Chuyên đề Nợ công Trung Quốc và những thách thức kinh tế

WWW.GAFIN.VN | CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT CUỐI TUẦN 1  1  Nợ công Trung Quốc và những thách thức kinh tế CHUYÊN ĐỀ CUỐI TUẦN NỢ CÔNG TRUNG QUỐC VÀ NHỮNG THÁCH THỨC KINH TẾ NỘI DUNG CHÍNH .......................................................................................................................................... 2  QUẢ BOM NỢ HẸN GIỜ NỢ CÔNG CỦA TRUNG Q UỐC .......................................................................... 3  NỢ CÔNG CỦA TRUNG QUỐC LÀ BAO NHIÊU? ....................................................................................... 6  TRUNG QUỐC VỚI TƯƠNG LAI BẤP BÊNH? ............................................................................................. 8  VẤN ĐỀ NỢ TRUNG QUỐC ĐANG BỊ THỔI PHỒNG ................................................................................ 10  TRUNG QUỐC CÓ NGUY CƠ RƠI VÀO KHỦNG HOẢNG NỢ NHƯ HY LẠP ......................................... 12  CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRUNG QUỐC CẦN VIỆN TRỢ TÀI CHÍNH ......................................... 12  NỢ CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRUNG QUỐC CAO HƠN KIỂM TOÁN 540 TỶ USD ...................... 13  CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRUNG QUỐC MẮC NỢ 1.650 TỶ USD ................................................... 13  TRUNG QUỐC THÂM HỤT TÀI CHÍNH 123 TỶ USD NĂM 2010 .............................................................. 13  70% NỢ NƯỚC NGOÀI CỦA TRUNG QUỐC LÀ NỢ NGẮN HẠN ............................................................. 14  WWW.GAFIN.VN | CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT CUỐI TUẦN 2  2  Nợ công Trung Quốc và những thách thức kinh tế NỘI DUNG CHÍNH  Quả bom hẹn giờ nợ công Trung Quốc Trung Quốc vượt qua khủng hoảng toàn cầu tốt hơn các nước khác, nhưng nợ khổng lồ của chính quyền địa phương có thể khiến tăng trưởng chững lại. (Diplomat)  Nợ công của Trung Quốc là bao nhiêu Những thống kê mới nhất từ Bắc Kinh cho thấy, nợ chính phủ của Trung Quốc vẫn ở mức thấp so với những nền kinh tế lớn khác. Tuy nhiên, nếu cộng cả nợ của các chính quyền địa phương và khu vực doanh nghiệp quốc doanh, thì nợ công của Trung Quốc lại không phải là một con số nhỏ. (Wall Street Journal)  Trung Quốc có nguy cơ rơi vào khủng hoảng nợ như Hy Lạp Tình hình nợ nần của Trung Quốc cũng nguy hiểm không kém Hy Lạp là mấy. (CNBC)  Chính quyền đỊa phương Trung Quốc cần viện trợ tài chính Trung Quốc cần đưa ra một khoản hỗ trợ cho các chính quyền địa phương khi các số liệu thống kê nợ tuần trước chỉ ra nhu cầu giải cứu. (Marketwatch)  Nợ chính quyền đỊa phương Trung Quốc cao hơn kiểm toán 540 tỷ USD Hãng xếp hạng tín dụng Moody's đưa ra kết luận sau khi so sánh con số ước tính của các kiểm toán viên Trung Quốc với số liệu của nhà quản lý. (Reuter)  Trung Quốc thâm hụt tài chính 123 tỷ USD năm 2010 Bộ trưởng Tài chính Trung Quốc Tạ Húc Nhân hôm qua cho biết, chi tiêu chính phủ trung ương Trung Quốc đã vượt quá doanh thu trong năm 2010, gây thâm hụt tài chính 800 tỷ nhân dân tệ (123,52 tỷ USD). (Chinadaily)  Vấn đề nợ Trung Quốc đang bị thổi phòng Trung Quốc đang có vấn đề về nợ? Những người hoài nghi về Trung Quốc đang chỉ ra câu chuyện về những vấn đề nợ tại Trung Quốc như bằng chứng của rắc rối đằng sau đó. (Economist)  Trung Quốc với tương lai bấp bênh Không tới một thập kỷ nữa, Trung Quốc có thể là nền kinh tế lớn nhất thế giới. Dù vậy, thành công của nền kinh tế vẫn bị đe dọa bởi cải cách và những thay đổi của nước này. (Economist) WWW.GAFIN.VN | CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT CUỐI TUẦN 3  3  Nợ công Trung Quốc và những thách thức kinh tế QUẢ BOM NỢ HẸN GIỜ NỢ CÔNG CỦA TRUNG QUỐC Sự phục hồi kinh tế đáng kinh ngạc của Trung Quốc sau khủng hoảng kinh tế toàn cầu 2008 - 2009 là nguồn gốc của đố kỵ và hoang mang cho phần còn lại của thế giới. Thay vì suy thoái, kinh tế Trung Quốc đã tăng trưởng tới 2 con số, và thực sự có dấu hiệu tăng trưởng quá nóng - tương phản rõ rệt với tình trạng trì tệ tại hầu hết các nước phương Tây. Làm thế nào mà người Trung Quốc làm được điều đó? Có thể biện minh cho "ngoại lệ Trung Quốc" rằng Bắc Kinh đã tìm ra một công thức bí mật cho thành công kinh tế, ngoài tầm hiểu biết của các nước phương Tây. Một phần của câu trả lời cho điều kỳ diệu này đã được chính phủ Trung Quốc đưa ra cuối tháng 6. Đó là Bắc Kinh đã xoay sở giữ nền kinh tế tăng trưởng trong suy thoái toàn cầu bằng cách cung cấp khoản vay ngân hàng lớn cho các chính quyền địa phương. Nguyên nhân chủ yếu của khủng hoảng kinh tế tàn phá Mỹ và Tây Âu là sự bùng nổ của "quả bom tín dụng" - cho vay và vay quá nhiều làm bùng lên bong bóng nhà đất và tiêu dùng không bền vững. Trung Quốc dường như đang bị chịu ảnh hưởng tương tự, với chỉ một thay đổi lớn duy nhất: hầu hết nợ phát sinh tại Trung Quốc đầu tư vào khu vực cơ sở hạ tầng, không phải tiêu dùng. Vì vậy, Trung Quốc trở thành ngoại lệ. Căn cứ vào các số liệu do Cơ quan Kiểm toán Quốc gia Trung Quốc (NAO) vào cuối tháng 6, các chính quyền địa phương đã có khoản nợ lên tới 10,7 nghìn tỷ nhân dân tệ (1.650 tỷ USD) - tương đương khoảng 27% GDP Trung Quốc năm 2010. Do các số liệu của NAO được dựa trên đại diện của 6.500 phương tiện giao thông do các chính quyền WWW.GAFIN.VN | CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT CUỐI TUẦN 4  4  Nợ công Trung Quốc và những thách thức kinh tế địa phương chi trả ( trên hơn 10.000 xe tương tự trên cả nước) nên con số nợ thực tế của các chính quyền địa phương lớn hơn nhiều. Ngân hàng Trung ương Trung Quốc gần đây ước tính rằng nợ của các chính quyền địa phương nước này tổng cộng là 14 nghìn tỷ nhân dân tệ ( hầu hết trong đó là nợ với các ngân hàng), cao hơn gần 30% so với số liệu của NAO. Một vài câu hỏi thú vị được đặt ra khi nợ của các chính quyền địa phương tại Trung Quốc được công bố. Đầu tiên và trước hết, con số đó đã chỉ ra rằng tình hình tài chính công tại Trung Quốc trong tình trạng tồi tệ hơn nhiều so với suy nghĩ trước đây. Trên giấy tờ, nợ của Trung Quốc chỉ dưới 20% GDP, biến Bắc Kinh thành một hình mẫu tài chính chuẩn mực so với các chính phủ tiêu xài hoang phí tại phương Tây. Tuy nhiên, nếu chúng ta xem xét các nghĩa vụ khác nhau của chính phủ - thường chỉ đơn thuần tính là nợ công, bức tranh của Trung Quốc không đẹp nữa. Nếu tính các khoản nợ chính quyền địa phương, chi phí tái cấp vốn cho các ngân hàng nhà nước, trái phiếu do các ngân hàng nhà nước phát hành, và trái phiếu đường sắt, tổng nợ của Trung Quốc vào khoảng 70 - 80% GDP, gần tương đương với mức nợ công tại Mỹ và Anh. Do hầu hết các khoản nợ của Trung Quốc phát sinh trong thập kỷ qua, Trung Quốc đang ở trong quỹ đạo không bền vững với tốc độ tích lũy nợ hiện nay, đặc biệt khi tăng trưởng chậm lại, điều được dự kiến diễn ra trong thập kỷ tới. Câu hỏi thứ hai được đặt ra là liệu các chính quyền địa phương có thể cung cấp các khoản nợ và hoàn trả các khoản vay hay không. Nếu họ đã tiến hành đầu tư cơ sở hạ tầng tạo ra các dòng thu nhập, nợ tăng lên không phải là vấn đề. Thật không may, đó không phải là trường hợp với hầu hết các dự án cơ sở hạ tầng được các chính quyền địa phương xây dựng. Thông thường, các dự án có đòn bẩy cao, các chính quyền địa phương đầu tư ít vốn và đi vay gần như toàn bộ chi phí. Điều này khiến hoạt động cho vay nợ trở thành gánh nặng lớn. Chỉ có 2 nguồn thu nhập để cung cấp các khoản vay như vậy. Một là bán đất do các chính quyền địa phương kiểm soát (đất được sử dụng làm vật thế chấp vay tiền tại các ngân hàng). Và nguồn khác là sử dụng dòng tiền được tạo ra bởi các dự án (các nhà máy điện, cầu cảng và phí cầu đường). Với tình trạng bất động sản bấp bênh, các chính quyền địa phương sẽ không tính tới việc bán đất để giải cứu cho họ. Khả năng sinh lời của các dự án cơ sở hạ tầng mới đầu tư thậm chí còn tệ hơn. Một nhà quản lý ngân hàng tiết lộ rằng chỉ 1/3 các dự án kể trên có thể hoàn trả đủ vốn đã vay. Điều này đồng nghĩa rằng các chính quyền địa phương sẽ không thể thu hồi lượng lớn tiền đầu tư vào cơ sở hạ tầng của mình - hay hoàn trả cho các ngân hàng. Vậy quả bom nổ chậm này sẽ mang tới những hậu quả kinh tế gì? Vì khoảng một nửa các khoản vay ngân hàng của chính quyền địa phương sẽ đáo hạn trong 2 năm tới, một cuộc khủng hoảng chi trả ngắn hạn dự kiến diễn ra. Các ngân hàng thuộc sở hữu nhà nước Trung Quốc sẽ phải gia hạn cho các khoản vay này, vờ như WWW.GAFIN.VN | CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT CUỐI TUẦN 5  5  Nợ công Trung Quốc và những thách thức kinh tế chúng vẫn đang thực hiện. Họ thậm chí có thể phải cho các chính quyền địa phương vay thêm tiền để trả lãi cho các khoản vay này. Những tác động ròng của các thủ thuật kế toán này sẽ giảm lợi nhuận của các ngân hàng Trung Quốc, được thừa nhận không gây ra lo ngại thực sự. Nhưng các thủ thuật kế toán đó có thể tạm thời trì hoãn việc không thể tránh khỏi. Những khoản nợ xấu cực lớn trong dài hạn của các chính quyền địa phương mà các ngân hàng nhà nước đang nắm giữ có thể không gây ra một cuộc khủng hoảng ngân hàng, nhưng mang tới những tác hại ghê gớm hơn. Bởi chính phủ Trung Quốc sở hữu hàng nghìn tỷ nhân dân tệ tài sản (đất, tài nguyên thiên nhiên, các tài sản nhà nước độc quyền, và 3.000 tỷ USD ngoại hối). Bắc Kinh có đủ nguồn lực để bảo lãnh cho các chính quyền địa phương khi các khoản vay đến kỳ phải hoàn trả. Nhưng không có gì là miễn phí. Hỗ trợ cho các chính quyền địa phương với nguồn tài chính đáng giá trong thập kỷ tới - thập kỷ Trung Quốc sẽ trải qua với sự kết thúc của nguồn lợi nhân khẩu học, tăng chi phí chăm sóc sức khỏe và lương hưu, tăng trưởng kinh tế chậm hơn - đồng nghĩa với việc Trung Quốc sẽ có ít vốn để đầu tư hơn. Với một nền kinh tế được dẫn dắt bởi đầu tư, điều này thậm chí khiến tăng trưởng chậm chạp hơn. Thật dễ dàng để đổ lỗi cho các quan chức chính quyền địa phương thiếu trách nhiệm và tham nhũng gây lãng phí nguồn vốn quý giá của quốc gia. Nhưng như thế sẽ không công bằng. Trong khi không có gì phải nghi ngờ rằng các quan chức địa phương vô đạo đức đã xem kế hoạch kích thích kinh tế của Bắc Kinh như một cơ hội hàng để đút tiền vào túi mình, cách xử lý của chính quyền địa phương hoàn toàn hợp lý: sẽ thật ngu ngốc nếu không nhảy lên con tàu với các khoản vay sẵn có trong 2 năm. Từ quan điểm của họ, hệ thống tài chính công của Trung Quốc hết sức bất công với các chính quyền địa phương. Bắc Kinh thu một lượng lớn các loại thuế (60% của tất cả các loại thuế), nhưng chi tiêu ít cho các dịch vụ xã hội, khoản mà các chính quyền địa phương buộc phải chi. Không giống như ở các nước phương Tây, chính quyền địa phương Trung Quốc không thể phát hành trái phiếu để vay tiền. Vì vậy, nếu họ muốn xây dựng cơ sở hạ tầng địa phương (khi Bắc Kinh không tài trợ), chỉ còn một cách duy nhất là vay vốn từ các ngân hàng. Với tất cả các mục đích, khoản vay ngân hàng của các chính quyền địa phương thực tế là tiền miễn phí - không cần phải hoàn trả lại. Bắc Kinh luôn luôn tới để giải cứu, điều các quan chức chính quyền địa phương hoàn toàn nhận thức được. WWW.GAFIN.VN | CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT CUỐI TUẦN 6  6  Nợ công Trung Quốc và những thách thức kinh tế NỢ CÔNG CỦA TRUNG QUỐC LÀ BAO NHIÊU? Nợ công của Trung Quốc không hề nhỏ. Những thống kê mới nhất từ Bắc Kinh cho thấy, nợ chính phủ của Trung Quốc vẫn ở mức thấp so với những nền kinh tế lớn khác. Tuy nhiên, nếu cộng cả nợ của các chính quyền địa phương và khu vực doanh nghiệp quốc doanh, thì nợ công của Trung Quốc lại không phải là một con số nhỏ, theo tờ Wall Street Journal. Tờ báo này dẫn một báo cáo được đưa ra trong kỳ họp thường niên của Quốc hội Trung Quốc cho biết, Chính phủ nước này mang số nợ trị giá 1,03 nghìn tỷ USD tính tới cuối năm 2010. Mức nợ này tương đương khoảng 17% GDP của Trung Quốc, thấp hơn nhiều so với tỷ lệ nợ của các nước như Mỹ, Nhật Bản và các nền kinh tế lớn của châu Âu. Bên cạnh đó, phần lớn nợ chính phủ của Trung Quốc là do các nhà đầu tư trong nước nắm giữ. Ngược lại, khoảng một nửa nợ của Chính phủ liên bang Mỹ là do Trung Quốc và các nhà đầu tư nước ngoài khác nắm giữ. Ngoài ra, Trung Quốc còn là chủ kho dự trữ ngoại hối lớn nhất thế giới, lên tới 2,85 nghìn tỷ USD. Tuy nhiên, con số thống kê chính thức về nợ chính phủ của Trung Quốc không bao gồm nợ của một số lượng lớn các doanh nghiệp và ngân hàng quốc doanh, chính quyền địa phương, thậm chí là các cơ quan trung ương không trực thuộc Bộ Tài chính… Trong số đó, phải kể tới nợ của những tổ chức cho vay chính sách của khu vực nhà nước như Ngân hàng Phát triển Trung Quốc và các WWW.GAFIN.VN | CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT CUỐI TUẦN 7  7  Nợ công Trung Quốc và những thách thức kinh tế công ty quản lý tài sản nắm giữ các khoản nợ xấu của các ngân hàng thương mại quốc doanh. Những khoản vay nợ để xây đường sắt cao tốc của Trung Quốc thậm chí cũng không nằm trong thống kê chính thức về nợ chính phủ của nước này, mặc dù đây là nợ của Bộ Đường sắt. Cuối tuần trước, Bộ trưởng Bộ Đường sắt Trung Quốc tuyên bố, các công ty thuộc bộ này nợ hơn 270 tỷ USD. Trong trường hợp những doanh nghiệp này không trả nổi nợ, thì chính Bộ Tài chính Trung Quốc phải đứng mũi chịu sào. Theo Wall Street Journal, nếu cộng tất cả các số nợ của các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp nhà nước nói trên trên lại với nợ chính phủ chính thức của Trung Quốc, thì tổng nghĩa vụ nợ của Bắc Kinh lên tới 3,55 nghìn tỷ USD, tương đương 59% GDP. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, những con số này còn chưa tính hết những khoản nợ xấu phát sinh trong thời kỳ bùng nổ tín dụng suốt 2 năm qua ở Trung Quốc. Bởi vậy, nếu tính cả những khoản này, thì tổng nghĩa vụ nợ của Chính phủ Trung Quốc có thể lên tới 75-77% GDP. Tại một cuộc họp báo mới đây, Bộ trưởng Bộ Tài chính Trung Quốc Tạ Húc Nhân không trực tiếp trả lời một câu hỏi về việc liệu nợ của các cơ quan thuộc Chính phủ nước này có được coi là một phần trong tổng nợ công chính thức. Việc so sánh trực tiếp nợ chính phủ của Mỹ và Trung Quốc là rất khó, vì Chính phủ Trung Quốc nắm một vai trò lớn hơn rất nhiều so với Chính phủ Mỹ trong nền kinh tế. Tổng nợ của Chính phủ liên bang Mỹ hiện vào khoảng 13,53 nghìn tỷ USD, tương đương 93% GDP, cao hơn nhiều so với mức 17% mà Bắc Kinh đưa ra. Nếu không tính nợ của các cơ quan trực thuộc chính phủ Mỹ như Cơ quan An sinh xã hội, thì nợ chính phủ Mỹ tương đương 62,2% GDP, mức cao nhất trong một nửa thế kỷ qua. Về phương diện pháp lý, Chính phủ liên bang Mỹ không chịu trách nhiệm về các khoản nợ của các chính quyền bang, mặc dù người ta vẫn tin rằng, Washington sẽ giải cứu các bang trong trường hợp cần thiết. Trong khi đó, nếu một chính quyền địa phương nào đó ở Trung Quốc mất khả năng trả nợ, thì Chính phủ Trung Quốc hoặc sẽ ra tay cứu trợ trực tiếp hoặc chấp nhận thua lỗ trong hệ thống ngân hàng quốc doanh. Giới phân tích không cho là Trung Quốc đang tiến gần tới một cuộc khủng hoảng nợ, bởi lẽ nguồn thu từ thuế của Chính phủ nước này đang tăng mạnh, Bắc Kinh sở hữu nhiều tài sản lớn, và phần lớn nợ của Trung Quốc là nợ phát hành bằng đồng nội tệ với mức lãi suất thấp. Mức lợi suất trái phiếu chính phủ Trung Quốc kỳ hạn 10 năm hiện chỉ vào khoảng 3,94%. Tuy nhiên, theo một số chuyên gia, gánh nặng nợ nần có thể giới hạn khả năng của Trung Quốc trong việc sử dụng chính sách tiền tệ để chống lạm phát. “Mỗi lần tăng lãi suất sẽ đều gia tăng gánh nặng nợ nần lên các chính quyền địa phương. Đó là lý do vì sao, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc phải cân nhắc kỹ trong vấn đề này”, ông Trương Minh, một nhà nghiên cứu cao cấp thuộc Học viện Khoa học xã hội Trung Quốc, nhận định. Trong tháng 1 vừa qua, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Trung Quốc tăng 4,9% so với cùng kỳ năm trước. Từ tháng 10 năm ngoái tới nay, nước này đã tăng lãi suất cơ bản 3 lần để chống lạm phát. WWW.GAFIN.VN | CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT CUỐI TUẦN 8  8  Nợ công Trung Quốc và những thách thức kinh tế TRUNG QUỐC VỚI TƯƠNG LAI BẤP BÊNH Không tới một thập kỷ nữa, Trung Quốc có thể là nền kinh tế lớn nhất thế giới. Dù vậy, thành công của nền kinh tế vẫn bị đe dọa bởi cải cách và những thay đổi của nước này. Dưới triều đại nhà Thanh, những năm 1700, Trung Quốc đã trải qua thời đại vàng của mình. Nhà vua được nể trọng và người nước ngoài vẫn chưa ngấp nghé ở cửa ngõ. Bây giờ, một số người dân Trung Quốc nói rằng, nhờ có Đảng Cộng sản và sức mạnh kinh tế của nó, mà một giai đoạn cực thịnh khác của Trung Quốc đang đến. Năm ngoái, Trung Quốc đã trở thành nhà sản xuất lớn nhất thế giới, thay thế vị trí mà nước Mỹ đã nắm giữ hơn 1 thế kỷ. Trong chưa tới một thập kỷ, Trung Quốc có thể trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới. Thế giới lại một lần nữa kinh ngạc. Sự phục hồi nhanh chóng của Trung Quốc sau khủng hoảng tài chính toàn cầu, và tình trạng bất ổn kéo dài của phương Tây tác động sâu sắc tới tâm lý người dân Trung Quốc. Các nhà ngoại giao nước này ngẩng cao đầu kiêu ngạo trước những người đồng nhiệm phương Tây. Đối với một số nhà quan sát phương Tây, cán cân quyền lực toàn cầu đang dịch chuyển vững chắc về phía có lợi cho Trung Quốc. Hiện nay, Trung Quốc được coi là lo ngại chính với nhiều quyền lực lớn trên thế giới như Nhật, Đức và Mỹ. Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc tháng 10 năm ngoái đưa ra số liệu cho thấy Trung Quốc xếp hạng 17 trong danh sách các quốc gia cạnh tranh nhất thế giới. Năm 1990, Trung Quốc mới chỉ xếp thứ 73. Mục tiêu của Trung Quốc là vươn tới top 5 vào năm 2020 và đến năm 2050 thì xếp thứ 2 thế giới sau Mỹ. Mặc dù vậy, các lãnh đạo Trung Quốc cảnh giác hơn nhân viên của họ hay ngành công nghiệp xuất bản do chính phủ kiểm soát. Họ tránh thuật ngữ "Mô hình Trung Quốc" và không công khai tự hào về một thời đại cực thịnh, dù cơ quan truyền thông đã nhắc tới điều này. Thực vậy, chúng dường như đáng lo ngại hơn bất kỳ lúc nào trong thập kỷ. Họ tăng mạnh chi tiêu an ninh nội địa, ngân sách năm nay cho hoạt động WWW.GAFIN.VN | CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT CUỐI TUẦN  9  9  Nợ công Trung Quốc và những thách thức kinh tế này đã vượt qua ngân sách quốc phòng lần đầu tiên. Các cuộc cánh mạng tại Ả Rập khiến giới chức lo ngại. Ngoài ra, cuối năm tới, có thể là tháng 10, Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ 18 sẽ diễn ra. Tại cuộc họp này dự kiến sẽ diễn ra sự thay đổi lãnh đạo cấp cao nhất của Trung Quốc trong thập kỷ. Thế hệ lãnh đạo trẻ hơn sẽ lên nắm quyền. Thay đổi lãnh đạo ở cấp độ cao nhất luôn khiến quan chức lo lắng. Các lãnh đạo mới sẽ không dễ dàng giải quyết vấn đề với nền kinh tế đang tăng trưởng với mức trung bình hơn 10%/năm kể từ năm 2002, bất chấp tác động của khủng hoảng tài chính toàn cầu. Lợi thế nhân khẩu học của Trung Quốc với nguồn cung lao động dồi dào từ nông thôn đang bắt đầu suy yếu. Trong một vài năm tới, dân số trong độ tuổi lao động sẽ đạt đỉnh. Nếu không có những thay đổi chính sách lớn thì sẽ khó để duy trì tốc độ đô thị hóa nhanh chóng đang là động lực chính của tăng trưởng. Hướng tới những năm 2020, nhiều chuyên gia kinh tế lo ngại về việc Trung Quốc rơi vào bẫy thu nhập trung bình: mất khả năng cạnh tranh trong các ngành công nghiệp sử dụng nhiều lao động nhưng thất bại trong việc tìm nguồn tăng trưởng mới từ đổi mới. Sẽ vô cùng khó khăn để cân bằng lại nền kinh tế Trung Quốc đang tăng trưởng bởi tiêu thụ chứ không phải xuất khẩu và đầu tư. Thập kỷ qua chứng kiến sự vươn lên mạnh mẽ của các doanh nghiệp Nhà nước Trung Quốc với tầm ảnh hưởng chính trị và kinh tế cực kỳ lớn và vẫn tiếp tục tăng trưởng. Các ngân hàng hầu hết vẫn nằm trong tay chính phủ. Các khoản vay hoang phí cho những bộ phận khác trong nền kinh tế để ngăn bùng nổ sau khủng hoảng tài chính sẽ làm sống lại vấn đề nợ xấu mà Trung Quốc đã trải qua những năm trước đây. Trung Quốc có thể sẽ gây thất vọng cho những người tin rằng việc hướng tới toàn cầu hóa sẽ mang tới sự tự do nhiều hơn tại nước này trong vài năm tới. Nhiều điều có thể xảy ra trong 25 năm, những thay đổi sắp tới của Trung Quốc sẽ khó để mang tới lạc quan. . Những số liệu chính về kinh tế Trung Quốc: GDP 2010: 5,9 nghìn tỷ USD GDP/người 2010: 4.400USSD Tăng trưởng bình quân 1992-2010 : 10.3% Chi tiêu chính phủ/GDP 2010: 22.7% Tỷ giá 14/6/2011:  1yuan = 0,15USD  WWW.GAFIN.VN | CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT CUỐI TUẦN  10  10  Nợ công Trung Quốc và những thách thức kinh tế VẤN ĐỀ NỢ TRUNG QUỐC ĐANG BỊ THỔI PHỒNG Trung Quốc đang có vấn đề về nợ? Những người hoài nghi về Trung Quốc đang chỉ ra câu chuyện về những vấn đề nợ tại Trung Quốc như bằng chứng của rắc rối đằng sau đó. Những nỗ lực xây đường sắt cao tốc của Trung Quốc là một ví dụ khi mang tới một núi nợ quá lớn, trong mọi khả năng khó có thể chi trả chỉ bằng doanh thu từ đường sắt. Báo cáo kiểm toán cũng chỉ ra rằng nợ của các chính quyền địa phương tăng lên tới gần 30% GDP. Financial Times dẫn lời chuyên gia kinh tế của Đại học Northwestern tại Mỹ cho rằng, nếu xem xét kỹ hơn những nghĩa vụ của chính phủ Trung Quốc thay vì nợ trên sổ sách thì con số nợ sẽ vượt quá 150 %GDP của Trung Quốc năm 2010. Hiện nay, nợ của Mỹ so với GDP là 93%, trong khi tỷ lệ này tại Nhật Bản đã vượt quá 225% GDP. Theo New York Times, một số nhà phân tích cho rằng suy thoái kinh tế có thể phơi bày các khoản nợ khổng lồ ản trong hệ thống ngân hàng. Rất nhiều vấn đề gắn liền với gói kích thích kinh tế 586 tỷ USD mà Bắc Kinh công bố cuối năm 2008 và một làn sóng lớn các khoản vay được chính phủ hỗ trợ trong giai đoạn 2009 - 2010. Tiền đã được đổ vào nhằm giảm tác động của khủng hoảng tài chính toàn cầu tới kinh tế Trung Quốc. Nhiều chuyên gia thận trọng hơn về kinh tế Trung Quốc. Một số đã hạ dự báo tăng trưởng và xếp hạng của các ngân hàng Trung QUốc do lo ngại về làn sóng nợ xấu liên quan tới các chính quyền địa phương. Charlene Chu, chuyên gia phân tích của Fitch cho rằng, tăng trưởng của Trung Quốc gần đây dựa quá nhiều vào tín dụng lỏng lẻo và rằng dòng tiền dễ dàng đang thổi bùng lên lạm phát và bong bóng tài sản. Vậy liệu có vấn đề ở đây không? Câu trả lời là có và không. Trung Quốc không gặp vấn đề nợ như tại Hy Lạp. Tính chung tất cả các nghĩa vụ thì cũng không có khả năng kích hoạt khủng hoảng, hay thậm chí suy thoái trong ngắn hạn. Biểu đồ trên cho thấy lý do tại sao vấn đề nợ hiện nay không quá đáng sợ. Khoản nợ hiện nay của Trung Quốc không cao hơn so với WWW.GAFIN.VN | CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT CUỐI TUẦN  11  11  Nợ công Trung Quốc và những thách thức kinh tế trước đây khi nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng cực kỳ mạnh mẽ. Tuy nhiên, thật sự có vấn đề khi các chính quyền địa phương vay quá nhiều sau những nỗ lực để giúp nền kinh tế vượt qua khủng hoảng toàn cầu. Mặc dù mức tăng này đã được bù đắp bằng việc giảm các hối phếu cơ cấu lại ngân hàng và quốc gia. Nợ của Trung Quốc cũng ít rắc rối hơn so với gánh nặng nợ công tại các nước giàu, bởi tốc độ tăng trưởng của nước này rất cao. Tỷ lệ nợ trên GDP ở 80% là vấn đề nghiêm trọng nếu tăng trưởng GDP trong ngắn hạn dự báo dưới 3% (như ở Mỹ) và gần 1% (như ở Nhật Bản). Nguy cơ ít hơn nhiều khi tăng trưởng trong ngắn hạn dự báo tới 9% như Trung Quốc hiện giờ. Thậm chí nếu tỷ lệ tăng trưởng của Trung Quốc trong khoảng 5-7%, gánh nặng nợ cũng sẽ nhanh chóng giảm nếu các khoản cho vay mới được kiểm soát. Trung Quốc cũng không cần phải lo sợ chủ nợ nước ngoài. Người nước ngoài khó tiếp cận được nợ Trung Quốc do hệ thống tài chính nội địa của nước này chịu sự kiểm soát mạnh mẽ của chính phủ. Điều đó không tốt ở nhiều khía cạnh, nhưng lại giúp dễ dàng giảm nợ, đặc biệt khi lạm phát cao. Sự kết hợp giữa hệ thống tài chính kiểm soát và lạm phát cao cho phép Trung Quốc vay tiền từ những người tiết kiệm trong nước với lãi suất thực âm. Và sau đó, dĩ nhiên, Trung Quốc có tới hơn 3.000 tỷ USD dự trữ. Vì vậy dù bằng cách nào, việc thanh toán nợ chắc chắn không gây nhiều khó khăn cho kinh tế Trung Quốc. Tuy vậy không có nghĩa là các khoản nợ không phải là vấn đề. Khủng hoảng nợ trong ngắn hạn tại Trung Quốc sẽ khó xảy ra. Nhưng các chính sách kinh tế mà Trung Quốc thực hiện nhằm giảm nợ trong ngắn hạn có thể đe dọa tới tăng trưởng trong 5 đến 10 năm tới. Các ngân hàng lớn thiếu sự độc lập cần thiết, hệ thống tài chính quản lý chặt chẽ, và những tác động ngược của chính sách gây lo ngại nhiều hơn rằng Trung Quốc đang đối mặt với sự suy giảm tốc độ tăng trưởng không tránh khỏi. Nước này sẽ gặp khó khăn trong việc hướng tới động lực tăng trưởng khác. Nền kinh tế Trung Quốc có nhiều lợi thế để tăng trưởng dễ dàng trước mắt. Vẫn còn tới 600 triệu người Trung Quốc sống ở khu vực nông thôn, và công nghiệp hóa sâu trong đất liền kém phát triển hơn dọc bờ biển. Nhưng quan trọng nhất, nền kinh tế cần phải chuyển sang mô hình mới, cạnh tranh hơn, và bớt tập trung hơn để tăng trưởng. Vẫn chưa rõ liệu chính phủ Trung Quốc có thể chấp nhận vai trò nhỏ hơn trong nền kinh tế để tăng trưởng. . WWW.GAFIN.VN | CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT CUỐI TUẦN  12  12  Nợ công Trung Quốc và những thách thức kinh tế TRUNG QUỐC CÓ NGUY CƠ RƠI VÀO KHỦNG HOẢNG NỢ NHƯ HY LẠP Giữa lúc thị trường tài chính toàn cầu tập trung chú ý vào khủng hoảng nợ công Hy Lạp, một chiến lược gia ngân hàng cho rằng, tình hình nợ nần của Trung Quốc cũng nguy hiểm không kém quốc gia châu Âu này là mấy. Trả lời phỏng vấn CNBC, nhà phân tích Jim Antos thuộc Công ty Mizuho Securities Asia cho rằng, tính trên thang điểm từ 1 đến 10 về mức độ nguy hiểm của nợ nần, thì Trung Quốc đang ở cấp độ 8. Trong khoảng thời gian từ tháng 12/2007 - 5/2011, lượng vốn tín dụng cấp mới của các ngân hàng Trung Quốc tăng gấp đôi. Chuyên gia Antos xem đây là “một ví dụ tiêu biểu về bong bóng tín dụng”. Mặc dù trong hai năm qua, tốc độ tăng trưởng tín dụng của Trung Quốc đã giảm một nửa, còn 15%, lượng vốn được cấp trong suốt khoảng thời gian này vẫn gây lo ngại. Số vốn tín dụng tính trên đầu người của Trung Quốc trong năm 2010 là 6.500 USD, so với GDP đầu người là 4.400 USD. “Những khoản vay cấp ồ ạt trong hai năm qua sẽ đáo hạn trong 2-3 năm tới, và sẽ là đáng ngạc nhiên nếu không xảy ra một cú sốc tín dụng nào”, ông Antos phát biểu. Chuyên gia này cũng cảnh báo, tỷ lệ nợ xấu hiện ở mức 1% tổng dư nợ của các ngân hàng Trung Quốc sẽ tăng trong thời gian tới. Ông Antos tin là tỷ lệ nợ xấu trong các ngân hàng Trung Quốc sẽ tăng gấp đôi trong 3 năm tới. Mặc dù tin là tỷ lệ vốn nòng cốt của các nhà băng Trung Quốc không kém nhiều so với tiêu chuẩn quốc tế theo sự điều chỉnh mới đây, các ngân hàng ở Trung Quốc đại lục không có đủ vốn để ngăn chặn rủi ro mà bảng cân đối kế toán của họ đem lại. CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRUNG QUỐC CẦN VIỆN TRỢ TÀI CHÍNH Trung Quốc cần đưa ra một khoản hỗ trợ cho các chính quyền địa phương khi các số liệu thống kê nợ tuần trước chỉ ra nhu cầu giải cứu. Chuyên gia kinh tế của Credit Suisse, Dong Tao cho biết các số liệu về nợ của chính quyền địa phương Trung Quốc thể hiện đúng như những gì mà ông đã nhận xét trong 2 năm qua về vấn đề nợ xấu của Trung Quốc. Ông Tao tin rằng ngân hàng Trung ương Trung Quốc cuối cùng sẽ phải tách nợ của các chính quyền địa phương ra khỏi bảng cân đối kế toán và tái cơ cấu vốn cho các ngân hàng. Hôm 27/6, Văn phòng Kiểm toán Trung Quốc cho biết, nợ của các chính quyền địa phương nước này lên tới 10.700 tỷ nhân dân tệ (1.650 tỷ USD), tương đương khoảng 27% GDP Trung Quốc năm 2007. Theo ông Tao, chính phủ Trung Quốc sẽ không đưa ra khoản cứu trợ trong ít nhất 18 tháng tới, khi có ít dấu hiệu cho thấy khủng hoảng sắp tới. Dù ông cho biết các bài báo gần đây đưa tin rằng chính phủ đang tiến hành các bước sơ bộ để giải cứu. Tháng trước, Reuters đưa tin rằng Bắc Kinh đang xem xét khoản cứu trợ có thể lên tới 2.000 - 3.000 nghìn nhân dân tệ cho các chính quyền địa phương mắc nợ nhằm tránh việc vỡ nợ hàng loạt có thể khiến nền kinh tế suy sụp. WWW.GAFIN.VN | CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT CUỐI TUẦN  13  13  Nợ công Trung Quốc và những thách thức kinh tế NỢ CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRUNG QUỐC CAO HƠN KIỂM TOÁN 540 TỶ USD Hãng xếp hạng tín dụng Moody's đưa ra kết luận sau khi so sánh con số ước tính của các kiểm toán viên Trung Quốc với số liệu của nhà quản lý. Moody's hôm nay cho biết, nợ của các chính quyền địa phương Trung Quốc có thể nhiều hơn 3.500 tỷ nhân dân tệ (540 tỷ USD) so với con số mà các kiểm toán viên đưa ra, đẩy các ngân hàng vào tình trạng thua lỗ lớn hơn, đe dọa xếp hạng tín dụng của họ. Về đánh giá của các kiểm toán viên nhà nước Trung Quốc rằng nợ của các chính quyền địa phương là 10.700 tỷ nhân dân tệ, Moody's phát hiện rằng còn có nhiều khoản vay sai khác về số liệu sau kiểm toán được nhiều cơ quan khác nhau của Trung Quốc đưa ra. Theo đó, tỷ lệ nợ xấu với các ngân hàng Trung Quốc có thể lên tới 8-12%, so với 5-8% mức cơ sở và 10-18% trong trường hợp căng thẳng. Moody's cho biết, nếu Trung Quốc không thực hiện một kế hoạch tổng thể rõ ràng để giải quyết sạch đống nợ của chính quyền địa phương, triển vọng tín dụng của các ngân hàng Trung Quốc có thể chuyển sang tiêu cực. Hãng xếp hạng tín dụng phát hiện thêm 3.500 tỷ nhân dân tệ sau khi so sánh ước tính của kiểm toán nhà nước Trung Quốc với các nhà điều hành ngân hàng. CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TRUNG QUỐC MẮC NỢ 1.650 TỶ USD Báo cáo kiểm toán cho thấy, chỉ tính riêng các chính quyền địa phương, nợ công Trung Quốc đã lên tới 1.650 tỷ USD đến cuối năm 2010. Theo báo cáo này, các chính quyền địa phương Trung Quốc mắc nợ tới 10.700 tỷ Nhân dân tệ (1.650 tỷ USD) tính đến cuối năm 2010. Một nửa trong số đó phát sinh từ việc sử dụng các công cụ tài chính. Bộ Tài chính nước này cho biết, nợ Chính phủ tính đến cuối năm 2010 là 1.030 tỷ USD. Con số này tương đương với 17% GDP của Trung Quốc, thấp hơn so với Mỹ, Nhật Bản, và các nước lớn ở châu Âu. TRUNG QUỐC THÂM HỤT TÀI CHÍNH 123 TỶ USD NĂM 2010 Doanh thu tài chính Trung Quốc lên gần 4.260 tỷ nhân dân tệ năm ngoái. Tổng chi tài chính của chính quyền trung ương đạt gần 5.060 tỷ nhân dân tệ. Bộ trưởng Tài chính Trung Quốc Tạ Húc Nhân hôm qua cho biết, chi tiêu chính phủ trung ương Trung Quốc đã vượt quá doanh thu trong năm 2010, gây thâm hụt tài chính 800 tỷ nhân dân tệ (123,52 tỷ USD). Các số liệu được công bố trong báo cáo tình hình tài chính năm ngoái tại phiên họp lần thứ 21 của Ủy ban thường vụ Quốc hội Trung Quốc. Doanh thu tài chính của chính phủ Trung Quốc lên gần 4.260 tỷ nhân dân tệ năm ngoái. Tổng chi tài chính của chính quyền trung ương đạt gần 5.060 tỷ nhân dân tệ. Tổng chi phí tài chính trung ương bao gồm khoảng 1.600 tỷ nhân dân tệ chi tiêu chính phủ trung ương và hơn 3.230 tỷ nhân dân tệ các khoản giảm thuế và thanh toán chuyển giao cho chính quyền địa phương. WWW.GAFIN.VN | CHUYÊN ĐỀ ĐẶC BIỆT CUỐI TUẦN  14  14  Nợ công Trung Quốc và những thách thức kinh tế Nợ nước ngoài của chính phủ Trung Quốc lên tới 6.750 tỷ nhân dân tệ tính tới cuối năm ngoái, nằm trong giới hạn ngân sách 7.120 tỷ nhân dân tệ thường niên. 70% NỢ NƯỚC NGOÀI CỦA TRUNG QUỐC LÀ NỢ NGẮN HẠN Cơ quan quản lý giao dịch ngoại hối Trung Quốc (SAFE) cho biết, tính tới cuối tháng 3 nợ nước ngoài của Trung Quốc lên tới 585,97 tỷ USD. Số tiền này không bao gồm các khoản nợ nước ngoài của Đặc khu hành chính Hồng Kông, Đặc khu Macao và Đài Loan. Trong tổng số nợ nước ngoài, các khoản nợ nước ngoài có đảm bảo chiếm 366,87 tỷ USD và số dư tín dụng thương mại chiếm 219,1 tỷ USD. Các khoản nợ nước ngoài dài và trung hạn chiếm 29,75% tổng số nợ, trong khi các khoản nợ ngắn hạn chiếm 70,25%. Các khoản vay thương mại quốc tế đạt 299,02 tỷ USD, chiếm 80% các khoản nợ nước ngoài có đảm bảo. Số dư các khoản vay chính phủ nước ngoài và các khoản vay do các tổ chức tài chính quốc tế đảm bảo chiếm 67,85 tỷ USD, tương đương 18,49% tổng số. Tính theo cơ cấu tiền tệ, nợ bằng USD chiếm 68,3% các khoản nợ nước ngoài có đảm bảo, giảm 2,11 điểm % so với cuối năm ngoái. Các khoản nợ bằng yên Nhật chiếm 7,68%, giảm 0,88 điểm %. Nợ bằng đồng euro giảm 0,41 điểm %, chiếm 4%. Chuyên đề tổng hợp cuối tuần do Gafin.vn thực hiện  Đăng ký nhận chuyên đề và bản tin tại địa chỉ website  WWW.GAFIN.VN