Xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân trong thời đại mới

Môc lôc Lêi nãi ®Çu Trong suèt tiÕn tr×nh c¸ch m¹ng ViÖt Nam, §¶ng, Nhµ n­íc ta, ®øng ®Çu lµ chñ tÞch Hå ChÝ Minh lu«n kh¼ng ®Þnh trong t­ duy chÝnh trÞ c¸ch m¹ng lµ sù nghiÖp cña quÇn chóng. C¸ch m¹ng chØ cã thÓ giµnh th¾ng lîi nÕu ®­îc quÇn chóng nh©n d©n tham gia. Khi ®Êt n­íc ®éc lËp vµ trë thµnh n­íc d©n chñ th× lîi Ých thuéc vÒ nh©n d©n. QuyÒn h¹n ®Òu cña d©n... quyÒn hµnh vµ lùc l­îng ®Òu ë n¬i d©n. Søc m¹nh cña chÝnh quyÒn lµ søc m¹nh cña nh©n d©n. Khi nh©n d©n yªu mÕn chÝnh quyÒn m×nh, hy sinh chiÕn ®Êu b¶o vÖ chÝnh quyÒn th× chÝnh quyÒn Êy míi m¹nh. NhËn thøc ®­îc vÞ trÝ, vai trß cña søc m¹nh quÇn chóng nh©n d©n, Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh: N­íc ta lµ n­íc d©n chñ. Bao nhiªu lîi Ých ®Òu v× d©n. Bao nhiªu quyÒn h¹n ®Òu cña d©n. C«ng viÖc ®æi míi, x©y dùng lµ tr¸ch nhiÖm cña d©n. Sù nghiÖp kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc lµ c«ng viÖc cña d©n. ChÝnh quyÒn tõ x· ®Õn ChÝnh phñ trung ­¬ng do d©n cö ra. §oµn thÓ tõ Trung ­¬ng ®Õn x· do d©n tæ chøc nªn. Nãi tãm l¹i, quyÒn hµnh vµ lùc l­îng ®Òu ë n¬i d©n. §ã lµ t­ t­ëng vÒ søc m¹nh cña cña nh©n d©n, vÒ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, x©y dùng Nhµ n­íc thËt sù cña d©n, do d©n, v× d©n dùa trªn nÒn t¶ng lµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh trªn con ®­êng x©y dùng Nhµ n­íc ngang tÇm nhiÖm vô cña giai ®o¹n c¸ch m¹ng hiÖn nay. Néi dung A. C¬ së h×nh thµnh quan ®iÓm C¬ së lÝ luËn LÝ luËn cña chñ nghÜa M¸c Lªnin vÒ x©y dùng nhµ n­íc mang b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n vµo t×nh h×nh thùc tiÔn cña ViÖt Nam C¬ së thùc tiÔn KÕ thõa nh÷ng tiÕn bé cña d©n téc vÒ x©y dùng nhµ n­íc. Sinh ra trong c¶nh n­íc mÊt nhµ tan Hå ChÝ Minh nhËn thøc r»ng trong x· héi cò ng­êi d©n lu«n lµ ng­êi chÞu khæ cùc nhiÒu nhÊt mét cæ hai trßng: mét cña chÕ ®é phong kiÕn, mét cña chÕ ®é thùc d©n. Tr­íc thùc tr¹ng ®ã ng­êi quyÕt ®Þnh ra ®i t×m ®­êng cøu n­íc. Trong qu¸ tr×nh ®i t×m ®­êng cøu n­íc Hå ChÝ Minh ®· nghiªn cøu c¸c kiÓu nhµ n­íc trong lÞch sö ®Ó lùa chän ra mét kiÓu nhµ n­íc míi cho Viªt Nam ®Ó x©y dung sau khi c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc theo con ®­êng c¸ch m¹ng v« s¶n thµnh c«ng: Nhµ n­íc thùc d©n phong kiÕn (ViÖt Nam nh÷ng n¨m thÕ kØ 18, 19) lµ mét x· héi víi b¶n chÊt d· man v« nh©n ®¹o. ë ®ã quyÒn sèng cña con ng­êi bÞ vi ph¹m. Nhµ n­íc t­ s¶n: §©y lµ mét h×nh th¸i nhµ n­íc tiÕn bé. QuyÒn tù do d©n chñ d· d­îc chó träng nh­ng ®ã chØ lµ tù do d©n chñ ®èi víi giai cÊp t­ s¶n – giai cÊp thiÓu sè trong x· héi. H¬n n÷a h×nh th¸i x· héi nµy cßn ®iÓm h¹n chÕ ®ã lµ ®Ò cao quyÒn së h÷u t­ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. Do ®ã ®©y kh«ng ph¶i lµ nhµ n­íc lÝ t­ëng mµ chóng ta cÇn ®¹t ®Õn. Nhµ n­íc X« ViÕt: §©y lµ nhµ n­íc ®Çu tiªn trªn thÕ giíi mµ quyÒn lùc tËp trung vµo tay nh©n d©n. Cã quan hÖ së h÷u t­ kiÖu s¶n xuÊt lµ c«ng h÷u. Tõ nh÷ng g× ®· ®óc kÕt ®­îc ng­êi chØ ra nhµ n­íc mµ chóng ta x©y dùng ph¶i lµ nhµ n­íc ®¹i biÓu cho quyÒn lîi cña sè ®«ng ng­êi ng­êi. Vµ Ng­êi còng chñ tr­¬ng x©y dùng mét nhµ n­íc c«ng n«ng binh thÓ hiÖn trong “chÝnh c­¬ng v¾n t¾t cña §¶ng” khi thµnh lËp §¶ng ®Çu n¨m 1930. Tr¶i qua thùc tÕ c¸ch m¹ng ë ViÖt Nam, Hå ChÝ Minh ®· chñ tr­¬ng x©y dùng nhµ n­íc d©n chñ céng hoµ víi nh÷ng néi dung chÝnh sau: “N­íc ta lµ n­íc d©n chñ Bao nhiªu lîi Ých ®Òu v× d©n Bao nhiªu quyÒn h¹n ®Òu cña d©n ChÝnh quyÒn tõ x· ®Õn chÝnh phñ Trung ¦¬ng ®Òu do d©n bÇu Nãi tãm l¹i quyÒn hµnh vµ quyÒn lùc ®Òu ë n¬i d©n”. B. Néi dung t­ t­ëng cña Hå ChÝ Minh vÒ mét nhµ n­íc cña d©n, do d©n, v× d©n Nhµ n­íc cña d©n - Ngay tõ n¨m 1927, trong t¸c phÈm §­êng c¸ch mÖnh, Hå ChÝ Minh ®· chØ ra r»ng: “Chóng ta ®· hi sinh lµm c¸ch mÖnh, th× nªn lµm cho ®Õn n¬i, nghÜa lµ lµm sao c¸ch mÖnh råi th× quyÒn giao cho d©n chóng sè nhiÒu, chí ®Ó trong tay mét bän Ýt ng­êi. ThÕ míi khái hi sinh nhiÒu lÇn, thÕ d©n chóng míi ®­îc h¹nh phóc”. Sau khi n­íc ta giµnh ®­îc ®éc lËp, Ng­êi kh¼ng ®Þnh: “N­íc ta lµ n­íc d©n chñ. Bao nhiªu lîi Ých ®Òu vÒ d©n; Bao nhiªu quyÒn h¹n ®Òu cña d©n… ChÝnh quyÒn tõ x· ®Õn ChÝnh phñ trung ­¬ng do d©n cö ra… Nãi tãm l¹i, quyÒn hµnh vµ lùc l­îng ®Òu ë n¬i d©n”. Trong nhµ n­íc cña d©n th× d©n lµ chñ, ng­êi d©n ®­îc h­ëng mäi quyÒn d©n chñ, nghÜa lµ cã quyÒn lµm bÊt cø viÖc g× mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm vµ cã nghÜa vô tu©n theo ph¸p luËt. Nhµ n­íc cña d©n ph¶i b»ng mäi nç lùc, h×nh thµnh ®­îc c¸c thiÕt chÕ d©n chñ ®Ó thùc thi quyÒn lµm chñ cña ng­êi d©n. Còng trªn ý nghÜa ®ã, c¸c vÞ ®¹i diÖn cña ¸n, do d©n cö ra, chØ lµ thõa uû quyÒn cña d©n, chØ lµ “c«ng béc” cña d©n theo ý nghÜa ®óng ®¾n cña tõ nµy. Nhµ n­íc cña d©n lµ nhµ n­íc mµ quyÒn lùc tËp trung vµo tay nh©n d©n. Quan ®iÓm nhÊt qu¸n cña HCM lµ x¸c lËp tÊt c¶ mäi quyÒn lùc trong nhµ n­íc vµ trong x· héi thuéc vÒ nhµ n­íc. Trong 24 n¨m lµm chñ tÞch n­íc, HCM ®· chØ ®¹o so¹n 2 b¶n HiÕn ph¸p, ®ã lµ HiÕn ph¸p 1946 vµ HiÕn ph¸p 1959 nªu râ n­íc ViÖt nam lµ nhµ n­íc cña d©n. §iÒu 1 HÕn ph¸p 1946: “TÊt c¶ quyÒn b×nh trong nhµ n­íc ®Òu lµ cña toµn thÓ nh©n ViÖt Nam kh«ng ph©n biÖt nßi gièng, g¸i trai, giµu nghÌo, t«n gi¸o, giai cÊp.” §iÒu 2 HiÕn ph¸p1946: “Nh÷ng viÖc quan hÖ ®Õn vËn mÖnh quèc gia sÏ ®­a ra toµn d©n phóc quyÕt.” Thùc chÊt ®ã lµ mét h×nh thøc d©n chñ trùc tiÕp ®­îc ®Ò ra kh¸ sím ë n­íc ta. Nh©n d©n ViÖt Nam cã quyÒn kiÓm so¸t nhµ n­íc, kiÓm tra, gi¸m s¸t vµ b·i miÔn ®¹i biÓu héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp khi hä kh«ng xøng ®¸ng víi sù tÝn nhiÖm cña nh©n d©n. Nh©n d©n còng lµ ng­êi x©y dùng nªn chÕ ®é nhµ n­íc ®ã b»ng c¸ch tham gia bÇu cö vµ øng cö vµo bé m¸y nhµ n­íc. Cã quyÒn b·i nhiÔm ®¹i biÓu quèc héi vµ ®¹i biÓu héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp nÕu nh­ cã nh÷ng hµnh ®éng lµm ph­¬ng h¹i ®Õn lîi Ých cña nh©n d©n vµ lîi Ých toµn d©n téc. Ng­êi d©n ®­îc h­ëng mäi quyÒn d©n chñ, ®­îc tù do sèng vµ lµm viÖc theo kh¶ n¨ng cña m×nh trong khu«n khæ hiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt cho phÐp. Nh­ Hå ChÝ Minh tõng nãi: Nh©n d©n ta hiÖn nay cã tù do, tù do trong kØ luËt. Mçi ng­êi cã tù do cña m×nh, nh­ng ph¶i t«n träng tù do cña ng­êi kh¸c. Ng­êi nµo sö dông quyÒn tù do cña m×nh qu¸ møc lµ ph¹m ®Õn tù do cña ng­êi kh¸c, lµ ph¹m ph¸p. Trong nhµ n­íc d©n chñ, d©n lµ chñ cßn c¸n bé nhµ n­íc lµ “c«ng béc” cña d©n. Lµ ng­êi ®Çy tí phôc vô nh©n d©n, c¸n bé nhµ n­íc ph¶I ®ång thêi lµ ng­êi l·nh ®¹o, ng­êi h­íng dÉn nh©n d©n. §Þa vÞ lµm chñ cña ng­êi d©n, tøc lµ quan hÖ cña ng­êi d©n víi quyÒn lùc nhµ n­íc, ®­îc Hå ChÝ Minh lµm râ trong quan hÖ víi ®éi ngò c¸n bé nhµ n­íc – nh÷ng ng­êi trùc tiÕp thi hµnh quyÒn lùc nhµ n­íc. Ng­êi viÕt: N­íc ta lµ n­íc d©n chñ, ®Þa vÞ cao nhÊt lµ d©n, v× d©n lµ chñ. Trong bé m¸y c¸ch m¹ng tõ ng­êi quÐt nhµ, nÊu ¨n cho ®Õn chñ tÞch n­íc ®Òu lµ ph©n c«ng lµm ®Çy tí cho d©n. Ng­êi c¨n dÆn c¸n bé nhµ n­íc: Ph¶i nhí r»ng d©n lµ chñ. D©n nhu n­íc, m×nh nh­ cá. Lùc l­îng bao nhiªu lµ nhê ë d©n hÕt. Khi nãi ®Õn t­ c¸ch c«ng béc cña c¸n bé nhµ n­íc ®èi víi nh©n d©n, Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh, môc ®Ých ho¹t ®éng cña hä lµ v× lîi Ých chung. Ng­êi nãi: Nh÷ng ng­êi tróng cö (vµo bé m¸y nhµ n­íc), sÏ ph¶i ra søc gi÷ v÷ng nÒn ®éc lËp cña Tæ quèc, ra søc m­u sù h¹nh phóc cho ®ång bµo. Ph¶i lu«n lu«n nhí vµ thùc hµnh c©u: V× lîi n­íc, quªn lîi nhµ; v× lîi chung, quªn lîi riªng. Ng­êi kh¼ng ®Þnh: Lµm viÖc n­íc b©y giê lµ hi sinh, lµ phÊn ®Êu quyÒn lîi riªng mµ nghÜ lîi chung. Nh÷ng ai muèn lµm quan c¸ch m¹ng th× nhÊt ®Þnh kh«ng nªn bÇu. NÕu d©n lµ chñ th× nhµ n­íc, c¸n bé nhµ n­íc lµ c«ng béc cña d©n. §©y lµ mét s¸ng t¹o ®éc ®¸o cña Hå ChÝ Minh. ChÝnh t­ t­ëng nµy ®· chØ ra sù ®èi lËp vÒ chÊt cña Nhµ n­íc nh©n d©n víi nhµ n­íc phong kiÕn, nhµ n­íc thùc d©n. Ng­êi c¨n dÆn c¸c c¸n bé nhµ n­íc ph¶i lu«n ghi nhí r»ng c¸c c¬ quan cña ChÝnh phñ tõ toµn quèc ®Õn c¸c lµng ®Òu lµ c«ng bé cña d©n, nghÜa lµ ®Ó g¸nh v¸c viÖc chung cho d©n, chø kh«ng ph¶i ®Ó ®èi ®Çu d©n nh­ trong thêi k× d­íi quyÒn thèng trÞ cña thùc d©n Ph¸p, ph¸t xÝt NhËt. ë ®©y, ta thÊy Hå ChÝ Minh ®· chØ ra néi hµm cña kh¸i niÖm “c«ng béc cña d©n”, vµ cã thÓ hiÓu ®©y lµ mét ®Þnh nghÜa cña Hå ChÝ Minh vÒ chøc n¨ng cña Nhµ n­íc mµ ý nghÜa s©u s¾c cña nã vÉn cßn gi÷ nguyªn tÝnh thêi sù vµ cÇn ®­îc qu¸n triÖt trong c«ng cuéc x©y dùng Nhµ n­íc ta hiÖn nay. Hå ChÝ Minh ®ßi hái rÊt cao ®èi víi c¸n bé nhµ n­íc. Hä cÇn ph¶i cã rÊt nhiÒu phÈm chÊt, song tùu trung hä ph¶i thùc sù v× d©n mµ lµm viÖc. Ng­êi nªu râ bèn ®øc tÝnh lµ: cÇn, kiÖm, liªm chÝnh; ph¶i ghi s©u nh÷ng ch÷ c«ng b×nh chÝnh trùc vµo lßng; ph¶i cã mét tinh thÇn chÝ c«ng v« t­; nÕu muèn danh, lîi th× danh lµm sao cho d©n téc m×nh cã danh víi thÕ giíi, vµ lîi lµm thÕ nµo cho tranh ®­îc lîi víi thÕ giíi - ®ã lµ danh chÝnh vµ lîi chÝnh… C¸n bé nhµ n­íc ph¶i lµm sao ®Ó nh©n d©n yªu quý, khi s¾p tíi d©n mong, khi ®i d©n nhí. Muèn thÕ tr­íc hÕt c¸n bé ph¶i yªu quý nh©n d©n, ph¶i ®Æt lîi Ých cña nh©n d©n lªn trªn hÕt, ph¶i kÝnh träng nh©n d©n, t«ng träng nh©n c¸ch cña hä. Ng­êi chØ râ: muèn ®­îc d©n yªu, muèn ®­îc lßng d©n, viÖc g× cã lîi cho d©n ph¶i hÕt søc lµm, viÖc g× cã h¹i cho d©n ph¶i hÕt søc tr¸nh. Ph¶i chó ý gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò, ®Æc biÖt lµ nh÷ng vÊn ®Ò quan hÖ ®Õn ®êi sèng nh©n d©n, dï khã kh¨n ®Õn ®©u còng mÆc lßng. Nãi tãm l¹i, hÕt th¶y nh÷ng viÖc cã thÓ n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña d©n ph¶i ®­îc ®Æc biÖt chó ý. T­ t­ëng quyÒn lùc Nhµ n­íc thuéc vÒ nh©n d©n cña Hå ChÝ Minh cßn thÓ hiÖn trªn mÊy ph­¬ng diÖn sau: Thø nhÊt, vÒ ph¸p luËt, Ng­êi viÕt: Ph¸p luËt cña chóng ta hiÖn nay b¶o vÖ quyÒn lîi cho hµng triÖu ng­êi lao ®éng. Ph¸p luËt cña ta lóc nµy, ch­a t­íc bá quyÒn t­ h÷u, nh­ng kh«ng ai ®­îc lîi dông quyÒn t­ h÷u ®Ó bãc lét thËm tÖ nh©n d©n lao ®éng. Ph¸p luËt cña ta lµ ph¸p luËt thËt sù d©n chñ, v× nã b¶o vÖ quyÒn tù do, d©n chñ réng r·i cho nh©n d©n lao ®éng. Ng­êi kh¼ng ®Þnh: “Ph¸p luËt lµ ph¸p luËt cña nh©n d©n, dùng ®Ó ng¨n c¶n nh÷ng hµnh ®éng cã h¹i cho nh©n d©n, ®Ó b¶o vÖ lîi Ých chung cña ®¹i ®a sè nh©n d©n”. V× vËy, ®Ó cã mét “chÝnh quyÒn trong s¹ch”, ph¶i kiªn quyÕt trõng trÞ nhõng kÎ lîi dông viÖc ®­îc nh©n d©n giao quyÒn, råi cËy quyÒn cËy thÕ ®i ng­îc l¹i lîi Ých cña nh©n d©n. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· c­¬ng quyÕt xö lý mét sè c¸n bé cao cÊp cña Nhµ n­íc vi ph¹m ph¸p luËt vµ Ng­êi lu«n nh¾c nhë: Chóng ta kh«ng sî sai lÇm, nh­ng ®· nhËn biÕt sai lÇm th× ph¶i ra søc söa ch÷a. VËy nªn ai kh«ng ph¹m nh÷ng lÇm lçi trªn nµy, th× nªn chó ý tr¸nh ®i vµ g¾ng søc cho thªm tiÕn bé. Ai ®· ph¹m nh÷ng sai lÇm trªn nµy, th× ph¶i hÕt søc söa ch÷a; nÕu kh«ng tù söa ch÷a th× ChÝnh phñ sÏ kh«ng khoan dung. Thø hai, vÒ tæ chøc bé m¸y nhµ n­íc, Hå ChÝ Minh nhiÒu lÇn nªu ra quan ®iÓm vÒ ba bé phËn cÊu thµnh quan träng cña Nhµ n­íc, ®ã lµ c¬ quan lËp ph¸p – Quèc héi; c¬ quan hµnh ph¸p – ChÝnh phñ vµ c¬ quan t­ ph¸p – Tßa ¸n. Trong ®ã, Ng­êi nãi ®Õn ChÝnh phñ nhiÒu nhÊt vµ còng chÝnh ë ®©y chøa ®ùng nhiÒu nhiÒu quan ®iÓm cã ý nghÜa to lín vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn. Ng­êi viÕt: “ChÝnh phñ ta lµ chÝnh phñ cña nh©n d©n, chØ cã mét môc ®Ých lµ ra søc phông sù lîi Ých cña nh©n d©n. ChÝnh phñ rÊt mong ®ång bµo gióp ®ì, ®«n ®èc, kiÓm so¸t vµ phª b×nh ®Ó lµm trßn nhiÖm vô cña m×nh lµ ng­êi ®Çy tí trung thµnh tËn tôy cña nh©n d©n”. Ng­êi kh¼ng ®Þnh: “ChÕ ®é cña ta lµ chÕ ®é d©n chñ. Nh©n d©n lµ chñ. ChÝnh phñ lµ ®Çy tí cña nh©n d©n. Nh©n d©n cã quyÒn ®«n ®èc vµ phª b×nh ChÝnh phñ. ChÝnh phñ th× viÖc to viÖc nhá ®Òu nh»m môc ®Ých phôc vô lîi Ých cña nh©n d©n. V× vËy, nh©n d©n l¹i cã nhiÖm vô gióp ®ì ChÝnh phñ, theo ®óng kØ luËt cña ChÝnh phñ vµ lµm ®óng chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ, ®Ó ChÝnh phñ lµm trßn phËn sù mµ nh©n d©n ®· giao phã cho”. Nhµ n­íc do d©n - Nhµ n­íc ®ã lµ do d©n lùa chän vµ bÇu ra theo giai ®o¹n cña hiÕn ph¸p. D©n bÇu lªn nh÷ng ng­êi ®øng ®µu nhµ n­íc vµ còng lµ ng­êi b·i nhiÔm hä khi c¸n bé nhµ n­íc ®ã lµm nh÷ng viÖc lµm ph­¬ng h¹i ®Õn quyÒn lîi cña nh©n d©n vµ cña toµn d©n téc. - Nhµ n­íc ®ã lµ nhµ n­íc do d©n ®ãng gãp tiÒn cña ®Ó nhµ n­íc chi tiªu mäi ho¹t ®éng. Nhµ n­íc kh«ng trùc tiÕp t¹o ra tiÒn b¹c vµ cña c¶i mµ nh©n d©n míi trùc tiÕp t¹o ra tiÒn b¹c vµ cña c¶i cho x· héi. Nguån tiÒn mµ nh©n d©n ®ãng gãp d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­ thÕ, lÖ phÝ c«ng tr¸i lµ nguån gèc nhµ n­íc chi tiªu ho¹t ®éng nh»m thùc hiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh. - Nhµ n­íc do d©n lµ nhµ n­íc do d©n ñng hé vµ gióp ®ì. Nh©n d©n chÝnh lµ ng­êi thùc hiÖn c¸c chñ tr­¬ng, ®­êng lèi kÕ ho¹ch cña nhµ n­íc. D©n kh«ng chØ ®ãng gãp tiÒn cña mµ ®ãng gãp c¶ c«ng søc ®Ó x©y dùng nhµ n­íc ®ã. - Nhµ n­íc ®ã còng lµ nhµ n­íc do d©n phª b×nh, x©y dùng. Nh©n d©n lµ ng­êi ®ãng gãp c¶ trÝ tuÖ ®Ó x©y dùng, cñng cè nhµ n­íc. ChÝnh v× vËy, Hå ChÝ Minh th­êng nhÊn m¹nh nhiÖm vô cña nh÷ng ng­êi lµm c¸ch m¹ng lµ ph¶i cho d©n hiÓu, lµm cho d©n gi¸c ngé ®Ó n©ng cao ®­îc tr¸ch nhiÖm lµm chñ, n©ng cao ®­îc ý thøc tr¸ch nhiÖm ch¨m lo x©y dùng nhµ n­íc cña m×nh Hå ChÝ Minh kh¼ng ®Þnh: ViÖc n­íc lµ viÖc cña chung, mçi ng­êi ph¶i cã tr¸ch nhiÖm: “GhÐ vai g¸nh v¸c mét phÇn” quyÒn lîi, quyÒn h¹n bao giê còng ®i ®«i víi tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô. Nhµ n­íc v× d©n Theo Ng­êi, nhµ n­íc v× d©n lµ nhµ n­íc phôc vô lîi Ých vµ nguyÖn väng cña nh©n d©n. QuyÒn lùc nhµ n­íc thuéc vÒ nh©n d©n g¾n liªn víi viÖc nhµ n­íc ph¶i lµm tÊt c¶ ®Ó ®em l¹i mét cuéc sèng h¹nh phóc cho nh©n d©n. XuÊt ph¸t tõ t­ t­ëng nh©n d©n lµ chñ thÓ quyÒn lùc chÝnh trÞ, t­ t­ëng d©n chñ cña Hå ChÝ Minh ®­îc ph¸t triÓn thµnh nh©n d©n lµ chñ thÓ cña nhµ n­íc. V× thÕ, viÖc nhËn thøc t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ Nhµ n­íc ph¶i ®­îc ®Æt trªn c¬ së coi vÊn ®Ò Nhµ n­íc lµ mét khÝa c¹nh trong t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ d©n chñ. Nhµ n­íc, theo Ng­êi, lµ cña nh©n d©n “Nhµ n­íc ta ph¸t huy d©n chñ ®Õn cao ®é, ®ã lµ do tÝnh chÊt Nhµ n­íc ta lµ Nhµ n­íc cña nh©n d©n. Cã ph¸t huy d©n chñ ®Õn cao ®é th× míi ®éng viªn ®­îc tÊt c¶ lùc l­îng cña nh©n d©n ®­a c¸ch m¹ng tiÕn lªn. §ång thêi ph¶i tËp trung ®Õn cao ®é ®Ó thèng nhÊt l·nh ®¹o nh©n d©n x©y dùng chñ nghÜa x· héi”. Nh©n d©n sö dông Nhµ n­íc nh­ mét c«ng cô ®Ó thùc hiÖn lîi Ých cña m×nh: ®èi víi nh©n d©n, th× c«ng cô cña nhµ n­íc d©n chñ míi (ChÝnh phñ, ph¸p luËt, c«ng an, qu©n ®éi,…) lµ ®Ó gi÷ g×n quyÒn lîi cña nh©n d©n. Khi bµn vÒ vai trß cña Nhµ n­íc, Hå ChÝ Minh ®· ®­a ra quan ®iÓm vÒ nh©n d©n qu¶n lý nhµ n­íc. §iÒu ®¸ng l­u ý lµ viÖc nhµ n­íc tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nh»m môc ®Ých phôc vô lîi Ých cña nh©n d©n, th× ®ång thêi, ®ã còng chÝnh lµ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh©n d©n cã thÓ tham gia qu¶n lý nhµ n­íc. Ng­êi viÕt: “… chØ cã chÕ ®é cña chóng ta míi thËt sù phôc vô lîi Ých cña nh©n d©n, tr­íc hÕt lµ nh©n d©n lao ®éng, b¶o ®Èm mäi quyÒn lîi cña nh©n d©n, më réng d©n chñ ®Ó nh©n d©n thËt sù tham gia qu¶n lý Nhµ n­íc. V× vËy, cho nªn nh©n d©n ta ®­a hÕt kh¶ n¨ng lµm trßn nhiÖm vô ng­êi chñ n­íc nhµ ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi, lµm cho n­íc ta m¹nh, d©n ta giµu”. Ngoµi môc ®Ých phôc vô nh©n d©n nhµ n­íc ta kh«ng cßn môc ®Ých nµo kh¸c. Ph¶i lµm cho d©n cã ¨n, cã mÆc, cã chç ë, ®­îc häc hµnh nh­ lêi Ng­êi ®· nãi trong mét chuyÕn ®i Pari: “C¶ ®êi t«i chØ cã mét ham muèn, mét ham muèn tét bËc lµ lµm sao cho d©n ta ai còng cã c¬m ¨n ¸o mÆc, ai còng ®­îc häc hµnh”. “C¶ ®êi t«i chØ cã mét môc ®Ých, lµ phÊn ®Êu cho quyÒn lîi Tæ quèc, h¹nh phóc cña nh©n d©n”. Hå ChÝ Minh cßn ®­a ra quan ®iÓm ®Ó x©y dùng nhµ n­íc v× d©n Yªu cÇu thiÕt chÕ tæ chøc: Nhµ n­íc v× d©n lµ nhµ n­íc lÊy viÖc lo cho d©n cô thÓ lµ lo cho nh÷ng lîi Ých thiÕt thùc cho ng­êi d©n: ¡n, ë, mÆc, ®i l¹i… Lµm môc tiªu ho¹t ®éng cho m×nh, ngoµi ra kh«ng cã ®Æc quyÒn ®Æc lîi g×. Nhµ n­íc nµy xuÊt ph¸t tõ viÖc lo cho nh÷ng lîi Ých cña d©n téc dùa trªn ®ã hoµn thµnh thuyÕt chÕ bé m¸y nhµ n­íc. VÒ ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc lµm viÖc trong bé m¸y nhµ n­íc ph¶i x¸c ®Þnh m×nh lµ c«ng béc cña d©n ® LÊy viÖc phôc vô nh©n d©n lµm môc tiªu hµng ®Çu. Hå ChÝ Minh c¨n dÆn: TÊt c¶ nh÷ng thø chóng ta dïng hµng ngµy ®Òu do d©n cung cÊp nªn ph¶i hÕt lßng, hÕt søc phôc vô cho d©n, viÖc g× cã lîi Ých cho d©n th× ph¶i hÕt søc lµm, viÖc g× cã h¹i cho d©n ph¶i hÕt søc tr¸nh. X©y dùng nhµ n­íc cña d©n do d©n v× d©n Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc trong nh÷ng n¨m qua VÒ chÝnh trÞ X©y dùng hÖ thèng chÝnh trÞ Cuéc ®Êu tranh kÐo dµi 2 thÕ kØ víi môc ®Ých cuèi cïng lµ giµnh ®éc lËp d©n téc vµ chÝnh quyÒn vµo tay nh©n d©n lµ thÓ hiÖn cao nhÊt cña quan ®iÓm cña Hå ChÝ Minh vÒ x©y dung mét nhµ n­íc cña d©n, do d©n, v× d©n. Bëi v× trong x· héi cò ng­êi d©n ph¶i chÞu bao khæ ®au, må h«i vµ c¶ n­íc m¾t. Nªn chØ cã xo¸ bá chÕ ®é cò x©y dùng chÕ ®é míi míi cã thÓ gi¶i phãng ®­îc cho hä ®Ó hä cã thÓ sèng cuéc sèng tèt h¬n, cho dï cã ph¶i hi sinh trong cuéc ®Êu tranh giµnh chÝnh quyÒn Êy. Sau khi giµnh ®éc lËp nhµ n­íc ®· ban hµnh hiÕn ph¸p ®Ó x¸c lËp chÕ ®é cña nhµ n­íc míi. Sau nhiÒu lÇn bæ sung söa ®æi, quan ®iÓm cña Hå ChÝ Minh ®· ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ vµ ®­îc cô thÓ ho¸ b»ng hiÕn ph¸p. §iÒu 2 hiÕn ph¸p 1992 ®· quy ®Þnh râ: “N­íc ViÖt Nam lµ nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña d©n do d©n v× d©n. TiÕp ®ã lµ ®i lªn x©y dùng x· héi chñ nghÜa - x· héi ph¸t triÓn cao nhÊt cña loµi ng­êi víi nh÷ng ®Æc ®iÓm cô thÓ lµ: lµ mét n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao, khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt lµ chñ yÕu. Con ng­êi cã c¬ héi ph¸t triÓn toµn diÖn, lµm theo n¨ng lùc h­ëng theo lao ®éng…”. Ban hµnh c¸c ph¸p chÕ quy ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n Tõ khi thµnh lËp n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ®Õn nay, Nhµ n­íc ta ®· ban hµnh 4 b¶n hiÕn ph¸p: HiÕn ph¸p 1946, HiÕn ph¸p 1959, HiÕn ph¸p 1980 vµ HiÕn ph¸p 1992 (®­îc söa ®æi, bæ sung ngµy 25/12/2001). Trong hÖ thèng ph¸p luËt th× HiÕn ph¸p lµ v¨n b¶n cã gi¸ trÞ cao nhÊt, quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nhÊt, quan träng nhÊt cña ®Êt n­íc; trong ®ã cã chÕ ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n. Trong khi mét sè n­íc trªn thÕ giíi kh«ng ®­a quy ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n vµo HiÕn ph¸p th× t¹i ViÖt Nam, chÕ ®Þnh nµy ®­îc ®­a vµo tÊt c¶ c¸c b¶n HiÕn Ph¸p. Cô thÓ lµ: Ch­¬ng II HiÕn ph¸p 1946 víi tªn gäi “NghÜa vô vµ quyÒn lîi c«ng d©n”, ch­¬ng III HiÕn ph¸p 1959 víi tªn gäi “QuyÒn lîi vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n” vµ t¹i ch­¬ng V cña HiÕn ph¸p 1980, HiÕn ph¸p 1992 víi tªn gäi “QuyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n”, Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· thÓ hiÖn sù t«n träng con ng­êi, cñng cè ®Þa vÞ ph¸p lý cña ng­êi lµm chñ ®Êt n­íc. HiÕn ph¸p 1992 quy ®Þnh c«ng d©n cã quyÒn b×nh ®¼ng, sèng vµ häc tËp, lao ®éng theo HiÕn ph¸p. Cã quyÒn tham gia qu¶n lÝ vµ th¶o lu©n c¸c vÊn ®Ò cña nhµ n­íc. Cô thÓ lµ ngay sau khi giµnh ®éc lËp ngµy 6/1/1946 toµn d©n ®· tham gia bÇu cö thÓ hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô cña m×nh víi lêi kªu gäi “Tất cả h·y đến thïng phiếu". B¸o Quốc hội in h×nh Hồ Chủ tịch với lời khuyªn của Người: "Khuyªn đồng bào nam nữ 18 tuổi trở lªn, h«m nay tất cả đều đi bỏ phiếu để bầu những đại biểu xứng đ¸ng vào Quèc hội đầu tiªn của nước ta”. TiÕp tôc truyÒn thèng ®ã trong thêi gian tiÕp theo, mÆc dï trong hoµn c¶nh chiÕn tranh nh­ng ng­êi d©n vÉn tiÕp tôc thÓ hiÖn quyÒn lµm chñ cña m×nh. Vµ sau khi n­íc nhµ thèng nhÊt, th¸ng 4/1976 sè l­îng cö tri ®i bá phiÕu ®«ng nhÊt tõ tr­íc ®Õn nay lµ 98.77% d©n sè ®· ®i bÇu cö, bÇu ra nhµ n­íc ViÖt Nam hoµn toµn ®éc lËp. Ngoµi ra, ng­êi d©n cßn ®­îc tham gia bµn b¹c gãp ý c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc, ®­îc nªu lªn nguyÖn väng cña m×nh thÓ hiÖn qua c¸c cuéc tiÕp xóc d©n cña c¸c ®¹i biÓu quèc héi vµ c¸c d¹i diÖn nhµ n­íc. Sau ®©y lµ mét vµi vÝ dô cô thÓ: B×nh D­¬ng: Nh÷ng n¨m qua, ho¹t ®éng cña §oµi ®¹i biÓu Quèc héi tØnh ®· gãp phÇn vµo viÖc x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn XHCN, tham gia ®Çy ®ñ c¸c kú häp do Quèc héi tæ chøc; ®i s©u, ®i s¸t quÇn chóng nh©n d©n ®Ó n¾m b¾t t©m t­, nguyÖn väng, nh÷ng ý kiÕn bøc xóc cña cö tri trong tØnh, kÞp thêi chuyÓn lªn Quèc héi, nhÊt lµ tæ chøc lÊy ý kiÕn x©y dùng c¸c dù ¸n luËt quan träng ®Ó Quèc héi th«ng qua… Thêi gian tíi, §oµn ®¹i biÓu Quèc héi tØnh tiÕp tôc lµm tèt c«ng t¸c gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn c¸c nghÞ quyÕt, c¸c ®¹o luËt ®­îc Quèc héi th«ng qua, nhÊt lµ vÒ viÖc xãa ®ãi gi¶m nghÌo, chèng tham nhòng, bu«n lËu, thùc hµnh tiÕt kiÖm, chèng l·ng phÝ; tiÕp tôc thùc hiÖn c«ng t¸c c¶i c¸ch hµnh chÝnh, n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¬ quan t­ ph¸p, gi¶i quyÕt tèt khiÕu n¹i, tè c¸o cña c«ng d©n... gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ, gi÷ v÷ng an ninh – quèc phßng. H¶i D­¬ng: TØnh H¶i D­¬ng cã 69 ng­êi ®­îc bÇu lµ ®¹i biÓu Quèc héi tõ Khãa 1 ®Õn nay (Khãa XI), §oµn §¹i biÓu Quèc héi tØnh H¶i D­¬ng ®· lµm tèt c«ng t¸c tiÕp xóc cö tri, ph¶n ¸nh nguyÖn väng cña cö tri víi Quèc héi vµ l·nh ®¹o tØnh trªn c¸c lÜnh vùc: §Çu t­ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n, tiªu thô n«ng s¶n cho n«ng d©n; l­¬ng, phô cÊp cho c¸c gi¸o viªn ngoµi biªn chÕ; b¶o hiÓm y tÕ cho ng­êi nghÌo, nhµ ë cho gia ®×nh chÝnh s¸ch cã ®êi sèng khã kh¨n; gi¶i quyÕt ®Þnh suÊt cho c¸n bé c¬ së... Nghiªn cøu vÒ chÕ ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n qua c¸c b¶n HiÕn ph¸p, chóng ta thÊy ®­îc sù ph¸t triÓn cña chÕ ®Þnh nµy. Sù ph¸t triÓn biÓu hiÖn ë nh÷ng néi dung sau: C¸c quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n ngµy cµng t¨ng vÒ sè l­îng vµ phong phó néi dung: VÒ sè l­îng: c¸c quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n ngµy cµng ®­îc quy ®Þnh nhiÒu h¬n trong c¸c HiÕn ph¸p: HiÕn ph¸p 1946 (18 ®iÒu), HiÕn ph¸p 1959 (21 ®iÒu), HiÕn ph¸p 1980 (29 ®iÒu) vµ t¹i HiÕn ph¸p 1992 (34 ®iÒu). VÒ néi dung: c¸c HiÕn ph¸p sau lu«n cã nh÷ng quy ®Þnh míi mµ c¸c HiÕn ph¸p tr­íc kh«ng quy ®Þnh. VÝ dô: HiÕn ph¸p 1959 cã nh÷ng quy ®Þnh míi so víi HiÕn ph¸p 1946 nh­: QuyÒn lµm viÖc; quyÒn nghØ ng¬i; quyÒn tù do nghiªn cøu khoa häc, s¸ng t¸c v¨n häc, nghÖ thuËt; quyªn khiÕu n¹i, tè c¸o… HiÕn ph¸p 1980 cã thªm c¸c quy ®Þnh: QuyÒn tham gia qu¶n lý c«ng viÖc Nhµ n­íc vµ x· héi; quyÒn ®­îc b¶o hiÓm x· héi; quyÒn ®­îc b¶o vÖ søc khoÎ… HiÕn ph¸p 1992 cã nh÷ng quy ®Þnh míi: QuyÒn con ng­êi vµ quyÒn c«ng d©n; quyÒn tù do kinh doanh; quyÒn båi th­êng thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt vµ phôc håi danh dù; ng­êi n­íc ngoµi c­ tró t¹i ViÖt Nam ®­îc Nhµ n­íc b¶o hé tÝnh m¹nh, tµi s¶n vµ c¸c quyÒn lîi chÝnh ®¸ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt… §iÒu ®¸ng nãi ë ®©y lµ: Sù ph¸t triÓn vÒ sè l­îng vµ néi dung cña chÕ ®inh quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n qua c¸c b¶n HiÕn ph¸p kh«ng ph¶i lµ sù ngÉu nhiªn hay do kü thuËt lËp ph¸p mµ ®iÒu ®ã cho thÊy ®Þa vÞ ph¸p lý, ®Þa vÞ x· héi cña c«ng d©n ngµy cµng ®­îc t¨ng lªn mét c¸ch râ rÖt. C¸c quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n ngµy cµng phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n­íc. C¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi cña ®Êt n­íc lµ ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c quy ®Þnh ®ã cã tÝnh kh¶ thi. TÝnh kh¶ thi gióp cho c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt kh«ng chØ tån t¹i trªn lý thuyÕt mµ chóng ph¶i ®­îc thùc hiÖn trong thùc tÕ cuéc sèng, ®­îc ng­êi d©n chÊp nhËn nh­ mét nhu cÇu thiÕt yÕu cña cuéc sèng. ChÝnh v× vËy, HiÕn ph¸p 1992 ®ã cã nh÷ng söa ®æi quan träng nhiÒu quy ®Þnh t¹i HiÕn ph¸p 1980 cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi. VÝ dô: HiÕn ph¸p 1980 quy ®Þnh: “C«ng d©n cã quyÒn cã viÖc lµm”, HiÕn ph¸p 1992 söa thµnh: “Nhµ n­íc vµ x· héi cã kÕ ho¹ch t¹o ngµy cµng nhiÒu viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng”. HiÕn ph¸p 1980 quy ®Þnh: “Thùc hiÖn chÕ ®é häc kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn”, HiÕn ph¸p 1992 söa thµnh: “BËc tiÓu häc lµ b¾t buéc, kh«ng ph¶i tr¶ häc phÝ, häc bæng”. HiÕn ph¸p 1980 quy ®Þnh: “C«ng d©n cã quyÒn cã nhµ ë”, HiÕn ph¸p 1992 söa thµnh: “C«ng d©n cã quyÒn x©y dùng nhµ ë theo quy ho¹ch vµ ph¸p luËt”. HiÕn ph¸p 1980 quy ®Þnh: “Nhµ n­íc thùc hiÖn chÕ ®é kh¸m bÖnh kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn”, HiÕn ph¸p 1992 söa thµnh: “Nhµ n­íc quy ®Þnh chÕ ®é viÖn phÝ, chÕ ®é miÔn gi¶m viÖn phÝ”… Nh÷ng thay ®æi kÓ trªn lµ ®Ó cho c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt phï hîp h¬n víi tõng giai ®o¹n lÞch sö, phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi cña ®Êt n­íc vµ cña nh©n d©n. Cã vËy, nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n míi ngµy cµng ®­îc ®¶m b¶o h¬n. C¸c quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n t¹i HiÕn ph¸p ViÖt Nam thÓ hiÖn mèi quan hÖ b×nh ®¼ng, hµi hoµ gi÷a c«ng d©n víi c«ng d©n vµ gi÷a Nhµ n­íc víi c«ng d©n. Trong tÊt c¶ c¸c b¶n HiÕn ph¸p ViÖt Nam ®Òu tu©n thñ nguyªn t¾c: “QuyÒn cña c«ng d©n kh«ng t¸ch rêi nghÜa vô cña c«ng d©n”. Nguyªn t¾c nµy thÓ hiÖn ý thøc vµ tr¸ch nhiÖm cña c«ng d©n. C«ng d©n h­ëng c¸c quyÒn ®ång thêi ph¶i thùc hiÖn nh÷ng bæn phËn nhÊt ®Þnh. §iÒu nµy gióp Ých cho sù ph¸t triÓn cña c¸ nh©n mçi c«ng d©n ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña ng­êi kh¸c, cña céng ®ång vµ cña x· héi. Bëi trong x· héi kh«ng thÓ cã hai lo¹i c«ng d©n: Mét lo¹i c«ng d©n chuyªn h­ëng quyÒn, mét lo¹i c«ng f©n chuyªn thùc hiÖn nghÜa vô. V× thÕ, tÊt c¶ c¸c HiÕn ph¸p ViÖt Nam ®Òu quy ®Þnh sù b×nh ®¼ng cña c«ng d©n tr­íc ph¸p luËt: HiÕn ph¸p 1946: “TÊt c¶ c«ng d©n ViÖt Nam ®Òu b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt”. HiÕn ph¸p 1959: “C«ng d©n n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hßa ®Òu b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt”. HiÕn ph¸p 1980 vµ HiÕn ph¸p 1992: “Mäi c«ng d©n ®Òu cã quyÒn b×nh ®¼ng”. “B×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt” lµ b×nh ®¼ng trong viÖc c«ng d©n ®­îc h­ëng c¸c quyÒn vµ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô do ph¸p luËt quy ®Þnh. Sù b×nh ®¼ng nµy thÓ hiÖn trªn mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi vµ kh«ng ph©n biÖt d©n téc, t«n gi¸o, thµnh phÇn x· héi… Sù b×nh ®¼ng cßn ®­îc thÓ hiÖn trong quan hÖ gi÷a Nhµ n­íc víi c«ng d©n. Trong c¸c HiÕn ph¸p ®Òu ghi nhËn quyÒn cña c«ng d©n vµ nghÜa vô cña Nhµ n­íc vµ ng­îc l¹i. V× thÕ, trong c¸c b¶n HiÕn ph¸p, bªn c¹nh viÖc x¸c lËp ngµy cµng ®Çy ®ñ c¸c quyÒn cña c«ng d©n th× Nhµ n­íc còng x¸c lËp mét c¸ch cô thÓ, chi tiÕt vµ cßn ®æi c¸c nghÜa vô cña c«ng d©n. Ngoµi ra, c¸c HiÕn ph¸p còng ghi nhËn râ rµng tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n­íc trong viÖc ®¶m b¶o c¸c quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n. §iÒu 8 HiÕn ph¸p 1992 quy ®Þnh: “C¸c c¬ quan nhµ n­íc, c¸n bé, viªn chøc Nhµ n­íc ph¶i t«n träng nh©n d©n, tËn tôy phôc vô nh©n d©n, liªn hÖ chÆt chÏ víi nh©n d©n, l¾ng nghe ý kiÕn vµ chÞu sù gi¸m s¸t cña nh©n d©n” vµ ®iÒu 513 HiÕn ph¸p 1992 quy ®Þnh: “Nhµ n­íc b¶o ®¶m c¸c quyÒn cña c«ng d©n; c«ng d©n ph¶i lµm trßn nghÜa vô cña m×nh ®èi víi Nhµ n­íc vµ x· héi”. Quy ®Þnh nµy gióp cho mèi quan hÖ gi÷a Nhµ n­íc vµ c«ng d©n thËt sù hµi hßa. Lîi Ých cña c«ng d©n ph¶i g¾n víi lîi Ých cña Nhµ n­íc vµ ng­îc l¹i. Trong c¸c quy ®Þnh t¹i HiÕn ph¸p còng nh­ trªn thùc tÕ mèi quan hÖ hµi hßa vµ b×nh ®¼ng nµy ngµy cµng ®­îc cñng cè vµ t¨ng c­êng. Qua c¸c b¶n HiÕn ph¸p, c¸c quyÒn tù do d©n chñ cña c«ng d©n ngµy cµng ®­îc më réng. §iÒu nµy thÓ hiÖn tõ trong chÕ ®Þnh quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n. C¸c HiÕn ph¸p sau lu«n cã nh÷ng quy ®Þnh më réng quyÒn tù do d©n chñ. Ch¼ng h¹n nh­: HiÕn ph¸p 1980 quy ®Þnh vÒ quyÒn së h÷u cña c«ng d©n chØ víi “nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt dùng trong tr­êng hîp ®­îc phÐp lao ®éng riªng lΔ th× t¹i HiÕn ph¸p 1992 më réng quyÒn së h÷u ®èi víi “t­ liÖu s¶n xuÊt, vèn vµ tµi s¶n kh¸c trong doanh nghiÖp hoÆc trong c¸c tæ chøc kinh tÕ kh¸c”. HiÕn ph¸p 1980 quy ®Þnh: “QuyÒn tù do ®i l¹i vµ c­ tró ®­îc t«n träng, theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt” th× t¹i HiÕn ph¸p 1992 më réng quyÒn nµy vµ quy ®Þnh cô thÓ h¬n: “C«ng d©n cã quyÒn tù do ®i l¹i vµ c­ tró ë trong n­íc, cã quyÒn ra n­íc ngoµi vµ tõ n­íc ngoµi vÒ n­íc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt”. HiÕn ph¸p 1980 kh«ng quy ®Þnh vÒ quyÒn tù do kinh doanh cña c«ng d©n th× HiÕn ph¸p 1992 ®· quy ®Þnh: “C«ng d©n cã quyÒn tù do kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt”… Tãm l¹i, chÕ ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n lµ mét chÕ ®Þnh cùc kú quan träng cña HiÕn ph¸p ViÖt Nam. Bëi qua ®ã nã thÓ hiÖn vÞ trÝ ph¸p lý cña ng­êi c«ng d©n trong x· héi d©n chñ, thÓ hiÖn mèi quan hÖ b×nh ®¼ng gi÷a c«ng d©n víi c«ng d©n vµ sù kÕt hîp hµi hßa gi÷a lîi Ých cña Nhµ n­íc vµ lîi Ých cña c«ng d©n. C¸c quy ®Þnh vÒ quyÒn vµ nghÜa vô c¬ b¶n cña c«ng d©n ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn vµ më réng, gãp phÇn gi÷ v÷ng b¶n chÊt Nhµ n­íc ph¸p quyÒn XHCN ViÖt Nam: cña nh©n d©n, do nh©n d©n vµ v× nh©n d©n… VÒ kinh tÕ Thùc hiÖn c¸c môc tiªu xãa ®ãi gi¶m nghÌo cho ng­êi d©n víi c¸c biÖn ph¸p: X©y dùng nhµ ®oµn kÕt cho nh÷ng ng­êi gÆp hoµn c¶nh khã kh¨n. Cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i ®Ó ng­êi d©n cã thÓ cã vèn ®Ó lao ®éng s¶n xuÊt th«ng qua ng©n hµng chÝnh s¸ch hoÆc c¸c tæ chøc x· héi nh­ héi phô n÷, ®oµn thanh niªn. Theo quyÕt ®Þnh cña thñ t­íng chÝnh phñ, sÏ hç trî l·i suÊt ®èi víi c¸c kho¶n vay cña ng­êi nghÌo vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch kh¸c t¹i ng©n hµnh chÝnh s¸ch x· héi. Møc hç trî l·i suÊt lµ 4%/n¨m, thËm chÝ lµ 0%. §©y lµ néi dung ®­îc thñ t­íng chÝnh phñ quyÕt ®Þnh (ngµy 6/5) vÒ viÖc hç trî l·i suÊt ®èi víi c¸c kho¶n vay cña ng­êi nghÌo vµ dèi t­îng chÝnh s¸ch t¹i ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi (NH CSXH). Theo ®ã, t¹i quyÕt ®Þnh sè 579 võa ban hµnh, sÏ hç trî l·i suÊt ®èi víi c¸c kho¶n vay cña ng­êi nghÌo vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch t¹i NH CSXH. Møc hç trî l·i suÊt lµ 4% / n¨m , tÝnh trªn sè tiÒn vay vµ thêi h¹n cho vay thùc tÕ ®èi víi c¸c kho¶n vay t¹i NH CSXH thuéc c¸c ch­¬ng tr×nh cã l·i suÊt ®ang thùc hiÖn lín h¬n 4%/ n¨m. Còng theo quyÕt ®Þnh, cßn hç trî toµn bé víi l·i suÊt 0% /n¨m ®èi víi c¸c kho¶n vay t¹i NHCS thuéc c¸c ch­¬ng tr×nh cã l·i suÊt ®ang thùc hiÖn nhá h¬n hoÆc b»ng 4%/n¨m. Nhê chÝnh s¸ch nhµy mµ 1.6 triÖu ng­êi d©n ®­îc tiÕp xóc víi kho¶n vay ­u ®·i lµm cho sè hé nghÌo gi¶m tõ 58% n¨m 1993 xuèng 11.8% n¨m 2007. Sinh viªn ®­îc vay víi l·i suÊt thÊp ®Ó cã ®iÒu kiÖn tèt nhÊt tËp trung cho viÖc häc. Th«ng qua NSNN ph©n phèi l¹i thu nhËp gãp phÇn san lÊp kho¶ng c¸ch giµu nghÌo. VÒ v¨n hãa x· héi T«n träng tù do tÝn ng­ìng cña mçi c«ng d©n nh­ng kh«ng ®Ó viÖc tù do tÝn ng­ìng lµm x©m h¹i ®Õn lîi Ých quèc gia vµ lîi Ých toµn d©n téc. Thùc hiÖn xãa mï ch÷ cho mäi tÇng líp nh©n d©n. Sau C¸ch m¹ng th¸ng 8 c¶ n­íc ta trªn 95% d©n sè mï ch÷. Hå chñ tÞch ra lêi kªu gäi diÖt giÆc dèt. Theo lêi Ng­êi, c¸c líp b×nh d©n hoc vô më ra kh¾p n¬i. §Õn nay trªn 90% trÎ em kh¾p c¶ n­íc ®­îc theo häc tiÓu häc.Vµ môc tiªu tiÕn tíi phæ cËp THCS vµ phæ th«ng trung häc. C¸c dÞch vô y tÕ ch¨m sãc søc kháe cho con ng­êi ngµy cµng ®­îc më réng. HÇu hÕt c¸c x· ph­êng trong c¶ n­íc ®Òu cã tr¹m y tÕ, trong ®ã 15% ®¹t chuÈn quèc gia vÒ y tÕ x· ph­êng. C¸c ho¹t ®éng y tÕ dù phßng ®­îc ®Èy m¹nh. TrÎ em d­íi 6 tuæi ®­îc kh¸m ch÷a bÖnh miÔn phÝ t¹i c¸c trung t©m y tÕ. Nhê cã dÞch vô ch¨m sãc søc kháe tèt, ®êi sèng nh©n d©n ®­îc n©ng cao mµ tuæi thä trung b×nh cña ng­êi ViÖt Nam t¨ng tõ 67.8 (n¨m 2000) lªn 71.5 (n¨m 2005). Ho¹t ®éng th«ng tin truyÒn th«ng ®­îc më réng, ng­êi d©n cã c¬ héi tiÕp xóc nhiÒu h¬n víi c«ng nghÖ míi vµ ®­îc më cöa nh×n ra thÕ giíi. Nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i ViÖc tham gia cña d©n vµo viÖc x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch ®«i khi cßn mang tÝnh h×nh thøc. C¸c viªn chøc nhµ n­íc ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng vÉn cßn s¸ch nhiÔu d©n, lîi dông sù thiÕu hiÓu biÕt cña ng­êi d©n öª lµm lîi cho b¶n th©n. Nh÷ng ng­êi d©n ë vïng s©u, vïng xa, d©n téc Ýt ng­êi cuéc sèng cßn rÊt khã kh¨n, thiÕu then, ch­a cã sù quan t©m ®óng møc cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Vµ cßn nhiÒu ®iÒu kh¸c cßn tån t¹i. Tãm l¹i:Tuy r»ng nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i cßn nhiÒu nh­ng nh÷ng g× mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ch¨m lo cho cuéc sèng cña nh©n d©n lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. Nã lín lao vµ cã ý nghÜa to lín h¬n nhiÒu so víi khuyÕt ®iÓm. Nh÷ng viÖc ®· vµ ch­a lµm ®­îc ®Òu ®Ó ®¹t ®Õn môc ®Ých x©y dùng Nhµ n­íc cña d©n, do d©n vµ v× d©n. Ph­¬ng h­íng x©y dùng nhµ n­íc cña d©n, do d©n, v× d©n trong thêi ®¹i míi Trong thêi ®¹i míi, thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng nªn viÖc ®Ò ra ph­¬ng h­íng x©y dùng Nhµ n­íc ViÖt Nam cña d©n, do d©n, v× d©n mét c¸ch ®óng ®¾n vµ hîp lÝ lµ ®iÒu v« cïng cÇn thiÕt. Nguyªn t¾c x©y dùng nhµ n­íc cña d©n, do d©n, v× d©n trong thêi ®¹i míi Ph¶i x¸c ®Þnh râ môc tiªu x©y dùng ®Êt n­íc ta trong giai ®o¹n míi lµ g×, tõ ®ã ®­a ra ®Æc ®iÓm x©y dùng ®Êt n­íc, ®ã lµ: X©y dùng Nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa cña d©n, do d©n vµ v× d©n; lÊy liªn minh giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ tÇng líp trÝ thøc lµm nÒn t¶ng, do §¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o. Thùc hiÖn ®Çy ®ñ quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, gi÷ nghiªm kØ c­¬ng x· héi, chuyªn chÝnh víi mäi ho¹t ®éng x©m ph¹m lîi Ých cña Tæ quèc vµ nh©n d©n. QuyÒn lùc nhµ n­íc lµ thèng nhÊt, cã sù ph©n c«ng vµ phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan nhµ n­íc tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho ng­êi d©n thùc hiÖn quyÒn lµm chñ cña m×nh. Thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Nhµ n­íc. T¨ng c­êng ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa, x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn ViÖt Nam. Qu¶n lý x· héi b»ng ph¸p luËt, ®ång thêi coi träng gi¸o dôc, n©ng cao ®¹o ®øc trong nh©n d©n, h­íng dÉn ng­êi d©n sèng vµ lµm viÖc theo ph¸p luËt. T¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng ®èi víi Nhµ n­íc. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX cña §¶ng (th¸ng 4/2001) tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh nhiÖm vô “x©y dùng Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng” vµ chØ râ “Nhµ n­íc ta lµ c«ng cô chñ yÕu ®Ó thùc hiÖn quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n, lµ Nhµ n­íc ph¸p quyÒn cña d©n, do d©n, v× d©n”. KÕt hîp x©y dùng víi b¶o vÖ ®Êt n­íc. Néi dung cña ph­¬ng h­íng B¶o vÖ nhµ n­íc tr­íc sù chèng ph¸ cña kÎ thï HiÖn nay t×nh h×nh liªn quan ®Õn an ninh trËt tù ®ang biÕn ®æi nhanh chãng, khã l­êng, ®ßi hái ph¶i n¾m ch¾c t×nh h×nh, tiÕp tôc ®æi míi chñ tr­¬ng vµ gi¶i ph¸p nh»m b¶o vÖ v÷ng ch¾c an ninh chÝnh trÞ néi bé, v« hiÖu hãa c¸c ho¹t ®éng th©m nhËp t¸c ®éng chuyÓn ho¸ néi bé; ®Èy m¹nh ®Êu tranh chèng ®Þch ph¸ ho¹i t­ t­ëng, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c b¶o vÖ an ninh kinh tÕ, an ninh th«ng tin. B¶o vÖ b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ; ®Êu tranh ng¨n chÆn, lµm thÊt b¹i mäi ©m m­u, ho¹t ®éng “diÔn biÕn hßa b×nh”, b¹o lo¹n lËt ®æ cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch; ®¶m b¶o an ninh trËt tù ë c¸c ®Þa bµn träng ®iÓm, ng¨n chÆn c¸c lo¹i téi ph¹m, h¹n chÕ vµ tõng b­íc lo¹i trõ nh÷ng nh©n tè g©y mÊt æn ®Þnh, ®Ó trong bÊt cø t×nh huèng nµo còng ph¶i gi÷ v÷ng ®­îc an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi, b¶o vÖ Tæ quèc, b¶o vÖ §¶ng, b¶o vÖ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa. NghÞ quyÕt §¹i héi X cña §¶ng vÒ nhiÖm vô b¶o ®¶m an ninh quèc gia, gi÷ g×n trËt tù an toµn x· héi; Mét lµ, c¸c cÊp uû §¶ng cÇn tËp trung chØ ®¹o viÖc tuyªn truyÒn gi¸o dôc lµm cho c¸n bé, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n nhËn thøc râ vÒ tÇm quan träng cña c«ng t¸c b¶o vÖ an ninh, trËt tù trong t×nh h×nh hiÖn nay, n©ng cao c¶nh gi¸c c¸ch m¹ng, x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm tham gia thùc hiÖn nhiÖm vô b¶o vÖ an ninh quèc gia, gi÷ g×n trËt tù an toµn x· héi. TiÕp tôc qu¸n triÖt vµ triÓn khai thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc trªn lÜnh vùc nµy; ®Èy m¹nh gi¸o dôc nhiÖm vô gi÷ g×n an ninh, trËt tù trong c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng, d¹y nghÒ vµ phæ th«ng trung häc; båi d­ìng kiÕn thøc vÒ c«ng t¸c b¶o vÖ an ninh, trËt tù cho c¸n bé chñ chèt cña §¶ng, chÝnh quyÒn, c¸c ban, ngµnh, ®oµn thÓ ë c¬ së. Hai lµ, t¨ng c­êng c«ng t¸c x©y dùng §¶ng, kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a x©y dùng §¶ng víi b¶o vÖ §¶ng, b¶o vÖ an ninh chÝnh trÞ néi bé. Tæ chøc tèt c«ng t¸c n¾m t×nh h×nh, ph¸t hiÖn vµ ®Êu tranh phßng, chèng ®Þch th©m nhËp, t¸c ®éng ph¸ ho¹i néi bé. Thùc hiÖn nghiªm nh÷ng quy ®Þnh vÒ kû luËt §¶ng, néi quy b¶o vÖ c¬ quan, b¶o vÖ bÝ mËt nhµ n­íc. T¨ng c­êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng, qu¶n lý cña Nhµ n­íc víi c«ng t¸c xuÊt b¶n, th«ng tin b¸o chÝ. Kiªn quyÕt ®Êu tranh víi c¸c t­ t­ëng “®a nguyªn chÝnh trÞ”, kh«ng ®Ó h×nh thµnh tæ chøc chÝnh trÞ ®èi lËp. Ba lµ, tiÕp tôc ph¸t huy cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a søc m¹nh tæng hîp cña hÖ thèng chÝnh trÞ. X¸c ®Þnh râ vai trß, ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña c¸c cÊp ñy ®¶ng, c¬ quan nhµ n­íc, c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng, tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi trong c«ng t¸c phßng chèng téi ph¹m, phßng chèng tham nhòng, tiªu cùc. TiÕp tôc hoµn thiÖn vµ thùc hiÖn cã kÕt qu¶ c¸c quy chÕ phèi hîp gi÷a c¬ quan chuyªn tr¸ch víi c¸c ngµnh, c¸c ®oµn thÓ trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô b¶o vÖ an ninh, trËt tù, nhÊt lµ trong ®Þnh gi¸, dù b¸o t×nh h×nh, x©y dùng vµ tæ chøc diÔn tËp ph­¬ng ¸n ®èi phã víi c¸c t×nh huèng khñng bè, ph¸ ho¹i. g©y rèi, g©y b¹o lo¹n... Bèn lµ, t¨ng c­êng khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n téc, ph¸t huy søc m¹nh cña toµn d©n trong c«ng t¸c b¶o ®¶m an ninh, trËt tù. TËp trung ph¸t hiÖn, kh¾c phôc kÞp thêi nh÷ng s¬ hë, thiÕu sãt trong viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ - x· héi, chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai, t«n gi¸o, d©n téc, chÝnh s¸ch ®èi víi ng­êi cã c«ng, chÝnh s¸ch ®èi víi ®ång bµo d©n téc ë vïng s©u, vïng xa... Gi¶i quyÕt triÖt ®Ó, kÞp thêi nh÷ng m©u thuÉn, tranh chÊp, khiÕu kiÖn trong nh©n d©n nh»m t¨ng c­êng sù ®ång thuËn trong x· héi. Hoµn thiÖn vµ thùc hiÖn nghiªm quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ c¸c quyÒn tù do d©n chñ; ®ång thêi kiªn quyÕt ®Êu tranh ng¨n chÆn mäi hµnh vi lîi dông tù do d©n chñ ®Ó ph¸ ho¹i an ninh quèc gia, trËt tù an toµn x· héi. N¨m lµ,chñ ®éng t¨ng c­êng quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc vÒ c«ng t¸c ®¶m b¶o an ninh quèc gia, gi÷ g×n trËt tù, an toµn x· héi theo ®­êng lèi ®èi ngo¹i cña §¶ng. Phèi hîp chÆt chÏ, th­êng xuyªn víi c¸c c¬ quan ®èi ngo¹i, tæ chøc tèt c«ng t¸c th«ng tin tuyªn truyÒn, chñ ®éng ®Êu tranh víi nh÷ng luËn ®iÖu vu khèng, xuyªn t¹c, chèng ph¸ cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch. §Èy m¹nh hîp t¸c víi c¸c n­íc trªn lÜnh vùc ®Êu tranh phßng chèng khñng bè vµ c¸c lo¹i téi ph¹m. S¸u lµ, tiÕp tôc x©y dùng kiÖn toµn c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch lµm nhiÖm vô b¶o vÖ an ninh quèc gia, gi÷ g×n trËt tù an toµn x· héi v÷ng m¹nh vÒ mäi mÆt. T¨ng c­êng vµ ®æi míi ph­¬ng thøc l·nh ®¹o cña §¶ng VÊn ®Ò t¨ng c­êng vµ ®æi míi ph­¬ng thøc l·nh ®¹o cña §¶ng tõ l©u ®· ®­îc §¶ng ta quan t©m. Tuy nhiªn, cho ®Õn lóc nµy, khi hµng lo¹t vô tiªu cùc x¶y ra trong nhiÒu ®Þa ph­¬ng, nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau vµ quy m« mçi ngµy mét lín th× nã trë thµnh mét nhiÖm vô cÊp thiÕt. ChÝnh v× vËy, t¨ng c­êng vµ ®æi míi ph­¬ng thøc l·nh ®¹o cña §¶ng cÇn ph¶i coi lµ nhiÖm vô träng t©m cña tiÕn tr×nh x©y dùng nhµ n­íc theo quan ®iÓm cña Hå ChÝ Minh. MÆc dï §¶ng ta ®· cã nghÞ quyÕt Trung ­¬ng 6 (lÇn 2) vÒ x©y dùng vµ chØnh ®èn §¶ng nh­ng vai trß cña tæ chøc c¬ së §¶ng ë nhiÒu n¬i ngµy cµng mê nh¹t. NhiÒu tæ chøc c¬ së §¶ng bÞ tª liÖt hoµn toµn, c¸ biÖt cã n¬i c¸n bé, §¶ng viªn cÊu kÕt víi nhau lµm tr¸i ph¸p luËt. Nh©n d©n ®Æt dÊu hái vÒ vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng ë nh÷ng c¬ së Êy. C«ng t¸c c¸n bé trong nh÷ng n¨m qua còng béc lé nhiÒu bÊt cËp vµ cßn nhiÒu thiÕu sãt. Thø nhÊt, viÖc tuyÓn dông c¸n bé, c«ng chøc kh«ng ®¶m b¶o yÕu tè kh¸ch quan mµ theo kiÓu “con «ng, ch¸u cha”, “nhÊt th©n, nh× quen”... lµm mÊt lßng tin cña nh©n d©n, ®Æc biÖt lµ líp trÎ. §©y còng lµ nguån gèc dÉn ®Õn hiÖn t­îng ba ph¶i vµ h×nh thµnh c¸c c©u l¹c bé hoÆc gia ®×nh trong c¸c c¬ quan Nhµ n­íc. Thø hai, c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®Ò b¹t c¸n bé còng ch­a hîp lý. T¹i sao chóng ta cø ®Æt vÊn ®Ò l·nh ®¹o cÇn ®i liÒn tõ c¬ së? C¸ch ®©y vµi n¨m, ®Õn Ban Tuyªn gi¸o Thµnh uû Hµ Néi xin tµi liÖu ®Ó tuyªn truyÒn vÒ bÇu cö Quèc héi, khi hái vÒ sè ng­êi tù øng cö, ®­îc tr¶ lêi “ho¹ cã ng­êi h©m míi tù ®i øng cö”. Víi t­ duy nh­ thÕ, chóng ta sÏ kh«ng tim ®­îc nh÷ng ng­êi tµi, d¸m nghÜ d¸m lµm ®Ó phôc vô ®Êt n­íc. Nh×n xa ra thÕ giíi, kh«ng Ýt quèc gia cã ng­êi l·nh ®¹o cÊp cao, thËm chÝ nguyªn thñ quèc gia (bÇu cö) khi tuæi ®êi cßn rÊt trÎ. Ph¶i ch¨ng §¶ng viªn trÎ cña chóng ta ch­a ®ñ n¨ng lùc, ch­a ®ñ kinh nghiÖm vµ ch­a ®ñ b¶n lÜnh ®Ó lµm l·nh ®¹o? Thø ba, hiÖn t­îng ch¹y chøc, ch¹y quyÒn ngµy cµng trë nªn phæ biÕn. Trong nh©n d©n xuÊt hiÖn nh÷ng tin ®ån vÒ viÖc mua chøc nä, quyÒn kia gi¸ bao nhiªu. Chóng ta kh«ng thÓ “mò ni che tai” vµ nãi r»ng ®ã lµ luËn ®iÖu tuyªn truyÒn ®Ó chèng ph¸ §¶ng ta. §i cïng víi hiÖn t­îng ch¹y chøc, ch¹y quyÒn lµ mét líp c¸n bé, ®¶ng viªn kh«ng cã n¨ng lùc ®­îc gi÷ vai trß l·nh ®¹o ë nhiÒu cÊp, nhiÒu ngµnh. Nh÷ng ®èi t­îng nµy còng dÔ tho¸i ho¸, biÕn chÊt vµ thËm chÝ cßn lµm háng nh÷ng nh©n viªn d­íi quyÒn, nh÷ng ng­êi ®ång nghiÖp. Tõ ®ã ®Ó t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, tr­íc hÕt chóng ta cÇn ph¶i ®Èy m¹nh h¬n n÷a x©y dùng vµ chØnh ®èn §¶ng. Kh«ng dõng l¹i ë nghÞ quyÕt cña Trung ­¬ng, NghÞ quyÕt §¹i héi 10 ph¶i ®Æt vÊn ®Ò x©y dùng vµ chØnh ®èn §¶ng lµ nhiÖm vô träng t©m trong giai ®o¹n hiªn nay. §¶ng còng cÇn xem xÐt l¹i quy tr×nh kÕt n¹p §¶ng viªn míi, thÈm tra lý lÞch kü cµng h¬n, kh«ng kÕt n¹p theo thµnh tÝch. §i ®«i víi viÖc t¨ng c­êng, cÇn ph¶i ®æi míi ph­¬ng thøc l·nh ®¹o cña §¶ng. NghÞ quyÕt §¶ng chØ ra, §¶ng kh«ng lµm thay chÝnh quyÒn. §¶ng l·nh ®¹o b»ng ®­êng lèi, chñ tr­¬ng vµ th«ng qua c«ng t¸c c¸n bé. VÒ l©u vÒ dµi, §¶ng cÇn nghiªn cøu viÖc thay ®æi nguyªn t¾c tæ chøc cña §¶ng vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn. Nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong thêi k× míi cÇn hiÓu nh­ thÕ nµo? VÊn ®Ò tranh luËn c«ng khai trong §¶ng vÒ ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ ra sao? §Æc bÞªt, cÇn xem xÐt viÖc §¶ng viªn trùc tiÕp bÇu Ban l·nh ®¹o Trung ­¬ng cña §¶ng. §©y lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm mang tÝnh phæ biÕn cña ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ hiÖn ®¹i. Cã thÓ nãi, t¨ng c­êng vµ ®æi míi ph­¬ng thøc l·nh ®¹o cña §¶ng lµ v©n ®Ò mÊu chèt trong x©y dùng vµ chØnh ®èn §¶ng. §©y lµ thêi ®iÓm quan träng ®èi víi toµn §¶ng, toµn d©n. NÕu §¶ng kh«ng nh×n l¹i chÝnh m×nh, tù lµm míi m×nh ®Ó n©ng cao søc chiÕn ®Êu th× §¶ng sÏ kh«ng ®¸p øng ®­îc k× väng cña nh©n d©n. KiÖn toµn bé m¸y nhµ n­íc t¹o ra c¬ chÕ th«ng tho¸ng t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi d©n sèng vµ lµm viÖc theo ph¸p luËt. - Nhµ n­íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®­îc tæ chøc vµ ph©n c«ng quyÒn lùc nhµ n­íc thùc sù khoa häc, ph¸t huy m¹nh mÏ hiÖu lùc, hiÖu qu¶ qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Nhµ n­íc thùc hiÖn ba quyÒn thèng nhÊt cã sù ph©n c«ng rµnh m¹ch, trong ®ã, ®Ò cao tr¸ch nhiÖm, tÝnh chñ ®éng vµ sù phèi hîp ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p, t­ ph¸p, thùc hiÖn sù ph©n cÊp hîp lý quyªn lùc nhµ n­íc gi÷a chÝnh quyÒn trung ­¬ng vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng; x©y dùng hÖ thèng chÝnh trÞ ë c¬ së v÷ng m¹nh, b¶o ®¶m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chñ tr­¬ng, ®­êng lèi, nghÞ quyÕt cña §¶ng, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ n­íc. §Ó x©y dùng Nhµ n­íc v÷ng m¹nh, cÇn tiÕp tôc ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Quèc héi, ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh, c¶i c¸ch t­ ph¸p, x¸c ®Þnh râ tÝnh chÊt, vai trß, chøc n¨ng, nhiÖm vô, m« h×nh tæ chøc cña Héi ®ång nh©n d©n vµ uû ban nh©n d©n c¸c cÊp; tiÕp tôc nghiªn cøu lµm râ m« h×nh tæ chøc c¸c c¬ quan t­ ph¸p (toµ ¸n, viÖn kiÓm s¸t, c¬ quan ®iÒu tra) cho phï hîp víi yªu cÇu míi; t¨ng c­êng vai trß qu¶n lý vÜ m« cua Nhµ n­íc trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. C¸c c¬ quan nhµ n­íc thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, b¶o ®¶m sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Theo ®ã: - Quèc héÞ ph¶i thËt sù lµ c¬ quan ®¹i biÓu cao nhÊt cña nh©n d©n, c¬ quan quyÒn lùc nhµ n­íc cao nhÊt; thùc hiÖn chøc n¨ng lËp hiÕn, lËp ph¸p, quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò quan träng cña ®Êt n­íc vµ thùc hiÖn quyÒn gi¸m s¸t tèi tèi cao ®èi víi toµn bé ho¹t ®éng cña Nhµ n­íc. Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Quèc héi cÇn ®­îc ®æi míi m¹nh mÏ h¬n n÷a theo h­íng t¨ng c­êng chÊt l­îng vµ vÞ thÕ cña ®¹i biÓu Quèc héi, n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña Héi ®ång d©n téc vµ c¸c Uû ban cña Quèc héi; t¨ng c­êng sè ®¹i biÓu Quèc héi chuyªn tr¸ch ®Õn tû lÖ hîp lý (kho¶ng 40% hoÆc 50% tæng sè ®¹i biÓu Quèc héi); tiÕp tôc ®æi míi m¹nh mÏ h¬n n÷a quy tr×nh x©y dùng luËt, ph¸p lÖnh, ®æi míi ph­¬ng thøc gi¸m s¸t vµ c¸ch thøc quyÕt ®Þnh ng©n s¸ch nhµ n­íc. - ChÝnh phñ ph¶i n©ng cao hiÖu lùc ho¹t ®éng cña m×nh, thùc sù lµ c¬ quan chÊp hµnh cña Quèc héi, c¬ quan hµnh chÝnh cao nhÊt cña N­íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam; tæ chøc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c nhiÖm vô kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi, quèc phßng, an ninh, ®èi ngo¹i cña ®Êt n­íc; ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n ®©n trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, thùc hiÖn mäi chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p h÷u hiÖu nh»m kh«ng ngõng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ ®êi sèng v¨n ho¸, tinh thÇn cña nh©n d©n; x¸c ®Þnh râ h¬n tr¸ch nhiÖm cña ChÝnh phñ vµ tõng Bé tr­ëng, Thñ tr­ëng c¬ quan ngang bé trong viÖc qu¶n lý ngµnh, lÜnh vùc phô tr¸ch; c¶i tiÕn viÖc ph©n ®Þnh, ph©n cÊp tr¸ch nhiÖm, thÈm quyÒn gi÷a c¸c cÊp chÝnh quyÒn theo h­íng ph©n cÊp m¹nh h¬n n÷a cho kÕt hîp víi qu¶n lý theo ngµnh vµ theo l·nh thæ. ChÝnh phñ khÈn tr­¬ng hoµn thiÖn hîp lý c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y cña m×nh theo h­íng qu¶n lý vÜ m« vµ m« h×nh qu¶n lý ®a ngµnh, ®a lÜnh vùc; tõng b­íc s¾p xÕp, tæ chøc l¹i c¸n bé, ngµnh ë trung ­¬ng, b¶o ®¶m tÝnh gän, hîp lý vµ ®­îc hiÖn ®¹i ho¸. TiÕp tôc qu¸n triÖt chñ tr­¬ng ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh nhµ n­íc mét c¸ch s©u réng, toµn diÖn tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, c¬ së. TËp trung c¶i c¸ch thÓ chÕ hµnh chÝnh; c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh theo h­íng ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc trong c¸c lÜnh vùc cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi ®êi sèng vµ s¶n xuÊt kinh doanh cña nh©n d©n; lo¹i bá nh÷ng kh©u xin, xÐt duyÖt kh«ng cÇn thiÕt; c«ng khai c¸c quy ®Þnh, thñ tôc hµnh chÝnh; triÓn khai trong c¸c cÊp hµnh chÝnh cña c¶ n­íc thùc hiÖn c¬ chÕ “mét cöa”; chÊn chØnh viÖc ban hµnh c¸c thñ tôc hµnh chÝnh vµ quy ®Þnh lÖ phÝ, b¶o ®¶m chÆt chÏ, n©ng cao chÊt l­îng gi¶i quyÕt c¸c khiÕu kiÖn cña nh©n d©n; chÊn chØnh bé m¸y vµ quy chÕ ho¹t ®éng cña hÖ thèng hµnh chÝnh; c¬ cÊu l¹i ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc vµ ®µo t¹o, båi d­ìng theo yªu cÇu chuyªn nghiÖp ho¸, n©ng cao chÊt l­îng c¶ vÒ phÈm chÊt vµ n¨ng lùc, kiªn quyÕt kh¾c phôc mäi biÓu hiÖn quan liªu, tham nhòng, tho¸i ho¸, biÕn chÊt vµ c¸c tiªu cùc kh¸c trong hÖ thèng hµnh chÝnh; lo¹i bá c¸n bé, c«ng chøc kh«ng cã phÈm chÊt vµ n¨ng lùc ra khái bé m¸y hµnh chÝnh nhµ n­íc. Thùc hiÖn c¬ chÕ b·i miÔn nh÷ng ng­êi kh«ng xøng ®¸ng. Cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé ®Ó kh¾c phôc cho ®­îc th¸i ®é v« tr¸ch nhiÖm cña mét bé phËn kh«ng nhá c¸n bé, c«ng chøc trong bé m¸y nhµ n­íc. §ã lµ th¸i ®é lµm viÖc thô ®éng, nÐ tr¸nh khã kh¨n, sî va ch¹m, cèt sao gi÷ yªn ®­îc vÞ trÝ trong c¬ quan nhµ n­íc. Kiªn quyÕt xo¸ bá mäi rµo c¶n ®èi víi c«ng cuéc c¶i c¸ch hµnh chÝnh. - X¸c ®Þnh Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban nh©n d©n trong mét thÓ thèng nhÊt cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng. Héi ®ång nh©n d©n lµ c¬ quan ®¹i biÓu ®¹i diÖn cho nh©n d©n ®Þa ph­¬ng, ho¹t ®éng mang tÝnh tù qu¶n, thùc hiÖn nhiÖm vô quyÒn h¹n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Uû ban nh©n d©n do Héi ®ång nh©n d©n c¸c cÊp bÇu lµ c¬ quan th­êng trùc cña Héi ®ång nh©n d©n vµ lµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc ë ®Þa ph­¬ng. - §æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng t­ ph¸p ®Ó x©y dùng mét nÒn t­ ph¸p ViÖt Nam v÷ng m¹nh, minh b¹ch, b¶o ®¶m c«ng lý, c«ng b»ng, d©n chñ, tËn tuþ phôc vô nh©n d©n. Ph¶i xuÊt ph¸t tõ môc tiªu lÊy tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña toµ ¸n lµm trung t©m cña c¶i c¸ch t­ ph¸p. Thùc hiÖn tæ chøc toµ ¸n theo cÊp xÐt xö (s¬ thÈm vµ phóc thÈm); kh«ng tæ chøc toµ ¸n g¾n víi ®¬n vÞ hµnh chÝnh; x©y dùng hÖ thèng toµ ¸n theo h­íng: Toµ ¸n s¬ thÈm khu vùc ®­îc tæ chøc ë mét hoÆc mét sè ®¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp huyÖn; Toµ ¸n cÊp tØnh chñ yÕu xÐt xö phóc thÈm. Toµ th­îng thÈm ®­îc tæ chøc theo khu vùc ®Ó xÐt xö phóc thÈm c¸c vô ¸n mµ toµ ¸n cÊp tØnh ®ã xÐt xö s¬ thÈm mµ cã kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao cã nhiÖm vô xÐt xö c¸c vô ¸n theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm vµ lµm nhiÖm vô tæng kÕt kinh nghiÖm xÐt xö, h­èng dÉn c¸c toµ ¸n ¸p dông thèng nhÊt ph¸p luËt, ban hµnh ¸n lÖ. ViÖn kiÓm s¸t thùc hiÖn chøc n¨ng c«ng tè vµ kiÓm s¸t ho¹t ®éng t­ ph¸p cÇn ®­îc tæ chøc phï hîp víi hÖ thèng tæ chøc cña toµ ¸n. Nghiªn cøu thµnh lËp viÖn C«ng tè thuéc ChÝnh phñ vµ tiÕn tíi thùc hiÖn c¬ chÕ c¬ quan c«ng tè chØ ®¹o, chØ huy ®iÒu tra. ChÝnh quy ho¸ lùc l­îng ®iÒu tra, nghiªn cøu tæ chøc l¹i c¬ quan ®iÒu tra theo h­íng thu gän ®Çu mèi, cã thÓ thµnh hÖ thèng c¬ quan ®éc lËp thuéc ChÝnh phñ hoÆc thuéc hÖ thèng c¬ quan c«ng tè. §æi míi c«ng t¸c thi hµnh ¸n theo h­íng tËp trung thèng nhÊt qu¶n lý vµo mét ®Çu mèi (Bé t­ ph¸p). Nghiªn cøu thµnh lËp Toµ ¸n HiÕn ph¸p (hoÆc uû ban b¶o hiÕn) víi chøc n¨ng b¶o vÖ HiÕn ph¸p b»ng thÈm quyÒn xÐt xö ®Ó ra ph¸n quyÕt vÒ sù vi ph¹m HiÕn ph¸p cña c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, xÐt xö c¸c quy ®Þnh, hµnh vi vi ph¹m hiÕn ph¸p cña c¬ quan vµ c¸ nh©n cã thÈm quyÒn trong bé m¸y nhµ n­íc vµ lµm nhiÖm vô gi¶i thÝch HiÕn ph¸p, luËt ph¸p (trong ®iÒu kiÖn cßn ban hµnh ph¸p lÖnh th× gi¶i thÝch c¶ ph¸p lÖnh). C¸c môc tiªu cÇn thùc hiÖn tr­íc m¾t vÒ kinh tÕ x· héi §Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n cô thÓ lµ ®iÖn, ®­êng tr­êng tr¹m ®Ó ng­êi d©n ®­îc h­ëng cuéc sèng tèt nhÊt cã thÓ. T¹o c«ng ¨n viÖc lµm t¹i chç cho lùc l­îng lao ®éng d­ thõa ë n«ng th«n tr¸nh t×nh tr¹ng lao ®éng ë n«ng th«n ®æ dån ra thµnh phèi xin viÖc. KÕt luËn Tãm l¹i, “x©y dùng Nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa, Nhµ n­íc cña nh©n d©n, do nh©n d©n vµ v× nh©n d©n, lÊy liªn minh giai cÊp c«ng nh©n víi giai cÊp n«ng d©n vµ tÇng líp trÝ thøc lµm nÒn t¶ng do §¶ng Céng s¶n l·nh ®¹o. Thùc hiÖn ®Çy ®ñ quyÒn d©n chñ cña nh©n d©n, gi÷ nguyªn kû c­¬ng x· héi, chuyªn chÝnh víi mäi hµnh ®éng x©m ph¹m lîi Ých Tæ quèc vµ cña nh©n d©n” lµ t­ t­ëng chñ ®¹o vµ lµ kim chØ Nam cho c«ng cuéc x©y dùng x· héi chñ nghÜa bá qua chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa ë n­íc ta. §©y còng lµ t­ t­ëng bao trim, néi dung cèt lâi cña Hå ChÝ Minh vÒ nhµ n­íc cña d©n, do d©n, v× d©n, lµ môc tiªu xuyªn suèt c¶ cuéc ®êi ho¹t ®éng vµ l·nh ®¹o cña Ng­êi. Trªn c¬ së ®ã, nhãm th¶o luËn ®· nªu ra mét sè quan ®iÓm cña Hå ChÝ Minh ®ång thêi còng t×m hiÓu vÒ qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph­¬ng h­íng x©y dùng Nhµ n­íc cña d©n, do d©n, v× d©n ë n­íc ta trong thêi ®¹i míi. Tuy nhiªn, trong bµi th¶o luËn vÉn cßn cã nhiÒu thiÕu sãt, rÊt mong nhËn ®­îc ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy gi¸o vµ c¸c b¹n. Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh T­ t­ëng Hå ChÝ Minh - PGS, TS. M¹ch Quang Th¾ng chñ biªn - Nxb chÝnh trÞ quèc gia; Gi¸o tr×nh LÞch sö §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam - Nxb chÝnh trÞ quèc gia; HiÕn ph¸p n¨m 1992 (söa ®æi, bæ sung n¨m 2001); V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng X; T¹p chÝ Céng s¶n; www.dangcongsan.com.vn.