Phát triển kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam

m 1993, 1994, 1995, 1996, 1997 lµ : 6.808 doanh nghiÖp, 10.811 doanh nghiÖp, 15.276 doanh nghiÖp, 18.840 doanh nghiÖp. 25.002 doanh nghiÖp vµ n¨m 1998 t¨ng lªn ®Õn 26.021( t¨ng 4%) gÊp 62 lÇn so víi doanh nghiÖp n¨m 1991. TÝnh b×nh qu©n giai ®o¹n 1991 - 1998 mçi n¨m t¨ng thªm 3252 doanh nghiÖp kho¶ng 32% trong ®ã n¨m 1992 tèc ®é t¨ng vÒ sè l­îng doanh nghiÖp ®Æc biÖt cao. N¨m1999 con sè nµy t¨ng lªn 28.700 doanh nghiÖp, n¨m 2000 t¨ng lªn 41.700 doanh nghiÖp. §èi víi mçi lo¹i h×nh doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ c«ng ty cæ phÇn møc t¨ng vÒ sè l­îng còng kh¸c nhau. Cô thÓ: - Lo¹i h×nh doanh nghiÖp t­ nh©n: nÕu nh­ n¨m 1991 c¶ n­íc cã 270 c¬ së th× sau 7 n¨m, n¨m 1998 t¨ng lªn 18.750 c¬ sá t¨ng gÇn 70 lÇn, trong ®ã n¨m 1992 t¨ng ®ét biÕn lµ 3676/270 = 1.360%, c¸c n¨m 1994 vµ 1995 t¨ng trªn 45%, tõ n¨m 1996 nhÊt lµ n¨m 1998 tèc ®é ph¸t triÓn chËm l¹i. §Õn nay tèc ®é ph¸t triÓn l¹i t¨ng lªn râ rÖt. N¨m 200 cã 14.413 doanh nghiÖp t­ nh©n ®­îc thµnh lËp. N¨m 201, sè doanh nghiÖp t­ nh©n ra ®êi lµ 18.000 - Lo¹i h×nh c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n: n¨m 1991 cã 122 c«ng ty, n¨m 1998 t¨ng lªn 7.100 c«ng ty, t¨ng lªn 58 lÇn trong ®ã n¨m 1992 tèc ®é t¨ng vÒ sè l­îng so víi n¨m 1991 ®Æc biÖt cao: 1444/122 = 1.183%, nh­ng n¨m 1997 tèc ®é t¨ng chËm l¹i, nhÊt lµ n¨m 1998 chØ cßn 3%. - Lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn: n¨m 1991 cã 22 c«ng ty, ®Õn n¨m 1998 t¨ng lªn 171 c«ng ty - t¨ng 7,7 lÇn , giai ®o¹n t¨ng nhanh nhÊt lµ vµo n¨m 1992: 526%, nh­ng sau ®ã vµo n¨m 1993 vµ n¨m 1995, 1996 ch©m l¹i, n¨m 1997 t¨ng lªn nh­ng n¨m 1998 l¹i gi¨m cßn 12%. Nh×n chung lo¹i h×nh doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®ang t¨ng nhanh vÒ sè l­îng trong giai ®o¹n 1992 - 1994, cã nguyªn nh©n s©u xa lµ sù khuyÕn khÝch cña c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« - ®Æc biÖt lµ LuËt doanh nghiÖp vµ LuËt c«ng ty; cßn sù suy gi¶m vÒ sè l­îng doanh nghiÖp n¨m 1997 - 1998 lµ do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan, trong ®ã cã t¸c ®éng cña khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc, sù ph¸t triÓn hËm l¹i cña nÒn kinh tÕ n­íc ta nãi chung vµ nh÷ng yÕu kÐm cña b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp, cïng víi h¹n chÕ cña nh÷ng chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p vÜ m« ch­a kÞp víi t×nh h×nh v.v… 2.2. Sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n theo ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c sè liÖu thèng kª còng nh­ kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy: ®a sè c¸c c¬ së kinh tÕ thuéc khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®Òu tËp chung vµo lÜnh vùc th­¬ng m¹i, dÞch vô, kÕ ®ã míi ®Õn c«ng nghiÖp vµ sau cïng lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Theo sè liÖu cña tæng côc thèng kª, n¨m 1995, trong tæng sè 1.882.792 c¬ së kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ th× cã ®Õn 940.944 c¬ së kinh doanh trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i, kh¸ch s¹n, nhµ hµng; 707.053 c¬ së ho¹t ®éng trong ngµnh n«ng nghiÖp, x©y dùng vµ chØ cã 234.751 c¬ së trong c¸c lÜnh vùc cßn l¹i; nghÜa lµ lÜnh vùc th­¬ng m¹i, dÞch vô vÉn chiÕm tû träng cao nhÊt(49%) sau ®ã ®Õn c«ng nghiÖp(38%) vµ cuèi cïng lµ c¸c lÜnh vùc kh¸c(13%). Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, xu thÕ trªn vÉn ®­îc duy tr× vµ cã chiÒu h­íng tËp chung vµo c¸c lÜnh vùc dÞch vô vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Cô thÓ lµ: trong tæng sè 2,2 triÖu hé c¸ thÓ, tiÓu chñ ®­îc kh¶o s¸t thêi kú 1997-1998 th×: lÜnh vùc dÞch vô( b¸n lÎ, vËn t¶i, dÞch vô c¸ nh©n, kh¸ch s¹n, nhµ hµng, b¸n bu«n vµ ®¹i lý) cã trªn 1,2 triÖu c¬ së, chiÕm tíi 55% tæng sè; lÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng( chÕ biÕn thøc ¨n, dÖt, may, s¶n phÈm gç, x©y dùng, khai th¸c) víi 527.000 c¬ së chiÕm 26,3% vµ cuèi cïng lµ lÜnh vùc n«ng nghiÖp (ng­ nghiÖp, ch¨n nu«i l©m nghiÖp vµ c¸c doanh nghiÖp kh¸c) víi kho¶ng 369 ngµn c¬ së, chiÕm 18,8%. §èi víi c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n th× t×nh h×nh còng t­¬ng tù trªn. Cô thÓ lµ: Giai ®o¹n 1991-1996, trong tæng sè 17.442 c¬ së: lÜnh vùc th­¬ng m¹i,dÞch vô víi kho¶ng 6.802 c¬ së, chiÕm tû träng 39%; c«ng nghiÖp chÕ biÕn víi kho¶ng 6.105 c¬ së, chiÕm tû träng 35%; cßn l¹i 4.534 c¬ së thuéc lÜnh vùc kh¸c vµ chiÕm kho¶ng 26%. Giai ®o¹n 1997-1998, trong tæng sè 26.021 doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký n¨m 1998, cã tíi qu¸ nöa doanh nghiÖp th­¬ng m¹i dÞch vô; chØ cã 5.620 doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong ®ã 55% lµ chÕ biÕn thùc phÈm vµ ®å uèng, cßn l¹i 7648 doanh nghiÖp thuéc c¸c lÜnh vùc kh¸c( x©y dùng, vËn t¶i v.v…). Nh­ vËy doanh nghiÖp th­¬ng m¹i vÉn chiÕm tû träng lín trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n. Th­¬ng nghiÖp t­ nh©n( gåm kinh tÕ t­ nh©n, c¸ thÓ, tiÓu chñ) vµ ®ang lµm chñ nhiÒu ngµnh hµng nhÊt lµ c«ng nghÖ phÈm, l­¬ng thùc thùc phÈm, chñ c«ng mü nghÖ, gèm sø, b¸n lÎ hµng ho¸, dÞch vô c¸ nh©n v.v.. trë thµnh ®èi thñ c¹nh tranh vµ thay thÕ nhiÒu lÜnh vùc tr­íc ®©y vèn do th­¬ng nghiÖp quèc doanh vµ hîp t¸c x· ®¶m nhËn. Nhê ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña th­¬ng nghiÖp t­ nh©n ®· lµm thay ®æi c¬ cÊu tæng møc l­u chuyÓn hµng ho¸ b¸n lÎ toµn x· héi: n¨m 199, t­ nh©n chiÕm tû träng 66,9% tæng møc l­u chuyÓn hµng ho¸ b¸n lÎ x· héi, th× ®Õn n¨m 1998 ®· t¨ng lªn 78%; ng­îc l¹i quèc doanh tËp thÓ tõ 33,1% n¨m 1990, ®Õn n¨m 1998 chØ cßn 22%; ®ång thêi t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn viÖc h×nh thµnh hÖ thèng marketing m¬i ë n­íc ta trong ®ã th­¬ng nghiÖp quèc doanh chØ cßn lµm chñ trong nh÷ng ngµnh hµng quan träng, t­ th­¬ng lµm chñ b¸n lÎ hµng tiªu dïng x· héi. Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, khu vùc t­ nh©n chiÕm tû träng cßn thÊp, tiÒm lùc cßn nhá, dÔ bÞ t¸c ®éng, thua thiÖt trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. N¨m 1998, khèi s¶n xuÊt khu vùc nhµ n­¬c( quèc doanh vµ tËp thÓ) cßn chiÕm 54,1% tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng( mÆc dï so víi n¨m 1995 ®· gi¶m ®i 7%), khèi ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng lªn 18%( tõ 15% n¨m 1995), khèi kinh tÕ t­ nh©n gi¶m xuèng cßn 27,8%( 28% n¨m 1995)- trong ®ã kinh tÕ t­ nh©n chÝnh thøc gi¶m xuèng 9,6%( tõ 10,5% n¨m 1995). Cßn nÕu xÐt vÒ tèc ®é t¨ng tr­ëng tæng gi¸ trÞ th×: khu vùc quèc doanh gi¶m tõ 11,7% vµo n¨m 1995 gi¶m xuèng 5,5% vµo n¨m 1998; khu vùc kinh tÕ t­ nh©n gi¶m tõ 16,8% n¨m 1995 xuèng cßn 9% vµo n¨m 1998, riªng khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi tõ 14,9% n¨m 1995 t¨ng lªn 28,1% vµo n¨m 1998. 2.3. Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ t­ nh©n theo vïng l·nh thæ. Con sè thèng kª n¨m 1995 cho thÊy: 55% sè doanh nghiÖp t­ nh©n tËp trung ë vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long vµ miÒn §«ng Nam Bé, trong khi ®ã vïng ®ång b»ng S«ng Hång con sè ®ã lµ 18,1%, vïng Duyªn h¶i miÒn Trung 10,1%. Trong c¸c tØnh phÝa Nam th× riªng thµnh phè Hå ChÝ Minh, tØnh B×nh D­¬ng vµ tØnh §ång Nai ®· chiÕm 63% c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n võa vµ nhá. N¨m 1996, trong tæng sè 1.439.683 c¬ së kinh doanh thuéc doanh nghiÖp t­ nh©n( bao gåm 1.412.166 c¬ së cña c¸ nh©n vµ nhãm kinh doanh, 17.535 doanh nghiÖp t­ nh©n vµ 6883 c«ng ty tr¸ch nhiªm h÷u h¹n) th× : 24% tËp trung ë ®ång B»ng s«ng Cöu Long, 21% ë vïng ®ång B»ng s«ng Hång, 19% ë vïng §«ng Nam Bé, 13% ë Khu Bèn cò, 10% ë vïng duyªn h¶i miÒn Trung, 9% ë vïng nói vµ trung du B¾c Bé vµ 4% vïng T©y Nguyªn. §èi víi lo¹i h×nh doanh nghiÖp t­ nh©n, møc ®é ph¸t triÓn m¹nh vµ tËp trung chñ yÕu ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long lªn tíi 40%; ®ång b»ng s«ng Hång lµ 33%; vµ §«ng Nam Bé lµ 25%. C¸c c«ng ty cæ phÇn l¹i ph¸t triÓn ë vïng §«ng Nam Bé lªn ®Õn 54%, §ång b»ng s«ng Hång 23%. Sù ph¸t triÓn vµ ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu cña kinh tÕ t­ nh©n vÉn diÔn ra kh«ng ®ång ®Òu tªn c¶ n­íc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. N¨m 1997, trong tæng sè 25.002 c¬ së kinh tÕ t­ nh©n( chñ yÕu lµ doanh nghiÖp t­ nh©n) th× 18.728 doanh nghiÖp tËp trung ë miÒn Nam, chiÕm tíi 75%, trong khi ®ã ë miÒn B¾c chØ cã 4.178 doanh nghiÖp, chiÕm 17%, vµ miÒn Trung cã 2.087 doanh nghiÖp, chiÕm 8,3%. Riªng thµnh phè Hå ChÝ Minh cã sè l­îng 6.304 doanh nghiÖp, chiÕm 25%, b»ng toµn bé sè doanh nghiÖp cña miÒn B¾c vµ miÒn Trung céng l¹i. N¨m 1998, c¸c con sè t­¬ng øng lµ: ë miÒn Nam 73%, lín gÇn gÊp 3 lÇn miÒn B¾c vµ miÒn Trung céng l¹i( 27%); thµnh phè Hå ChÝ Minh vÉn lµ ®Þa bµn cã sè l­îng lín nhÊt(25%), Hµ Néi vµ miÒn Trung cã sè l­îng t­¬ng ®­¬ng nhau( kho¶ng 8%). TÝnh ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay th× mÆc dï c¸c c¬ së kinh tÕ nh©n ®· ph¸t triÓn ë tÊt c¶ mäi n¬i trªn ®Êt n­íc nh­ng sù chªnh lÖch gi÷a c¸c vïng miÒn vÉn râ rÖt. C¸c c¬ së kinh tÕ t­ nh©n tËp trung nhiÒu nhÊt lµ ë miÒn Nam ®Æc biÖt lµ thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ c¸c tØnh §ång Nai, B×nh D­¬ng… 3. Nh÷ng ®ãng gãp vµ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n cho nÒn kinh tÕ 3.1. Kh¬i dËy vµ ph¸t huy tiÒm n¨ng cña bé phËn lín d©n c­ tham gia vµo c«ng viÖc ph¸t triÓn ®Êt n­íc, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ t¹o viÖc lµm. 3.1.1. Huy ®éng mäi nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn. Kinh tÕ c¸, thÓ tiÓu chñ tuy quy m«m nhá nh­ng víi sè l­îng c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh lín nªn ®· ®éng viªn ®­îc nhiÒu nguån vèn vµo ph¸t triÓn kinh doanh tõ 14.000 tû ®ång n¨m 1992 t¨ng lªn 26.500 tû ®ång vµo n¨m 1996. chiÕm 8,5% tæng sè vèn ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh toµn x· héi. C¸c doanh nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n ®· huy ®éng ®­îc vèn kinh doanh lµ 20.665 tû ®ång ( tÝnh ®Õn hÕt n¨m 1996), b×nh qu©n mçi n¨m trong giai do¹n 1991-1996 t¨ng thªm 3.904 tû ®ång, chiÕm kho¶ng 5% sè vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn cña toµn x· héi vµ 6,9% vèn kinh doanh cña c¸c ngµnh. TÝnh ®Õn thêi ®iÓm n¨m 1996, khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®· huy ®éng ®­îc tæng l­îng vèn ®Õn 47.155 tû ®ång, chiÕm tíi 15% tæng sè vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn toµn x· héi. MÆc dï trong nh÷ng n¨m võa qua víi chÝnh s¸ch më cöa nhµ n­íc kªu gäi thªm nguån ®Çu t­ FDI ngµy mét t¨ng, nh­ng khu vùc kinh tÕ t­ nh©n trong n­íc vÉn ®ãng gãp l­îng vèn ®Çu t­ rÊt ®¸ng kÓ cho nÒn kinh tÕ. N¨m 1999 vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n lµ 131.171 tû ®ång vµ ®Õn n¨m 2000 con sè nµy t¨ng lªn 147,633 tû ®ång. 3.1.2. T¹o viÖc lµm, toµn dông x· héi. C¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t­ nh©n lµ lùc l­îng tham gia tÝch cùc vµ cã hiÖu qu¶ ®èi v¬i vÊn ®Ò gi¶ quyÕt viÖc lµm. N¨m 2000, lao ®éng cña doanh nghiÖp t­ nh©n lµ 21.017.326 ng­êi chiÕm 56,3% lao ®éng cã viÖc lµm th­êng xuyªn trong c¶ n­íc. Trong ®ã, lao ®«ng trong c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ cã sè l­îng lín lao ®éng trong doanh nghiÖp. Trong c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp, sè l­îng lao ®éng n¨m 2000 lµ 4.634.844 lao ®éng, t¨ng 20,12% so víi n¨m 1996, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng thªm ®­îc 194.760 lao ®éng, t¨ng 4,75%/n¨m. Trong 4 n¨m tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 2000, chØ tÝnh riªng c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp trong khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®· thu hót thªm ®­îc 997.019 lao ®éng, gÊp 6,6 lÇn so víi khu vùc nhµ n­íc. So víi n¨m tr­íc, sè lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp phi n«ng nghiÖp t¨ng lªn nh­ sau: 1997 lµ 11,7%; 1998 lµ 10,2%; 1999 lµ 23,8%; 2000 lµ 56%. Tû träng lao ®éng cña kinh tÕ t­ nh©n trong lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp n¨m 2000 chiÕm 22,1% lao ®éng trong c¸c khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, 39,8% lao ®éng phi n«ng nghiÖp c¶ n­íc. Trong ®ã, lao ®éng ë hé kinh doanh c¸ thÓ chiÕm 81,9%; ë doanh nghiÖp chiÕm 18,1% lao ®éng phi n«ng nghiÖp. N¨m 2000, lao ®éng cña kinh tÕ t­ nh©n trong n«ng nghiÖp cã 16.373.428 ng­êi, chiÕm 62,9% tæng sè lao ®éng n«ng nghiÖp toµn quèc. Sè lao ®éng cña c¸c hé ngoµi hîp t¸c x· chiÕm 99,67% tæng sè lao ®éng cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n trong n«ng nghiÖp. Trong ®ã sè lao ®éng ë khu vùc kinh tÕ t­ nh©n trong n«ng nghiÖp, c¸c trang tr¹i chØ thu hót ®­îc 363.084 lao ®éng, chiÕm 22,2%, c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp chØ thu hót ®­îc 53.097 lao ®éng chiÕm 0,33%. 3.1.3. §ãng gãp quan träng trong GDP vµ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Bªn c¹nh môc tiªu c¬ b¶n lµ huy ®éng tiÒm n¨ng vÒ vèn vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho toµn x· héi, khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ kinh tÕ t­ nh©n cßn ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo tæng s¶n phÈm x· héi. N¨m 2000, GDP cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®¹t 178.715 tû ®ång, chiÕm 42,3% GDP toµn quèc. Trong ®ã: hé kinh doanh ®ãng gãp ®­îc 154,562 tû ®ång, chiÕm 82,34%; donah nghiÖp ®ãng gãp ®­îc 33,153 tû ®ång, chiÕm 17,66% GDP cña kinh tÕ t­ nh©n. Trong c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp: n¨m 2000 ®ãng gãp vµo GDP ®­îc 119.337 tû ®ång, chiÕm 63,6% cña khu vùc t­ nh©n. Trong ®ã, hé kinh doanh c¸ thÓ cã tû träng lín h¬n nhiÒu so víi doanh nghiÖp; lÜnh vùc kinh doanh th­¬ng m¹i, dÞch vô cã tû lÖ lín h¬n nhiÒu so víi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. GDP cña c¸c ngµnh phi n«ng nghiÖp t¨ng tr­ëng liªn tôc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nãi chung xÊp xØ tèc ®é t¨ng GDP toµn quèc. N¨m 2000, GDP khu vùc kinh tÕ phi n«ng nghiÖp cña kinh tÕ t­ nh©n ®¹t 86.929 tû ®ång, t¨ng 28,94% so víi n¨m 1996, b×nh qu©n t¨ng h¬n 7%/n¨m. Trong c¸c ngµnh n«ng nghiÖp: theo sè liÖu thèng kª n¨m 2000, GDP cña kinh tÕ t­ nh©n ngµnh n«ng nghiÖp ®¹t 68.378 tû ®ång, chiÕm 15,4% GDP toµn quèc, 63,2% GDP cña n«ng nghiÖp, 36,4% GDP cña kinh tÕ t­ nh©n. Trong ®ã, hé c¸ thÓ chiÕm 98% GDP kinh tÕ t­ nh©n trong n«ng nghiÖp. 3.2. Thóc ®Èy h×nh thµnh c¸c chñ thÓ kinh tÕ vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý theo h­íng thÞ tr­êng, t¹o sù c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ. Tr­íc ®©y hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh … ®Òu do kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ tËp thÓ ®¶m nhËn. HiÖn nay, trõ mét sè lÜnh vùc, ngµnh nghÒ mµ nhµ n­íc ®éc quyÒn, kinh tÕ t­ nh©n kh«ng ®­îc kinh doanh, cßn l¹i hÇu hÕt c¸c ngµnh nghÒ, lÜnh vùc s¶n xuÊt, kinh doanh k¸hc khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®Òu tham gia. Trong ®ã, nhiÒu lÜnh vùc, nghµnh nghÒ, khu vùc kinh tÕ t­ nh©n chiÕm tû träng ¸p ®¶o nh­: s¶n xuÊt l­¬ng thùc, thùc phÈm. Nu«i trång thuû h¶i s¶n, ®¸nh c¸, l©m nghiÖp, hµng ho¸ b¸n lÎ, chÕ biÕn, sµnh sø, giµy dÐp, dÖt may, … LÜnh vùc s¶n xuÊt l­¬ng thùc, ®Æc biÖt lµ xuÊt khÈu g¹o vµ c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp,thñy h¶i s¶n, lÜnh vùc dÖt may, giµy dÐp xuÊt khÈu; thñ c«ng mü nghÖ xuÊt khÈu…®· mang vÒ hµng tû ®« la ngo¹i tÖ cho nÒn kinh tÕ t­ nh©n. Thùc tÕ nªu trªn ®ang ®Æt ra vÊn ®Ò cÇn xem xÐt vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ nhµ nøoc trong nh÷n ngµnh nghÒ, lÜnh vùc nµo lµ thÝch hîp khi mµ khu vùuc kinh tÕ t­ nh©n ®· tham gia vµ chiÕm tû träng lín trong kh«ng Ýt ngµnh nghÒ. ChÝnh sù ph¸t triÓn phong phó, ®a d¹ng c¸c c¬ së s¶n xuÊt, c¸c ngµnh nghÒ, c¸c lo¹i s¶n phÈm dÞhc vô, c¸c h×nh thøc kinh doanh … cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®· t¸c ®éng m¹nh ®Õn c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, buéc khu vùc kinh tÕ nhµ nøoc ph¶I c¶I tæ, s¾p xÕp l¹i, ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi ph­¬ng thøc kinh doanh dÞch vô… ®Ó tån t¹i vµ ®øng v÷ng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. Qua ®ã, khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®É thóc ®Èy sù c¹nh tranh gi÷a c¸c khu vùu kinh tÕ, lµm cho nÒn kinh tÕ trë nªn n¨ng ®éng; ®ång thêi còng t¹o nªn søc Ðp líng buéc c¬ chÕ qu¶n lý hµnh chÝnh cña Nhµ n­íc ph¶i ®æi míi ®¸p øng yªu cÇu ®ßi hái cña c¸c doanh nghiÖp nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nãi chung. Sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®· gãp phÇn quan träng h×nh thµnh vµ x¸c lËp vai trß, vÞ trÝ cña c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh theo yªu cÇu cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, thóc ®Èy c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc, c¶i c¸ch c¬ chÕ qu¶n lý theo h­íng thÞ tr­êng, më cöa hîp t¸c víi bªn ngoµi. 3.3. H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c chñ doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, gãp phÇn x©y dùng ®éi ngò nhµ doanh nghiÖp ViÖt Nam, lµm ®Çu tµu thóc ®Èy nÒn kinh tÕ b­íc vµo giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, më cña hîp t¸c víi bªn ngoµi. C«ng cuéc c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa tr­íc ®©y ®· xo¸ bá c¸c thµnh phÇn kinh tÕ phi x· héi chñ nghÜa vµ c¶ nh÷ng doanh nghiÖp t­ nh©n, chØ cßn l¹i c¸c nhµ doanh nghiÖp trong khu vùc kinh tÕ quèc doanh vµ hîp t¸c x·. §éi ngò c¸c nhµ doanh nghiÖp trong khu vùc kinh tÕ quèc doanh ®ù¬c ®µo t¹o trong c¬ chÕ cò - mÆc dï ®· ®ùoc ®µo t¹o, ®æi míi, tr­ëng thµnh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng nh÷ng n¨m gÇn ®©y vµ ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ trong s¶n xuÊt kinh doanh, nh­ng nh×n chung vÉn cßn nhiÒu yÕu kÐm bÊt cËp tr­íc yªu cÇu nhiÖm vô vµ ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhÊt lµ tr­íc yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc thêi më cöa nÒn kinh tÕ. Nhê ®æi míi vµ ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, chóng ta ®· tõng b­íc h×nh thµnh ®­îc ®éi ngò c¸c nhµ doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc, c¸c nghµnh nghÒ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n víi sè l­îng ngµy mét lín: kho¶ng trªn 40.000 chñ doanh nghiÖp vµ trªn 120.000 chñ trang tr¹i (trong lÜnh vùc n«ng - l©m - ng­ nghiÖp). NÕu so s¸nh víi gÇn 6.000 gi¸m ®èc doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc nhµ n­íc ®µo t¹o trong nhiªuï thËp kû tr­íc d©y th× sè l­îng c¸c nhµ doanh nghÞe tru nh©n vµ c¸c chru trang tr¹i h×nh thµnh trong thêi kú ®æ míi lín h¬n nhiÒu lÇn. §©y thËt sù la mét thµnh qu¶ c¸o ý nghÜa lín trong viÖc x©y dùng ®éi ngò c¸c doanh nghiÖp vµ ph¸t huy nguån lùc con ng­êi cho ®Êt n­íc thêi më cña cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n. mÆc dï ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch tù ph¸t nh­ng nhê ®­îc ®µo t¹o luyÖn trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, ®éi ngò c¸c nhµ doanh nghiÖp t­ nh©n ®· tá râ b¶n lÜnh, tµi n¨ng, thÝch øng kh¸ kÞp thêi víi sù chuyÓn ®æi cña nÒn kinh tÕ. Hä ®· v­¬n lªn, tham gia vµo hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc, nghµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh mµ luËt ph¸p kh«ng cÊm - trong ®ã bao gåm c¶ nh÷ng ngµnh kü thuËt cao ( ®iÖn tö, phÇn mÒm…) vµ ®· lµm chñ nhiÒu lÜnh vùc ( nu«i tr«ng,®¸nh b¾t tuû h¶I s¶n, c«ng nghiÖp chÕ biÕn…), nhiÒu ngµnh hµng (th­¬ng m¹i, dÞch vô, b¸n lÎ hµng hãa, ¨n uèng, gia c«ng giaïy dÐp, dÖt may, thñ c«ng mü nghÖ xuÊt khÈu…). Trong lÜnh vùc n«ng - l©m - ng­ nghiÖp, hµng tr¨m ngµn trang tr¹i cung cÊp n«ng s¶n hµng ho¸ cho xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam. Vai trß cña c¸c trang tr¹i ngµy coµng ®­îc kh¼ng ®Þnh nh­ ®Çu tµu, ®éng lùc, thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ vµ t¨ng tr­ëng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp n­íc ta. Tuy nhiªn, còng cÇn thÊy r»ng sè l­îng c¸c nhµ doanh nghiÖp t­ nh©n vµ c¸c chñ trang tr¹i, cïng víi c¸c gi¸m ®èc doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ mét thµnh qñ quan träng mµ c«ng cuéc ®æi míi ®· t¹o nªn, nh­ng nÕu so víi yªu cÇu ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ (trªn 70 triÖu d©n vµ trªn 12 triÖu hé gia ®×nh) vµ ®Æc biÖt tr­íc yªu cÇu më cöa, héi nhËp nÒn kinh tÕ n­íc ta víi khu vùc vµ thÕ giíi - ®ßi hái ph¶i cã mét ®éi ngò c¸c nhµ doanh nghiÖp ®ñ m¹nh, ngang søc, ngang tµi, lµ ®èi t¸c víi c¸c doanh nghiÖp ë n­íc ta nãi trªn cßn qu¸ nhá bÐ. §Õn nay, ngoµi c¸c tæng c«ng ty 90,91 vµ c¸c doanh nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n, sè doanh nghiÖp võa vµ nhá vÉn lµ chñ yÕu. PhÇn lín c¸c chñ doanh nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n còng nh­ c¸c chñ trang tr¹i ë n­íc ta ë vµo ®é tuæi trung niªn, cã tr×nh ®é v¨n ho¸ vµ tr­ëng thµnh trong giai ®o¹n ®æi míi. Con ®­êng lËp nghiÖp cña hä còng kh¸c nhau: PhÇn ®«ng lµ c¸n bé, c«ng nh©n viªn nhµ n­íc v× nhiÒu lý do ®· chuyÓn sang lËp doanh nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n, trang tr¹i: mét sè lµ bé ®éi vÒ h­u, phôc viªn, xuÊt ngò; sè kh¸c lµ häc sinh, sinh viªn sau khi tèt nghiÖp cã c¬ héi b­íc vµo con ®­êng lËp nghiÖp … PhÇn lín c¸c chñ doanh nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n, chñ trang tr¹i xuÊt th©n tõ gia ®×nh lao ®éng vµ b¶n th©n hä còng lµ ng­êi lao ®éng lín lªn trong chÕ ®é míi - trong ®ã kh«ng Ýt ng­êi lµ c¸n bè, ®¶ng viªn ®­îc ®µo tµo ngµnh nghÒ, cã tr×nh ®é, b»ng cÊp cao, ®· tham gia c¸ch m¹ng vµ sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi, cã hoµi b·o, ­íc m¬… muèn thö søc trong th­¬ng tr­êng ®Ó lµm giµu cho m×nh, cho x· héi vµ lµ nh÷ng ng­ßi lµm ¨n ch©n chÝnh. §µnh r»ng trong ®ã còng cßn tån t¹i kh«ng Ýt c¸c chñ soanh nghiÖp, c¸c chñ trang tr¹i cã nhøng biÓu hiÖn tiªu cùc, ch¹y theo lîi nhuËn, ®ång tiÒn bÊt chÊp luËt ph¸p, ®¹o lý x· héi, lµm ¨n phi ph¸p, lµm hµng gi¶… g©y thiÖt h¹i cho x· héi, rÊt cÇn ®­îc gaÝo dôc, uèn n¾n b»ng ph¸p luËt vµd­ luËn x· héi… Nh×n chung cÇn cã hÖ thèn luËt ph¸p ®ång bé, chÆt chÏ, râ rµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, nh­ng ®ång thêi còng cÇn cã chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®èi víi hä, ®Ó hä thùc sù ®øng trong ®éi ngò c¸c nhµ doanh nghiÖp trÎ ViÖt Nam, thóc ®Èy con tµu kinh tÕ ®Êt n­íc v÷ng b­íc tiÕn vµo thÕ kû XXI, thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. 3.4. Gãp phÇn x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp, thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. ChÝnh nhê ph¸t triÓn kinh tÕ t­ nh©n víi nhiÒu lo¹i h×nh kinh tÕ kh¸c nhau, ®· gãp phÇn lµm cho quan hÖ s¶n xuÊt chuyÓn biÕn phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ n­íc ta. Tr­íc hÕt lµ sù chuyÓn biÕn trong quan hÖ së h÷u. NÕu tr­íc ®©y quan hÖ së h÷u ë n­íc ta chØ bao gåm së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ th× giê ®©y quan hÖ sá h÷u ®· ®­îc má réng h¬n: cßn cã së h÷u t­ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ së h÷u hçn hîp. Sù chuyÓn biÕn trong quan hÖ sá h÷u nãi trªn kÐo th­o sù chuyÓn biÕn trong quan hÖ qu¶n lý: h×nh thµnh tÇng líp chñ doanh nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n bªn c¹nh ®éi ngò gi¸m ®èc c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc; h×nh thµnh ®éi ngò nhøng ng­êi lao ®éng lµm dthuª trong c¸c doanh nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n bªn c¹nh nh÷ng ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc…: xuÊt hiÖn quan hÖ chñ thî, quan hÖ thuª m­ín lao ®éng th«ng qua hîp ®ång kinh tÕ; thÞ tr­êng lao ®éng b­íc ®Çu ®­îc h×nh thµnh vµ ngµy cµng më réng, t¹o c¬ héi t×m kiÕm viÖc lµm cho mäi ng­êi thay cho viÖc ph©n bæ lao ®éng vµo c¸c doanh nghiÖp theo chØ tiªu ( c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung tr­íc ®©y)… Quan hÖ ph©n phèi giê ®©y cµng trë lªn linh ho¹t, ®a d¹ng; ngoµi ph©n phèi chñ yÕu dùa trªn lao ®éng, cßn sö dông c¸c h×nh thøc ph©n phèi theo gãp vèn theo tµi s¶n, theo cæ phÇn vµ c¸c h×nh thøc kh¸c … ChÝnh sù chuyÓn biÕn cña c¸c quan hÖ së h÷u, qu¶n lý vµ ph©n phèi nãi trªn ®· lµm cho quan hÖ s¶n xuÊt trë nªn mÒm dÎo , ®a d¹ng, linh ho¹t, dÔ ®­îc chÊp nhËn vµ phï hîp víi thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ vµ t©m lý x· héi n­íc ta hiÖn nay. Nh÷ng chuyÓn biÕn cña quan hÖ s¶n xuÊt nãi trªn ®· kh¬i dËy vµ ph¸t huy ®­îc tiÓm n¨ng vÒ vè, t­ liÖu s¶n xuÊt, tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®Æc biªt lµ nguån lao ®éng dåi dµo vµ tiÒm lùc cña hµng triÖu hé n«ng d©n, hé c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Nhê vËy ®· gãp phÇn quan träng xãa ®ãi gi¶m nghÌo ( tõ 16.5% hé nghÌo ®ãi n¨m 1995 gi¶m xuèng cong 11% n¨m 2000) c¶I thiÖn ®êi sèng d©n c­ ( møc tiªu dïng cña d©n c­ n«ng th«n t¨ng 5.4% hµng n¨m vµ cña d©n c­ thµnh thÞ t¨ng 9.6%), gãp phÇn ®­a ®Êt n­íc v­ît qua khñng ho¶ng vµ lµ mét trong nh÷ng quèc gia cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao nhiÒu n¨m liÒn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. 3.5. Gãp phÇn thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu, thóc ®Èy c¹nh tranh, t¨ng thªm sè l­îng c«ng nh©n vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tr×nh ®é s¶n xuÊt kinh doanh cña kinh tÕ t­ nh©n ngµy cµng tiÕn bé, sè l­îng hµng ho¸ thay thÕ hµng nhËp khÈu ngµy cµng t¨ng lªn . Mét sè s¶n phÈm ®· gãp phÇn lµm chÆn ®øng, ®Èy lïi x©m nhËp cña hµng ngo¹i nhËp. Bªn c¹nh viÖc thùc hiÖn ®ång bé s¶n phÈm hµng hãa xuÊt khÈu, khu vùc kinh tÕ t­ nh©n cßn tham gia nhiÒu c«ng ®o¹n s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Kim ng¹ch xuÊt khÈu trùc tiÕp cña khu vùc phi n«ng nghiÖp trong kinh tÕ t­ nh©n ®Õn nay ®· t¨ng kh¸ nhanh, n¨m 2001 nhËp khÈu ®¹t 3,336 tû USD, xuÊt khÈu ®¹t 2,851 tû USD. Sè l­îng c«ng nh©n, lao ®éng trong lÜnh vùc phi n«ng nghiÖp cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n t¨ng nhanh. N¨m 2000, sè lao ®éng lµm viÖc trong c«ng nghiÖp lµ 2.121.228 ng­êi, chiÕm 45,68%; lao ®éng trong khu vùc phi n«ng nghiÖp cña kinh tÕ t­ nh©n lµ t¨ng 18,74% so víi n¨m 1999. 4. Nh÷ng tån t¹i yÕu kÐm chñ yÕu. 4.1. PhÇn lín c¸c c¬ së kinh tÕ t­ nh©n ®Òu cã quy m« nhá, n¨ng lùc vµ søc m¹nh c¹nh tranh h¹n chÕ, dÔ bÞ tæn th­¬ng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. HiÖn nay cã tíi 87.2% sè doanh nghiÖp cã møc vèn d­íi 1 tû ®ång, trong ®ã 29.4% cã møc vèn d­íi 100 triÖu ®ång; nh÷ng doanh nghiÖp cã møc vèn tõ 10 tû ®ång trë lªn chØ chiÕm 1%, trong ®ã tõ 100 tû ®ång trë lªn cã 0.1%. ThiÕu vèn ®Ó s¶n xuÊt vµ më réng s¶n xuÊt lµ hiÖn t­îng phæ biÕn ®èi víi toµn bé c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t­ nh©n hiÖn nay vµ ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng c¶n trë lín nhÊt ®Õn sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c c¬ së kinh tÕ t­ nh©n. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp khëi sù hoµn toµn b»ng vèn tù cã Ýt ëi cña m×nh. Ng©n hµng th× lu«n ë trong t×nh tr¹ng thñ thÕ “ chê doanh nghiÖp ®Õn vay víi ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tµi s¶n thÕ chÊp” chø kh«ng ph¶i lµ “ t×m c¸c ph­¬ng ¸n kinh doanh cã hiÖu qu¶ ®Ó cho vay”. MÆt kh¸c, b¶n th©n doanh nghiÖp còng cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh trong viÖc tiÕp cËn c¸c nguån vèn, tiÕp cËn th«ng tin. Thµnh lËp doanh nghiÖp chñ yÕu dùa trªn kinh nghiÖm chø ch­a tÝnh to¸n ®Çy ®ñ nhu cÇu thÞ tr­êng vµ kh¶ n¨ng tiªu thô ch¾c ch¾n, nªn hÇu hÕt c¸c chñ doanh nghiÖp trong khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ho¹t ®éng thiÕu ph­¬ng ¸n còng nh­ kÕ ho¹ch kinh doanh, v× vËy dÔ ®æ vì tr­íc biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. HÖ thèng ng©n hµng, kÓ c¶ hÖ thèng tµi chÝnh trung gian yÕu kÐm cïng víi nh÷ng thñ tôc thÕ chÊp phøc t¹p vµ n¹n quan liªu ®· khiÕn cho h¬n 20% c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n nhá vµ võa kh«ng muèn vay ng©n hµng. Kh«ng cã ®­îc ®iÒu kiÖn cho vay thuËn lîi nh­ c¸c doanh nghiÖp cña nhµ n­íc nªn chØ cã 18% c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n võa vµ lín vay ®­îc vèn dµi h¹n, ®èi víi doanh nghiÖp t­ nh©n nhá vµ võa con sè nµy ch¾c ch¾n sÏ cßn thÊp h¬n. 4.2. M¸y mãc thiÕt bÞ, c«ng nghÖ l¹c hËu vµ nguån nh©n lùc cßn nhiÒu h¹n chÕ. MÆc dï nhËn thøc ®­îc nhu cÇu cÊp b¸ch ph¶i n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm hµng ho¸, song k¶h n¨ng dæi míi thiÕt bÞ, c«ng nghÖ cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt t­ nh©n h¹n chÕ v× vËy phÇn lín ®Òu ®ang sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ cò, l¹c hËu; rÊt Ýt doanh nghiÖp sö dông m¸y mãc, c«ng nghÖ míi còng nh­ thuª m¸y mãc thiÕt bÞ; cã kho¶ng 18% sè doanh nghiÖp ë thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ 5% sè doanh nghiÖp ë Hµ Néi kh«ng thÓ t¨ng kh¶ n¨ng s¶n xuÊt víi nh÷ng thiÕt bÞ hiÖn cã; kho¶ng 50% sè doanh nghiÖp ë thµnh phè Hå ChÝ Minh ®ang sö dông tíi 90% c«ng suÊt cña m¸y mãc. Tû lÖ nµy ë c¸c thµnh phè kh¸c chØ cã 13% vµ ë n«ng th«n lµ 15 - 2%. §a sè c¸c c¬ së s¶n xuÊt t­ nh©n còng nh­ hé c¸ thÓ, tiÓu chñ ®Òu sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ l¹c hËu 2 - 3 thÕ hÖ. N¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng s¶n phÈm cña phÇn lín c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh bÞ h¹n chÕ. Lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cña kinh tÕ t­ nh©n chñ yÕu lµ lao ®éng phæ th«ng, Ýt ®­îc ®µo t¹o, thiÕu kü n¨ng, tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp. Sè liÖu ®iÒu tra cho thÊy: trong khu vùc kinh tÕ t­ nh©n chØ cã 5.13% lao ®éng cã tr×nh ®é ®¹i häc, kho¶ng 48.4% sè chñ doanh nghiÖp kh«ng cã b»ng cÊp chuyªn m«n. Trong sè lao ®éng cã tr×nh ®é cao ®¼ng vµ ®¹i häc trë lªn th× doanh nghiÖp t­ nh©n chiÕm 1.9%, c«ng ty cæ phÇn lµ 1.3%, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n lµ 8.6%, trong c¸c c¬ së kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ lµ 0.5%. Cïng víi sù l¹c hËu vÒ c«ng nghÖ, kü thuËt, sù yÕu kÐm cña ®éi ngò lao ®éng còng lµ nguyªn nh©n lµm h¹n chÕ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc kinh tÕ nµy. 4.3. ThiÕu mÆt b»ng s¶n xuÊt vµ mÆt b»ng s¶n xuÊt kh«ng æn ®Þnh lµ t×nh träng phæ biÕn ®· t¸c ®éng bÊt lîi tíi chiÕn l­îc kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. LuËt §Êt ®ai chØ quy ®Þnh quyÒn sö dông ®Êt, kh«ng cho phÐp t­ nh©n cã quyÒn së h÷u vµ h¹n chÕ nghiªm ngÆt viÖc mua b¸n ®Êt ®ai. HÖ qu¶ lµ quyÒn sö dông ®Êt kh«ng ®­îc chuyÓn nh­îng c«ng khai, gi¸ ®Êt thiÕu æn ®Þnh, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®Êt ®ai bÞ ®Çu c¬, sö dông kÐm hiÖu qña. Trong ®iÒu kiÖn m«i tr­êng nh­ vËy, bÊt lîi h¬n c¶ chÝnh lµ c¸c c¬ së kinh tÕ t­ nh©n míi thµnh lËp rÊt khã cã ®­îc mÆt b»ng ®Êt ®ai æn ®Þnh. Thªm vµo ®ã, sù ph©n biÖt ®èi xö trong viÖc giao ®Êt cña Nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp nhµ nø¬c vµ cho thuª ®Êt ®èi víi c¸c c¬ së kinh tÕ t­ nh©n còng g©y bÊt lîi vµ thiÖt thßi cho khu vùc kinh tÕ t­ nh©n. MÆt kh¸c, nh÷ng vÉn ®Ò chuyÓn nh­îng, cho thuª quyÒn sö dông ®Êt ®ai ch­a râ rµng cµng lµm cho vÊn ®Ò mÆt b»ng s¶n xuÊt c¨ng th¼ng h¬n. Ngay c¶ khi doanh nghiÖp ®· bá ra rÊt nhiÒu chi phÝ ®Ó cã mÆt b»ng s¶n xuÊt, nh­ng sau ®ã hä l¹i rÊt khã kh¨n trong viÖc dïng ®Êt ®ai ®Ó lµm tµi s¶n thÕ chÊp vay ng©n hµng. RÊt Ýt doanh nghiÖp cã ®­îc mÆt b»ng s¶n xuÊt ngay tõ khi míi thµnh lËp mµ th­êng ph¶i ®i lµm thuª hoÆc tËn dông ®Êt ë vµ ®iÒu nµy ®· ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi s¶n xuÊt kinh doanh. 4.4. ThiÕu thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t­ nh©n mua nguyªn liÖu ®Çu vµo vµ tiªu thô s¶n phÈm ®Çu ra trªn thÞ tr­êng ®Þa ph­¬ng vµ dùa vµo m¹ng l­íi quan hÖ c¸ nh©n ( chØ cã kho¶ng 20% sè doanh nghiÖp nhá vµ võa tiªu thô s¶n phÈm t¹i c¸c thµnh phè lín vµ kho¶ng 33% s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp thuéc kinh tÕ t­ nh©n ®­îc b¸n cho khu vùc nhµ n­íc). HiÖn nay mét sè s¶n phÈm hµng ho¸ cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n còng ®· cã mÆt trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, tuy vËy s¶n phÈm ®ñ chÊt l­îng xuÊt khÈu cßn Ýt vµ chÞu søc Ðp c¹nh tranh gay g¾t, cßn l¹i phÇn lín s¶n phÈm cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®­îc tiªu thô trªn thÞ tr­êng néi ®Þa. Nh­ng vµ n¨m gÇn ®©y, do t¸c ®éng bÊt lîi cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu v­c, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng gi¶m, thu nhËp cña d©n c­ sót kÐm nªn søc mua trong n­íc còng gi¶m. Thªm vµo ®ã, hµng ho¸ trong n­íc cßn tån ®äng víi khèi l­îng lín, cïng víi hµng nhËp lËu trµn lan kh«ng kiÓm so¸t ®­îc( qua biªn giíi) ®· lµm cho viÖc tiªu thô hµng ho¸ cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n r¬I vµo t×nh thÐ cùc kú bÊt lîi, lµm cho nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt bÞ ®×nh ®èn, ph¸ s¶n. Nhµ n­íc ®· cã nhiÒu gi¶i ph¸p kÝch cÇu nh­ng vÉn ch­a th¸o gì ®­îc khã kh¨n trong tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸ cho khu vùc kinh tÕ t­ nh©n vµ hiÖn nay vÊn ®Ò nµy vÉn lµ bµi to¸n nan gi¶i. 4.5. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ tån t¹i, ®øng v÷ng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng cña c¸c c¬ së kinh tÕ t­ nh©n cßn h¹n chÕ, mét sè tiªu cùc n¶y sinh ®· lµm cho tèc ®é ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®ang ch÷ng l¹i vµ cã biÓu hiÖn suy gi¶m trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n gi¶m tõ møc cao 60% vµo thêi ®iÓm n¨m 1994 xuèng cßn 41% n¨m 1995, n¨m 1996 cßn 24%, n¨m 1997 cßn 32%, ®Æc biÖt n¨m 1998 ®· gi¶m ®i 250 c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n (tõ 7.350 c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n n¨m 1997 ®Õn n¨m 1998 cßn 7.100 c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n), sè c«ng ty cæ phÇn t¨n lªn 19, riªng doanh nghiÖp t­ nh©n t¨ng cao nhÊt lµ 1.250 doanh nghiÖp so víi n¨m 1997. Tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP cña c¶ khèi kinh tÕ t­ nh©n gi¶m tõ 8.7% n¨m 1995 xuèng 5.7% vµo n¨m 1997 vµ 4.2% vµo n¨m 1998. Ngoµi ra cßn cã hiÖn t­îng rÊt ®¸ng l­u ý lµ: mét sè doanh nghiÖp cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n lín chia nhá doanh nghiÖp, kh«ng muèn ®¨ng ký thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp lín. Mµ chØ liªn doanh liªn kÕt víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, doanh nghiÖp tËp thÓ ®Ó nóp bãng trèn lËu thuÕ, kinh doanh tr¸i phÐp, ho¹t ®éng kinh tÕ ngÇm; mét sè chñ doanh nghiÑp cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n mãc nèi, cÊu kÕt víi mét sè c¸n bé nhµ n­íc tho¸i ho¸ ®Ó bßn rót, chiÕm ®o¹t tµi s¶n cña Nhµ n­íc, g©y hËu qu¶ nghiªm träng nhiÒu mÆt ®èi víi nÒn kinh tÕ - x· héi… T×nh h×nh trªn mét mÆt do sù t¸c ®éng bÊt lîi cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc, nh­ng mÆt quan träng h¬n l¹i bÆt nguån tù sù yÕu kÐm vÒ n¨ng lùc cña b¶n th©n khu vùc kinh tÕ t­ nh©n nãi riªng vµ sù yÕu kÐm cña nÒn kinh tÐ n­íc ta nãi chung - ®Æc biÖt lµ nh÷ng h¹n chÕ cña chÝnh s¸ch, gi¶I ph¸p qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc - lµ nh÷ng hiÖn t­îng rÊt ®¸ng l­u ý, cÇn cã sù qu¶n lý, kiÓm tra ng¨n chÆn ®Ó ho¹t ®éng cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n trong nÒn kinh tÕ ®­îc lµnh m¹nh. 5. Nguyªn nh©n. 5.1. Nguyªn nh©n chñ quan. 5.1.1. LuËt ph¸p, chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc vÉn ch­a t¹o lßng tin cho c¸c hé c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ doanh nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n, nhÊt lµ nh÷ng nhµ doanh nghiÖp cã vèn lín, cã ®Çu ãc kinh doanh yªn t©m lµm ¨n l©u dµi. Mét thêi gian dµi tr­íc ®©y §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· kh«ng chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, bëi vËy viÖc tÝch luü vèn, trau dåi kinh nghiÖm kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ më réng quan hÖ quèc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp nµy gÇn nh­ kh«ng cã. Khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, Nhµ n­íc ®· ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch, ban hµnh LuËt Doanh nghiÖp … nh»m t¹o hµnh lang ph¸p lý vµ m«I tr­êng thuËn lîi cho khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ph¸t triÓn. Tuy nhiªn trong thùc tÕ, nhiÒu chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch bÞ biÕn d¹ng qua c¸c tÇng nÊc hµnh chÝnh, c¬ quan nhµ n­íc vÉn “ hµnh d©n lµ chÝnh, sù tha ho¸ trong bé m¸y vµ ®oäi ngò c¸n bé kh«ng gi¶m” nªn vÉn kh«ng t¹o ®­îc lßng tin cho c¸c chñ doanh nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n. MÆt kh¸c, ë tÇm vÜ m« còng ch­a h×nh thµnh ®ùoc mét hÖ thèng tæ chøc cã ®ñ thÈm quyÒn ®Ó qu¶n lý: tõ ®Ò xuÊt ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn, chÝnh s¸ch hç trî, tæ chøc ®µo t¹o, chuyÓn giao c«ng nghÖ, th«ng tin thÞ tr­êng, gi¸o dôc ph¸p luËt … cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh t­ nh©n. T×nh tr¹ng tù ph¸t, m¹nh ai nÊy lµm, ph¸t triÓn thiÕu ®Þnh h­íng, thiÕu phèi hîp, hç trî lÉn nhau trong khu vùc kinh tÕ t­ nh©n còng nh­ víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, hîp t¸c x·, doanh nghiÖp vã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi… cßn diÔn ra phæ biÕn, ®· kh«ng t¹o nªn søc m¹nh chung mµ nhiÒu khi cßn k×m h·m lÉn nhau. §ã lµ nh÷ng khã kh¨n lín c¶ vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn, c¶ kh¸ch quan vµ chñ quan ®èi víi sù h×nh thµnh vµ phÊt triÓn cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n. V× thÕ nh÷ng n¨m qua, kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ t­ b¶n t­ nh©n ë n­íc ta tuy ph¸t triÓn nhanh vÌ sè l­îng, nh­ng phæ biÕn vÉn lµ quy m« nhá, tiÒm lùc ch­a m¹nh, kh¶ n¨ng liªn doanh, hîp t¸c vµ v­¬n ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi cßn rÊt h¹n chÕ 5.1.2. ThiÕu sù phèi hîp gi÷a kinh tÕ nhµ n­íc vµ khu vùc kinh tÕ t­ nh©n trong mét kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cã bµi b¶n ë tÇm chiÕn l­îc. Trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh, hÇu nh­ kh«ng tÝnh ®Õn khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, hÇu nh­ kh«ng tÝnh ®Õn khu vùc kinh tÕ t­ nh©n. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ vai trß, vÞ trÝ cña kinh tÕ t­ nh©n trong mçi ngµnh, mçi lÜnh vùc ch­a ®­îc x¸c ®Þnh trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ë tÇm vÜ m«. Chøc n¨ng dÉn d¾t khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña kinh tÕ nhµ n­íc kh«ng nh÷ng mê nh¹t, mµ cßn cã tr­êng hîp c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc chÌn Ðp, lÊn ¸t khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, dµnh nhiÒu thuËn lîi cho m×nh. ë tÇm vÜ m«, ch­a cã sù phèi hîp chÆt chÏ vµ ph©n c«ng râ rµng gi÷a ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng trong viÖc qu¶n lý khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, cô thÓ lµ ch­a cã mét c¬ quan nµo ®­îc giao tr¸ch nhiÖm ®¨ng ký kinh doanh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n, cßn viÖc qu¶n lý chØ ®¹o th× kh«ng cã c¬ qan nµo ®¶m nhËn. Qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi c¸c khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ch­a chÆt chÏ vµ kh«ng râ rµng, v× vËy nh÷ng c¬ së trong qu¶n lý, cÊp phÐp s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng ®­îc kÞp thêi rót kinh nghiÖm, bæ sung, söa ®æi. Sau khi ®· cÊp giÊy phÐp kinh doanh th× viÖc qu¶n lý bÞ bu«ng láng, kh«ng cã c¬ quan nhµ n­íc cô thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm kiÓm tra vµ h­íng dÉn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp mét c¸ch chÆt chÏ vµ th­êng xuyªn. T×nh tr¹ng ho¹t ®éng kh«ng theo ®¨ng ký kinh doanh, trèn lËu thuÕ, gian lËn th­¬ng m¹i… còng nh­ hiÑu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp trªn thùc tÕ kh«ng kiÓm so¸t ®ùoc. Nh÷ng quan hÖ míi vÒ lao ®éng gi÷a chñ doanh nghiÖp vµ ng­êi lµm thuª ph¸t sinh trong thùc tÕ nh­ng v¨n b¶n ph¸p luËt ( quy ®Þnh vÒ chÕ ®é b¶o hiÓm, ký kÕt hîp ®ång, chÕ ®é tiÒn l­¬ng …) kh«ng ®­îc ban hµnh kÞp thêi vµ nhÊt lµ thiÕu sù kiÓm tra gi¸m s¸t cña c¬ quan cã thÈm quyÒn nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cho ng­êi lao ®éng còng nh­ giíi chñ doanh nghiÖp Cho ®Õn nay, viÖc x¸c ®Þnh cô thÓ nh÷ng tiªu chÝ ®Ó ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, t­ b¶n t­ nh©n còng ch­a râ rµng, thèng nhÊt, trong thùc tÕ viÖc nh×n nhËn ®¸nh gi¸ c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ nµy cßn tuú tiÖn, chñ quan. Cã lÏ v× thÕ mµ nhiÒu chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« tá ra ch­a thùc sùu s¸t hîp ®èi v­ãi khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, do ®ã ®· h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña khu vùc nµy. 5.1.3. Thñ tôc xin thµnh lËp doanh nghiÖp cßn phøc t¹p. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ nã kh«ng khuyÕn khÝch viÖc thµnh lËp doanh nghiÖp vµ huy ®éng vèn trong nh©n d©n ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh. N¹n quan liªu giÊy tê víi nhiÒu thñ tôc hµnh chÝnh phøc t¹p, ch­a thËt sù t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho d©n. .. ®· lµm n¶n lßng nh÷ng ng­êi muèn lËp nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, vÉn cßn mét bé phËn kh¸ lín c¸c chñ doanh nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n ch­a thùc sù yªn t©m khi bá vèn ®Çu t­ vµo kinh doanh do chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc cßn nhiÒu bÊt cËp vµ ch­a ®ång bé, do nh÷ng h¹n chÕ vÒ th«ng tin kinh tÕ, tr×nh ®é n¨ng lùc yÕu, kinh nghiÖm kinh doanh ch­a nhiÒu … vµ nhÊt lµ lo nhµ n­íc “ vç bÐo ®Ó råi lµm thÞt “. V× vËy, ®Ó ph¸t triÓn æn ®Þnh, l©u dµi cho khu vùc kinh tÕ nµy th× viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng trë ng¹i nãi trªn lµ rÊt cÇn thiÕt. 5.1.4. C¬ chÕ th­¬ng m¹i, thÓ chÕ tµi chÝnh tÝn dông, chÝnh s¸ch thuÕ vµ tæ chøc hç trî thÞ tr­êng, v.v. vho khu vùc kinh tÕ t­ nh©n cßn thiÕu vµ yÕu kÐm. C¸c doanh nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n ch­a ®­îc tiÕp cËn ®Çy ®ñ c¸c nguån nhËp khÈu, xin h¹n ng¹ch… ®· h¹n chÕ viÖc tiÕp xóc víi thÞ tr­êng thÕ giíi cña khu vùc t­ nh©n qua xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. GÇn ®©y ChÝnh phñ ®· níi láng c¸c quy ®Þnh vµ cho phÐp mäi doanh nghiÖp ®­îc quyÒn xuÊt nhËp khÈu trùc tiÕp kh«ng cÇn ph¶i cã mét l­îng vèn nhÊt ®Þnh nh­ tr­íc, nhê vËy ®· th¸o gì khã kh¨n, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nhiÒu doanh nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. Tuy vËy trong thùc tÕ vÉn ch­a hÕt nh÷ng phiÒn hµ, khã kh¨n cho doanh nghiÖp nh­ thêi gian lµm thñ tôc h¶i quan còng nh­ thñ tôc h¶i quan ®èi víi hµng nhËp khÈu. VÒ tµi chÝnh, tÝn dông: kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c nguån vèn ®Çu t­ trung vµ dµi h¹n hiÖn nay cña c¸c doanh nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n vÉn cßn khã kh¨n bëi c¸c thñ tôc vÒ thÕ chÊp vÉn ch­a ®­îc gi¶i quyÕt; thÓ chÕt tÝn dông ng©n hµn ch­a lµm ®­îc vai trß hç trî, gióp ®ì tÝch cùc vµ cã hiÖu qu¶ cho khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ph¸t triÓn. ChÝnh s¸ch thuÕ gÇn ®©y mÆc dï ®· cã nhiÒu thay ®æi theo h­íng ®¬n gi¶n, dÔ tÝnh, dÔ thùc hiÖn, nh­ng ch­a c¸c doanh nghiÖp cho r»ng vÊn ®Ò kh«ng ph¶I ë møc thuÕ cao mµ lµ ë chç cã qu¸ nhiÒu lo¹i thuÕ vµ møc thuÕ. ViÖc ¸p dông thuÕ VAT vµo c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n ®· g©y phøc t¹p cho doanh nghiÖp do sù chuÈn bÞ ch­a chu ®¸o, ch­a tÝnh to¸n hÕt ®­îc nh÷ng c¸I khã kh¨n vµ kh«ng khã kh¨n cña nã. Tãm l¹i, kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i, yÕu kÐm trong ho¹ch ®Þnh chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch vµ gi¶I ph¸p tæ chøc, qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ nø¬c ®èi víi khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, nh»m t¹o ra m«i tr­êng thuËn lîi cho khu vùc kinh tÕ nµy ph¸t triÓn lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó ph¸t huy kh¶ n¨ng cña nã phôc vô môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc trong giai ®o¹n míi. 5.2. Nguyªn nh©n kh¸ch quan. 5.2.1. ThiÕu mÆt b»ng s¶n xuÊt. ThiÕu mÆt b»ng s¶n xuÊt ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn chiÕn l­îc kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. HiÖn nay, LuËt ®Êt ®ai chØ quy ®Þnh quyÒn sö dông ®Êt, kh«ng cho phÕp t­ nh©n cã quyÒn së h÷u vµ h¹n chÕ viÖc mua b¸n ®Êt ®ai. HËu qu¶ lµ quyÒn sö dông ®Êt kh«ng ®­îc chuyÓn nh­îng c«ng khai, gi¸ ®Êt thiÕu æn ®Þnh dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®Çu c¬, sö dông kÐm hiÖu qu¶. Trong ®iÒu kiÖn nh­ vËy sÏ bÊt lîi cho c¸c doanh nghiÖp míi thµnh lËp khã cã mÆt b»ng æn ®Þnh ®Ó s¶n xuÊt, kinh doanh. Thªm vµo ®ã l¹i cã sù ph©n biÖt ®èi xö trong doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp t­ nh©n, ®iÒu nµy còng g©y bÊt lîi cho khu vùc kinh tÕ t­ nh©n. RÊt Ýt doanh nghiÖp cã mÆt b»ng s¶n xuÊt ngay khi míi thµnh lËp mµ th­êng ph¶i ®i thuª, ¶nh h­ëng lín ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh. 5.2.2. ThÞ tr­êng. ThiÕu thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm ®ang lµ c¶n trë lín®Õn ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh cña khu vùc t­ nh©n. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t­ nh©n mua nguyªn liÖu ®Çu vµo vµ tiªu thô s¶n phÈm ®µu r¶tªn thÞ tr­êng ®Þa ph­¬ng dùa vµo quan hÖ c¸ nh©n. HiÖn nay, mét sè hµng ho¸ cña khu vùc t­ nh©n còng tham gia thÞ tr­êng thÕ giíi, tuy nhiªn s¶n phÈm ®ñ chÊt l­îng cßn Ýt mµ chÞu søc Ðp c¹nh tranh gay g¾t. Thªm vµo ®ã hµng hãa tån ®äng trong n­íc cßn lín, ­íc tÝnh kho¶ng 40.000 tû ®ång cïng víi hµng nhËp lËu trµn lan kh«ng kiÓm so¸t ®­îc lµm cho viÖc tiªu thô hµng ho¸ cña khu vùc t­ nh©n l©m vµo t×nh tr¹ng bÊt lîi. 5.2.3. ThiÕu sù ñng hé cña x· héi C¸c quan ®iÓm, v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng ®· chØ ra thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, c¸ thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, cïng ph¸t triÓn l©u dµi hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh, song vÉn cßn cã sù e ng¹i víi sù ph¸t triÓn cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy. 5.2.4. ThÓ chÕ qu¶n lý ch­a t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng cña kinh tÕ t­ nh©n. Cho ®Õn nay ch­a cã mét bé phËn qu¶n lý Nhµ n­íc chÝnh thøc ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n ®Ó theo dâi, ®iÒu chØnh, hç trî cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña hä. IV. Nh÷ng ph­¬ng h­íng vµ gi¶I ph¸p tiÕp tôc ph¸t triÓn kinh tÕ t­ nh©n 1. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn. CÇn khuyÕn khÝch kinh tÕ t­ nh©n ®Çu t­ vµo c¸c khu vùc vµ lÜnh vùc sau: - §Çu t­ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n, gåm nhãm ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn nh­ xay x¸t, gia c«ng chÕ biÕn l­¬ng thùc, thùc phÈm phôc vô nhu cÇu trong n­íc vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chÕ biÕn n«ng s¶n, chuyÓn tõ xuÊt khÈu s¶n phÈm s¬ chÕ sang s¶n phÈm tinh chÕ võa t¹o viÖc lµm thu hót lao ®éng võa gia t¨ng ®­îc gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu. C¸c ngµnh nµy kh«ng nh÷ng thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn gi¶i quyÕt ®Çu ra cho n«ng nghiÖp. - Nhãm ngµnh c«ng nghiÖp thu hót nhiÒu lao ®éng nh­ ngµnh dªt, may, giµy da phôc vô nhu c©u tiªu dïng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Nh÷ng ngµnh nµy ®ßi hái vèn kh«ng lín, lao ®éng kh«ng cÇn tr×nh ®é cao, ®ång thêi lµ nh÷ng ngµnh truyÒn thèng cña kinh tÕ c¸ thÓ, nÕu ®­îc khuyÕn khÝch sÏ më réng vÒ quy m« vµ ph¸t triÓn cao h¬n vÒ c«ng nghÖ. Ngµnh may ph¸t triÓn sÏ sö dông ®­îc nguyªn liÖu tõ ngµnh dÖt, ngµnh dÖt ph¸t triÓn l¹i hç trî ®Çu ra cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®ã lµ ngµnh trång d©u nu«i t»m. - Ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o phôc vô s¶n xuÊt n«ng, l©m, ng­ nghiÖp nh­ s¶n xuÊt m¸y cµy, m¸y kÐo, m¸y xay x¸t, m¸y tuèt lóa, c¸c lo¹i tµu thuyÒn ®¸nh c¸, c¸c lo¹i s¶n phÈm gia c«ng c¬ khÝ l¾p gi¸p phôc vô cho c¸c ngµnh gia c«ng d©n dông, c«ng nghiÖp vµ giao th«ng n«ng th«n… §©y lµ nh÷ng ngµnh cung cÊp t­ liÖu cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. - Nhãm ngµnh tiÓu thñ c«ng mü nghÖ truyÒn thèng phôc vô xuÊt khÈu vµ c¸c ngµnh nghÒ tiªu dïng kh¸c phôc vô nhu cÇu tiªu dïng trogn n­íc còng nh­ xuÊt khÈu. 2. ChÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p. 2.1. VÒ hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý vµ qu¶n lý. Tõ khi vËn dông c¸c chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ ®Õn nay ®· h×nh thµnh mét hÖ thèng ph¸p lý ®iÒu chØnh vµ chi phèi c¸c ho¹t ®éng cña khu vùc kinh tÕ bao gåm hÖ thèng ph¸p luËt vµ c¸c v¨n b¶n d­íi luËt. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng cña c¸c ph¸p lý kinh tÕ vÉn ch­a ®­îc thèng nhÊt vµ cßn ph©n biÖt theo h×nh thøc së h÷u. Ch¼ng h¹n, doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp nhµ n­íc; hîp t¸c x· ho¹t ®éng theo LuËt Hîp t¸c x·; doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ho¹t ®éng theo LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam; doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh c¸ thÓ ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp, vµ nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ. Do cã c¸c luËt kh¸c nhau, cho c¸c ph¸p nh©n kinh tÕ thuéc c¸c h×nh thøuc sá h÷u kh¸c nhau nªn ®· lµm hco quan ®iÓm vÒ sù b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt gi÷a c¸c khu vùc kinh tÕ kh«ng ®­îc ph¶n ¸nh mét c¸ch ®óng møc vµ ®Çy ®ñ. §©y lµ mét trong nh­ng trë ng¹i trong viÖt ph¸t huy c¸c nguån lùc cho ph¸t triÓn hiÖn nay. Nh­ vËy gi¶i ph¸p vÒ hoµn thiÖn vÒ hoµn thÞªn m«i tr­êng qu¶n lý tr­íc tiªn lµ ph¶i ban hµnh mét luËt chung cho mäi khu vùc kinh tÕ, chi phèi vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña c¸c ph¸p nh©n kinh tÕ kh«ng phô thuéc vµo h×nh thøc së h÷u ®Ó ®¶m b¶o cho chóng cïng tån t¹i, ph¸t triÓn vµ b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt. C¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc liªn quan ®Õn quy ho¹ch ph¸t triÓn, thùc hiÖn ®¨ng ký kinh doanh, tøc lµ ®¶m b¶o cho sù ra ®êi cña doanh nghiÖp, h­íng dÉn, chØ ®¹o c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo ®óng ph¸p luËt, gi¸m ®Þnh c¸c doanh nghiÖp th«ng qua c¸c b¸o c¸o ®Þnh kú. §©y chØ lµ qu¶n ký gi¸n tiÕp cßn c¬ quan thuÕ míi lµ c¬ quan qu¶n lý trùc tiÕp c¸c doanh nghiÖp. C¬ quan thuÕ thiÕt lËp mét hÖ thèng hµnh chÝnh c«ng song song víi quan hÖ tµi chÝnh c«ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi Nhµ n­íc cã quyÒn kiÓm tra, kiÓm so¸t sæ s¸ch kÕ to¸n cña doanh nghiÖp ®Ó biÕt kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, xem xÐt thu, chi, lîi nhuËn, vèn…. Nh­ vËy ®Ó hoµn thiÖn vÒ qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi khu vùc kinh tÕ t­ nh©n th× ph¶I hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý, tinh gi¶n thñ tôc ®¨ng ký doanh nghiÖp, cñng cè hÖ thèng gi¸m s¸t cña ho¹t ®éng doanh nghiÖp. 2.2. C¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch t­ nh©n ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh nghÒ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa. Muèn khuyÕn khÝch t­ nh©n ®Çu t­ vµo c¸c khu vùc s¶n xuÊt chÕ biÕn, ®Çu t­ thiÕt bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cÇn ph¶i cã chÝnh c¸ch ­u ®·i bao gåm: chÝnh s¸ch tÝn dông ng©n hµng nh­ ®­îc hç trî th«ng qua tÝn dông trung h¹n, dµi h¹n; chÝnh s¸ch thuÕ thÓ hiÖn khuyÕn khÝch ®Çu t­ b»ng viÖc miÔn, gi¶m thuÕ ë nh÷ng vïng n«ng th«n, miÔn gi¶m thuÕ cho nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp truyÒn thèng cña c¸c ®Þa ph­¬ng, miÔn gi¶m thuÕ cho nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp míi yªu cÇu kü thuËt cao, nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp thu hót nhiÒu lao ®éng; chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch hµnh xuÊt khÈu; chÝnh s¸ch hç trî vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc… Ngoµi nh÷ng chÝnh s¸ch nªu trªn, cÇn cã mét chÝnh s¸ch hÕt søc quan träng liªn quan ®Õn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ®ã lµ chÝnh s¸ch ®Êt ®ai. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Nhµ n­íc ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch ®Êt ®ai nh»m tiÕn tíi sù c«ng b»ng trong chÝnh s¸ch ®Êt ®ai, cô thÓ lµ ®­a ra mét mÆt b»ng gi¸ thuÕ ®Êt ®èi víi mäi h×nh thøc kinh tÕ. Tuy nhiªn, do ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh lÞch sö ph¸t triÓn, thùc tiÔn diÔn ra kh«ng nh­ mong muèn. Trªn thùc tÕ, c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ra ®êi ®· ®­îc bao cÊp vÒ ®Êt ®ai, nhµ x­ëng. C¸c doanh nghiÖp t­ b¶n t­ nh©n ra ®êi sau khi cã chÝnh s¸ch kinh tÕ míi kh«ng cã c¬ chÕ giao cÊp ®Êt mµ ph¶i ®i mua hoÆc thuª l¹i cña nhµ n­íc, cña c¸ nh©n hoÆc cña doanh nghiÖp nhµ n­íc víi gi¸ thÞ tr­êng, trong lóc thñ tôc ®Ó xin thuª ®Êt, xin giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cßn qu¸ r­êm rµ, g©y c¶n trë cho doanh nghiÖp ®ång thêi l¹i ph¸t sinh c¸c tiªu cùc. 2.3. VÒ thiÕt lËp c¸c ®Þnh chÕ ph¸t triÓn kinh tÕ t­ nh©n. Khu vùc kinh tÕ t­ nh©n chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã nhiÒu yÕu thÕ trong ph¸t triÓn ë m«i tr­êng c¹nh tranh; h¬n thÕ n÷a khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ë ViÖt Nam míi ®­îc vùc dËy tõ khi cã chÝnh s¸ch ®æi míi kinh tÕ ®ång thêi víi quan ®iÓm cña ®¶ng vµ nhµ n­íc cÇn ph¸t huy m¹nh mÏ yÕu tè néi lùc trong ph¸t triÓn kinh tÕ, do ®ã sù hç trî ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ t­ nh©n th«ng qua c¸c ®Þnh chÕ hç trî lµ cÇn thiÕt. C¸c ®Þnh chÕ hç trî cã thÓ bao gåm thµnh lËp quü hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, h×nh thµnh c¸c ng©n hµng ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, thiÕt lËp hiÖp héi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, trung t©m ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá… Ngoµi c¸c ®Þnh chÕ hç trî cÇn cã mét c¬ chÕ liªn kÕt c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá víi c¸c doanh nghiÖp lín nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi trong liªn kÕt ph¸t triÓn tr¸nh viÖc Ðp gi¸, ph©n phèi kh«ng c«ng b»ng mang tÝnh chÌn Ðp, ®Æc biÖt lµ trong thùc hiÖn gia c«ng xuÊt khÈu hiÖn nay. 2.4. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña kinh tÕ t­ nh©n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× quy luËt c¹nh tranh lµ tÊt yÕu, nã lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña mäi doanh nghiÖp. Do vËy ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng c¸c doanh nghiÖp kh«ng ngõng c¶i tiÕn kü thuËt, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®Çu t­ ®æi míi trang thiÕt bÞ ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m chi phÝ ®Çu vµo, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Doanh nghiÖp kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é kinh doanh, ®iÒu hµnh, qu¶n ký doanh nghiÖp cña ®éi ngò qu¶n lý. CÇn ph¶i cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn l©u dµi, cã chÝnh s¸ch ®èi phã víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. KÕt luËn NÒn kinh tÕ n­íc ta vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, do vËy tån t¹i nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ tÊt yÕu. Trong ®ã hai thµnh phÇn kinh tÕ chñ chèt cña ®Êt n­íc lµ kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ t­ nh©n ( c¶ trong n­íc vµ ngoµi n­íc). C¸c h×nh thøc së h÷u hçn hîp lµ sù giao thoa cña hai khu vùc nµy tuú thuéc vµ nhu cÇu ph¸t triÓn. Nhµ n­íc ph¸t huy vai trß cña m×nh th«ng qua viÖc t¹o lËp vµ duy tr× m«i tr­êng thuËn lîi, æn ®Þnh, c«ng b»ng. Sù hîp t¸c gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ sÏ ®em l¹i søc m¹nh chung cña c¶ nÒn kinh tÕ. Kinh tÕ t­ nh©n vµ kinh tÕ nhµ n­íc hoµn toµn cã thÓ cïng ph¸t triÓn mµ kh«ng hÒ mang tÝnh lo¹i trõ lÉn nhau. Qua 15 n¨m ®æi míi kinh tª t­ nh©n ®· tr¶i qua mét chÆng ®­êng kh¸ dµi ph¸t triÓn. Kinh tÕ t­ nh© ®· cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc nh­ t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm gi¶i quyÕt sù d­ thõa lao ®éng, t¨ng tæng s¶n phÈm quèc d©n, t¹o lÆp c©n ®èi nÒn kinh tÕ d­a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa… Tuy vËy kinh tÕ t­ nh©n còng gÆp ph¶i rÊt nhiªu h¹n chÕ, khã kh¨n cÇn d­îc gi¶i quyÕt. Do vËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®óng ®¾n ®Ó ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng, khai th¸c thÕ m¹nh cña khu vùc t­ nh©n nh»m thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi, gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Danh s¸ch tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c- Lªnin - tËp2 ( Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia-2002) 2.V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX ( Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia-2001) 3. Thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n trong qu¸ tr×nh c«ng nghÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - 2002 4. Nghiªn cøu kinh tÕ sè 262 - Th¸ng 3 n¨m 2000 5. Nghiªn cøu kinh tÕ sè 292 - Th¸ng 9 n¨m 2002 6 T¹p chÝ kinh tÕ vµ ph¸t triÓn - N¨m 2002 7. Lý luËn chÝnh trÞ sè 4 – 2002 8. T¹p chÝ Céng s¶n – 2002. 9. T¹p chÝ tµi chÝnh doanh nghiÖp - N¨m 2002 Môc lôc Trang PhÇn më ®Çu…………………………………….....................................1 Néi dung chÝnh…………………………………………………………3 I. Kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ kinh tÕ t­ nh©n……………………………...…….3 II. VÞ trÝ cña KTTN trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®Þnh h­íng XHCN……………………………………………………………………….4 1. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn KTTN ë ViÖt Nam…4 2. Vai trß cña kinh tÕ t­ nh©n trong nÒn kinh tÕ……………………………..5 III. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ t­ nh©n ë ViÖt Nam.............................6 1. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña KTTN tr­íc ®æi míi ( 1954-1985)……………..6 2. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña KTTN sau ®æi míi……………………………...9 3. Nh÷ng ®ãng gãp vµ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña KTTN cho nÒn kinh tÕ..13 4. Nh÷ng tån t¹i yÕu kÐm chñ yÕu………………………………………….20 5. Nguyªn nh©n……………………………………………………………..24 IV. Nh÷ng ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p tiÕp tôc ph¸t triÓn KTTN…….28 1. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn…………………………………………………28 2. ChÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p………………………………………………….29 KÕt luËn………………………………………………..……………….33 Danh s¸ch tµi liÖu tham kh¶o………………………………………………34