Chuyên dề ô tô 1 và ô tô 2

Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -1- Kh¸i qu¸t Kh¸i qu¸t chung 1. Kh¸i qu¸t chung C¸c lo¹i lèp ®­îc l¾p vµo xe cïng víi c¸c vµnh xe. C¸c xe ch¹y b»ng lèp h¬i ®­îc b¬m kh«ng khÝ cã ¸p suÊt. Lèp lµ bé phËn duy nhÊt cña xe tiÕp xóc trùc tiÕp víi mÆt ®­êng. NÕu ¸p suÊt kh«ng khÝ trong lèp kh«ng chÝnh x¸c cã thÓ g©y ra ®é mßn bÊt th­êng vµ gi¶m tÝnh n¨ng dÉn ®éng. Lèp thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng sau ®©y: · Lèp ®ì toµn bé träng l­îng cña xe. · Lèp trùc tiÕp tiÕp xóc víi mÆt ®­êng vµ do ®ã truyÒn lùc dÉn ®éng vµ lùc phanh vµo ®­êng, do ®ã chi phèi viÖc chuyÓn b¸nh, t¨ng tèc, gi¶m tèc, ®ç xe vµ quay vßng. · Lèp lµm gi¶m chÊn ®éng do c¸c mÊp m« ë mÆt ®­êng g©y ra. (1/1) Kh¸i qu¸t CÊu t¹o 2. CÊu t¹o (1) C¸c lèp Lèp cã c¸c lo¹i lèp cã s¨m vµ lèp kh«ng cã s¨m. Ngoµi ra, cßn cã lo¹i lèp bè trßn vµ lèp bè chÐo, c¶ hai lo¹i cïng cã c¸c bé phËn sau ®©y: Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -2- (2) Cì lèp Cì, tÝnh n¨ng vµ cÊu t¹o cña lèp ®­îc chØ râ ë mÆt bªn cña lèp. S¬ ®å ë bªn tr¸i cho biÕt tªn vµ c¸c th«ng sè kh¸c nhau cña lèp. (3) C¸c vµnh b¸nh xe C¸c cì cña vµnh b¸nh xe ®­îc chØ râ trªn mÐp vµnh xe ChiÒu réng cña vµnh H×nh d¹ng gê cña vµnh §é lÖch §­êng kÝnh vµnh T©m vµnh b¸nh xe P.C.D. (§­êng kÝnh vßng l¨n) MÆt l¾p moay¬ (1/1) Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -3- C¸c kiÓu hoa lèp C¸c kiÓu hoa lèp 1. C¸c kiÓu hoa lèp Hoa lèp ®­îc ®óc theo nhiÒu kiÓu võa ®Ó dÔ tho¸t n­íc võa ®Ó øng phã víi c¸c yÕu tè phô thuéc c¸c ®iÒu kiÖn cña mÆt ®­êng vµ lo¹i xe ®ang sö dông. (1) KiÓu g©n däc KiÓu g©n däc gåm mét sè r·nh h×nh ch÷ chi ch¹y däc theo chu vi cña lèp. KiÓu nµy thÝch hîp nhÊt khi xe ch¹y trªn mÆt ®­êng l¸t ë tèc ®é cao, vµ ®­îc dïng ë nhiÒu lo¹i «t«, tõ xe du lÞch ®Õn xe buýt vµ xe t¶i. · KiÓu g©n däc nµy gi¶m thiÓu søc c¶n l¨n cña lèp · Søc c¶n tr­ît ngang lín h¬n cã lîi cho kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn xe. · Gi¶m tiÕng ån cña lèp. · Lùc kÐo cã phÇn kÐm c¸c lèp kiÓu vÊu (2) KiÓu vÊu C¸c r·nh ë kiÓu vÊu gÇn nh­ vu«ng gãc víi vßng ngoµi cña lèp. Th­êng ®­îc sö dông ë lèp cña c¸c m¸y x©y dùng vµ xe t¶i, kiÓu hoa lèp nµy thÝch hîp víi viÖc ch¹y trªn ®­êng kh«ng l¸t. · KiÓu vÊu t¹o ra lùc kÐo tèt. · Søc c¶n l¨n cña lèp h¬i cao. · Søc c¶n tr­ît ngang thÊp h¬n. · Hoa lèp ë khu vùc vÊu cã thÓ bÞ mßn kh«ng ®Òu. · TiÕng ån cña lèp lín h¬n. (3) KiÓu g©n däc-vµ-vÊu kÕt hîp KiÓu nµy kÕt hîp g©n däc kÕt hîp vµ vÊu ®Ó t¹o ra tÝnh n¨ng ch¹y æn ®Þnh ë c¶ ®­êng l¸t vµ ®­êng kh«ng l¸t. · KiÓu g©n däc theo ®­êng t©m cña lèp lµm cho xe æn ®Þnh do gi¶m ®­îc ®é tr­ît ngang cña lèp, cßn kiÓu vÊu ë hai bªn ®­êng t©m lèp th× n©ng cao tÝnh n¨ng dÉn ®éng vµ phanh. · PhÇn cã vÊu cña kiÓu nµy dÔ bÞ mßn kh«ng ®Òu h¬n. (4) KiÓu khèi Trong kiÓu nµy, hoa lèp ®­îc chia thµnh c¸c khèi ®éc lËp. Sö dông ë hÇu hÕt c¸c lèp ch¹y trªn ®­êng cã tuyÕt vµ c¸c lèp kh«ng cã vÊu, hiÖn nay kiÓu hoa lèp khèi ®­îc sö dông ë c¸c lèp cã sîi bè trßn cho c¶ xe du lÞch. · KiÓu khèi t¹o ra tÝnh n¨ng dÉn ®éng vµ phanh cao h¬n. · KiÓu khèi lµm gi¶m tr­ît dµi vµ tr­ît quay trªn c¸c ®­êng cã bïn vµ tuyÕt phñ. · C¸c lèp lo¹i nµy th­êng mßn nhanh h¬n lèp kiÓu g©n däc vµ vÊu. · Søc c¶n l¨n lín h¬n mét chót. · KiÓu hoa lèp nµy dÔ bÞ mßn bÊt th­êng, ®Æc biÖt khi ch¹y trªn c¸c bÒ mÆt cøng. (1/2) Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -4- Gîi ý: C¸c lèp kiÓu mét chiÒu §©y lµ c¸c lo¹i lèp cã kiÓu hoa lèp ®­îc ®Þnh h­íng vÒ chiÒu quay. C¸c r·nh ngang ë hoa lèp ®­îc chØ ®Þnh chiÒu quay ®Ó t¨ng tÝnh n¨ng trªn ®­êng ­ít, lµm cho nã tho¸t n­íc dÔ h¬n. TÝnh n¨ng cña c¸c lo¹i lèp nµy sÏ bÞ kÐm ®i nÕu l¾p sai chiÒu. (1/1) 2. TiÕng ån hoa lèp TiÕng ån hoa lèp lµ tiÕng ån nghe râ nhÊt cña lèp khi xe ®ang ch¹y. C¸c r·nh hoa lèp tiÕp xóc víi mÆt ®­êng cã kh«ng khÝ bÞ cuèn vµo vµ bÞ nÐn gi÷a c¸c r·nh vµ mÆt ®­êng. Khi c¸c hoa lèp rêi khái mÆt ®­êng, kh«ng khÝ bÞ nÐn bËt ra khái c¸c r·nh g©y ra tiÕng ån. TiÕng ån hoa lèp t¨ng lªn, nÕu hoa lèp cã d¹ng dÔ cuèn nhiÒu kh«ng khÝ vµo c¸c r·nh h¬n. Ch¼ng h¹n nh­ kiÓu hoa lèp d¹ng khèi hoÆc vÊu cã thÓ ph¸t sinh nhiÒu tiÕng ån h¬n kiÓu g©n däc. TÇn suÊt cña tiÕng ån sÏ t¨ng lªn khi tèc ®é cña xe t¨ng lªn. V× tiÕng ån hoa lèp phô thuéc vµo kiÓu hoa lèp, ta cã thÓ thiÕt kÕ ®Ó gi¶m thiÓu tiÕng ån nµy. VÝ dô: dùa trªn sù lÆp ®i lÆp l¹i vÊu vµ g©n däc, ta cã thÓ cã nhiÒu ph­¬ng ¸n thiÕt kÕ kh«n khÐo kh¸c nhau. (2/2) Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -5- C¸c lo¹i lèp Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i lèp. Ng­êi ta th­êng ph©n lo¹i lèp theo mÆt ®­êng mµ lèp ®­îc sö dông vµ chØ râ c¸c chøc n¨ng vµ ®Æc tÝnh cña tõng lo¹i lèp. 1. Lèp ®i tuyÕt Lèp dïng cho ®­êng phñ tuyÕt ®­îc thiÕt kÕ ®Ó duy tr× tÝnh c¬ ®éng trªn ®­êng bïn lÇy vµ phñ tuyÕt. §iÒu nµy ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch t¹o ra nhiÒu khèi ë hoa lèp h¬n, vµ lµm cho nh÷ng khèi nµy s©u h¬n vµ c¸ch nhau xa h¬n. KÕt hîp víi kiÓu hoa lèp cã vÊu ®Ó truyÒn lùc dÉn ®éng h÷u hiÖu, vµ kiÓu g©n ®Ó gi¶m sù tr­ît ngang. · Ýt tr­ît ngang vµ cã lùc kÐo lín h¬n, vµ l¸i æn ®Þnh h¬n trong khi phanh. · DÔ l¸i h¬n khi quay vßng vµ chuyÓn lµn ®­êng · Tho¸t ra khái c¸c vÕt lón b¸nh xe dÔ dµng h¬n. · Søc c¶n l¨n nhá h¬n. · Ýt rung ®éng vµ Ýt tiÕng ån. V× hoa lèp cña lèp ch¹y trªn ®­êng phñ tuyÕt kh«ng cøng v÷ng b»ng hoa lèp cña lèp b×nh th­êng nªn mÆt kh¸c, nã cã Ýt kh¶ n¨ng lµm cho xe ch¹y æn ®Þnh ë tèc ®é cao trªn mÆt ®­êng kh«, ®Æc biÖt lµ khi xe quay vßng. 2. Lèp cã ®Çu ®inh Lèp dïng cho ®­êng cã tuyÕt dïng tèt trªn c¸c ®­êng phñ tuyÕt nh­ng kh¶ n¨ng b¸m trªn ®­êng ®ãng b¨ng kÐm. Ng­êi ta ®· nghÜ ra lo¹i lèp cã ®Çu ®inh ®Ó t¹o ra kh¶ n¨ng ch¹y æn ®Þnh h¬n. Nã cã c¸c ®Æc ®iÓm cña hoa lèp sö dông trªn ®­êng phñ tuyÕt kÕt hîp víi c¸c ®Çu ®inh b»ng kim lo¹i ®Ó lèp c¾n vµo bÒ mÆt b¨ng ®Ó truyÒn lùc dÉn ®éng vµ phanh cña xe. Tuy nhiªn, nÕu chØ trang bÞ cho xe c¸c lèp cã mÊu vÉn ch­a ®¶m b¶o ch¹y xe hoµn toµn an toµn trªn ®­êng cã tuyÕt phñ vµ ®ãng b¨ng. Ng­êi l¸i xe cßn ph¶i ®iÒu khiÓn xe hÕt søc cÈn thËn. Ngoµi ra, ph¶i tr¸nh sö dông lèp cã ®Çu ®inh trªn c¸c mÆt ®­êng kh«ng cã tuyÕt vµ b¨ng, v× viÖc nµy kh«ng chØ lµm t¨ng tèc ®é mßn cña ®Çu ®inh mµ cßn cã thÓ lµm háng mÆt ®­êng vµ lµm kh«ng khÝ bÞ « nhiÔn v× bôi bª t«ng va nhùa atphan. V× nh÷ng lý do nµy, ë mét cè n­íc hoÆc ®Þa ph­¬ng ng­êi ta h¹n chÕ hoÆc cÊm sö dông c¸c lèp cã ®Çu ®inh. Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -6- 3. Lèp kh«ng cã mÊu b¸m Trong qu¸ khø, ng­êi ta ®· sö dông lèp cã ®Çu ®inh chñ yÕu trªn b¨ng vµ tuyÕt. Nh­ng hiÖn nay lèp cã ®Çu ®inh ®· bÞ h¹n chÕ hoÆc cÊm ë nhiÒu n­íc, ng­êi ta ®· ph¸t triÓn c¸c lèp kh«ng cã mÊu ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho xe ch¹y trªn ®­êng cã b¨ng mµ kh«ng sö dông c¸c ®Çu ®inh. C¸c lèp kh«ng cã mÊu sö dông mét lo¹i hoa lèp cao su ®Æc biÖt, ®Ó ngoµi c¸c tÝnh n¨ng cña lèp dïng trªn ®­êng cã tuyÕt, cßn tr¸nh lµm mÊt tÝnh dÔ ®iÒu khiÓn ë nhiÖt ®é cùc kú thÊp. §iÒu nµy lµm cho lèp cã thÓ b¶o ®¶m sù tiÕp xóc ®Çy ®ñ víi mÆt ®­êng, thËm chÝ khi ®­êng bÞ phñ tuyÕt hoÆc b¨ng. Ngoµi ra, do viÖc t¹o ra nhiÒu vÕt xÎ nhá ë bÒ mÆt hoa lèp, hoÆc b»ng c¸ biÖn ph¸p kh¸c, lèp cã thÓ ®µo vµ nh¶ b¨ng vµ tuyÕt lµm cho nã cã thÓ nhËn ®­îc ®ñ lùc dÉn ®éng vµ phanh. Tuy nhiªn, cã nh÷ng tr­êng hîp lèp kh«ng cã mÊu kh«ng thÓ ph¸t huy ®­îc ®Çy ®ñ tÝnh n¨ng cña nã trong c¸c ®iÒu kiÖn nµo ®ã cña ®­êng x¸. Do ®ã ®iÒu quan träng lµ ph¶i l¸i xe thËn träng trªn ®­êng cã b¨ng vµ dïng c¸c xÝch líp ngoµi cuèn khi cÇn thiÕt. 4. Lèp dïng cho mäi thêi tiÕt (lèp bèn mïa) Lèp dïng cho mäi thêi tiÕt lµ lo¹i lèp b×nh th­êng ®· ®­îc c¶i tiÕn ®Ó n©ng cao tÝnh n¨ng dÉn ®éng trªn c¸c mÆt ®­êng cã c¸t hoÆc phñ tuyÕt. §ã lµ lèp dïng cho nhiÒu môc ®Ých, cã thÓ sö dông quanh n¨m v× nã cã c¸c ®Æc tÝnh cña c¶ hai lo¹i lèp b×nh th­êng vµ lèp ch¹y trªn tuyÕt. BiÓu ®å bªn tr¸i thÓ hiÖn tÝnh n¨ng cña lèp dïng cho mäi thêi tiÕt so víi lo¹i lèp th«ng th­êng (biÓu hiÖn b»ng vßng trßn trong biÓu ®å). C¸c gi¸ trÞ n»m ngoµi vßng trßn nµy t­¬ng øng víi hiÖu suÊt cao h¬n. Lèp dïng cho mäi thêi tiÕt cã líp bè trßn vµ ®ai thÐp vµ kiÓu hoa lèp khèi cã r·nh c¾t dµy ®Æc ®Ó lµm t¨ng lùc kÐo vµ chèng tr­ît ngang. C¸c r·nh hoa lèp cña lèp dïng cho mäi thêi tiÕt n«ng h¬n r·nh cña lèp ch¹y trªn tuyÕt nh­ng s©u h¬n r·nh cña lèp b×nh th­êng. NghÜa lµ chóng cã thÓ lµm cho xe ch¹y æn ®Þnh b»ng c¸ch ®µo s©u vµo tuyÕt ®Ó b¸m ch¾c vµo ®­êng. Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -7- 5. C¸c lo¹i lèp ch¹y trªn c¸t C¸c lo¹i lèp nµy ®­îc thiÕt kÕ ®Ó cã thÓ ch¹y trªn ®­êng trong c¸c vïng ®Êt mÒm vµ ®Êt c¸t. Hoa lèp cña c¸c lèp nµy réng vµ thuéc kiÓu hoa lèp cã g©n víi c¸c r·nh n«ng ®Ó tr¸nh lµm vì líp trªn cïng cña c¸t hoÆc ®Êt. ¸p suÊt b¬m cña c¸c lèp nµy thÊp h¬n khi ch¹y trªn ® Þa h×nh c¸t ®Ó t¨ng tèi ®a diÖn tÝch bÒ mÆt tiÕp xóc víi mÆt ®­êng. Do ®ã, líp sîi bè cña c¸c lèp nµy cã cÊu tróc ®Ó cã thÓ chÞu ®­îc c¸c t¶i träng nÆng, thËm chÝ ë ¸p suÊt b¬m thÊp. §é ®ång ®Òu cña lèp §é ®ång ®Òu cña lèp §é ®ång ®Òu cña lèp lµ sù ®ång ®Òu vÒ träng l­îng, kÝch th­íc vµ ®é cøng v÷ng. Tuy nhiªn, v× sù ®ång ®Òu vÒ träng l­îng th­êng ®­îc gäi lµ “sù c©n b»ng cña b¸nh xe”, vµ sù ®ång ®Òu vÒ kÝch th­íc (hoÆc nãi kh¸c ®i, sù thiÕu ®ång ®Òu) th­êng ®­îc gäi lµ “®é ®¶o”, nªn ®é ®ång ®Òu th­êng chØ ®Ó nãi “®é ®ång ®Òu vÒ s­ cøng v÷ng”. Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -8- 1. C©n b»ng b¸nh xe CÇn ph¶i c©n b»ng c¸c côm b¸nh xe mét c¸ch chÝnh x¸c ®Ó lo¹i bá c¸c rung ®éng vµ thao t¸c nµy ®­îc gäi lµ c©n b»ng b¸nh xe. ViÖc c©n b»ng b¸nh xe liªn quan ®Õn viÖc c©n b»ng träng l­îng cña c¶ côm b¸nh xe, tøc lµ vµnh xe cã l¾p lèp. VIÖc c©n b»ng b¸nh xe ®­îc chia thµnh “c©n b»ng tÜnh” (c©n b»ng khi côm b¸nh xe ®øng yªn) vµ “c©n b»ng ®éng” (c©n b»ng khi b¸nh xe quay) Gîi ý: Cã c¸c bé c©n b»ng ë ngoµi xe, chØ c©n b»ng riªng c¸c lèp, vµ c¸c bé c©n b»ng ngay trªn xe ®Ó c©n b»ng lèp l¾p cïng c¸c bé phËn quay, nh­ r«to phanh ®Üa vµ c¸c moay¬ b¸nh xe. 2. §é ®¶o §é ®¶o ®­îc x¸c ®Þnh lµ sù thay ®æi biÓu kiÕn vÒ kÝch th­íc cña lèp trong khi quay. Ng­êi ta ®o ®é ®¶o b»ng c¸ch tú mét ®Çu ®ång hå ®o vµo bÒ mÆt cña lèp, cho lèp quay vµ quan s¸t c¸c dao ®éng cña kim chØ trªn ®ång hå. Cã hai lo¹i ®é ®¶o: ®é ®¶o theo chiÒu h­íng kÝnh cña lèp (®é ®¶o h­íng kÝnh), vµ ®é ®¶o theo h­íng trôc (®é ®¶o ngang) Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -9- 3. §é ®ång ®Òu Lèp chÞu c¸c dao ®éng khã ph©n biÖt trong qu¸ tr×nh biÕn d¹ng khi quay. C¸c dao ®éng nµy g©y ra sù biÕn thiªn theo chu kú cho lùc mµ nã chÞu t¸c ®éng tõ mÆt ®­êng. Lùc nµy cã thÓ chia lµm ba thµnh phÇn: · BiÕn thiªn lùc h­íng kÝnh (RFV) Dao ®éng trong lùc th¼ng ®øng h­íng vÒ phÝa t©m cña lèp (song song víi b¸n kÝnh cña lèp) · BiÕn thiªn lùc ngang (LFV) Dao ®éng trong lùc n»m ngang song song víi trôc t©m cña lèp · BiÕn thiªn lùc kÐo (TFV) Dao ®éng trong lùc n»m ngang song song víi chiÒu chuyÓn ®éng cña lèp. Gîi ý khi söa ch÷a: · §é rung C¸c vÊn ®Ò rung cña lèp ®­îc chi thµnh ®é rung cña th©n xe, rung ®éng cña hÖ thèng l¸i, vµ ®é l¾c hÖ thèng l¸i. §é rung th©n xe ®­îc ®Þnh nghÜa ®é rung theo chiÒu th¼ng ®øng hoÆc n»m ngang cña th©n xe vµ tay l¸i, cïng víi sù rung ®éng cña c¸c ghÕ ngåi. §é l¾c vµ rung hÖ l¸i ®­îc ®Þnh nghÜa lµ sù rung ®éng ë tay l¸i theo chiÒu quay cña nã. (1/1) Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -10- §é mßn cña lèp §é mßn cña lèp 1. §¹i c­¬ng §é mßn cña lèp lµ sù tæn thÊt hoÆc h­ háng cña hoa lèp vµ c¸c bÒ mÆt cao su kh¸c do lùc ma s¸t ph¸t sinh khi lèp quay tr­ît trªn ®­êng. §é hao mßn thay ®æi theo ¸p suÊt b¬m lèp, t¶i träng, tèc ®é cña xe, viªc phanh vµ c¸c ®iÒu kiÖn cña mÆt ®­êng, nhiÖt ®é vµ c¸c yÕu tè kh¸c. (1) ¸p suÊt lèp ¸p suÊt b¬m kh«ng ®ñ sÏ lµm t¨ng tèc ®é mßn v× lµm cho hoa lèp ph¶i uèn cong qu¸ møc khi nã tiÕp xóc víi ®­êng. Gîi ý khi söa ch÷a: · Xe ch¹y kh«ng ªm: ¸p suÊt b¬m cµng cao cã nghÜa lµ ®é cøng cña lèp cµng lín. Tuy nhiªn, nÕu ¸p suÊt nµy qu¸ cao th× lèp sÏ kh«ng hÊp thu ®­îc c¸c chÊn ®éng tõ mÆt ®­êng dÉn ®Õn tr¹ng th¸i xe ch¹y kh«ng ªm. Mçi kiÓu xe cã mét ¸p suÊt lèp tiªu chuÈn, thÝch hîp nhÊt víi t¶i träng vµ øng dông ®· ®Þnh. ViÖc l¾p c¸c lèp cøng h¬n sÏ lµm cho xe ch¹y kh«ng ªm. · Tay l¸i nÆng: ¸p suÊt b¬m qu¸ thÊp lµm cho bÒ mÆt tiÕp xóc cña hoa lèp réng h¬n, lµm t¨ng søc c¶n gi÷a lèp vµ mÆt ®­êng vµ v× vËy lµm cho viÖc l¸i bÞ chËm h¬n. · Xe bÞ kÐo lÖch sang mét bªn trong khi ch¹y b×nh th­êng: NÕu ¸p suÊt b¬m cña c¸c lèp bªn ph¶i vµ bªn tr¸i kh¸c nhau, søc c¶n l¨n cña c¸c lèp sÏ kh¸c nhau vµ xe sÏ cã xu h­íng t¹t sang bªn ph¶i hoÆc bªn tr¸i. Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -11- §é mßn cña lèp HiÖn t­îng sãng ®øng & l­ít næi (l­ít v¸n) 1. HiÖn t­îng sãng ®øng Khi xe ®ang ch¹y, lèp liªn tôc uèn cong khi mét ®o¹n míi cña hoa lèp tiÕp xóc víi mÆt ®­êng. Sau ®ã, khi ®o¹n nµy rêi khái mÆt ®­êng, ¸p suÊt cña kh«ng khÝ bªn trong lèp vµ ®é ®µn håi cña lèp cè phôc håi hoa lèp vµ cèt v¶i bè vÒ tr¹ng th¸i ban ®Çu cña chóng. Tuy nhiªn khi xe ch¹y ë tèc ®é cao h¬n, lèp quay qu¸ nhanh, kh«ng ®ñ thêi gian ®Ó phôc håi. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc lÆp ®i lÆp l¹i liªn tôc trong c¸c kho¶ng thêi gian ng¾n, lµm t¨ng c¸c dao ®éng trong hoa lèp. C¸c dao ®éng nµy ®­îc coi nh­ c¸c sãng ®øng liªn tôc lan truyÒn xung quanh lèp. PhÇn lín n¨ng l­îng bÞ h·m trong sãng ®øng biÕn thµnh nhiÖt ®é cña lèp. Trong mét sè tr­êng hîp nµo ®ã, nhiÖt l­îng nµy tÝch tô l¹i, thËm chÝ cã thÓ ph¸ háng lèp trong kho¶ng vµi phót, do hoa lèp bÞ t¸ch ra khái líp bè (næ lèp). 2. HiÖn t­îng l­ít næi Khi xe quay tr­ît trªn ®­êng phñ n­íc, nÕu tèc ®é cña xe qu¸ cao lµm cho hoa lèp kh«ng cã ®ñ thêi gian ®Ó ®Èy n­íc khái mÆt ®­êng kiÕn n­íc vÉn b¸m ch¾c lèp xe. Lý do cña hiÖn t­îng nµy lµ khi tèc ®é cña xe t¨ng lªn, søc c¶n cña n­íc còng t¨ng t­¬ng øng, buéc c¸c lèp “næi” trªn mÆt n­íc. Ng­êi ta gäi hiÖn t­îng nµy lµ hiÖn t­îng l­ít næi hoÆc l­ít v¸n. Chó ý: · Kh«ng ®­îc dïng lèp cã hoa lèp ®· mßn. Khi lèp mßn, hoa lèp sÏ ë tr¹ng th¸i mµ c¸c r·nh cña nã kh«ng thÓ x¶ n­íc gi÷a lèp vµ ®­êng ®ñ nhanh ®Ó tr¸nh hiÖn t­îng l­ít næi. · T¨ng ¸p suÊt b¬m. NÕu ¸p suÊt b¬m cña lèp cao h¬n sÏ chèng l¹i ¸p suÊt cña n­íc ®ang t¸c ®éng d­íi hoa lèp vµ do ®ã lµm cho hiÖn t­îng l­ít næi chËm x¶y ra. (1/1) Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -12- (2) T¶i träng T¶i träng cao sÏ lµm t¨ng tèc ®é mßn cña lèp còng gièng nh­ khi gi¶m ¸p suÊt b¬m. Lèp còng mßn nhanh h¬n trong lóc xe quay vßng khi chë nÆng v× lùc ly t©m lín h¬n khi quay vßng t¸c ®éng vµo xe sÏ lµm ph¸t sinh lùc ma s¸t lín h¬n gi÷a lèp vµ mÆt ®­êng. (3) Tèc ®é cña xe C¸c lùc dÉn ®éng vµ phanh, lùc ly t©m lóc quay vßng t¸c ®éng vµo lèp t¨ng theo tû lÖ b×nh ph­¬ng cña tèc ®é xe. Do ®ã, viÖc t¨ng tèc ®é xe sÏ lµm t¨ng c¸c lùc nµy lªn gÊp béi, vµ t¨ng lùc ma s¸t gi÷a hoa lèp vµ mÆt ®­êng; vµ do ®ã lµm t¨ng tèc ®é mßn cña lèp. Ngoµi c¸c yÕu tè nµy, ®iÒu kiÖn cña ®­êng còng cã ¶nh h­ëng m¹nh ®Õn ®é mßn cña lèp: râ rµng lµ ®­êng th« nh¸m lµm cho lèp mßn nhanh h¬n ®­êng nh½n. (2/5) 2. §é mßn cña lèp vµ qu·ng ®­êng phanh §é mßn cña lèp kh«ng ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn qu·ng ®­êng phanh trªn mÆt ®­êng kh«. Tuy nhiªn, trªn mÆt ®­êng ­ít qu·ng ®­êng phanh sÏ dµi h¬n ®¸ng kÓ. TÝnh n¨ng phanh bÞ kÐm ®i v× hoa lèp ®· mßn ®Õn giíi h¹n nã kh«ng thÓ x¶ n­íc gi÷a hoa lèp vµ mÆt ®­êng, dÉn ®Õn hiÖn t­îng l­ít næi. 3. ChuÈn b¸o mßn cña hoa lèp C¸c chuÈn b¸o mßn cña hoa lèp lµ c¸c ®Çu nh« bè trÝ ë r·nh lèp cao h¬n phÇn cßn l¹i cña bÒ mÆt hoa lèp 1,6 mm ®Õn 1,8 mm vµ ®­îc ®óc vµo hoa lèp ë 6 ®iÓm däc theo chu vi cña lèp. Khi hoa lèp mßn theo thêi gian, ®é s©u cña c¸c ®Çu nµy gi¶m ®i cho ®Õn khi chóng trë nªn ngang b»ng víi bÒ mÆt cña hoa lèp. C¸c chuÈn b¸o ®é mßn hoa lèp cña lèp chØ râ giíi h¹n mßn cho phÐp cña lèp, cho thÊy khi nµo lµ lóc ph¶i thay lèp. (3/5) Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -13- 4. Mßn kh«ng b×nh th­êng (1) Mßn ë hai vai hoÆc phÇn gi÷a lèp NÕu ¸p suÊt lèp qu¸ thÊp, c¸c vai mßn nhanh h¬n phÇn gi÷a. Sù qu¸ t¶i còng g©y ra hËu qu¶ nh­ vËy. NÕu ¸p suÊt lèp qu¸ cao, phÇn gi÷a mßn nhanh h¬n c¸c vai. (2) Mßn phÝa trong hoÆc phÝa ngoµi Mßn do quay vßng ®­îc thÓ hiÖn ë h×nh bªn tr¸i lµ do quay vßng ë tèc ®é qu¸ møc. Sù biÕn d¹ng hoÆc ®é r¬ qu¸ møc cña c¸c bé phËn cña hÖ thèng treo ¶nh h­ëng ®Õn ®é chØnh cña b¸nh tr­íc lµm cho lèp mßn kh«ng b×nh th­êng. NÕu mét bªn hoa lèp cña lèp mßn nhanh h¬n bªn kia, nguyªn nh©n chÝnh cã thÓ lµ ®é quÆp cña b¸nh xe kh«ng chÝnh x¸c. Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -14- (3) Mßn do ®é chôm hoÆc ®é cho·i cña b¸nh tr­íc (mßn h×nh l«ng chim) Nguyªn nh©n chÝnh cña hiÖn t­îng mßn h×nh l«ng chim ë hoa lèp cña lèp lµ do viÖc ®iÒu chØnh sai ®é chôm. §é chôm qu¸ møc buéc c¸c lèp tr­ît ra ngoµi vµ kÐo bÒ mÆt tiÕp xóc cña hoa lèp vµo trong trªn mÆt ®­êng, g©y ra mßn do ®é chôm. BÒ mÆt cã h×nh râ rÖt gièng l«ng chim nh­ thÓ hiÖn trong h×nh minh ho¹- cã thÓ x¸c ®Þnh b»ng c¸ch cho mét ngãn tay vuèt qua hoa lèp tõ trong ra ngoµi lèp. MÆt kh¸c, ®é do·ng qu¸ møc còng g©y ra mßn do ®é do·ng nh­ thÓ hiÖn trong h×nh minh ho¹. (4) Mßn mòi-gãt Mßn mòi-gãt lµ mßn mét phÇn, th­êng xuÊt hiÖn ë c¸c lèp cã kiÓu hoa lèp vÊu vµ khèi. C¸c lèp cã kiÓu hoa lèp d¹ng g©n khi mßn t¹o thµnh c¸c d¹ng gièng nh­ h×nh sãng. Mßn mòi gãt th­êng dÔ x¶y ra h¬n khi b¸nh xe quay vµ kh«ng chÞu lùc dÉn ®éng hoÆc phanh. Do ®ã, mßn bªn th­êng x¶y ra nhiÒu nhÊt ë c¸c b¸nh kh«ng dÉn ®éng kh«ng chÞu lùc dÉn ®éng. Trong tr­êng hîp c¸c b¸nh dÉn ®éng, lùc dÉn ®éng lµm cho lèp mßn theo chiÒu ®èi diÖn víi ®é mßn mÆt bªn. Lùc phanh còng g©y ra c¸c kÕt qu¶ t­¬ng tù. Do ®ã, th­êng Ýt cã mßn bªn ë c¸c lèp ë c¸c b¸nh chñ ®éng. Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -15- (5) Sù mßn vÕt (h×nh chÐn) NÕu c¸c æ bi b¸nh xe, c¸c khíp cÇu, c¸c ®Çu thanh nèi... cã ®é r¬ qu¸ møc, hoÆc nÕu trôc bÞ cong, lèp sÏ bÞ ®¶o ë c¸c ®iÓm cô thÓ khi nã quay ë tèc ®é cao g©y ra lùc ma s¸t m¹nh vµ ®é tr­ît, c¶ hai t¸c ®éng nµy ®Òu dÉn ®Õn sù mßn vÕt. Mét trèng phanh bÞ biÕn d¹ng hoÆc mßn kh«ng ®Òu còng dÉn ®Õn sù mßn vÕt trªn mét khu vùc t­¬ng ®èi réng theo chiÒu chu vi. Gîi ý: Mét miÕng v¸ vµo hoa lèp lèp ®Ó ch÷a mét vÕt thñng mét chç låi ra do t¸ch líp còng sÏ dÉn ®Õn sù mßn vÕt. ViÖc chuyÓn b¸nh ®ét ngét, phanh ®ét ngét vµ quay vßng ®ét ngét còng cã thÓ dÉn ®Õn sù mßn vÕt. Mét côm b¸nh xe qu¸ mÊt c©n b»ng còng g©y ra sù mßn vÕt. (4/5) 5. §¶o lèp V× t¶i träng ®Æt lªn c¸c lèp tr­íc vµ sau kh¸c nhau, nªn møc mßn còng kh¸c nhau. Do ®ã cÇn th­êng xuyªn lu©n chuyÓn lèp ®Ó chóng mßn ®Òu. C¸c lèp cã chiÒu quay ®­îc x¸c ®Þnh kh«ng ®­îc thay gi÷a bªn ph¶i vµ bªn tr¸i. Lèp xe lo¹i cì tr­íc vµ sau kh¸c nhau th× kh«ng ®­îc thay thÕ gi÷a vÞ trÝ tr­íc vµ vÞ trÝ sau. P­¬ng ph¸p lu©n chuyÓn lèp thay ®æi theo kiÓu xe vµ khu vùc, h·y tham kh¶o s¸ch h­íng dÉn sö dông. (5/5) Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -16- Bµi tËp H·y sö dông c¸c bµi tËp nµy ®Ó kiÓm tra møc hiÓu biÕt cña b¹n vÒ c¸c tµi liÖu trong ch­¬ng nµy. Sau khi tr¶ lêi mçi bµi tËp, b¹n cã thÓ dïng nót tham kh¶o ®Ó kiÓm tra c¸c trang liªn quan ®Õn c©u hái vÒ c©u hái hiÖn t¹i. Khi c¸c b¹n cã c©u tr¶ lêi ®óng, h·y trë vÒ v¨n b¶n ®Ó duyÖt l¹i tµi liÖu vµ t×m c©u tr¶ lêi ®óng. Khi ®· tr¶ lêi ®óng mäi c©u hái, b¹n cã thÓ chuyÓn sang ch­¬ng tiÕp theo. Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -17- C©u hái-1 Đánh dấu Đúng hoặc Sai cho mỗi câu sau đây. No. Câu hỏi Đúng hoặc Sai Các câu trả lời đúng 1. Áp suất lốp không ảnh hưởng đến độ mòn của lốp. Đúng Sai 2.Đối với các lốp có hoa lốp mòn, diện tích tiếp xúc với đường tăng lên để chúng làm việc có hiệu quả ngay cả trên mặt đường ướt. Đúng Sai 3.Hiện nay, các loại lốp có đầu đinh đã bị hạn chế hoặc bị cấm ở một số nước hoặc địa phương. Đúng Sai 4.Đối với các loại lốp có kiểu hoa lốp được quy định có chiều quay, tính năng chạy xe sẽ bị ảnh hưởng nếu chúng bị lắp sai chiều. Đúng Sai C©u hái-2 Hình minh hoạ sau đây thể hiện cấu tạo của vành xe. Từ các cụm từ sau đây, hãy tìm những từ tương ứng với 1 đến 4. a) Đường kính vành xe b) Chiều rộng vành c) P.C.D. (Đường kính vòng lăn) d) Độ lệch Trả lời: 1. 2. 3. 4. Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – Hép sè th­êng Lèp xe vµ vµnh xe -18- C©u hái-3 Các hình sau đây thể hiện kiểu hoa lốp. Từ các cụm từ sau đây, hãy tìm một cụm từ thích hợp tương ứng với 1 đến 4. a) Kiểu gân dọc (thích hợp để chạy trên đường lát ở tốc độ cao) b) Kiểu vấu (thích hợp để chạy trên đường không lát) c) Kiểu gân dọc-và-vấu (tính năng chạy ổn định có thể đạt được cả trên các đường lát và không lát) d) Kiểu khối (dùng ở lốp chạy trên đường có tuyết hoặc lốp không có vấu bám)