Bước đầu nghiên cứu mối quan hệ giữa sự gia tăng dân số và vấn đề bảo vệ môi trường khảo sát thực địa trên địa bàn tỉnh Hà Nam

t c©n b»ng sinh th¸i khu vùc vµ « nhiÔm côc bé. G©y « nhiÔm m«i tr­êng ë nhiÒu d¹ng ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi kh¸c nhau. + T¸c ®éng vµo c©n b»ng sinh th¸i: S¨n b¾n qu¸ møc, ®¸nh b¾t qu¸ møc g©y ra sù suy gi¶m mét sè loµi vµ lµm gia t¨ng mÊt c©n b»ng sinh th¸i. S¨n b¾t c¸c loµi ®éng vËt quý hiÕm nh­: hæ, tª gi¸c, voi…cã thÎ dÉn ®Õn sù tuyÖt chñng nhiÒu lo¹i ®éng vËt quý hiÕm. ChÆt ph¸ rõng tù nhiªn lÊy gç, lµm mÊt n¬i c­ tró cña ®éng thùc vËt. Lai t¹o c¸c loµi sinh vËt míi lµm thay ®æi c©n b»ng sinh th¸i tù nhiªn. C¸c loµi lai t¹o th­êng kÐm tÝnh chèng bôi, dÔ bÞ suy tho¸i. MÆt kh¸c, c¸c loµi lai t¹o cã thÓ t¹o ra nhu cÇu thøc ¨n hoÆc t¸c ®éng kh¸c cã h¹i ®Õn c¸c loµi ®· cã hoÆc ®èi víi con ng­êi. §­a vµo c¸c hÖ sinh th¸i tù nhiªn c¸c hîp chÊt nh©n t¹o mµ sinh vËt kh«ng cã kh¶ n¨ng ph©n huû nh­ c¸c lo¹i hîp chÊt tæng hîp, dÇu mì, thuèc trõ s©u, kim lo¹i ®éc h¹i v..v…….. Nh­ vËy, ho¹t ®éng cña con ng­êi cã thÓ lµm giµu thªm c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn tõ ®ã phôc vô cho c¸c nhu cÇu cña con ng­êi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ. Ho¹t ®éng cña con ng­êi còng cã thÓ v« ý lµm nghÌo ®i c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, cã thÓ tiªu diÖt mét sè loµi sinh vËt, thËm chÝ lµm ®¶o lén c¸c c¶nh quan thiªn nhiªn tõ ®ã g©y t¸c h¹i d©y chuyÒn ®Õn khÝ quyÓn, thuû quyÓn, th¹ch quyÓn............dÉn tíi nguy c¬ g©y nªn cuéc khñng ho¶ng sinh th¸i. Tr­íc nh÷ng t¸c ®éng cña con ng­êi th× ph¶n øng cña c¸c hÖ sinh th¸i kh«ng ph¶i n¬i nµo còng gièng nhau. T¹i c¸c vïng cã khÝ hËu «n ®íi, t¸c ®éng huû ho¹i cña líp phñ thùc vËt kh«ng g©y hËu qu¶ nhiÒu nh­ vïng nhiÖt ®íi. V× rõng «n ®íi cã thÓ t¸i lËp l¹i nhanh chãng víi ®iÒu kiÖn ®Êt ®­îc bá ho¸. T¹i c¸c vïng cã khÝ hËu nhiÖt ®íi, cã thÓ lµ nhiÖt ®íi Èm hay nhiÖt ®íi kh«, sù ph¸ huû líp phñ thùc vËt, rõng bÞ khai th¸c qu¸ møc sÏ kÐo theo t×nh tr¹ng sãi mßn, qu¸ tr×nh Laterit ho¸ (qu¸ tr×nh ®¸ ho¸), hÖ sinh th¸i trë nªn nghÌo nµn, ®Êt kh«ng cßn kh¶ n¨ng canh t¸c, ®e do¹ sù ®¶m b¶o l­¬ng thùc thùc phÈm do d©n sè ngµy cµng t¨ng lªn. Riªng ë ViÖt Nam, nÕu ®ªm so s¸nh víi tÊt c¶ c¸c hÖ sinh th¸i ®· cã trªn hµnh tinh th× ViÖt Nam cã ®Çy ®ñ c¸c hÖ sinh th¸i hÕt søc ®a d¹ng, nh­ng c¸c hÖ sinh th¸i ®· bÞ ph¸ huû ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. MÆc dï t¸c ®éng x©y dùng, kiÕn thiÕt cña con ng­ßi lµ rÊt lín, nh­ng nguyªn nh©n quan träng nhÊt dÉn tíi t×nh tr¹ng nµy lµ do ¸p lùc cña viÖc gia t¨ng d©n sè vµ c¸c nhu cÇu do ¸p lùc ®ã t¹o ra. Do ®ã d©n sè vµ c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Mèi quan hÖ gi÷a d©n sè vµ m«i tr­êng cã thÓ biÓu diÔn cô thÓ theo s¬ ®å sau: D©n sè Tiªu dïng S¶n xuÊt +Vèn +C«ng nghÖ +§Êt +Tæ chøc s¶n xuÊt ChÊt th¶i Tµi nguyªn, M«i tr­êng ( §Êt, n­íc, kh«ng khÝ) Trong c¸c vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng th× d©n sè chØ lµ mét nh©n tè t¸c ®éng. Tuy nhiªn, d©n sè lµ nh©n tè quan träng nhÊt. D©n sè võa t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn m«i tr­êng võa t¸c ®éng gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c nh©n tè kh¸c nh­ : tr×nh ®é kÜ thuËt, ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch. D©n sè vµ m«i tr­êng lµ hai ph¹m trï cã quan hÖ mËt thiÕt, t¸c ®éng t­¬ng hç lÉn nhau vµ lµ vÊn ®Ò xuyªn suèt mäi lÜnh vùc, mäi thêi ®¹i, mäi tr×nh ®é ph¸t triÓn. Sù gia t¨ng d©n sè lµm t¨ng thªm sù c¨ng th¼ng vÒ tµi nguyªn m«i tr­êng, mét trong nh÷ng nh©n tè vµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn. Ba biÕn sè c¬ b¶n cña d©n sè lµ sinh , chÕt vµ di d©n ®· quyÕt ®Þnh ®Õn c¸c thµnh phÇn cña d©n sè lµ quy m«, cÊu tróc tuæi vµ ph©n bè d©n sè. Nhu cÇu cho ®êi sèng cña con ng­êi cã thÓ ®­îc tho¶ m·n trùc tiÕp tõ m«i tr­êng tù nhiªn vµ gi¸n tiÕp qua thÞ tr­êng hµng ho¸ hay sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Nh­ vËy, c¶ hai c¸ch ®Òu t¸c ®éng ®Õn chÊt l­îng vµ sè l­îng m«i tr­êng tù nhiªn. Nh­ng, khi sù gia t¨ng d©n sè v­ît qua ng­ìng cña sù bÒn v÷ng cña hÖ sinh th¸i sÏ g©y søc Ðp ®Õn tµi nguyªn, kh«ng khÝ, ®Êt, n­íc vµ c¸c thµnh phÇn m«i tr­êng kh¸c. Quy m« d©n sè sÏ bÞ ¶nh h­ëng khi c¸c nguån tµi nguyªn trë nªn suy tho¸i c¹n kiÖt d­íi t¸c ®éng cña ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi. Ng­îc l¹i, søc Ðp d©n sè sÏ gãp phÇn lµm kiÖt quÖ c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, nhÊt lµ ë c¸c n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp. Ngoµi ra, chÊt l­îng m«i tr­êng tù nhiªn còng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng cuéc sèng vÓ mäi mÆt nh­ søc khoÎ, viÖc lµm, nhµ ë, gi¸o dôc...... Mèi quan hÖ gi÷a d©n sè vµ m«i tr­êng rÊt phøc t¹p, nã võa lµ mèi quan hÖ trùc tiÕp võa lµ mèi quan hÖ gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c nh©n tè trung gian kh¸c. Mèi quan hÖ nµy ®­îc thÓ hiÖn qua mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n nh­ sau 3.1.Mèi quan hÖ gi÷a d©n sè vµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ®Êt ®ai. Trong mét kh«ng gian chÆn vÒ diÖn tÝch ®Êt ®ai thÝ sù gia t¨ngd©n sè dÉn tíi diÖn tÝch ®Êt b×nh qu©n trªn ®Çu ng­êi gi¶m xuèng, kÓ c¶ diÖn tÝch nhµ ë vµ diÖn tÝch ®Êt dµnh cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. D©n sè t¨ng nhanh, nhu cÇu l­¬ng thùc phÈm t¨ng theo nªn con ng­êi ®· ph¶i ¸p dông mäi biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt, ®¶m b¶o cung cÊp ®ñ nguån l­¬ng thùc thùc phÈm nh­: t¨ng c­êng sö dông c¸c ho¸ chÊt ho¸ häc, ph©n bãn, thuèc ttrõ s©u....T×nh tr¹ng nµy ®· dÉn ®Õn ®Êt ®ai ngµy mét nghÌo nµn, « nhiÔm, tho¸i ho¸, gi¶m ®é ph× nhiªu. HËu qu¶ cña viÖc tho¸i ho¸ ®Êt dÉn ®Õn cuéc sèng cña ng­êi d©n ®ã lµ sù tho¸i ho¸ ®Êt ®· lµm suy tho¸i c¸c quÇn thÓ ®éng thùc vËt vµ xuÊt hiÖn chiÒu h­íng gi¶m nhanh diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp/ ng­êi. Do diÖn tÝch ®Êt canh t¸c bÞ thu hÑp dÉn ®Õn thiÕu viÖc lµm ë n«ng th«n vµ sù tranh chÊp ®Êt ®ai x¶y ra. Sè hé nghÌo kh«ng cã ®Êt ®Ó s¶n xuÊt ®· ph¶i di chuyÓn ®i n¬i kh¸c ®Ó kiÕm sèng. §Ó råi l¹i ph¸t sinh mét vÊn ®Ò lµ n¹n chÆt ph¸ rõng, lµm c¹n kiÖt nguån tµi nguyªn rõng, gi¶m ®a d¹ng sinh häc mµ ®iÒu nµy sÏ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn cuéc sèng cña thÕ hÖ hiÖn t¹i vµ nh÷ng thÕ hÖ t­¬ng lai. Nh÷ng trËn lò quÐt g©y thiÖt h¹i to lín vÒ ng­êi vµ cña, ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng sinh th¸i lµ nh÷ng dÊu hiÖu cho thÊy hËu qu¶ b­íc ®Çu cña t×nh tr¹ng ph¸ rõng do di d©n, do ph¸t triÓn d©n sè, do kiÕm kÕ sinh nhai g©y ra vµ ch¾c ch¾n nh÷ng hËu qu¶ nµy trong tr­¬ng lai sÏ cßn tiÕp tôc nghiªm träng h¬n. 3.2 Mèi quan hÖ d©n sè, n­íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr­êng. D©n sè, n­íc s¹ch vµ m«i tr­êng lµ nh÷ng vÊn ®Ò cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau vµ lµ nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng cuéc sèng cña con ng­êi, nh­ng còng lµ yÕu tè cã thÓ lµm nguy h¹i ®Õn tÝnh m¹ng, ®e do¹ ®Õn cuéc sèng cña con ng­êi nÕu n­íc bÞ nhiÔm bÈn. D©n sè t¨ng, mäi nhu cÇu ®Òu t¨ng theo, trong ®ã nhu cÇu vÒ sö dông n­íc s¹ch lµ kh«ng thÓ thiÕu. N­íc lµ tµi nguyªn ®Æc biÖt quan träng ®èi víi sù sèng trªn hµnh tinh. Sau nhiÒu thËp kØ, gi¸ trÞ cña n­íc ®­îc xem xÐt, ®¸nh gi¸ “ nh­ dßng m¸u nãng nu«i c¬ thÓ con ng­êi d­íi mét danh tõ lµ m¸u sinh häc cña tr¸i ®Êt, do vËy quÝ h¬n vµng......n­íc cã thÓ lµ nguån tµi nguyªn x¸c ®Þnh nh÷ng giíi h¹n cña sù bÒn v÷ng. Kh«ng cã g× cã thÓ thay thÕ cho n­íc cña con ng­êi nh­ng l­îng n­íc s½n cã th× ®· trë nªn chªnh vªnh. Tµi nguyªn n­íc ®­îc t¸i t¹o theo quy luËt thêi gian vµ kh«ng gian, ngoµi quy luËt tù nhiªn, tµi nguyªn n­íc cßn chÞu t¸c ®éng rÊt lín cña con ng­êi. L­îng n­íc ngät mµ con ng­êi cã thÓ sö dông ®­îc trªn thÕ giíi còng n»m trong giíi h¹n nhÊt ®Þnh. ChØ cã kho¶ng 25% tæng l­îng n­íc trªn hµnh tinh lµ n­íc ngät vµ chØ kho¶ng 0,5% lµ n­íc ngÇm hay n­íc bÒ mÆt cã thÓ tiÕp cËn ®­îc. D©n sè t¨ng lªn, nhu cÇu sö dông n­íc t¨ng cho s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t, cïng víi nã lµ l­îng n­íc th¶i còng t¨ng theo. Vµ l­îng n­íc th¶i tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña con ng­êi, tõ ®êi sèng sinh ho¹t, tõ hÖ thèng bÖnh viÖn..........tr­íc khi th¶i ra hÖ thèng s«ng suèi ao hå lµm cho nhiÒu hÖ thèng s«ng ngßi bÞ « nhiÔm nÆng nÒ vµ do ®ã, vÊn ®Ò khan hiÕm, c¨ng th¼ng cµng gia t¨ng. D©n sè gia t¨ng còng g©y ra ¸p lùc « nhiÔm n­íc biÓn. ¸p lùc lín nhÊt g©y « nhiÔm n­íc biÓn lµ t×nh tr¹ng tËp trung d©n c­ vµ t¨ng d©n sè ven biÓn. Bªn c¹nh ®ã, d©n sè gia t¨ng, nªn nhu cÇu s¶n xuÊt còng t¨ng theo, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ ®· th¶i ra mét l­îng th¶i lín vµo hÖ thèng s«ng vµ biÓn. c¸c chÊt th¶i bao gåm c¸c chÊt h÷u c¬ , kim lo¹i nÆng vµ dÇu. Cïng víi viÖc gia t¨ng d©n sè nhanh vµ kh«ng cã kÕ ho¹ch ë trong vµ xung quanh c¸c khu ®« thÞ ®ang v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cña c¸c khu vùc nµy trong viÖc ®¸p øng nhu cÇu sö dông n­íc. Víi sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ nh­ hiÖn nay, cã thÓ, mét l­îng n­íc ngät sÏ ®­îc cung cÊp, nh­ng ë rÊt nhiÒu khu vùc, c«ng nghÖ sÏ kh«ng thÓ lµ gi¶i ph¸p cøu nguy t×nh h×nh, nã sÏ v« cïng khã kh¨n nhÊt lµ khi d©n sè t¨ng lªn vµ nhu cÇu sö dông n­íc còng t¨ng lªn trong khi nguån ®ã lµ cè ®Þnh. N­íc cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi con ng­êi, nªn chóng ta cã thÓ nh×n thÊy râ nh÷ng t¸c h¹i cña « nhiÔm n­íc tíi søc khoÎ cña ng­êi d©n. Nã lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c lo¹i bÖnh cao nh­ bÖnh tiªu ch¶y, ®au m¾t, bÖnh ngoµi da.....®iÒu nµy ¶nh h­ëng lín ®Õn søc khoÎ céng ®ång kinh phÝ kh¸m ch÷a bÖnh, n¨ng lùc s¶n xuÊt cho gia ®×nh, x· héi. 3.3.D©n sè víi vÊn ®Ò « nhiÔm kh«ng khÝ vµ mét sè vÊn ®Ò « nhiÔm kh¸c Trong vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng hiÖn nay, cuéc ®Êu tranh chèng « nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ ®ang lµ mét vÊn ®Ò quan träng, bëi v× hÇu hÕt c¸c yÕu tè hîp thµnh trong m«i tr­êng tù nhiªn, s¶n l­îng sinh vËt nãi chung, søc khoÎ con ng­êi ®Òu phô thuéc rÊt nhiÒu vµo chÊt l­îng m«i tr­êng kh«ng khÝ. TÊt c¶ c¸c yÕu tè g©y « nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ ®Òu cã nguån gèc tù nhiªn hay nh©n t¹o. Vµ cã thÓ kh¼ng ®Þnh trong c¸c ho¹t ®éng g©y « nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ th× c¸c ho¹t ®éng cña con ng­êi g©y ra « nhiÔm m«i tr­êng nguy hiÓm nhÊt, cßn « nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ tù nhiªn cã thÓ lµ b·o c¸t, nói löa, ch¸y rõng..th«ng th­êng ph©n bè ë nh÷ng khu vùc h¹n chÕ vµ Ýt khi v­ît qu¸ tiªu chuÈn « nhiÔm. ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn gia t¨ng d©n sè ®ãng mét vai trß rÊt lín trong viÖc t¨ng l­îng c¸c bon th¶i ra trong kh«ng khÝ. D©n sè gia t¨ng, nhu cÇu tiªu dïng còng t¨ng theo, viÖc sö dông n¨ng l­îng than, cñi, hay t×nh tr¹ng ph¸ rõng, kiÕm kÕ sinh nhai lµ nguyªn nh©n g©y ra sù biÕn ®æi khÝ hËu vµ sù nãng lªn cña tr¸i ®Êt. Trong sè c¸c vÊn ®Ò c¸p b¸ch vÒ sù suy gi¶m chÊt l­îng tµi nguyªn m«i tr­êng ®· nãi ë trªn th× vÊn ®Ò chÊt th¶i, nhÊt lµ chÊt th¶i ®« thÞ, c¸c khu c«ng nghiÖp ë c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn næi lªn nh­ mét vÊn ®Ò m«i tr­êng ­u tiªn. Khi tèc ®é d©n sè gia t¨ng ®Õn møc b¸o ®éng, sè l­îng còng nh­ diÖn tÝch c¸c khu ®« thÞ còng t¨ng nhanh vµ kÐo theo ®ã lµ l­îng r¸c th¶i t¨ng nhanh vµ ngµy cµng trë thµnh mét vÊn ®Ó kh¸ nÆng nÒ trong t­¬ng lai. R¸c th¶i ph¸t sinh tõ c¸c nguån: r¸c tõ c¸c hé gia ®×nh, r¸c tõ c¸c n¬i sinh ho¹t c«ng céng, chî, cöa hµng, nhµ hµng, r¸c tõ c¬ quan, tr­êng häc, bÖnh viÖn, doanh nghiÖp, ®­êng phè, r¸c sinh ho¹t...§Ó sèng ®­îc con ng­êi ph¶i cã ¨n cã mÆc, cã nhµ ë , n¨ng l­îng vµ nhiÒu t­ liÖu sinh ho¹t kh¸c n÷a. §¸p øng nhu cÇu nµy, con ng­êi chØ cã mét con ®­êng duy nhÊt lµ khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt. §­¬ng nhiªn lµ sè d©n cµng nhiÒu th× quy m« s¶n xuÊt cµng lín. HËu qu¶ tÊt yÕu lµ tµi nguyªn c¹n kiÖt nhanh vµ chÊt th¶i ®éc h¹i cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ngµy cµng lín. Qóa tr×nh tiªu dïng s¶n phÈm còng s¶n sinh ra chÊt th¶i. L­îng chÊt th¶i do s¶n xuÊt vµ tiªu dïng sinh ra chØ cã thÓ ®æ xuèng ®Êt, n­íc, hoÆc tung vµo bÇu khÝ quyÓn. HËu qu¶ cña viÖc gia t¨ng chÊt th¶i cã thÓ ¶nh h­ëng tíi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn m«i tr­êng, vµ do ®ã t¸c ®éng rÊt lín tíi søc khoÎ cña d©n c­. C¸c nguån n­íc, bao gåm c¶ n­íc mÆt vµ n­íc ngÇm, sÏ tiÕp tôc nhËn ngµy cµng nhiÒu c¸c chÊt th¶i tõ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ ho¹t ®éng sinh ho¹t. Tãm l¹i: Quan hÖ d©n sè vµ m«i tr­êng lµ mèi quan hÖ rÊt réng vµ r©t phøc t¹p. D©n sè t¸c ®éng ®Õn sù huû ho¹i m«i tr­êng th«ng qua nhiÒu yÕu tè nh­: c«ng nghÖ, tr×nh ®é qu¶n lý x· héi vµ s¶n xuÊt, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt liªn quan ®Õn c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Sù gia t¨ng d©n sè víi tèc ®é cao vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®ang t¹o nªn mét søc Ðp míi vµ m¹nh mÏ tíi tÊt c¶ c¸c d¹ng tµi nguyªn trong ®ã cã c¸c nguån tµi nguyªn sinh vËt t¹i tÊt c¶ c¸c vïng sinh th¸i nh­ miÒn nói, trung du, ®ång b»ng ven biÓn, cöa s«ng, ®Êt ngËp n­íc, n­íc, h¶i ®¶o....C¸c vïng sinh th¸i ®Æc thï, cã tÝnh ®a d¹ng sinh häc cao, chøa ®ùng nh÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn sinh vËt quý hiÕm còng bÞ khai th¸c c¹n kiÖt, mét sè n¬i ®ang bÞ suy tho¸i ®a d¹ng sinh häc, mét sè loµi ®éng vËt quý hiÕm ®ang bÞ ®e do¹ tuyÖt chñng do søc Ðp d©n sè, con ng­êi kiÕm kÕ sinh nhai. Sù gia t¨ng d©n sè còng lµ nguyªn nh©n thóc ®Èy sù më réng vµ rót ng¾n chu kú n­¬ng rÉy, tÝnh bÒn v÷ng cña c¸c hÖ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp bÞ suy tho¸i, mµ ®Ó kh«i phôc l¹i tiÒm n¨ng vèn cã cña c¸c vïng sinh th¸i ®ßi hái ph¶i mÊt rÊt nhiÒu thêi gian, tri thøc, c«ng søc vµ tiÒn cña.D©n sè t¨ng lµ mét nguy c¬ g©y hµng lo¹t hËu qu¶, ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng cuéc sèng, lµ nguån gèc cña nghÌo ®ãi, l¹c hËu vµ nhiÒu vÊn ®Ò x· héi kh¸c nh­ thÊt nghiÖp, t¨ng sè ng­êi v« gia c­, tµi nguyªn kh«ng thÓ t¸i sinh vµ tµi nguyªn cã thÓ t¸i sinh bÞ sö dông c¹n kiÖt, t¨ng « nhiÔm vÓ m«i tr­êng, t¨ng søc Ðp vÒ nhµ ë, c¸c dÞch vô y tÕ, gi¸o dôc, viÖc lµm vµ khan hiÕm l­¬ng thùc, ®Æc biÖt lµ n­íc s¹ch. Ng­îc l¹i m«i tr­êng bÞ « nhiÔm còng cã t¸c ®éng huû ho¹i ®Õn cuéc sèng cña con ng­êi vµ c¶n trë qu¸ tr×nh n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng. Mèi quan hÖ d©n sè m«i tr­êng lµ mèi quan hÖ qua l¹i, nhiÒu chiÒu, liªn tôc, võa mang tÝnh chÊt ®Þnh tÝnh, võa mang tÝnh chÊt ®Þnh l­îng. §Ó lµm râ h¬n mèi quan hÖ gi÷a d©n sè vµ m«i tr­êng phÇn tiÕp theo sÏ tr×nh bµy hiÖn tr¹ng cña ®Þa ph­¬ng tØnh Hµ Nam mµ vÊn ®Ò gia t¨ng d©n sè còng ®ang cã nhiÒu ®iÒu ®¸ng ph¶i quan t©m. Ch­¬ng II HiÖn tr¹ng m«i tr­êng Kinh tÕ-x· héi tØnh Hµ Nam I.§Æc ®iÓm tù nhiªn x· héi 1. §iÒu kiÖn tù nhiªn Hµ Nam lµ mét tØnh thuéc ®ång b»ng B¾c Bé, ®­îc thµnh lËp tõ th¸ng 7 n¨m 1997, cã diÖn tÝch tù nhiªn 884 Km2, n»m ë phÝa Nam cña cöa ngâ thñ ®« Hµ Néi, trªn tuyÕn ®­êng giao th«ng B¾c Nam. Hµ Nam cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ giao l­u kinh tÕ- v¨n ho¸ gi÷a hai miÒn Nam- B¾c. Hµ Nam cã nhiÒu con s«ng ch¶y qua nh­ s«ng Hång, S«ng §¸y, s«ng NhuÖ vµ s«ng Ch©u. §Êt ®ai vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn khÝ hËu kh¸ thuËn tiÖn cho Hµ Nam ph¸t triÓn n«ng nghiÖp , trång trät vµ ch¨n nu«i. VÒ khÝ hËu, Hµ Nam mang ®Æc ®iÓm khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa: l­îng m­a trung b×nh nhiÒu n¨m tõ 1800-2200lm, l­îng m­a tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng 11 hµng n¨m chiÕm tíi 70% l­îng m­a c¶ n¨m, l­îng m­a hµng n¨m nh­ trªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn lµm giµu vÒ tµi nguyªn n­íc, nh­ng còng lµ nh÷ng tai ho¹ cho nh©n d©n trong mïa m­a b·o ( mÊt mïa, lôt léi, dÉn ®Õn ®ãi nghÌo vµ bÖnh tËt). §Þa h×nh Hµ Nam ®­îc chia lµm hai khu vùc râ rÖt: ®ång b»ng vµ ®åi nói. Khu vùc ®ång b»ng gåm c¸c vïng ®Êt tròng vµ c¸c d¶i b·i båi ven s«ng Hång, s«ng §¸y, Ch©u Giang vµ s«ng NhuÖ. Khu vùc ®åi nói bao gåm c¸c d·y nói ®¸ v«i ch¹y däc theo hai huyÖn Kim B¶ng, Thanh Liªm, xen kÏ lµ c¸c d·y ®åi sa th¹ch vµ c¸c thung lòng Cast¬. §Þa h×nh ®a d¹ng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®a d¹ng theo h­íng kinh tÕ miÒn nói kÕt hîp víi kinh tÕ ®ång b»ng. Ngoµi ra Hµ Nam cßn cã nguån ta× nguyªn kho¸ng s¶n kh¸ phong phó bao gåm ®¸ v«i, ®Êt sÐt, than bïn víi tr÷ l­îng kh¸ vµ chÊt l­îng tèt, phôc vô yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. Tµi nguyªn du lÞch cã KÏm Trèng, Nói CÊm, Ngò §éng Thi S¬n vµ nhiÒu hang ®éng kh¸c (hang v¹n ng­êi, Thiªn Cung §Ö NhÊt §éng, §éng Thuû…..) l¹i liÒn kÒ víi khu th¾ng c¶nh H­¬ng S¬n, BÝch §éng vµ c¸c di tÝch næi tiÕng cña Hµ T©y, Hµ Néi, H­ng Yªn. Hµ Nam cßn cã hÖ thèng ®­êng giao th«ng quan träng vµ cã chÊt l­îng tèt vµ thuËn tiÖn, bao gåm c¶ ®­êng thuû, ®­êng s¾t thèng nhÊt vµ c¸c quèc lé 1 A, 21 A, 21 B, ®­êng cao tèc Ph¸p V©n-CÇu GiÏ kh«ng chØ cã ý nghÜa cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi, mµ cßn lµ ®iÒu kiÖn më réng giao l­u víi c¸c tØnh b¹n. 2. §Æc ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi Hµ Nam cã bÒ dµy lÞch sö, cã truyÒn thèng yªu n­íc, truyÒn thèngc¸ch m¹ng. Hµ Nam lµ ®Êt v¨n hiÕn, hiÕu häc, nh©n d©n cã truyÒn thèng lao ®éng cÇn cï,s¸ng t¹o trong sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra d©n sè1/4/2001, tØnh Hµ Nam cã kho¶ng 840052 ng­êi sinh sèng ë 114 x·,ph­êng, trong ®ã 15 x· miÒn nói. tû lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn 1,8%( n¨m 2002) Sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng chiÕm gÇn 75 % d©n sè trong tØnh. Lùc l­îng nµy kh«ng ngõng ®­îc bæ sung vÒ sè l­îng vµ n©ng cao vÒ chÊt l­îng, lµ nguån lùc chñ yÕu cã tÝnh quyÕt ®Þnh mäi thµnh c«ng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi cña Hµ Nam. Trong nh÷ng n¨m qua, thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi cña ®¶ng , nÒn kinh tÕ Hµ Nam b­íc ®Çu cã khëi s¾c, ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn tõng b­íc ®­îc n¨ng cao. Tæng s¶n phÈm trong tØnh (GDP) t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 9,3% cao h¬n tèc ®é trung b×nh c¶ n­íc. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cã chuyÓn biÕn tÝch cùc theo h­íng CNH-H§H. T¨ng tû träng c«ng nghiÖp, xuÊt khÈu n¨m 1997 lµ 18,8% lªn 28,5% n¨m 2000. Gi¶m tû träng n«ng nghiÖp tõ 49,6 % n¨m 1997 xuèng 41,3% n¨m 2000. C¸c lÜnh vùc v¨n ho¸- x· héi, quèc phong an ninh cã tiÕn bé, ®êi sèng nh©n d©n ®· ®­îc æn ®Þnh, c«ng b»ng x· héi vµ ®êi sèng nh©n d©n ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt. Tû lÖ c¸c hé ®ãi nghÌo gi¶m 15,3 % n¨m 1997 xuèng cßn 10% n¨m 2000 c¬ b¶n kh«ng cßn hé ®ãi, tØ lÖ hé giµu t¨ng, tuæi thä b×nh qu©n vµ tr×nh ®é d©n trÝ ®­îc n©ng cao. Tuy nhiªn, ®iÓm xuÊt ph¸t cña tØnh Hµ Nam cßn thÊp, c¬ së h¹ tÇng cßn nhiÒu khã kh¨n, mét sè n¬i phong tôc l¹c hËu ®ang ®Ì nÆng lªn vai ng­êi d©n. T×nh h×nh kinh tÕ – x· héi cña tØnh trong nh÷ng n¨m qua cã b­íc t¨ng tr­ëng nhanh nh­ng vÉn ch­a toµn diÖn, ch­a v÷ng ch¾c, kinh tÕ cßn mang tÝnh thuÇn n«ng. §êi sèng mét bé phËn nh©n d©n cßn khã kh¨n, c¸c vÊn ®Ò x· héi cã nhiÒu bøc xóc. Hµ Nam lµ tØnh cã nÒn kinh tÕ thuÇn n«ng, nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu, c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ch­a ph¸t triÓn. h¬n n÷a sù ph©n bè d©n c­ l¹i kh«ng ®ång ®Òu , mËt ®é d©n sè gi÷a c¸c huyÖn kh¸c nhau, do sù dån nÐn lao ®éng vµo khu vùc n«ng th«n v× c¸c ngµnh ch­a thu hót ®­îc lùc l­îng lao ®éng, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm ngµy cµng t¨ng ë khu vùc n«ng th«n. B¶ng 3: B¶ng c©n ®èi lao ®éng x· héi 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 A-Nguån lao ®éng 402368 406762 416365 425085 434525 443244 452361 1-Sè ng­êi ngoµi ®é tuæi lao ®éng cã thÓ tham gia lao ®éng 356368 360827 368778 376466 386508 394716 401230 2-Sè ng­êi ngoµi ®é tuæi cã tham gia lao ®éng +Trªn ®é tuæi lao ®éng +D­íi ®é tuæi lao ®éng 45000 30726 14724 45935 31011 14924 47587 32500 15087 48619 33450 15169 48017 32817 15200 48528 33092 15436 51131 34827 16304 B- Ph©n phèi nguån lao ®éng 401368 406762 416365 425085 434525 443244 452361 1-L§ ®ang lµm viÖc trong c¸c ngµnh kinh tÕ 362660 366640 370778 375571 383458 388903 392055 2-Sè ng­êi trong ®é tuæi cã kh¶ n¨ng lao ®éng ®ang ®i häc +Häc phæ th«ng +Häc chuyªn m«n, nghiÖp vô, häc nghÒ 15942 1240 19285 19285 18147 22314 21124 1190 26304 25031 1273 28002 26801 1201 30892 29577 1315 35375 30254 1471 3-Sè ng­êi trong ®é tuæi cã kh¶ n¨ng lao ®éng lµm viÖc néi trî 6742 1138 8160 8243 7828 7908 8520 4-Sè ng­êi trong ®é tuæi cã kh¶ n¨ng lao ®éng kh«ng lµm viÖc 2771 3462 3963 3982 3940 4020 4210 5-Sè ng­êi trong ®é tuæi cã kh¶ n¨ng lao ®éng ®ang kh«ng cã viÖc lµm 12013 10765 11150 10985 11297 11521 12201 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª- Chi côc thèng kª tØnh Hµ Nam Tõ thùc tr¹ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n sinh, kinh tÕ trong giai ®o¹n võa qua ®· ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn m«i tr­êng vµ xu thÕ ph¸t triÓn hiÖn nay. II.HiÖn tr¹ng m«i tr­êng. 1 Thùc tr¹ng m«i tr­êng ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp 1.1.HiÖn tr¹ng m«i tr­êng vÖ sinh ®« thÞ Sau 32 n¨m ®­îc t¸i lËp tØnh Hµ Nam, th× thÞ x· Phñ Lý ®· trë thµnh trung t©m kinh tÕ, chÝnh trÞ v¨n ho¸ cña tØnh. Vµ trong t­¬ng lai ThÞ x· Phñ Lý sÏ trë thµnh thµnh phè vÖ tinh cña thñ ®« Hµ Néi. Thùc tÕ khi d©n sè t¨ng, th× c¸c nhu cÇu ®Êt lµm nhµ ë, nhu cÇu kh¸m ch÷a bÖnh, nhu cÇu häc hµnh vµ nhu cÇu kh¸c còng ph¶i ®­îc t¨ng theo tØ lÖ thuËn ®Ó ®¸p øng ®êi sèng céng ®ång vµ ®êi sèng x· héi. C¸c khu c«ng nghiÖp h×nh thµnh dÉn ®Õn m«i tr­êng lao ®éng ngµy cµng biÕn ®æi, c¸c trung t©m kinh tÕ, v¨n ho¸ ®­îc h×nh thµnh, hÖ thèng giao th«ng vËn t¹i ®­îc n©ng cÊp. BÖnh viÖn tr­êng häc ph¶i ®­îc hiÖn ®¹i ho¸ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña c«ng cuéc ®æi míi. ChÝnh nh÷ng lý do nµy, cïng víi c¸c ho¹t ®éng cña con ng­êi ®· th¶i ra m«i tr­êng mét l­îng r¸c th¶i nhÊt ®Þnh. HiÖn t¹i thÞ x· hµng ngµy th¶i tõ 60-80 tÊn r¸c, nh­ng chØ thu gom ®­îc kho¶ng 50%, phÇn cßn l¹i ®ang ®äng l¹i c¸c khu d©n c­, vµ ®ang lµm « nhiÔm nghiªm träng ThÞ x· Phñ Lý. C¸c khu th­¬ng m¹i nh­ Chî Míi, Chî BÇu r¸c th¶i ch­a ®­îc thu gom ®Çy ®ñ ®· lµm « nhiÔm rÊt nÆng trong khu vùc. HiÖn nay c¸c hå ThÞ uû, hå c©u Hång Phó, hå bÖnh viÖn ®ang bÞ « nhiÔm nÆng nÒ ( cã hµm l­îng nªtorit hÇu hÕt v­ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp-0,01mg/l) c¸c chÊt phãng x¹, ho¸ chÊt dÔ bay h¬i nh­ Cidex, zym, n­íc tr¸ng röa phim ¶nh ch­a ®­îc xö lý tËp trung mµ chñ yÕu th¶i qua hÖ thèng tho¸t n­íc xuèng hå, g©y « nhiÔm. ViÖc xö lý r¸c th¶i cßn tån ®äng trong c¸c khu d©n c­ ®· vµ ®ang lµ ®ßi hái bøc xóc ph¶i gi¶i quyÕt.Tuy cã b·i r¸c nh­ng b·i r¸c míi thµnh lËp vµo n¨m 1997 kh«ng ®¶m b¶o v× ch­a cã hÖ thèng ph©n lo¹i vµ xö lý. L­îng r¸c th¶i thu gom l¹i ch­a ®­îc ph©n lo¹i vµ xö lý, v× vËy ch¾c ch¾n sÏ ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng nguån n­íc c¸c s«ng vµ nguån n­íc ngÇm quanh khu vùc thÞ x·. Kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm do mïi h«i thèi bèc lªn. 1.2. HiÖn tr¹ng m«i tr­êng n­íc ®« thÞ HiÖn nay míi cã kho¶ng 70-80% d©n trong néi thÞ ®­îc dïng n­íc m¸y trong sinh ho¹t, sè cßn l¹i dïng n­íc giÕng kh¬i, giÕng UNICEF, mét phÇn nhá c¸c hé ven s«ng vÉn dïng n­íc s«ng. VÊn ®Ò tho¸t n­íc thÞ x· còng ®ang lµ mét vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m. HiÖn t¹i hÖ thèng tho¸t n­íc cu¶ thÞ x· rÊt kÐm, v× vËy nÕu cã m­a lín lµ bÞ ngËp lôt. Tr­íc ®©y n­íc ®­îc tÝch tr÷ trong c¸c ao hå, nay nhiÒu hå bÞ san lÊp ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh, nªn khi cã m­a, n­íc x¶ trùc tiÕp ra hÖ thèng tho¸t n­íc ®· x©y dùng thiÕu ®ång bé , bÞ t¾c nghÏn nhiÒu chç, g©y lôt léi, ¸ch t¾c giao th«ng vµ lµm « nhiÔm m«i tr­êng, ¶nh h­ëng ®Õn søc khoÎ vµ ®êi sèng nh©n d©n. 1.3. HiÖn tr¹ng m«i tr­êng n­íc khu c«ng nghiÖp HiÖn nay trªn ®Þa bµn Hµ Nam c¸c khu c«ng nghiÖp ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ®ang kªu gäi vèn ®Çu t­ x©y dùng, th¶i ra m«i tr­êng chñ yÕu: khãi, bôi, cña c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, n­íc th¶i cña c¸c nhµ m¸y nµy chñ yÕu lµ n­íc lµm m¸t m¸y. N­íc th¶i cã tiÒm tµng g©y « nhiÔm lµ n­íc cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt bia, ( 1 c¬ së s¶n xuÊt bia, 4 c¬ së s¶n xuÊt n­íc gi¶i kh¸t h­¬ng bia) vµ mét sè trung t©m y tÕ. Do ®iÒu kiÖn khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, n­íc th¶i cña c¸c c¬ së nµy ®Òu ch­a qua xö lý vµ th¶i ra s«ng §¸y, s«ng Ch©u Giang. Nhµ m¸y bia NAGER thuéc C«ng ty bia vµ n­íc gi¶i kh¸t Phñ Lý theo d©y truyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt hiÖn ®¹i cña CHLB §øc c«ng suÊt lªn tíi 6 triÖu lit/n¨m vµ th¶i ra m«i tr­êng kho¶ng 200 m3 n­íc th¶i/ ngµy ®ªm, c¬ së s¶n xuÊt n­íc gi¶i kh¸t h­¬ng bia cña c«ng ty l­¬ng thùc Hoµ M¹c Duy Tiªn, c¬ së s¶n xuÊt n­íc gi¶i kh¸t h­¬ng bia thuéc C«ng ty th­¬ng m¹i Lý Nh©n. B¶ng 4:B¶ng kÕt qu¶ ph©n tÝch chÊt l­îng n­íc th¶i mét sè c¬ së s¶n xuÊt Thång sè §iÓm lÊy mÉu TCVN 5945-1995 MÉu 1 MÉu 2 MÉu 3 M½u 4 A B C PH 7.75 9.1 7.93 12.5 6-9 5.5-9 5-9 BOD5 80 34 15 1.9 20 50 100 COD 135 72 26 5.68 50 100 400 DO 3.1 4.2 0 3.5 - - - SS 125 - 150 3 50 100 400 §é §ôc 46 57 16 - 50 100 200 PO3 1.54 - - 0.38 0.2 0.5 1 NH4+ 4.81 - 0 - 0.1 1 10 NO3- 1.89 - 0 - - - - NO2- 0.25 - - - - - - DÇu mì kho¸ng - 0.1 2 - KPH§ 1 5 Nguån: Chi côc TC-§L-CL Hµ Nam vµ phßng qu¶n lý KCM Ghi chó: MÉu 1: N­íc th¶i c«ng ty bia NGK Phñ Lý MÉu 2: N­íc th¶i C«ng ty ho¸ phÈm Ba NhÊt MÉu 3: N­íc th¶i nhµ m¸y xÝ nghiÖp ViÖt Trung MÉu 4: N­íc th¶i C«ng ty LDSX VLXD Hµ Nam Qua kÕt qu¶ ph©n tÝch chÊt l­îng n­íc th¶i cña mét sè c¬ së s¶n xuÊt ta thÊy hµm l­îng hîp chÊt h÷u c¬, chÊt l¬ löng trong n­íc th¶i cña c¬ së s¶n xuÊt bia kh¸ cao, ®Òu v­ît tiªu chuÈn n­íc th¶i lo¹i A. Hµm l­îng chÊt r¾n l¬ löng v­ît ®Õn 1,25 lÇn. N­íc th¶i cña c«ng ty bia- n­íc gi¶i kh¸t Phñ Lý ch­a ®¶m b¶o tiªu chuÈn cho phÐp, cÇn cã biÖn ph¸p xö lý. N­íc th¶i cña c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt xi m¨ng cã c¸c dÇu mì söa ch÷a m¸y th¶i ra m«i tr­êng. 1.4. HiÖn tr¹ng m«i tr­êng kh«ng khÝ, bôi ë c¸c khu c«ng nghiÖp Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c khu c«ng nghiÖp ë Hµ Nam hiÖn nay còng ®ang g©y ra sù « nhiÔm m«i tr­êng kh¸ nghiªm träng. C¸c nhµ m¸y xi m¨ng khu vùc Hµ Nam ®ang tho¸t ra kh«ng kÝ mét l­îng khÝ ®éc NO2,CO2 vµ bôi lµm « nhiÔm m«i tr­êng khu vùc Thanh Liªm, Kim B¶ng. C«ng nghiÖp khai th¸c ®¸ còng tËp trung ë hai huyÖn Kim B¶ng, Thanh liªm th× ho¹t ®éng næ m×n, ho¹t ®éng c¶ c¸c m¸y khoan, m¸y nghiÒn ®¸, c¸c ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn…lµm « nhiÔm nghiªm träng khu vùc khai th¸c vµ ¶nh h­ëng ®Õn c¸c khu vùc l©n cËn. Qua kh¶o s¸t, th¶m thùc vËt xung quanh khu vùc khai th¸c vÒ mïa kh« th­êng ®­îc phñ trªn l¸ mét líp bôi dµy, lµm ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh quang hîp cña c©y xanh. §Ó ®o hiÖn tr¹ng m«i tr­êng t¹i c¸c khu vùc, Së khoa häc c«ng nghÖ m«i tr­êng tØnh Hµ Nam chØ ®¹o phßng chuyªn m«n, quan tr¾c m«i tr­êng c¸c khu vùc träng ®iÓm cã nhiÒu c¬ quan xÝ nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong tØnh, ®­îc ®¸nh gi¸ qua c¸c th«ng sè vÒ m«i tr­êng nh­: hµm l­îng bôi l¬ löng (mg/m3), NOx (mg/m3), SO2 (mg/m3), CO (mg/m3 ),tiÕng ån (dBA) . B¶ng 5: KÕt qu¶ quan tr¾c t¹i mét sè ®iÓm cã nhiÒu c¬ së c«ng nghiÖp ®ang ho¹t ®éng: STT §iÓm ®o KÕt qu¶ Bôi l¬ löng(mg/m3) NO (mg/m3) SO2 (mg/m3) CO (mg/m3) TiÕng ån ( dBA) 1 Kh vùc nhµ m¸y c¬ khÝ 63 0.32 0.04 0.10 71.5 2 Khu vùc xi m¨ng Bót S¬n 1.57 0.24 0.49 68.8 3 Khu vùc x· Méc B¾c DT 0.27 0.14 0.37 60.9 4 Khu vùc x· Thanh H¶i-Thanh Liªm 0.21 0.05 0.38 59.6 5 Dèc Kh¶ Phong- Kim B¶ng 0.36 0.27 0.42 64.4 6 Khu vùc c«ng ty xi m¨ng ViÖt Trung theo h­íng giã 200m 0.28 0.04 0.36 60 7 Khu Vùc thÞ trÊn KiÖn Khª TCVN 5937-1995 3.14 0.3 0.03 0.4 0.11 0.5 59.4 70 Nguån: Chi côc TC-§L-CL Hµ Nam vµ phßng qu¶n lý KCM Qua kÕt qu¶ quan tr¾c m«i tr­êng kh«ng khÝ so víi tiªu chuÈn ViÖt N¹m TCVN 5937-1995: -T¹i c¸c vÞ trÝ ®o ®­îc hµm l­îng c¸c lo¹i khÝ ®éc nh­ NOx , CO, SO2, ®Òu n»m trong giíi h¹n cho phÐp theo tiªu chuÈn m«i tr­êng ViÖt Nam TCVN 5937-1995. C¸c vÞ trÝ ®o trªn ®Òu n»m trªn c¸c nót giao th«ng t¹i c¸c khu vùc cã nhiÒu c¬ së c«ng nghiÖp ®ang ho¹t ®éng, hµm l­îng bôi th­êng v­ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp nhiÒu lÇn, ®¬n cö kÕt qu¶ quan tr¾c cho thÊy l­îng bôi t¹i nót giao th«ng khu vùc xi m¨ng Bót S¬n v­ît tiªu chuÈn cho phÐp 5,32 lÇn, khu vùc thÞ trÊn KiÖn Khª v­ît tiªu chuÈn cho phÐp 5,32 lÇn. Hµm l­îng bôi l¬ löng t¹i c¸c ®iÓm ®o ë c¸c ®¬n vÞ kh¸c ®Òu n»m trong tiªu chuÈn cho phÐp. T¹i c¸c khu vùc cã hµm l­îng bôi cao nguyªn nh©n chÝnh lµ do c¸c khu vùc ®ã cã mËt ®é cao c¸c lo¹i ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn ho¹t ®éng liªn tôc trong ngµy chuyªn trë nguyªn, nhiªn liÖu vµ hµng ho¸, trong c¸c khu vùc ®Òu ch­a cã ®éi vÖ sinh c«ng céng lµm nhiÖm vô th­êng xuyªn quÐt dän, t­íi n­íc ®­êng do ®ã kh«ng thÓ tr¸nh khái bôi TiÕng ån t­¬ng ®­¬ng t¹i ®a sè c¸c ®iÓm ®o nÒu n»m trong vÞ trÝ cho phÐp theo tiªu chuÈn m«i tr­êng ViÖt Nam 5949-1995. Tuy nhiªn tiÕng ån ë c¸c khu vùc khai th¸c do næ m×n, do khoan, do vËn chuyÓn ®· ¶nh h­ëng lín ®Õn søc khoÎ cña nh©n d©n trong khu vùc xung quanh vµ ng­êi lao ®éng. 2. HiÖn tr¹ng m«i tr­êng n«ng th«n vµ n«ng nghiÖp 2.1. S¶n xuÊt c«ng nghiÖp-thñ c«ng nghiÖp t¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng n«ng th«n Tõ ®Æc ®iÓm cña c¸c lµng quª Hµ Nam rÊt ®Æc tr­ng cho nÒn v¨n ho¸ s«ng Hång, lµng quª ®­îc bao bäc bëi nh÷ng luü tre xanh. Nh­ng lµng quª hiÖn nay ®· thay ®æi nhiÒu bëi v× hÇu hÕt c¸c nhµ ®Òu ®­îc ngãi ho¸, m¸i b»ng mäc lªn vµ do nhu cÇu vÒ chç ë. Song song víi sù thay ®æi trªn th× hÖ thèng c©y xanh bÞ tµn ph¸, sù tµn ph¸ c©y xanh cã nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã cã nguyªn nh©n d©n sè t¨ng nhanh, nªn ph¶i ph¸ v­ên d·n c­,®« thÞ ho¸. M«i tr­êng n«ng th«n ®ang bÞ « nhiÔm, mét phÇn do c©y xanh bÞ tµn ph¸ lµm mÊt yÕu tè chÝnh ®iÒu hoµ kh«ng khÝ, cung cÊp Oxy vµ sù trong lµnh cho m«i tr­êng sèng con ng­êi. Nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c lµm « nhiÔm m«i tr­êng n«ng th«n lµ hµng lo¹t c¸c nhµ m¸y, xÝ nghiÖp….®· vµ ®ang di chuyÓn vÒ n«ng th«n ®Ó tr¸nh « nhiÔm khu ®« thÞ, nh­: nhµ m¸y xi m¨ng Bót S¬n, KiÖn Khªm X77, xi m¨ng Néi Th­¬ng, xi m¨ng ViÖt Trung……. C¸c nµh m¸y nµy sÏ th¶i ra mét l­îng khãi bôÞ, c¸c khÝ ®éc h¹i CO, SO2….¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n. C¸c lß g¹ch, lß v«i tËp trung, hoÆc ph©n t¸n th¶i ra mét l­îng ®¸ng kÓ khãi bôi vµ khÝ ®éc ®¸ng kÓ. Nh÷ng yÕu tè nµy ®· vµ ®ang lµm « nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ vµ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ cña nh©n d©n. 2.2 S¶n xuÊt n«ng nghiÖp ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng n«ng th«n Lµ tØnh thuÇn n«ng, c«ng nghiÖp nhá bÐ vµ l¹c hËu, th­¬ng m¹i vµ dÞch vô ch­a ph¸t triÓn. B×nh qu©n ruéng ®Êt khu vùc n«ng nghiÖp trªn 600m/ ng­êi lµ qu¸ thÊp. V× vËy kinh tÕ Hµ Nam ë ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp. §Ó ®¹t môc tiªu gi¸ trÞ thu ®­îc trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch gieo trång lµ cao nhÊt, th× viÖc sö dông c¸c lo¹i ph©n ho¸ häc vµ thuèc trõ s©u hiÖn nay lµ phæ biÕn, nªn ®· ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng n­íc vµ m«i tr­êng n­íc trªn ®ång ruéng vµ khu vùc. Hµng n¨m cã hµng chôc tÊn thuèc BVTV ®­a ra ®ång ruéng…vµ c¶ c¸c lo¹i thuèc ph©n huû chËm vÉn ®­îc sö dông). ChÝnh v× vËy nh÷ng dÞch bÖnh lan gi¶i cho ng­êi sö dông vµ g©y « nhiÔm nguån n­íc. Theo b¸o c¸o cña bé y tÕ, sè ng­êi m¾c bÖnh phæi, ung thu, bÖnh ®­êng ruét, m¾t hét…ë khu vùc n«ng th«n ngµy cµng t¨ng. 2.3. HiÖn tr¹ng vÖ sinh m«i tr­êng n«ng th«n D©n sè t¨ng nhanh, nhu cÇu l­¬ng thùc t¨ng theo, c¸c yªu cÇu vÒ n­íc cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ngµy cµng cao. Nh­ng ®Õn nay sè hé nh©n d©n ®Æc biÖt lµ ng­êi d©n ë n«ng th«n ë n­íc ta ®­îc h­ëng n­íc s¹ch míi chØ cã 38%. Qua ®iÒu tra n¨m 2001 cña trung t©m n­íc s¹ch vµ vÖ sinh m«i tr­êng n«ng th«n Hµ Nam cho chóng ta thÊy nh­ sau: sè d©n c­ dïng n­íc trùc tiÕp tõ hÖ thèng s«ng, ao, hå ch­a qua xö lý lµ 51,6%, sö dông n­íc hîp vÖ sinh 19,3% sè nguån cÊp n­íc; hiÖn nay toµn tØnh cã kho¶ng 2.315 giÕng khoan phôc vô cho c¸c lo¹i ®èi t­îng. Trong c¸c lo¹i h×nh cÊp n­íc cho sinh ho¹t lµ giÕng kh¬i, giÕng khoan, phæ biÕn nhÊt vÉn lµ giÒng khoi vµ bÓ n­íc m­a. Trong ®ã giÕng kh¬i chiÕm 43,6%. bÓ n­íc m­a chiÕm 44%. VÖ sinh xung quanh nguån n­íc ®¹t thÊp 30,4%., chØ sè nµy ph¶n ¸nh møc ®é gi÷ g×n vÖ sinh m«i tr­êng xung quanh nguån n­íc mµ ¶nh h­ëng cña nã lµm t¸i nhiÔm bÈn ngay c¶ nguån n­íc ®· xö lý ®¹t yªu cÇu, còng lµ nguyªn nh©n t¨ng chØ sè nguån n­íc kh«ng hîp vÖ sinh. 2.4. HiÖn tr¹ng m«i tr­êng ®Êt Toµn tØnh hiÖn nay cßn 4174 ha bÞ ngËp n­íc mµ hiÖn nay ®ang nu«i trång thuû s¶n. Rõng trång vµ rõng phßng hé chØ chiÕm 46% tæng diÖn tÝch ®åi nói cho nªn ®Êt ®åi nói bÞ röa tr«i bÒ mÆt lµm cho ®Êt bÞ trai cøng, nghÌo dinh d­ìng. Qu¸ tr×nh bèc h¬i bÒ mÆt dÉn ®Õn ®Êt bÞ kh« h¹n vµ lµm th¸i ho¸ tíi trªn 17.000 ha (chñ yÕu ë Kim B¶ng vµ Thanh Liªm). Qu¸ tr×nh röa tr«i lµm mÊt ®i c¸c chÊt mµu cã chøa kiÒm vµ kiÒm thæ, c¸c catron H+; Fe+3 tÝch ®äng lµm ®é PH gi¶m Do qu¸ tr×nh bãn ®¹m l©n, kali kh«ng ®óng kü thuËt , trong qu¸ tr×nh ph©n huû t¹o ra c¸c s¶n phÈm phô mang tÝnh axit lµm ®Êt chua 2.5. HiÖn tr¹ng n­íc ngÇm Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra ®Þa chÊt thuû v¨n vµ c¸c sè liÖu ®iÒu tra nguån n­íc ( tr­êng §¹i häc Má -§Þa ChÊt) cho biÕt th× tÇng n­íc chøa Halozen ph©n bè réng kh¾p bÒ mÆt ®ång b»ng Hµ Nam. Mùc n­íc tÜnh th­êng c¸ch mÆt ®Êt tõ 1-3m. Cho ®Õn nay viÖc khai th¸c vµ sö dông n­íc ngÇm cña Hµ Nam ch­a lín, c¸c nguån n­íc ch­a bÞ søc Ðp cña qu¸ tr×nh khai th¸c tuú tiÖn. Nh­ng nÕu cø gi÷ møc ®é t¨ng d©n sè nh­ hiÖn nay, ®iÒu kiÖn kinh tÕ kh«ng ®­îc c¶i thiÖn, tr×nh ®é qu¶n lý kh«ng ®­îc n©ng cao, th× vÊn ®Ò « nhiÔm n­íc ngÇm kh«ng ph¶i lµ kh«ng x¶y ra. 2.6.HiÖn tr¹ng rõng Vïng ®åi träc lµ vïng ®Êt bÞ xãi mßn röa tr«i. Thùc vËt chñ yÕu cá, g¨ng gai, cµ gai, d­¬ng xØ…kh«ng cã gi¸ trÞ vÒ mÆt tµi nguyªn vµ m«i tr­êng. HiÖn t¹i cã kho¶ng 15% diÖn tÝch ®­îc phñ xanh b»ng rõng keo tai t­îng, th«ng vµ b¹ch ®µn. Khu vùc nói ®¸ v«i, do kh« h¹n, ®é mïn thÊp, cho nªn thùc vËt ë ®©y ®Òu lµ d¹ng c©y bôi nhá kh«ng cã kh¶ n¨ng t¹o rõng va thùc vËt ë ®©y còng ®ang bÞ chÆt ph¸ nÆng nÒ. 2.7. §a d¹ng ho¸ sinh häc Do c©y cèi bÞ chÆt ph¸ qua nhiÒu n¨m, nªn kÐo theo c¸c loµi ®éng vËt bÞ gi¶m, qua tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dùng, ®· lµm nhiÒu loµi ®éng vËt di c­ ®i n¬i kh¸c.Tµi nguyªn ®éng vËt cã gi¸ trÞ kinh tÕ thÊp, Ýt cã ®éng vËt quý hiÕm. XÐt vÒ ®a d¹ng ®éng vËt rÊt thÊp, mËt ®é thÊp vµ th­a thít. Ch­¬ng III: Mèi quan hÖ gi÷a d©n sè vµ c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng I.NhËn ®Þnh vÒ nh÷ng diÔn biÕn m«i tr­êng tr­íc ¶nh h­ëng cña sù gia t¨ng d©n sè D©n sè tµi nguyªn m«i tr­êng cã mèi quan hÖ t­¬ng hç víi nhau. Sù gia t¨ng d©n sè lµm t¨ng thªm sù c¨ng th¼ng vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr­êng. Trong nh÷ng n¨m qua, sù gia t¨ng d©n sè ®· lµm suy gi¶m diªn tÝch b×nh qu©n ®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Êt ë cña ng­êi d©n trªn ®Þa bµn tØnh Hµ Nam. BiÓu ®å d­íi ®©y sÏ minh ho¹ râ h¬n ®iÒu ®ã. B¶ng 6: Mèi quan hÖ d©n sè vµ diÖn tÝch ®Êt canh t¸c b×nh qu©n Nguån: Niªn gi¸m thèng kª- Côc thèng kª Hµ Nam D©n sè cña tØnh mçi n¨m t¨ng kho¶ng 8600 ng­êi t­¬ng ®­¬ng víi d©n sè cña mét x·. MËt ®é d©n sè trung b×nh cña Hµ Nam vµo thêi ®iÓm 1/4/2002 lµ 958 ng­êi/km2, gÊp tõ 20-25 lÇn so víi mËt ®é d©n sè chuÈn cña quèc tÕ, gÊp kho¶ng 3 lÇn mËt ®é d©n sè trung b×nh toµn quèc. TiÒm n¨ng gia t¨ng d©n sè vÉn cßn rÊt lín v× c¬ cÊu d©n sè trÎ. TrÎ em tõ 0-14 tuæi chiÕm 32%, tõ 15-19 tuæi chiÕm 56% vµ tõ 60 tuæi trë nªn chiÕm 12% tæng sè d©n. Víi tæng diÖn tÝch ®Êt ®ai kho¶ng 84952 ha, sù gia t¨ng d©n sè sÏ lµm cho diÖn tÝch ®Êt b×nh qu©n ®Çu ng­êi gi¶m xuèng. N¨m 1990 diÖn tÝch ®Êt n«ng , nghiÖp vµ ®Êt ë lµ 7,73m2, th× ®Õn n¨m 2001 lµ 6,29m2. DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp gi¶m, trong khi nhu cÇu vÒ ®Êt ®ai, vÒ l­¬ng thùc thùc phÈm vÉn t¨ng, lµm cho chÊt l­îng ®Êt ®ai ngµy mét suy gi¶m, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tho¸i ho¸ ®Êt. §iÒu nµy ¶nh h­ëng lín tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tØnh. D©n sè t¨ng lµ mét nguy c¬ g©y hµng lo¹t hËu qu¶, ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng cuéc sèng, lµ nguån gèc cña nghÌo ®ãi, l¹c hËu vµ nhiÒu vÊn ®Ò x· héi kh¸c. Gia t¨ng d©n sè sÏ gia t¨ng søc Ðp vÒ n­íc s¹ch. N­íc th¶i còng t¨ng lªn theo víi tèc ®é gia t¨ng d©n sè. HiÖn nay n­íc th¶i cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, cña ng­êi d©n th¶i trùc tiÕp ra s«ng NhuÖ, s«ng §¸y, s«ng Ch©u Giang lµm « nhiÔm nghiªm träng hÖ thèng c¸c s«ng nµy. B¶ng7:mèi quan hÖ d©n sè vµ l­îng gia t¨ng n­íc th¶i sinh ho¹t Nguån: Niªn gi¸m thèng kª - chi côc thèng kª tØnh Hµ Nam Gia t¨ng d©n sè sÏ s¶n sinh nhiÒu chÊt th¶i h¬n, chñ yÕu lµ chÊt th¶i r¾n, n­íc th¶i vµ ph©n. ChÊt th¶i r¾n chóng ta th­êng gäi lµ r¸c th¶i, hiÖn t­îng nµy kh¸ phæ biÕn ë c¸c vïng n«ng th«n ViÖt Nam, vµ khu vùc c¸c lµng, x·, ®Æc biÖt lµ khu vùc lµng nghÒ truyÒn thèng cu¶ tØnh Hµ Nam còng kh«ng n»m ngoµi nh÷ng ®iÒu ®ã. N­íc th¶i kh«ng cã hÖ thèng tho¸t n­íc hîp lý g©y nªn t×nh tr¹ng « nhiÔm gÇn nh­ c¶ lµng. Qua ®iÒu tra thÝ ®iÓm t¹i huyÖn Kim B¶ng, t×nh tr¹ng c­íi t¶o h«n ë ®©y vÉn cßn rÊt nhiÒu, tû suÊt sinh cao, nhiÒu gia ®×nh sinh con thø 3, thø 4. VÒ M«i tr­êng: M«i tr­êng n­íc vµ ®Êt cña huyÖn bÞ « nhiÔm nÆng. Nguån n­íc cña c¸c ao tï, ®­îc c¸c hé gia ®×nh thÇu kho¸n nu«i c¸, hä bãn ph©n cho c¸, nªn n­íc ®· bÈn l¹i cµng thªm bÈn. Nguån n­íc ngoµi ruéng cµng bÞ « nhiÔm nÆng do tËp qu¸n bãn ph©n ch­a ñ, do bãn thuèc trõ s©u, do dïng n­íc cña s«ng NhuÖ ®· bÞ « nhiÔm nÆng nÒ do chÊt th¶i tõ Hµ Néi ®æ vÒ. B¶ng 8: BiÓu ®å mèi quan hÖ d©n sè vµ l­îng r¸c th¶i sinh ho¹t Nguån: Niªn gi¸m thèng kª - chi côc thèng kª tØnh Hµ Nam Tãm l¹i: Víi tèc ®é gia t¨ng d©n sè nh­ hiÖn nay, cïng víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®ang diÔn ra hÕt søc s«i ®éng, qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ nhanh chãng ®ang ®Æt ra cho tØnh Hµ Nam nh÷ng vÊn ®Ó m«i tr­êng ®¸ng quan t©m. D©n sè t¨ng nhanh, qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ å ¹t dÉn ®Õn m«i tr­êng lao ®éng thay ®æi, sè lao ®éng d­ thõa t¨ng lªn. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi sù gia t¨ng nghÌo ®ãi mµ ng­êi nghÌo võa lµ n¹n nh©n, võa lµ t¸c nh©n cña sù ph¸ ho¹i m«i tr­êng. D©n sè t¨ng lªn, nhu cÇu l­¬ng thùc t¨ng theo vµ hiÖn nay m«i tr­êng ®Êt ë tØnh Hµ Nam ®¸ bÞ « nhiÔm vµ xÊu ®i nhiÒu do khai th¸c qóa møc vµ t×nh tr¹ng bãn ph©n ho¸ häc kh«ng ®óng kü thuËt, ng­êi d©n sö dông nhiÒu lo¹i thuèc trõ s©u, bÖnh mµ kh¶ n¨ng ph©n huû chËm. Bªn c¹nh ®ã mét vÊn ®Ò còng hªt søc nan gi¶i ®ã lµ t×nh tr¹ng gia t¨ng l­îng r¸c th¶i. Riªng ®èi víi thÞ x· Phñ Lý, hµng ngµy th¶i kho¶ng 50-70 tÊn r¸c th¶i, nh­ng chØ thu gom ®­îc kho¶ng 50 %, phÇn cßn l¹i tån ®äng trong c¸c khu d©n c­ lµm « nhiÔm nghiªm träng thÞ x·, t×nh tr¹ng « nhiÔm kh«ng khÝ vµ nguån n­íc mÆt do viÖc thu gom vµ xö lý chÊt th¶i sinh ho¹t ch­a ®¸p øng nhu cÇu so víi sù gia t¨ng d©n sè ®« thÞ. ViÖc chÊt l­îng m«i tr­êng ngµy mét suy gi¶m cã thÓ cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n. Tuy nhiªn nguån gèc s©u xa cña mäi vÊn ®Ò lµ do con ng­êi vµ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt , sinh ho¹t cña con ng­êi. §Ó cã thÓ h×nh dung râ h¬n mèi quan hÖ nµy, em xin ®­a ra m« h×nh dù b¸o nh­ sau. III. M« h×nh dù b¸o mèi quan hÖ d©n sè vµ m«i tr­êng. C¸c nhµ khoa häc trªn thÕ giíi ®· ph¶i bá ra rÊt nhiÒu c«ng søc trong vßng hai thËp kû qua ®Ó ®­a ra khung m« h×nh lý thuyÕt ®Ó gi¶i thÝch mèi quan hÖ gi÷a d©n sè vµ m«i tr­êng. Dùa trªn ý t­ëng cña hÖ thèng c¸c m« h×nh ®ã, ¸p dông ph­¬ng ph¸p luËn cña kinh tÕ l­îng ®Ó ®o l­êng ¶nh h­ëng cña sù gia t¨ng d©n sè víi cÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng víi gi¶ thuyÕt ®­a ra nh­ sau: + Sù gia t¨ng d©n sè ¶nh h­ëng ®Õn sù gia t¨ng l­îng r¸c th¶i sinh ho¹t trong khu vùc tØnh Hµ Nam. D©n sè t¨ng th× l­îng r¸c th¶i sinh ho¹t còng gia t¨ng. + C¸c yÕu tè kh¸c nh­ møc ®é giµu cã, c«ng nghÖ, tr×nh ®é d©n trÝ……. ®­îc gi¶ thuyÕt nh­ cã ¶nh h­ëng t­¬ng ®èi nhá ®Õn sù gia t¨ng l­îng r¸c th¶i sinh ho¹t. + M« h×nh chØ gi¶i thÝch ¶nh h­ëng t­¬ng ®èi cña viÖc gia t¨ng d©n sè ®Õn mét yÕu tè cña m«i tr­êng (R¸c th¶i sinh ho¹t). + Bá qua viÖc ph©n tÝch d©n sè theo tr¹ng th¸i ®éng vµ c¸c c¬ cÊu tuæi vµ giíi. + M« h×nh ®­îc x©y dùng cho giai ®o¹n tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 2001, ®©y lµ thêi kú cã biÕn ®éng lín vÒ d©n sè vµ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi còng diÔn ra hÕt søc s«i ®éng +Kho¶ng tin cËy 95%. M« h×nh håi quy tuyÕn tÝnh cã d¹ng nh­ sau: I=1+2P+Ui Ui: §¹i diÖn cho tÊt c¶ c¸c yÕu tè cã t¸c ®éng lªn nh­ng kh«ng cã mÆt trong m« h×nh (yÕu tè ngÉu nhiªn) I: ChØ tiªu « nhiÔm (L­îng r¸c th¶i sinh ho¹t) P: ChØ tiªu d©n sè 1: HÖ sè chÆn 2: HÖ sè gãc Sè liÖu thèng kª cña tØnh tõ n¨m 1990 ®Õn n¨m 2001 nh­ sau B¶ng 9: D©n sè trung b×nh ph©n theo giíi tÝnh thµnh thÞ vµ n«ng th«n Tæng sè ph©n theo giíi tÝnh Ph©n theo thµnh thÞ, n«ng th«n Nam N÷ Thµnh thÞ N«ng th«n 1990 717926 347455 369741 50200 661726 1991 727618 352354 375264 50800 676818 1992 730912 356970 373942 51608 679304 1993 746812 361754 385058 53033 693779 1994 749679 363276 386403 54952 694727 1995 752908 370671 381237 56646 696262 1996 763267 374819 381237 58434 704833 1997 770324 379508 390816 60904 709420 1998 776753 383872 392881 62604 724391 1999 788231 388209 399922 63840 724391 2000 800169 390961 409208 71766 728403 2001 819621 393172 415451 79206 740415 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª-Chi côc thèng kª tØnh Hµ Nam B¶ng 10: L­îng r¸c th¶i sinh ho¹t hµng n¨m N¨m Khèi l­îng r¸c th¶i sinh ho¹t (TÊn/N¨m) S¶n l­îng (tÊn/ngµy) 1990 64963 177.98 1991 66395 181.90 1992 67265 184.28 1993 68119 168.62 1994 68950 188.90 1995 69757 191.11 1996 70552 193.29 1997 71798 196.70 1998 73204 199.75 1999 73911 200.55 2000 74432 203.92 2001 75124 205.82 ¦ícl­îng m« h×nh b»ng ph­¬ng ph¸p OLS ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau: Ordinary least squares estimation Dependen variable is i 12 observation used for estimation 1990 to 2001 Regressor INPT P Coefficient -7479.9 0.10212 Standard error 4810.8 0.0063124 T-Ratio{Prob} -1.5548{.005] 16.1782[.000] R-squared R-Bar_squered Residual Sum of squares SD of Dependent Variable DW-statistic .96320 .95952 4332113 3271.3 1.4414 F-Statistic F(1,10) 261.7357[.000] S.E.of Regression 658.1879 Mean of Dependent Variable 70289.2 Maximum of Log-likelihood -93.8072 Dianostic Tests Test Statistics LM Version F Version A: Serial correlation *CHI- SQ(1)=38135[.537] F(1.9)=.29540[.600] B: Functional form *CHI-SQ (1)=4.2756[.039] F(1,9)=4.9816[.053] C: Normality*CHI-SQ(2)= .39844[.819] Not applicable D: Hetoroscedasticity* CHI-SQ (1) =2.2003[.138] F(1,10) =2.2453[.165] Tõ kÕt qu¶ håi quy ta tiÕn hµnh kiÓm ®Þnh sù phï hîp cña m« h×nh Ho: M« h×nh kh«ng phï hîp H0: R2=0 H1: M« h×nh phï hîp H1:R2# 0 Ho : 2= 0 H1 : 2# 0 P-Value cña Fqs T¹i dßng th«ng b¸o R2 = 0.005< =0.05 Nªn m« h×nh ®­a ra lµ hoµn toµn phï hîp. KiÓm ®Þnh sù ¶nh h­ëng cña d©n sè lªn biÕn phô thuéc lµ l­îng r¸c th¶i sinh ho¹t. Ho : 2 > 0 ( D©n sè t¨ng, th× l­îng r¸c th¶i sinh ho¹t còng t¨ng ) H1 : 2 < 0 ( D©n sè t¨ng, th× l­îng r¸c th¶i sinh ho¹t gi¶m) P-Value cña T-Ratio t¹i dßng th«ng b¸o cña 2 trong b¶ng Mfit lµ 0.000< =0.05 Nªn nhËn gi¶ thuyÕt H0 Tøc lµ khi d©n sè gia t¨ng l­îng r¸c th¶i trong khu vùc ®Þa bµn tØnh còng t¨ng theo. 2= 0.10212 NghÜa lµ khi d©n sè t¨ng lªn mét ®¬n vÞ th× møc ®é « nhiÔm sÏ gia t¨ng mét l­îng lµ 0.10212 ®¬n vÞ. M« h×nh biÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a d©n sè vµ m«i tr­êng, ë ®©y chØ lµ mét yÕu tè cña m«i tr­êng lµ l­îng r¸c th¶i sinh ho¹t hµng n¨m cña tØnh. M« h×nh ch­a ®Ò cËp ®Õn c¸c yÕu tè kh¸c t¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng nh­ c«ng nghÖ s¶n xuÊt, tr×nh ®é d©n trÝ, hay thu nhËp cña ng­êi d©n. vµ m« h×nh míi chØ dõng l¹i ë l­îng r¸c th¶i sinh ho¹t gia t¨ng. Trong khi ®ã gia t¨ng d©n sè cßn ¶nh h­ëng ®Õn rÊt nhiÒu yÕu tè cña m«i tr­êng nh­ diÖn tÝch ®Êt canh t¸c, l­îng n­íc th¶i sinh ho¹t, hay hµm l­îng « nhiÔm BOD, COD trong n­íc, l­îng kh«ng khÝ th¶i ra m«i tr­êng (l­îng c¸c bon). Tuy nhiªn kÕt qu¶ ­íc l­îng còng cho thÊy ®­îc phÇn nµo mèi quan hÖ mËt thiÕt gi÷a d©n sè vµ vÊn ®Ò m«i tr­êng. Cô thÓ d©n sè cã thÓ gi¶i thÝch ®Õn 96,32% sù biÕn ®éng cña møc ®é « nhiÔm (R2 = 0.96320 ) Tõ ®ã ta cã thÓ ®­a ra dù b¸o nh­ sau : Khi d©n sè cña tØnh t¨ng lªn tíi 1000000 ng­êi, møc ®é « nhiÔm sÏ giao ®éng trong kho¶ng 91679.73 < E( I/P=P0=1000000) < 97600.465 Møc ®é d©n sè ngµy cµng t¨ng th× søc Ðp ®èi víi m«i tr­êng cña tØnh còng ngµy cµng t¨ng. HiÖn nay tØnh Hµ Nam vÉn ®ang trªn con ®­êng ph¸t triÓn kinh tÕ, quy m« d©n sè ®ang ngµy mét t¨ng, nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng sÏ ngµy cµng trë nªn bøc xóc nhiÒu h¬n. MÆc dï gia t¨ng d©n sè gia t¨ng d©n sè kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n duy nhÊt ¶nh h­ëng tíi mèi quan hÖ d©n sè- m«i tr­êng, tuy vËy viÖc h¹n chÕ tèc ®é t¨ng d©n sè cã thÓ ®em l¹i mét sè kÕt qu¶ kh¶ quan, nh­ n©ng cao søc khoÎ ng­êi d©n vµ gi¶m bít søc Ðp vÒ m«i tr­êng, nh­ng nã kh«ng thÓ gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nh÷ng vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng. Do ®ã, chÝnh s¸ch d©n sè, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ hîp lý lµ yÕu tè hÕt søc quan träng nh»m tiÕn tíi sù hµi hoµ trong xu thÕ ph¸t triÓn nh»m h­íng tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. KÕt luËn D©n sè t¨ng, kinh tÕ ph¸t triÓn lµm t¨ng møc sèng, ®ång thêi lµm c¹n kiÖt nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, suy tho¸i m«i tr­êng, mÊt ®Êt ®ai, mÊt rõng, sa m¹c ho¸ lµ hËu qu¶ cña sù t¨ng tr­ëng d©n sè. ¤ nhiÔm m«i tr­êng lµ hÖ qu¶ cña sù t¨ng tr­ëng d©n sè. B¸o c¸o UNICEF chØ râ “Sù t¨ng tr­ëng d©n sè thÕ giíi lµm t¨ng thªm sù nghiªm träng cho kh¶ n¨ng b¶o vÖ cuéc sèng cña hµnh tinh chóng ta. ë bÊt cø ®©u, bÊt cø lóc nµo sù ph¸t triÓn d©n sè ®Òu kÐo theo yÕu tè suy gi¶m m«i tr­êng (M«i tr­êng tù nhiªn vµ m«i tr­êng x· héi) §ång thêi, ë ®©u cã ®Æc ®iÓm vÒ m«i tr­êng tù nhiªn th× cã biªu hiÖn Êy trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi. §©y lµ hai mÆt cña mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt. C¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña t×nh tr¹ng gia t¨ng d©n sè hiÖn nay ®­îc biÒu hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh : Søc Ðp lín ®Õn tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ m«i tr­êng tr¸i ®¸t do khai th¸c qu¸ møc c¸c nguån tµi nguyªn phôc vô cho c¸c nhu cÇu nhµ ë, s¶n xuÊt l­¬ng thùc, thùc phÈm, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. T¹o ra c¸c nguån th¶i tËp trung v­ît qu¸ kh¶ n¨ng tù ph©n huû cña m«i tr­êng tù nhiªn trong c¸c khu vùc ®« thÞ, khu vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp. Sù chªnh lÖch vÒ tèc ®é ph¸t triÓn d©n sè gi÷a c¸c quèc gia, gi÷a c¸c khu vùc, gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n t¹o ra sù di d©n ë mäi h×nh thøc. Sù gia t¨ng d©n sè ë c¸c thµnh phè lín lµm cho m«i tr­êng khu vùc ®« thÞ cã nguy c¬ bÞ suy tho¸i nghiªm träng. Nguån cung cÊp n­íc s¹ch, c©y xanh kh«ng ®¸p øng kÞp cho sù ph¸t triÓn cña d©n c­. ¤ nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ, n­íc t¨ng lªn. TÖ n¹n x· héi vµ vÊn ®Ò qu¶n lý x· héi trong ®« thÞ ngµy cµng khã kh¨n. Qua kh¶o s¸t thùc ®Þa vÒ c¸c yÕu tè thµnh phÇn m«i tr­êng cña tØnh Hµ Nam, ®· cho thÊy râ h¬n sù biÓu hiÖn cña mèi quan hÖ nµy. Møc ®é gia t¨ng d©n sè hµng n¨m cña tØnh ®· ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, gia t¨ng søc Ðp ®èi víi c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn m«i tr­êng cña tØnh. M«i tr­êng ®« thÞ, m«i tr­êng n«ng th«n ®· cã nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh tÕ nh»m ®¸p øng nhu cÇu cña sè l­îng d©n sè t¨ng lªn ngµy mét s«i ®éng. C¸c ho¹t ®éng nµy mét mÆt t¹o ra cña c¶i vËt chÊt, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n ,t¨ng phóc lîi x· héi, vµ t¨ng nguån thu cho c¸c ho¹t ®éng c¶i thiÖn vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. MÆt kh¸c, c¸c ho¹t ®éng nµy còng lµ nguyªn nh©n g©y ra c¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng nghiªm träng, c¸c m« h×nh s¶n xuÊt kh«ng bÒn v÷ng, ®· th¶i ra m«i tr­êng nh÷ng chÊt « nhiÔm ®éc h¹i lµm « nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ quanh c¸c khu vùc s¶n xuÊt, « nhiÔm c¸c hÖ thèng s«ng hå do c¸c chÊt th¶i ch­a qua xö lý bÞ ®æ th¶i trùc tiÕp xuèng s«ng, lµm x¸o trén m«i tr­êng sinh th¸i cña c¸c loµi ®éng thùc vËt c­ tró, vµ gi¸n tiÕp ¶nh h­ëng tíi ®êi sèng søc khoÎ cña nh©n d©n sèng quanh khu vùc cã c¸c hÖ thèng s«ng ch¶y qua. Gia t¨ng d©n sè còng ®Æt ra cho tØnh nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt nhanh chãng, ®ã lµ vÊn ®Ò n­íc s¹ch vÖ sinh m«i tr­êng n«ng th«n, vÊn ®Ò y tÕ ch¨m sãc søc khoÎ ng­êi d©n, t×nh tr¹ng di d©n ra c¸c ®« thÞ, t×nh tr¹ng khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn bõa b·i, vµ nhÊt lµ vÊn ®Ò æn ®Þnh d©n sè, gi÷ cho d©n sè ph¸t triÓn hµi hoµ trong giíi h¹n chÞu ®ùng cu¶ tù nhiªn nh»m h­íng sù ph¸t triÓn tíi sù bÒn v÷ng Gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ Cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i gi¶i quyÕt ®Ó b¶o vÖ m«i tr­êng sèng trªn tr¸i ®Êt, ng«i nhµ chung cña nh©n lo¹i ®èi víi mçi quèc gia, mçi vïng l·nh thæ, nh­ng cã mét vÊn ®Ò chung nhÊt cÇn ph¶i gi¶i quyÕt ë mäi n¬i lµ vÊn ®Ò gia t¨ng d©n sè D©n sè ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn vËt chÊt cã thÓ cã vµ gi÷ ®­îc m«i tr­êng bÒn v÷ng ®ã lµ vÊn ®Ò kÕ ho¹ch ho¸ d©n c­, gi÷ tû lÖ sinh thÝch hîp, ®Ó d©n sè kh«ng trë nªn qu¸ t¶i ®èi víi mçi vïng l·nh thæ, mçi quèc gia vµ toµn thÕ giíi. Ph¶i cã quy ho¹ch vïng d©n c­ cho phï hîp ®Ó khai th¸c thiªn nhiªn vµ gi¶m thiÓu viÖc g©y « nhiÔm m«i tr­êng vµ chÞu ¶nh h­ëng cña nguån g©y « nhiÔm. Kh«ng bè trÝ khu vùc d©n c­ qu¸ tËp trung gÇn c¸c nguån g©y « nhiÔm hay vïng dÔ bÞ thiªn tai ®e do¹. Ph¶i cã quy ho¹ch vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®ång thêi víi viÖc ®¶m b¶o m«i tr­êng bÒn v÷ng. Quy ho¹ch ph¶i thÓ hiÖn viÖc ®¶m b¶o cuéc sèng cho d©n c­, d©n sè, khai th¸c tµi nguyªn, s¶n xuÊt dÞch vô, an ninh quèc phßng......nh­ng ph¶i gi÷ cho m«i tr­êng kh«ng bÞ suy tho¸i, thËm chÝ cÇn n©ng cao chÊt l­îng m«i tr­êng so víi hiÖn nay v× nã ®· bÞ suy tho¸i qua thêi gian dµi kh«ng ®­îc quan t©m b¶o vÖ. Ph¶i ®æi míi c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt, dÞch vô, lo¹i bá dÇn t×nh tr¹ng s¶n xuÊt g©y « nhiÔm m«i tr­êng tiÕn tíi nÒn s¶n xuÊt s¹ch, t¹o s¶n phÈm s¹ch h¹n chÕ c¸c ho¸ chÊt kÝch thÝch, thuèc trõ s©u dÞch h¹i, ®Ó b¶o vÖ søc khoÎ con ng­êi. Ph¶i t¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p tuyªn truyÒn gi¸o dôc ®Ó mçi ng­êi d©n ®Òu hiÓu ®­îc kÕ ho¹ch d©n sè lµ b¶o vÖ lîi Ých cho chÝnh hä vµ c¶ céng ®ång v× cã nh­ vËy th× vÊn ®Ò m«i tr­êng bÒn v÷ng míi trë thµnh hiÖn thùc. §Çu t­ vµo nghiªn cøu vµ triÓn khai ®Ó lµm gi¶m xãi mßn ®Êt vµ tho¸i ho¸ ®Êt, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p canh t¸c trªn c¬ së v÷ng bÒn. Ph©n bæ thªm nguån vèn cho c«ng t¸c d©n sè- kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, gi¸o dôc tiÓu häc vµ trung häc, nhÊt lµ víi n÷ giíi Cung cÊp tµi chÝnh ®Ó b¶o vÖ thiªn nhiªn vµ tÝnh ®a d¹ng sinh häc. CÇn ®¶m b¶o c¸c yÕu tè vÒ d©n sè, m«i tr­êng, xo¸ bá ®ãi nghÌo cÇn ph¶i ®­îc lång ghÐp trong c¸c chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch vµ ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Thi hµnh c¸c chÝnh s¸ch nh»m gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ m«i sinh do t¨ng d©n sè kh«ng thÓ tr¸nh khái trong t­¬ng lai vµ nh÷ng biÕn ®éng trong sù tËp trung d©n sè. CÇn cã biÖn ph¸p xö lý vµ lµm s¹ch hÖ thèng s«ng hå trong tØnh, nhÊt lµ con s«ng NhuÖ, mét con s«ng cã vai trß quan träng trong viÖc phôc vô s¶n xuÊt t­íi tiªu cho n«ng nghiÖp hiÖn nay ®ang bÞ « nhiÔm nÆng nÒ. Cuèi th¸ng 11 ®Çu th¸ng 12 n¨m 2001 võa qua n­íc s«ng NhuÖ ®· bÞ sù cè : n­íc ®en cã mïi h«i thèi khã chÞu vµ c¸ t«m sèng trªn s«ng ®· bÞ « nhiÔm do ph¶i chÞu t¶i cña nguån n­íc th¶i ®« thÞ vµ c¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp n«ng nghiÖp trong khu vùc, ngoµi ra cßn bÞ ¶nh h­ëng cña tõ hÖ thèng s«ng T« LÞch cña Hµ Néi. Víi ®Æc thï lµ tØnh thuÇn n«ng, nÒn kinh tÕ cña tØnh Hµ Nam ®ang trªn con ®­êng ph¸t triÓn víi tèc ®é kh¸ nhanh, nªn vÊn ®Ò quan t©m ®Õn m«i tr­êng cÇn ®­îc quan t©m nhiÒu h¬n n÷a vµ cÇn ®­îc coi lµ nhiÖm vô quan träng bªn c¹nh c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. CÇn ®Çu t­ nhiÒu h¬n cho c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr­êng, c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, ®Ó x©y dùng tØnh thµnh mÉu h×nh chuÈn trong t­¬ng lai vÒ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Tµi liÖu tham kh¶o 1.PGS. TS. Vò Hiªn- TS. Vò §×nh HoÌ D©n sè vµ ph¸t triÓn Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia- Hµ Néi 1999 2.PGS. TS. NguyÔn §¾c Hy Ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong tÇm nh×n cña thêi ®¹i ViÖn Sinh th¸i vµ M«i tr­êng- Hµ Néi 2003 3. Kinh tÕ chÊt th¶i ®« thÞ ë ViÖt Nam ViÖn nghiªn cøu chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch khoa häc vµ c«ng nghÖ Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia- Hµ Néi 1999 4. Bµi gi¶ng Kinh tÕ m«i tr­êng Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n- Bé m«n Kinh tÕ vµ Qu¶n lý m«i tr­êng Hµ Néi 1998 4. Gi¸o tr×nh Qu¶n lý m«i tr­êng Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n- Khoa Kinh tÕ vµ Qu¶n lý m«i tr­êng Hµ Néi 03/2002 5. Tµi liÖu n©ng cao kiÕn thøc d©n sè- TËp 1 Uû ban d©n sè, gia ®×nh vµ trÎ em- Hµ Néi 2002 6. S¸ch D©n sè vµ ph¸t triÓn- TËp 1 ICPD 94 7.Hµnh tr×nh v× sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia- Hµ Néi 9/2002 8. TS. NguyÔn ThÞ ThiÒng Bµi viÕt: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ quan hÖ d©n sè vµ m«i tr­êng Bé m«n d©n sè- §¹i häc kinh tÕ quèc d©n. 9. B¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i tr­êng tØnh Hµ Nam Phñ lý 10/2002