theå baét chöôùc Canada vaø Trung Quoác baèng caùch taêng ngaân saùch ngoaïi giao, nhaát laø Myõ ñeå taïo aùp löïc thuaät lôïi cho mình ngay trong noäi ñòa nöôùc Myõ. Ñaây laø moät ñieåm raát quan troïng cho caùc nöôùc nhoû muoán thöông thuyeát thaønh coâng vôùi Myõ. Nhöõng thaønh töïu maø Vieät Nam ñaït ñöôïc trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá Hoaït ñoâng thöông maïi trong nöôùc * Thaønh töïu: Hoaït ñoäng thöông maïi phaùt trieån, khoái löôïng haøng hoaù löu thoâng treân thò tröôøng lieân tuïc taêng haøng naêm vôùi toác ñoä töông ñoái cao, ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu ngaøy caøng phong phuù, ña daïng cuûa saûn xuaát, daân cö, goùp phaàn quang troïng vaøo söï phaùt trieån vaø chuyeån dòch cô caáu kinh teá – xaõ hoäi. Toång möùc baùn leõ haøng hoaù xaõ hoäi töø naêm 1996 ñeán nay moãi naêm bình quaân taêng 11% (theo giaù thöïc teá). Naêm 1996 ñaït 144,1 ngaøn tyû ñoàng, naêm 1997 ñaït 159,7 ngaøn tyû ñoàng, naêm 1998 ñaït 183,2 ngaøn tyû ñoàng, 1999 ñaït 198,3 ngaøn tyû ñoàng, naêm 2000 ñaït 217 gaøn tyû ñoàng, naêm 2001 ñaït 241,3 ngaøn tyû ñoàng vaø naêm 2002 ñaït 273 ngaøn tyû ñoàng vaø naêm 2003 ñaït 306 ngaøn tyû ñoàng taêng 112% so vôùi naêm 1996. Toác ñoä taêng tröôûng toång möc baùn leõ haøng hoaù xaõ hoäi ôû khu vöïc mieàn nuùi ñaõ coù söï chuyeån bieán, giaûm daàn cheânh leäch vôùi caùc tænh ñoàng baèng, ñoâ thò: naêm 1999 vuøng Taây Baéc taêng 5,4% ñeán naêm 2002 taêng 13% trong khi ñoù naêm 1999 vuøng ñoàng baèng soâng hoàng taêng 10%, ñeán naêm 2002 chæ taêng 10,5%. Maët haøng kinh doanh ña daïng, maãu maõ haøng hoaù ngaøy caøng phuø hôïp vôùi thò hieáu vaø taäp quaùn tieâu duøng. Chaát löôïng vaø vaên minh thöông maïi ngaøy caøng ñöôïc naâng cao. Töø naêm 1996 ñeán nay khoâng coù “côn soát” do quan heä cung caàu haøng hoaù maát caân ñoái (vôù quy moâ lôùn, treân phaïm vi roäng, trong thôøi gian daøi), keå caû trong nhöõng dòp leã teát hoaëc thieân tai luõ luït. Keânh löu thoâng moät soá maët haøng nhö: xaêng daàu, phaân boùn, xi maêng, theùp, luùa gaïo... böôùc ñaàu ñöôïc ñònh hình vaø cuõng coá vôùi söï tham gia ñoâng ñaûo cuûa caùc thöông nhaân thuoäc moïi thaønh phaàn kinh teá, goùp phaàn thuùc ñaåy saûn xuaát haøng hoaù phaùt trieån, gaén saûn xuaát vôùi tieâu thuï, gaén haøng hoaù vôùi thò tröôøng, gaén thò tröôøng trong nöôùc vôùi thò tröôøng quoác teá. Phöông thöc saûn xuaát kinh doanh ngaøy caøng ña daïng vaø tieáp tuïc ñöôïc môû roäng treân caû ba ñòa baøn: thaønh thò noâng thoân vaø mieàn nuùi, thu huùt söï tham gia cuûa nhieàu thaønh phaàn kinh teá vôùi nhieàu quy moâ, hình thöùc toå chöùc vaø hình thöùc sôû höõu khaùc nhau. Trôï giaù, trôï cöôùc ñaõ ñaûm baûo cho nhaân daân mieàn nuùi mua ñöôïc muoái Ioát, daàu hoaû, phaân boùn... vôùi giaù oån ñònh; trôï giaù gioáng caây troàng ñöôïc caùc ñòa phöông ñaùnh giaù laø coù hieäu quaû nhaát trong caùc maët haøng chích saùch nhö veà luùa, ôû nhieàu nôi ñaõ goùp phaàn taêng naêng xuaát töø 5 taï ñeán 12 taï/1 ha, giuùp nhieàu vuøng cao giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà löông thöïc; nhieàu gia ñình ñoàng baøo daân toäc ñaõ thoaùt khoûi tình traïng doùi trieàn mieân vaø oån ñònh cuoäc soáng. Caùc ngaønh dòch vuï ñaõ phaùt trieån ña daïng, ñaùng öùng ñöôïc nhu caàu taêng tröôûng kinh teá vaø phuïc vuï toát ñôøi soáng cuûa nhaân daân. Nghaønh du lòch ñaõ phaùt trieån nhanh, trôû thaønh moät nghaøn du lòch quan troïng ñoái vôùi toaøn xaõ hoäi vôùi nhieàu loaïi hình du lòch ña daïng, phong phuù vaø coù chaát löôïng phuïc vuï toát, ñaùp öùng cho nhu caàu ngaøy caøng cao cuûa khaùch du lòch trong vaø ngoaøi nöôùc. Doanh thu du lòch (keå caû du lòc quoác teá vaø du lòch noäi ñòa) naêm 2002 taêng 25,7 laàn so vôi naêm 1996. Traät töï kyû cöông treân thöông tröôøng ñöôïc khoâi phuïc moät böôùc, teä buoân laäu, gian laän thöông maïi vaø kinh doanh traùi pheùp ñaõ böôùc ñaàu ñöôïc kieàm cheá. * Haïn cheá: Hoaït ñoäng thöông maïi vaãn coøn trong tình traïng phaân taùn, chia caét theo caáp vaø ngaønh. Maïng löôùi baùn haøng taäp trung chuû yeáu ôt khu vöïc thaønh thò. Toác ñoä taêng tröôûng möùc baùn leû bình quaân ñaàu ngöôøi giöõa caùc vuøng laõnh thoå coøn khaù cheânh leäch, thôøi kyø 1999 - 2002 vuøng Ñoâng Baéc taêng 33,9%, Duyeân Haûi Nam Trung Boä taêng 18%, Taây Baéc Boä taêng 11,3%, Ñoàng Baèng Soâng Hoàng taêng 8,8%/naêm, Baéc Trung Boä taêng 8%, Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long taêng 7,4%, Ñoâng Nam Boä Taêng 6,5% vaø Taây Nguyeân taêng 3,8%. Chæ soá giaù tieâu duøng bieán ñoäng thaát thöôøng, giaûm phaùt keùo daøi trong vaøi naêm gaàn ñaây ñaõ aûnh höôûng xaáu ñeán saûn xuaát vaø tieâu duøng haøng hoaù (chæ soá giaù tieâu duøng thaùng 12 so vôùi caùc cuøng kyø naên tröôùc thì naêm 1999 taêng 0,1%, naêm 2000 giaûm 0,6%, naêm 2001 taêng 0,8% vaø naêm 2002 taêng4%) Phaùt trieån thöông maïi ôû thò tröôøng noâng thoân, mieàn nuùi vaãn coøn chaäm, vaãn coù söï cheânh leäch lôùn giöõa thò tröôøng noâng thoân, mieàn nuùi vôùi khu vöïc ñoàng baèng nhaát laø vôùi caùc thaønh phoá. Vieäc cung öùng caùc maët haøng chích saùch vaø toå chöùc tieâu thuï noâng laâm - thuûy - saûn... ñoái vôùi khu vöïc mieàn nuùi theo tinh thaàn nghò ñònh soá 20/NÑ-CP vaãn chöa ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa ñoàng baøo. Coâng taùc phaân tích, döï baùo thò tröôøng ñeå ñònh höôùng saûn xuaát kinh doanh vaø chuyeån cô caáu kinh teá coøn yeáu keùm. Nhieàu quy hoaïch, keá hoaïch kinh doanh coøn mang tính chuû quan, chöa khai thaùc heát tieàm naêng vaø cô hoäi, chöa baùm saùt nhu caàu thò tröôøng vaø löu thoâng haøng hoaù vaø naêng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa haøng hoaù, caûu doanh nghieäp vaø neàn kinh teá. Vieäc phaùt trieån nhieàu ngaønh coâng nghieäp cheá bieán vaø xuaát khaåu haøng tieâu duøng chöa gaén vôùi nhu vieäc quy hoaïch phaùt trieån saûn xuaát nguoàn nguyeân lieäu trong nöôùc. Hoaït ñoäng xuaát khaåu, nhaäp khaåu Veà xuaát khaåu * Thaønh töïu: Toác ñoä taêng tröôûng xuaát khaåu 3 naêm 2001-2003 ñaït 11,5%. Xuaát khaåu ñaõ goùp phaàn ñaùng keå vaøo vieäc thöïc hieän chieán löôït phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi thôøi kyø 1996-2002, ñaõ trôû thaønh yeáu toá phaùt huy noäi löïc raát quan troïng, taïo theâm voán ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä, taêng theâm vieäc laøm, thuùc ñaåy nhanhh quaù trình coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc: kim nghaïch xuaát khaåu naêm 1996 ñaït 7,25 tyû USD, naêm 2000 ñaït 14,4 tyû USD, naêm 2002 ñaït 16,7 tyû USD, naêm 2003 öôùc ñaït 17,5% naêm so vôùi toác ñoä taêng tröôûng bình quaân cuûa GDP (gaàn 7%/naêm) thì toác ñoä taêng tröôûng xuaát khaåu gaáp 2,5 laàn. Caùc doanh nghieäp FDI maáy naêm gaàn ñaây coù möùc taêng tröôûng xuaát khaåu khaù nhanh. Naêm 1996 (tính caû xuaát khaåu daàu thoâ) ñaït 2,13 tyû USD chieáp 29.4% kinh ngaïch xuaát khaåu haøng hoaù, töông töï naêm 1997 ñaït 3,21 tyû USD chieám 25%, naêm 1998 ñaït 3,21 tyû USD chieám 34,3%, naêm 1999 ñaït 4,68% chieám 40,6%, naêm 2000 ñaït 6,81% tyû USD chieám 40,1%, naêm 2001 ñaït 6,8 tyû USD chieám 45,2%, naêm 2002 ñaït 7,87 tyû USD chieám 47,1% vaø naêm 3003 ñaït 10 tyû USD chieám 50%. Cô caáu haøng xuaát khaåu chuyeån dòch theo höôùng tích cöïc, tyû troïng haøng cheá bieán saâu vaø nhoùm haøng coâng nghieäp taêng leân, soá löôïng maët haøng xuaát khaåu chuû löïc taêng nhanh. Vaøi naêm gaàn ñaây noåi leân moät soá maët haøng xuaát khaåu coù möùc taêng tröôûng haøng naêm raát cao ngö: giaày deùp, deät may, ñieän töû, nhaân ñieàu, cheø, gaïo... vaø coù moät soá maët haøng xuaát khaåu chuû köïc ñaõ chieám tyû troïng lôùn nhö: caø pheâ Robusta ñöùng ñaàu theá giôùi, gaïo ñöùng thöù hai theá giôùi sau Thaùi Lan, nhaân ñieàu ñöùng thöù hai trong ASEAN sau Thaùi Lan, haït tieâu ñöùng thöù hai theá giôùi sau Aán Ñoä. Cô caáu xuaát khaåu ñaõ chuyeån dòch theo höôùng taêng caùc maët haøng cheá bieán, giaûm tyû troïng caùc saûn phaåm thoâ. Trong kinh ngaïch xuaát khaåu, tyû troïng saûn phaåm ñaõ qua cheá bieán taêng töø khoaûng 28% naêm leân 40% naêm 2000 vaø naêm 2003 laø 43%, trong khi ñoù tyû troïng caùc saûm phaåm thoâ ñaõ giaûm töông öùng xuoáng coøn 57%. Neáu nhö naêm 1996 môùi coù 9 maët haøng xuaát khaåu coù giaù trò treân 100 trieäu USD thì naêm 2003 ñaõ coù 17 ngaønh coù kim ngaïch treân 100 trieäu USD. Trong ñoù coù hai maët haøng coù giaù trò xuaát khaåu treân 3 tyû USD laø daàu thoâ, haøng deät may, hai maët haøng coù giaù trò xuaát khaåu treân 2 tyû USD laø thuyû saûn vaø giaøy deùp, 4 maët haøng coù giaù trò xuaát khaåu treân 500 trieät USD laø gaïo, caø pheâ, haøng ñieän töû, linh kieän maùy tính vaø saûm phaåm goã. Ñaõ coù nhieàu tieán boä trong vieäc thöïc hieän chuû tröông “phaùt trieån nhieàu hình thöùc thu ngoaïi teä, nhaát laø hoaït doäng du lòch”. Soá khaùch du lòch nöôùc ngoaïi vaøo Vieät Nam ñaõ taêng töø 1 trieäu luôït khaùch vaøo naêm 1996 leân khoaûng 2,6 trieät löôït khaùch vaøo naêm 2002 ñaït möùc taêng tröôûng bình quaân 11,5% naêm. Naêm 2002 thu nhaäp töø du lòch ñaït khoaûng 23,500 tyû ñoàng, taêng 14,6% so vôùi naêm 2001, xuaát khaåu caùc dòch vuï khaùc nhö böu chinh vieãn thoâng ñaït 240 trieäu USD, vaän taûi haøng khoâng ñaït 339,1 trieäu USD, taêng 6% so vôùi naêm 2001. * Haïn cheá: Quy moâ xuaát khaåu nöôùc ta coøn quaù nhoû so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc. Kim nghaïch tính theo ñaàu ngöôøi naêm 2003 cuûa Vieät Nam môùi ñaït khoaûng 250 USD, trong khi naêm 2000 Trung Quoác ñaït 358,8 USD; Thaùi Lan ñaït 1.113,8 USD; Singapore ñaït 34.468,8 USD; Malaixia ñaït 4.211,8 USD. Cô caáu haøng xuaát khaåu coøn laïc haäu so vôùi caùc nöôùc, tyû troïng haøng thoâ haøng coøn sô cheá coøn cao, trong soá saûn phaåm coâng nghieäp cheá taïo thì haøng gia coâng coøn chieám tyû troïng lôùn, saûn phaåm coù haøm löôïng coâng ngheä vaø rí tueä cao coøn nhoû beù. Xuaát khaåu dòch vuï chieám tyû troïng thaáp. Dòch vuï xuaát khaåu chaát löôïng thaáp vaø giaù thaønh cao, chöa phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa thò tröôøng... Chuyeån dòch cô caáu kinh teá noùi chung, trong töøng lónh vöïc, ngaønh haøng noùi rieâng chöa baøm saùt tín hieäu cuûa thò tröôøng theá giôùi do ñoù nhieàu saûm phaåm laøm ra khoù tieâu thuï hoaëc tieâu thuï vôùi giaù thaáp hôn caùc nöôùc trong khu vöïc nhö gaïo, caø pheâ, cheø, cao su... Vieäc ñaàu tö ñeå naâng ccao khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc maët haøng xuaát khaåu coøn haïn cheá. Ñaàu tö tröïc tieáp cho caùc khaâu tieâu thuï saûm phaåm nhö hoaït ñoäng xuùc tieán thöông maïi, laäp caùc trung taâm thöông maïi, kho ngoaïi quan ôû caùc nöôùc ngoaøi... ít ñöôïc quan taâm. Nhieàu hình thöùc kinh doanh phoå caäp treân theá giôùi nhö taùi xuaát, chuyeån khaåu... chöa phaùt trieån; caùc dònh vuï thu ngoaïi teä chöa ñaët ñuùng vò trí cuûa noù. 2.2.2.2 Veà nhaäp khaåu * Thaønh töïu: Cô caáu haøng nhaäp khaåu ñaõ ñöôïc caûi tieán theo höôùng phuïc vuï coâng nghieäp hoaù vaø hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc: Kim ngaïch nhaäp khaåu nguyeân, nhieân , vaät lieäu phuïc vuï saûn xuaát chieám tyû leä cao, haøng naêm ñeàu ôû möùc treân 60% toång kim ngaïch nhaäp. Kim ngaïch nhaäp khaåu maùy moùc, thieát bò naêm 1996 chieám 27,6% toång kim ngaïch nhaäp, naêm 2003 taêng leân 35%. Kim ngaïch nhaäp khaåu haøng tieâu duøng phuø hôïp vôùi caùc ñònh höôùng phaùt trieån thöông maïi cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc vaø giaûm daàn qua caùc naêm: naêm 1996 chieám 13,3% toång kim ngaïch nhaäp khaåu, naêm 2002 giaûm coøn 5,9%. Trong 5 naêm 1991 – 1995, nhaäp sieâu chieám khoaûng 33% kim ngaïch xuaát khaåu thì trong 8 naêm sau chæ coøn khoaûng 18,3%. Naêm 1996 nhaäp sieâu daàn 4 tyû USD thì naêm 2002 chæ coøn gaàn 3 tyû USD. * Haïn cheá: Veà thò tröôøng nhaäp nhaäp khaåu: gaàn 80% kim ngaïch nhaäp khaåu töø caùc nöôùc Chaâu AÙ (trong ñoù gaàn 30% töø caùc nöôùc ASEAN. Chöa coù nhieàu bieän phaùp ñeå giaûm nhaäp sieâu ôû moät soá thò tröôøng nhaäp sieâu lôùn nhö: Haøn Quoác, Ñaøi Loan, Thaùi Lan, Trung Quoác... Veà maët haøng: tyû troïng nhaäp khaåu caùc maùy moùc, thieát bò coâng ngheä nguoàn tieân tieán coøn thaáp. Chích saùch nhaäp khaåu vaãn coøn nhieàu vaán ñeà caàn phaûi nghieâm cöùu söûa ñoåi ñeå taïo thuaän lôïi cho doanh nghieäp vaø choùng gian laän thöông maïi nhö: chích saùch nhaäp khaåu theo ñaàu moái, doanh muïc haøng hoaù nhaäp khaåu aùp duïng giaù toái thieåu tính theo trò giaù thueá, ñieàu kieän nhaäp khaåu caùc maët haøng kinh doanh coù ñieàu kieän phaùt trieån... Hoäi nhaäp kinh teá thöông maïi quoác teá * Nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc: Veà cô baûn ñaõ thöïc hieän ñöôïc chuû tröông “ña daïng hoaù thò tröôøng vaø ña daïng hoaù quan heä kinh teá, tích cöïc thaâm nhaäp, taïo choå ñöùng ôû caùc thò tröôøng môùi, phaùt trieån caùc quan heä môùi”. Ñeán nay Vieät Nam coù theâm quan heä thöông maïi vôùi treân 200 nöôùc vaø vuøng laõnh thoã, trong 6 naêm (1996 - 2002) kyù theâm 60 hieäp ñònh thöông maïi vôùi caùc nöôùc. Rieâng trong 2 naêm röôõi vöøa qua ñaõ môû theâm ñöôïc gaàn 20 thò tröôøng môùi, kyù theâm ñöôïc 12 hòep ñònh thöông maïi saong phöông vaø hieäp ñònh khung veà kinh teá thöông maïi (naêm 2001, 7 hieäp ñònh thöông maïi, trong ñoù coù hieäp ñònh thöông maïi Vieät Nam - Hoa Kyø, ñaùch daáu moät böôùc ngoaëc quan troïng trong thöông maïi töï do vôùi quoác gia coù thò tröôøng lôùn nhaát theá giôùi; naêm 2002, 4 hieäp ñònh thöông maïi vaø 2 hieäp ñònh khung; naêm 2003, 1 hieäp ñònh thöông maïi). Hieän taïi ta tieáo tuïc ñaøm phaùn, hoaøn chænh 9 hieäp ñònh thöông maïi (trong ñoù coù hieäp ñònh kyù laïi). Nhö vaäy, tính ñeán thaùng 9/2003 nöôùc ta ñaõ kyù hieäp ñònh thöông maïi vôùi 84 quoác gia vaø toå chöùc thaønh coâng 6 phieân hoïp cuûa ban coâng taùc Vieät Nam gia nhaäp WTO... Ñaõ ñaåy maïnh quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá: môû roäng maïnh meõ quan heä song phöông vaø ña phöông; phaùt trieån quan heä ñaàu tö vôùi gaàn 70 nöôùc vaø laõnh thoå; bình thöôøng hoaù quan heä vôùi nhöõng toå chöùc taøi chính tieàn teä quoác teá nhö: Ngaân haøng quoác teá(WB), Quyõ tieàn teä quoác teá (IMF), Ngaân haøng phaùt trieån Chaâu AÙ (ADB), gia nhaäp hieäp hoäi caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ (ASEAN) vaø khu vöïc maäu dònh töïc do ASEAN (AFTA); tham gia saùng laäp dieãn ñaøn AÙ – Aâu (ASEM); gia nhaäp dieãn ñaøn hôïp taùc Chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông (APEC); trôû thaønh quan saùt vieân cuûa toå chöùc naøy. Nöôùc ta cuõng ñaõ kyù hieäp ñònh khung veà hôïp taùc kinh teá vôùi lieân minh Chaâu Aâu (EU) vaø hieäp ñònh thöông maïi song phöông vôùi Hoa Kyø theo chuaån möùc cuûa toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO). Theo baùo caùo “keá hoaïch phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi 5 naêm (2006 – 2010)” trình boä quoác hoäi ngaøy 16/5/2006 vöøa qua thì ñeán nay Vieät Nam ñaõ thieát laäp quan heä ngoaïi giao vôùi 168 nöôùc thuoäc taát caû caùc chaâu luïc, laø thaønh vieân 63 toå chöùc quoác teá vaø coù quan heä vôùi hôn 500 toå chöùc phi chính phuû, coù quan heä thong maïi vôùi 165 nöôùc vaø vuøng laõnh thoå, caùc nhaø ñaàu tö cuûa 80 nöôùc vaø vuønh laõnh thoå ñaõ ñaàu tö tröïc tieáp vaøo Vieät Nam. Ñeán naêm 2005, nöôùc ta ñaõ coù quan heä thöông maïi vôùi 220 nöôùc vaø vuøng laõnh thoå. Hieän nay vaø trong thôøi gian tôùi ta thöïc hieän toát caùc cam keát veà khu vöïc maäu dòch töï do ASEAN (AFTA), hieäp ñònh thong maïi Vieät Nam – Hoa Kyø vaø ñaøm phaùn ñeå gia nhaäp toå chöùc thong maïi theá giôùi (WTO). * Haïn cheá: Vieäc hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi coøn khoâng ít luùng tuùng, cho tôùi nay chöa xaây döïng ñöôïc loä trình giaûm theáu vaø haøng raøo phi quan thueá daøi haïn. Söï hieåu bieát veà thò tröôøng nöôùc ngoaøi (tieàn naêng, nhu caàu, luaät leä...) coùn haïn cheá. Nhaø nöôùc, bao goàn caùc cô quan quaûn lyù trong nöôùc laãn cô quan ñaïi dieän ôû nöôùc ngoaøi, chöa laøm toát coâng taùc cung caáp thoâng tin veà hoäi nhaäp, giuùp caùc doanh nghieäp saün saøng tham gia quaù trình hoäi nhaäp kinh teá thöông maïi quoác teá. Caùc doanh nghieäp nhoû beù veà quy moâ, non yeáu veà kinh nghieäm vaø cuoäc soáng troâng chôø vaøo söï baûo hoä cuûa nhaø nöôùc. CHÖÔNG 3 CAÙC GIAÛI PHAÙP ÑEÅ GIUÙP VIEÄT NAM GIA NHAÄP KINH TEÁ QUOÁC TEÁ ÑAÏT HIEÄU QUAÛ CAO 3.1 Điều chỉnh chính sách và các biện pháp thực hiện chính sách thương mại * Phối hợp điều chỉnh để chính thức hoá và công bố công khai các lộ trình cam kết về điều chỉnh chính sách và các công cụ của chính sách Trong quá trình thực hiện các điều chỉnh chính sách và các công cụ của chính sách, đặc biệt là chính sách thương mại có thể nảy sinh những điểm không thống nhất, không đồng bộ và không hợp lý do vậy trong quá trình chính thức hoá đưa vào thực hiện cần có sự điều chỉnh. Nói một cách khác là cần có một chiến lược tổng thể và một lộ trình tổng thể về điều chỉnh chính sách trong quá trình hội nhập. Sau khi có sự điều chỉnh cần công bố công khai, rộng rãi cho các ngành, các doanh nghiệp biết để có sự chuẩn bị và chủ động tham gia vào lộ trình hội nhập. * Xúc tiến nhanh việc xây dựng các chiến lược của các ngành, các doanh nghiệp cho phù hợp với những điều chỉnh về chính sách Căn cứ vào các lộ trình hội nhập đã được công bố các ngành và các doanh nghiệp cần xây dựng các chiến lược cụ thể của ngành và của doanh nghiệp cho tương thích với các lộ trình đã cam kết. Trong quá trình xây dựng chiến lược cần lưu ý: Thứ nhất: các cam kết có thể sẽ căn cứ vào thực tiễn năng lực sản xuất và cung cấp hàng hoá của chính các ngành hay doanh nghiệp trong khoảng thời gian trước mắt 3 đến 5 năm. Ví dụ các cam kết về hạn ngạch dệt may, hoặc thuỷ sản trong khuôn khổ Hiệp định thương mại Việt – Mỹ. Do đó, khi xây dựng chiến lược cần phải lưu ý ngay từ những năm đầu cần khai thác hết năng lực sản xuất kinh doanh hiện có, đồng thời với việc đầu tư để mở rộng các năng lực sản xuất kinh doanh mới. Thứ hai: Phải tính đến vấn đề chuyển đổi ngành nghề, hoặc đa dạng hoá sản phẩm dịch vụ trong chiến lược. Bởi lẽ có những sản phẩm và dịch vụ sẽ không phù hợp hoặc tỏ ra không có khả năng cạnh tranh trong quá trình thực hiện lộ trình hội nhập. * Tích cực chuẩn bị các phương án để đàm phán tiếp trong các cuộc đàm phán song phương và đa phương về các lĩnh vực thuế, phi thuế, mở cửa thị trường dịch vụ, đầu tư... Mặc dù đã đạt được những kết quả đáng kể trong việc cam kết thực hiện các lộ trình trong khuôn khổ của ASEAN, APEC và Hiệp định thương mại Việt – Mỹ, nhưng để gia nhập Tổ chức thương mại thế giới - WTO, dự kiến vào khoảng năm 2005 thì chúng ta còn phải tiến hành nhiều cuộc đàm phán song phương và đa phương. Do vậy việc chuẩn bị các phương án để đàm phán là cần thiết. Khi xây dựng các phương án đàm phán tiếp theo cần tuân thủ các nguyên tắc và lộ trình đã được xác định trước, đồng thời có tính đến thực tiễn của kinh tế quốc tế và kinh tế trong nước. Những lĩnh vực cần tập trung vẫn là: Thuế quan, phi thuế quan, các vấn đề về hàng nông sản, thương mại dịch vụ, các biện pháp đầu tư có liên quan đến thương mại và sở hữu trí tuệ. 3.2 Nâng cao năng lực cạnh tranh trong quá trình hội nhập * Tạo dựng nhanh các yếu tố năng lực cạnh tranh của nền kinh tế để thay đổi vị thế của nền kinh tế trong tương quan với khu vực và thế giới Các yếu tố tạo thành năng lực cạnh tranh của nền kinh tế bao gồm: Cơ sở hạ tầng, trình độ công nghệ, trình độ quản lý, độ ổn định và đồng bộ của hệ thống chính sách, hệ thống tài chính ngân hàng. Các yếu tố trên đây của nền kinh tế Việt Nam đang ở vị thế bất lợi trong so sánh với các nước trong khu vực và thế giới. Do vậy việc tạo dựng nhanh chóng và đồng bộ yếu tố trên đây được xem như là việc làm có ý nghĩa quyết định đến sự thành công của quá trình hội nhập. Tất nhiên, đối với nền kinh tế của Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi thì không thể đòi hỏi có một sự nhảy vọt đột biến được, mà cần phải có thời gian. Trong quá trình tạo dựng các yếu tố này chúng ta có thể kết hợp và tranh thủ các yếu tố từ bên ngoài như vốn và công nghệ, tức chính là sử dụng ngay lợi ích của hội nhập và học tập những kinh nghiệm của các nước đã đi trước để có thể rút ngắn thời gian. * Đầu tư, đổi mới công nghệ để nâng cao năng suất lao động và giảm giá thành đối với sản phẩm Các sản phẩm xuất khẩu chủ lực của Việt Nam là những sản phẩm khai thác từ tự nhiên, cả những tài nguyên thiên nhiên không tái tạo, những sản phẩm nông lâm ngư nghiệp chưa qua chế biến hoặc chế biến thô. Các sản phẩm công nghiệp vẫn còn nghèo về chủng loại, chất lượng thấp, giá thành cao do công nghệ lạc hậu lại tiêu tốn vật tư, nguyên liệu năng lượng. Do vậy, năng suất lao động thấp và khả năng cạnh tranh của sản phẩm hạn chế. Việc đầu tư để đổi mới công nghệ một mặt cho chất lượng sản phẩm cao hơn, mặt khác tạo ra năng suất lao động cao và giảm được chi phí sản xuất. Việc đầu tư để đổi mới công nghệ có thể thực hiện bằng các nguồn vốn huy động trong nước kể cả các nguồn vốn của doanh nghiệp, hoặc có thể bằng các nguồn vốn từ bên ngoài, trong đó nguồn vốn đầu tư trực tiếp là nguồn quan trọng. Trong trường hợp đổi mới công nghệ bằng nguồn vốn đầu tư trực tiếp cần lưu ý đến trình độ tiên tiến của công nghệ và trợ giá của công nghệ. Trình độ tiên tiến của công nghệ phải thoả mãn các tiêu chí để so sánh với các công nghệ hiện có ở Việt Nam đó là năng suất lao động, tiêu hao về năng lượng, nguyên liệu, nhiên liệu, sức lao động và phải đảm bảo an toàn lao động và môi trường sinh thái khi sử dụng. Khuyến khích ứng dụng các kết quả nghiên cứu ở trong nước và áp dụng hình thức R&D cho các cơ sở khoa học công nghệ nhằm gắn nghiên cứu khoa học công nghệ với thực tiễn sản xuất và kinh doanh. *AÙp dụng rộng rãi hệ thống quản lý chất lượng quốc tế trong mọi lĩnh vực Hệ thống quản lý chất lượng nhằm mục tiêu bảo đảm chất lượng cho các sản phẩm và dịch vụ thoả mãn các yêu cầu của khách hàng. Ngày nay trong thương mại quốc tế và hợp tác kinh tế quốc tế, chất lượng giữ vai trò hàng đầu và là nhân tố quan trọng trong cạnh tranh. Nhiều nước mặc nhiên thống nhất với nhau rằng sang thế kỷ XXI, doanh nghiệp nào chưa có chứng nhận phù hợp ISO 9000 hoặc các chứng chỉ tương đương như (GMP, HACCP, TQM) thì không thể tham gia vào xuất khẩu hay đấu thầu quốc tế. Điều quan trọng hơn là các quốc gia muốn có sự công nhận lẫn nhau về chứng chỉ, bằng cấp thì các quốc gia cần phải áp dụng tiêu chuẩn quốc tế. Các bộ tiêu chuẩn ISO hoặc tương đương sẽ giải quyết được các yêu cầu trên đây của các quốc gia. Hiện nay ở Việt Nam số các doanh nghiệp áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế vào hệ thống quản lý chất lượng còn hạn chế. Một mặt do các doanh nghiệp chưa có đủ điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị và con người để áp dụng, mặt khác cũng còn nhiều doanh nghiệp chưa hiểu rõ về các hệ thống tiêu chuẩn này cũng như lợi ích của việc đưa các tiêu chuẩn này vào hệ thống quản lý chất lượng của doanh nghiệp mình. Vấn đề đặt ra là phải tạo điều kiện cho cả hai trường hợp trên đây có thể sử dụng các tiêu chuẩn quốc tế cho doanh nghiệp của họ. * Cải tiến và đa dạng mẫu mã chủng loại sản phẩm và dịch vụ cùng những dịch vụ hậu mãi Trong quá trình cạnh tranh, không chỉ có việc nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ và hạ giá thành có ý nghĩa quan trọng mà các yếu tố như mẫu mã, chủng loại cũng như các dịch vụ hậu mãi cũng có ý nghĩa không kém phần quan trọng mà có lúc, có trường hợp chính các yếu tố này lại là sự lựa chọn hàng đầu của khách hàng. Đặc biệt việc xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm và dịch vụ của Việt Nam cần được các doanh nghiệp coi trọng. Đi đôi với thương hiệu là vấn đề đăng ký bản quyền và tôn trọng bản quyền đối với các sản phẩm, dịch vụ cùng loại. Các dịch vụ sau bán hàng như cung ứng vận chuyển hàng hoá, hướng dẫn lắp đặt, bảo hành, bảo trì ... cùng các điều kiện về giá cả và chất lượng sẽ tạo nên sản phẩm hay dịch vụ hoàn hảo đáp ứng sự lựa chọn của khách hàng. Tuy nhiên, những dịch vụ kể trên phải thực sự lành mạnh, không trái với các tập quán quốc tế. 3.3 Hạn chế tác động xấu của quá trình hội nhập * Chuyển dịch cơ cấu sản phẩm, cơ cấu thị trường cho phù hợp và khai thác các lợi thế sẵn có của nền kinh tế Hội nhập đòi hỏi phải tái cơ cấu nền kinh tế để thích nghi và phát huy lợi thế so sánh riêng của mình một cách tốt nhất. Việc xây dựng chương trình điều chỉnh cơ cấu kinh tế đòi hỏi phải hình dung được về cơ bản cơ cấu kinh tế của Việt Nam trong vòng 10-20 năm nữa (bao gồm cơ cấu ngành/hàng và cơ cấu vùng), xác định được những ngành mũi nhọn, những ngành cần ưu tiên phát triển trong một thời gian nào đó làm cơ sở xây dựng chiến lược hội nhập và các chính sách bảo hộ cụ thể. Điều này sẽ giúp chúng ta không bị tụt hậu quá xa so với các nước, tham gia vào kinh tế thế giới, tái phân công lao động xã hội, tăng thu nhập cho nhân dân và tạo thị trường tiêu thụ cho hàng hoá. Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế cần thực hiện theo những phương hướng sau: Tập trung giải quyết vấn đề lao động, chủ yếu là chuyển lao động từ nông nghiệp, nông thôn sang công nghiệp và dịch vụ. Công nghiệp và dịch vụ trong nước phải là thị trường chủ yếu tiêu thụ sản phẩm ổn định cho nông nghiệp. Chú trọng phát triển dịch vụ, là ngành cần ít vốn nhưng lại tạo nhiều việc làm, nâng cao năng suất lao động, tăng thu nhập, cải thiện đời sống nhân dân. Ưu tiên các ngành dịch vụ sau: dịch vụ kinh doanh thương mại, dịch vụ tư vấn pháp luật, dịch vụ tư vấn đào tạo nghề nghiệp và việc làm, dịch vụ máy tính và các dịch vụ có liên quan, dịch vụ nghiên cứu và phát triển, dịch vụ liên quan tới bất động sản, máy móc thiết bị và dịch vụ kinh doanh khác; dịch vụ xây dựng; các dịch vụ tài chính như bảo hiểm, ngân hàng; dịch vụ vận tải hàng không; vận tải đường biển; bưu chính, viễn thông và du lịch… Trong đầu thế kỷ này, Việt Nam cần tiếp tục củng cố cơ cấu công nghiệp sử dụng nhiều lao động, đồng thời khuyến khích, hỗ trợ và hướng tới xây dựng và phát triển các ngành công nghiệp chế tác sử dụng nhiều vốn, tạo đà cho CNH-HĐH thời kỳ sau, tiến tới các ngành dịch vụ chuyên môn cao. Thực hiện chuyển dịch cơ cấu vùng, tiến lên một cơ cấu kinh tế phát triển cả đồng bằng, trung du, miền biển, hải đảo, các vùng kinh tế trọng điểm và khu kinh tế đặc biệt. *AÙp dụng linh hoạt những chính sách, biện pháp kể cả các biện pháp, chính sách về mặt xã hội để trợ giúp cho các doanh nghiệp buộc phải phá sản, buộc phải chuyển đổi ngành nghề Phá sản và buộc phải chuyển đổi ngành nghề là những vấn đề mà hội nhập sẽ phải đối mặt. Một khi những vấn đề này xảy ra thì ngoài những thiệt hại, rủi ro về mặt kinh tế còn có những thiệt hại về mặt xã hội như vấn đề thất nghiệp, vấn đề phân hoá giàu nghèo, đào tạo nghề nghiệp để chuyển đổi ngành nghề... Để giải quyết triệt để những vấn đề trên đây cần phải có những chính sách hoặc những giải pháp linh hoạt từ cả phía Nhà nước và các đoàn thể xã hội và doanh nghiệp. Thành lập các quỹ để hỗ trợ từ ngân sách hoặc từ các nguồn tài trợ quốc tế và dành các khoản tín dụng ưu đãi cho các mục tiêu trên đây… * Giữ vững và đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế để tránh nguy cơ tụt hậu Đây là một giải pháp tổng thể và có tác động qua lại bởi có giữ vững và đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế thì mới tranh thủ được những cơ hội và hạn chế được những thách thức của hội nhập. Đến lượt nó, hội nhập có hiệu quả lại làm cho nền kinh tế phát triển với tốc độ nhanh và bền vững. Trong những năm qua, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về việc mở rộng quan hệ đối ngoại, tranh thủ các nguồn lực bên ngoài và chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, chúng ta đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong việc mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại, trong đó có việc mở rộng mạnh mẽ quan hệ hợp tác song phương và đa phương trong lĩnh vực thương mại và đầu tư nước ngoài. Việc đẩy mạnh quá trình hội nhập quốc tế đã có những đóng góp tích cực vào việc tăng cường tính hấp dẫn và cạnh tranh của thị trường trong nước và môi trường đầu tư, tạo điều kiện để Việt Nam mở rộng thu hút nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, công nghệ hiện đại và kỹ năng quản lý, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, góp phần nâng cao sức cạnh tranh của hàng hóa, dịch vụ, tăng năng lực xuất khẩu, tạo ra những cơ hội và ưu thế mới để tham gia có hiệu quả vào quá trình tự do hoá thương mại toàn cầu và khu vực. 3.4 Đào tạo nâng cao kiến thức về hội nhập * Đưa nội dung kiến thức về hội nhập vào chương trình đào tạo của các trường đại học, đặc biệt các trường khối kinh tế, xã hội, nhân văn. Hiện nay, trong chương trình đào tạo của các trường đại học thuộc khối kinh tế và xã hội nhân văn đã có những môn học đề cập đến kiến thức hội nhập. Song để phổ cập hơn nữa cần đưa thêm vào chương trình những kiến thức mới nhất về hội nhập không chỉ cho các trường kinh tế, xã hội, nhân văn mà cả với các trường khối kỹ thuật và chuyên ngành khác. Bên cạnh những kiến thức về hội nhập, ngành giáo dục đào tạo cũng cần cải tiến chương trình, nội dung và phương pháp giảng dạy để nhằm cung cấp cho xã hội một nguồn nhân lực có chất lượng cao đáp ứng yêu cầu của hội nhập, tránh tình trạng tụt hậu. Mặt khác, cần có kế hoạch triển khai cụ thể Quyết định số 137/2003/QĐ-TTg ngày 11/4/2003 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt kế hoạch đào tạo bồi dưỡng nguồn nhân lực cho công tác hội nhập kinh tế quốc tế giai đoạn 2003-2010. * Củng cố bộ máy tổ chức điều hành công tác hội nhập trong toàn quốc và tăng cường công tác thông tin tuyền truyền về hội nhập Để thống nhất chỉ đạo công tác hội nhập kinh tế quốc tế, Uỷ ban quốc gia về Hợp tác kinh tế quốc tế với thành viên là các bộ/ngành do một phó Thủ tướng làm chủ tịch đã được thành lập từ tháng 2/1998. Tiếp đó, các đơn vị đầu mối ở tất cả các bộ/ngành và Uỷ ban nhân dân các tỉnh/thành trực thuộc Trung ương cũng đã được thành lập. Nhìn chung, trong thời gian qua, Uỷ ban và các đơn vị đầu mối đã hoạt động khá tích cực và có kết quả tốt. Tuy nhiên, sự phối hợp giữa các bộ ngành còn chưa chặt, thiếu đồng bộ; còn tồn tại các quan điểm cục bộ trong xử lý công việc hoặc kiến nghị chủ trương; sự tham gia của các doanh nghiệp còn có nhiều hạn chế. Để khắc phục tình trạng này, ta cần: Nghiên cứu khả năng phối hợp giữa Bộ Thương mại với Bộ Công nghiệp và Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhằm đưa lại kết quả tốt hơn trong phối hợp các hoạt động kinh tế trong nước và ngoài nước trong quá trình hội nhập; Lập cơ chế thông tin thống nhất giữa các cơ quan trên tất cả các khâu, từ xử lý thông tin đầu vào đến lấy ý kiến của các cơ quan hữu quan, từ việc đưa khuyến nghị lên Uỷ ban Quốc gia đến việc triển khai các quyết định của Uỷ ban và Chính phủ; Tăng cường đội ngũ chuyên trách đàm phán các vấn đề kinh tế quốc tế trên cơ sở củng cố các Tổ công tác liên bộ, các đơn vị đầu mối và đào tạo cán bộ đàm phán; Tăng cường sự tham gia của các doanh nghiệp thông qua việc thiết lập các cơ chế tham vấn thường xuyên giữa Uỷ ban, các tổ công tác với Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam và các hiệp hội, câu lạc bộ doanh nghiệp. Công tác thông tin tuyên truyền về hội nhập cần được tổ chức sâu rộng trong toàn Đảng, các cơ quan Nhà nước và trong xã hội, làm cho mọi người hiểu rõ về những vấn đề cơ bản như xu thế phát triển khách quan của toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế trên thế giới để thấy việc Việt Nam hội nhập là phù hợp với xu thế chung; quá trình hội nhập vừa qua của ta tuy còn những khiếm khuyết nhưng đã đạt được những thành tựu to lớn góp phần quan trọng vào sự thành công của sự nghiệp đổi mới; nội dung của các định hướng hội nhập kinh tế quốc tế trong giai đoạn phát triển mới của đất nước cũng như các nguyên tắc, phương châm và các biện pháp bổ trợ bảo đảm cho sự thành công của hội nhập. * Tập trung đào tạo một lực lượng có kiến thức sâu và chuyên môn giỏi để thực hiện các công việc chính của hội nhập ở các cấp từ Trung ương đến địa phương Một trong những yếu tố quan trọng đảm bảo việc tham gia có hiệu quả vào quá trình hội nhập là cần có một lực lượng lao động được đào tạo tốt về nghề nghiệp và khoẻ mạnh về thể chất. Do đó, phát triển nguồn nhân lực phải là ưu tiên hàng đầu. Chúng ta cần tăng cường đầu tư để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực theo tiêu chuẩn quốc tế. Đồng thời phải chú trọng công tác đào tạo nguồn nhân lực bao gồm việc đào tạo những nhà hoạch định chính sách như chính sách xuất khẩu, chính sách nhập khẩu, đào tạo các chuyên gia về nghiệp vụ xuất nhập khẩu, về pháp luật thương mại quốc tế, về thị trường của từng ngành hàng như gạo, cà phê, cao su, dầu khí,...về thị trường như thị trường Châu Âu, Bắc Mỹ, Châu á - Thái Bình Dương, Trung Đông và Châu Phi...về marketing xuất khẩu - nhập khẩu... Đồng thời, để đáp ứng những đòi hỏi của các tiêu chuẩn thương mại quốc tế, Nhà nước cần chú trọng tới chính sách đào tạo và tái đào tạo lực lượng lao động cho phù hợp với những thay đổi và yêu cầu của thị trường khu vực và thế giới, cần có thị trường lao động linh hoạt hơn. Song song với đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, chúng ta cần kiên quyết đưa ra khỏi bộ máy những cán bộ kém phẩm chất, không đủ năng lực. Trên đây là các giải pháp chủ yếu nhằm đẩy nhanh tiến trình hội nhập của thương mại Việt Nam vào kinh tế khu vực và quốc tế. Việc hội nhập có hiệu quả hay không, điều đó phụ thuộc rất lớn vào việc thực hiện một cách thiết thực, linh hoạt các giải pháp trên đây của Chính phủ, các bộ, ngành và các doanh nghiệp. Töø tuoåi môùi caép saùch tôùi tröôøng, ngöôøi Vieät Nam ñaõ ñöôïc daïy vôùi nieàm töï haøo coù leõ mang theo suoát ñôøi raèng chuùng ta laø ‘Con Roàng chaùu Tieân’ vaø coù haønh trang ‘Boán ngaøn naêm Vaên hieán’ do cha oâng ñeå laïi. Cho duø chæ laø huyeàn thoaïi veà goác gaùc nhöng vôùi nhaân daân ta ñaõ ít nhieàu trôû thaønh thöù trang bò tinh thaàn maø moãi khi caàn khôi daäy nieàm töï haøo quoác gia hay moái tình töï daân toäc ngöôøi ta thöôøng vieän caàu ñeán. Beân caïnh haønh trang tinh thaàn aáy, chuùng ta coù nguoàn nhaân löïc maø naêng löïc vaø ñöùc tính, khaùch quan coù theå khaúng ñònh laø coù khaû naêng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu phaùt trieån, tieác raèng döôøng nhö chuùng ta ñaõ boû lôõ ñi cô hoäi hieän thöïc hoùa caùi öôùc mô toå tieân ñöôïc göûi gaám qua huyeàn thoaïi môû nöôùc. Nhaän ra nhö theá khoâng phaûi laø thaùi ñoä thuï ñoäng, maø ñeå thaúng thaén nhaän ra traùch nhieäm tröôùc maét cho phaàn ñôøi coøn laïi cuûa mình vaø nhöõng theá heä saép tôùi. Chuùng ta khoâng queân mình laø Con Roàng chaùu Tieân duø nöôùc mình coøn ngheøo vaø tuït haäu so vôùi caùc nöôùc laùng gieàng Chaâu AÙ, maø phaûi laáy ñoù laø moät chæ tieâu so saùnh cho nhöõng tieán boä phaûi ñaït ñöôïc trong töông lai. Chuùng ta, duø ôû baát cöù phöông trôøi naøo, ñeàu coù theå goùp tay vaøo coâng cuoäc chung ñoù baèng söï khieâm toán nhaãn naïi laøm vieäc, baèng taøi söùc vaø vaät löïc. Moãi ngöôøi trong lónh vöïc hoaït ñoäng vaø choã ñöùng rieâng bieät cuûa mình coù theå coù caùc ñoùng goùp rieâng theo hoaøn caûnh cho guoàng maùy vaän haønh roäng lôùn cuûa moät quoác gia. Khi xaõ hoäi tieán boä, neàn kinh teá trôû neân phoàn vinh, quoác gia thaønh huøng maïnh, chuùng ta seõ cuøng chia seû nieàm töï haøo. Ñaây coù leõ laø nieàm thao thöùc chung cuûa moïi ngöôøi daân Vieät. Vì ñaõ quan nieäm vieäc phaùt trieån seõ ñoøi hoûi söï ñoùng goùp cuûa caûi vaøi theá heä hieän taïi vaø töông lai, cho neân chuùng ta, nhöõng theá heä treû haõy tieáp noái caàm boù ñuoác ñang trong tay caùc ñaøn anh ñaøn chò ñeå ñem vinh quang thònh vöôïng daøi laâu cho moät Con Roàng Vieät Nam thöïc söï trong töông lai. Boä Ngoaïi Giao-Vuï hôïp taùc kinh teá ña phöông, Vieät Nam hoäi nhaäp kinh teá trong xu theátoaøn caàu hoaù, vaán ñeà vaø giöûi phaùp, Nhaø Xuaát Baûn Chính Trò Quoác Gia. Hoäi ñoàng lyù luaän Trung Öông, Vöõng böôùc treân con ñöôøng ñaõ choïn, Nhaø Xuaát Baûn Chính Trò Quoác Gia. Nguyeãn Minh Tuù, Vieät Nam treân chaëng ñöôøng ñoåi môùi vaø phaùt trieån kinh teá, Nhaø Xuaát Baûn Chính Trò Quoác Gia. Traàn Ñöùc Löông, Kieân ñònh ñöôøng loái ñoåi môùi Vieät Nam, vöõng böôùc tieán vaøo theá kyû 21, Nhaø Xuaát Baûn Chính Trò Quoác Gia. Vuõ Ñình Baùch, Moät soá vaán ñeà veà kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng Xaõ Hoäi Chuû Nghóa ôû Vieät Nam, Nhaø Xuaát Baûn Chính Trò Quoác Gia. Vieän nghieân cöùu quaûn lyù kinh teá Trung Öông-Cô quan phaùt trieån quoác teá Thuïy Ñieån, Hoäi nhaäp kinh teá aùp löïc caïnh tranh treân thò tröôøng vaø ñoái saùch cuûa moät soá nöôùc, Nhaø Xuaát Baûn Giao Thoâng Vaän Taûi. Website Boä Thöông Maïi (