Đề án Biện pháp tăng cường khai thác các nguồn vốn cho sản xuất kinh doanh trong các Doanh nghiệp nhà nước của nước ta hiện nay

¶ tµi s¶n cña doanh nghiÖp dïng trong s¶n xuÊt kinh doanh. Vèn cña do¹nh nghiÖp ®­îc ph¶n ¸nh trong b¶ng c©n ®èi tµi s¶n cña doanh nghiÖp. BÊt cø doanh nghiÖp nµo còng cÇn ph¶i cã mét l­îng vèn nhÊt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn nh÷ng kho¶n ®Çu t­ cÇn thiÕt nh­ chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp, mua s¾m nguyªn vËt liÖu, tr¶ l·i vay nép thuÕ vµ nhiÒu kho¶n kh¸c ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®­îc liªn tôc. Ngoµi ra cßn ph¶i kÓ ®Õn chi phÝ mua c«ng nghÖ vµ m¸y mãc thiÕt bÞ míi… ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng. Do vËy, vèn ®­a vµo s¶n xuÊt kinh doanh cã nhiÒu h×nh th¸i vËt chÊt kh¸c nhau ®Ó tõ ®ã t¹o ra s¶n phÈm hµng ho¸, dÞch vô tiªu thô trªn thÞ tr­êng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vèn ®­îc coi lµ mét lo¹i hµng hãa. Nã gièng c¸c hµng ho¸ kh¸c ë chç cã chñ së h÷u ®Ých thùc, nh­ng nã l¹i cã ®Æc ®iÓm kh¸c v× ng­êi së h÷u vèn cã thÓ b¸n quyÒn sö dông vèn trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. C¸i gi¸ cña quyÒn sö dông vèn chÝnh lµ l·i suÊt. ChÝnh nhê cã sù t¸ch rêi quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông nªn vèn cã thÓ l­u chuyÓn trong ®Çu t­ kinh doanh vµ cã thÓ sinh lêi. Víi doanh nghiÖp, vèn lµ mét trong nhøng ®iÒu kiÖn vËt chÊt c¬ b¶n kÕt hîp víi søc lao ®éng vµ c¸c yÕu tè kh¸c lµm ®Çu vµo cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Sù tham gia cña vèn kh«ng chØ bã hÑp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt riªng biÖt mµ trong toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt tiªu thô, suèt c¶ thêi gian tån t¹i cña doanh nghiÖp Quan niÖm vÒ vèn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· ®­îc ®óc kÕt l¹i nh­ sau : “ vèn lµ toµn bé gi¸ trÞ øng ra ban ®Çu vµ c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiÕp theo cña doanh nghiÖp t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­”. 1.1.2 C¸c nguån vèn cña doanh nghiÖp vµ ph­¬ng thøc huy ®éng Tuú theo lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã thÓ cã c¸c ph­¬ng thøc huy ®éng vèn kh¸c .Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng , c¸c ph­¬ng thøc huy ®éng vèn cña doanh nghiÖp ®­îng ®a d¹ng ho¸ nh»m khai th¸c mäi nguån vèn trong nªn kinh tÕ . Tuy nhiªn , cÇn l­u ý r»ng, trong hoµn c¶nh cô thÓ cña ViÖt Nam do thi tr­êng tµi chÝnh ch­a ph¸t triÓn hoµn chØnh nªn viÖc khai th¸c vèn cã nhiÒu nÐt ®Æc tr­ng nhÊt ®Þnh . Sù ph¸t triÓn nhanh chãng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh sÏ sím t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp më réng kh¶ n¨ng thu hót vèn vµo kinh doanh. 1.1.2.1 Nguån vèn chñ së h÷u cña doanh nghiÖp §èi víi mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp, vèn chñ së h÷u cña doanh nghiÖp bao gåm c¸c bé phËn. *Vèn gãp ban ®Çu. Khi doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp bao giê chñ doanh nghiÖp còng ph¶i cã mét sè vèn ban ®Çu nhÊt ®Þnh do c¸c cæ ®«ng –chñ së h÷u gãp.Khi nãi ®Õn nguåi vèn chñ së h÷u cña doanh nghiÖp bao giê còng ph¶i xem xÕt h×nh thøc së h÷u cña doanh nghiÖp ®ã ,v× h×nh thøc së h÷u sÏ quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt vµ h×nh thøc t¹o vèn cña b¶n th©n doanh nghiÖp. §èi víi DNNN,vèn gãp ban ®Çu chÝnh lµ vèn ®Çu t­ cña Nhµ n­íc . Chñ së h÷u cña c¸c DNNN lµ Nhµ n­íc. HiÖn nay c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh nãi chung vµ qu¶n lý vèn cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc nãi riªng ®ang cã nh÷ng thay ®æi ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ. *Nguån vèn tõ lîi nhuËn kh«ng chia Quy m« vèn ban ®Çu cña chñ doanh nghiÖp lµ mét yÕu tè quan träng, tuy nhiªn, th«ng th­êng, sè vèn nµy cÇn ®­îc t¨ng theo quy m« ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh nÕu doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× doanh nghiÖp sÏ cã nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó t¨ng tr­ëng nguån vèn. Nguån vèn tÝch luü tõ lîi nhuËn kh«ng chia lµ bé phËn lîi nhuËn ®­îc sö dông ®Ó t¸i ®Çu t­, më réng s¶n xuÊt – kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tù tµi trî b»ng lîi nhuËn kh«ng chia, nguån vèn néi bé lµ mét ph­¬ng thøc t¹o nguån rÊt quan träng vµ kh¸ hÊp dÉn cña c¸c doanh nghiÖp, v× doanh nghiÖp gi¶m ®­îc chi phÝ, gi¶m bít sù phô thuéc vµo bªn ngoµi. RÊt nhiÒu doanh nghiÖp coi träng lîi nhuËn tõ t¸i ®Çu t­ ®Ó l¹i, hä ®Æt ra môc tiªu ph¶i cã khèi l­îng lîi nhuËn ®Ó l¹i ®ñ lín nh»m ®¸p øng nhu cÇu vèn ngµy cµng t¨ng. Nguån vèn t¸i ®Çu t­ tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc nÕu doanh nghiÖp ®· vµ ®ang ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, ®­îc phÐp tiÕp tôc ®Çu t­. §èi víi c¸c DNNN th× viÖc t¸i ®Çu t­ phô thuéc kh«ng chØ vµo kh¶ n¨ng sinh lêi cña b¶n th©n doanh nghiÖp mµ cßn phô thuéc vµo chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch t¸i ®Çu t­ cña Nhµ n­íc. Tuy nhiªn ®èi víi c¸c c«ng ty cæ phÇn th× viÖc ®Ó l¹i lîi nhuËn liªn quan ®Õn mét sè yÕu tè rÊt nh¹y c¶m. Khi c«ng ty ®Ó l¹i mét phÇn lîi nhuËn trong n¨m cho t¸i ®Çu t­, tøc lµ kh«ng dïng sè lîi nhuËn ®ã ®Ó chia l·i cæ phÇn, c¸c cæ ®«ng kh«ng ®­îc nhËn tiÒn l·i cæ phÇn (cæ tøc) nh­ng bï l¹i, hä cã quyÒn së h÷u sè vèn cæ phÇn t¨ng lªn cña c«ng ty. Nh­ vËy, gi¸ trÞ ghi sæ cña c¸c cæ phiÕu sÏ t¨ng lªn cïng víi viÖc tù tµi trî b»ng nguån vèn néi bé. §iÒu nµy mét mÆt, khuyÕn khÝch cæ ®«ng gi÷ cæ phiÕu l©u dµi, nh­ng mÆt kh¸c, dÔ lµm gi¶m tÝnh hÊp dÉn cña cæ phiÕu trong thêi kú tr­íc m¾t (ng¾n h¹n) do cæ ®«ng chØ nhËn ®­îc mét phÇn cæ tøc nhá h¬n. NÕu tû lÖ chi tr¶ cæ tøc thÊp, hoÆc sè l·i rßng kh«ng ®ñ hÊp dÉn th× gi¸ cæ phiÕu cã thÓ gi¶m sót. *Ph¸t hµnh cæ phiÕu Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, doanh nghiÖp cã thÓ t¨ng vèn chñ së h÷u b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu míi Mét nguån tµi chÝnh dµi h¹n rÊt quan träng lµ ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó huy ®éng vèn cho doanh nghiÖp. Ph¸t hµnh cæ phiÕu ®­îc gäi lµ ho¹t ®éng tµi trî dµi h¹n cña doanh nghiÖp. Chóng ta sÏ xem xÐt mét sè yÕu tè c¬ b¶n liªn quan ®Õn ph¸t hµnh c¸c lo¹i cæ phiÕu kh¸c nhau. Cã hai lo¹i cæ phiÕu ®­îc ph¸t hµnh ** Cæ phiÕu th­êng Lµ lo¹i cæ phiÕu th«ng dông nhÊt v× nã cã nh÷ng ­u thÕ trong viÖc ph¸t hµnh ra c«ng chóng vµ trong qu¸ tr×nh l­u hµnh trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. cæ phiÕu th­êng lµ chøng kho¸n quan träng nhÊt ®­îc trao ®æi, mua b¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, ®iÒu ®ã còng ®ñ ®Ó chøng minh tÇm quan träng cña nã so víi c¸c c«ng cô tµi chÝnh kh¸c **Cæ phiÕu ­u tiªn Cæ phiÕu ­u tiªn chØ chiÕm mét tû träng nhá trong tæng sè cæ phiÕu ®­îc ph¸t hµnh. Tuy nhiªn trong mét sè tr­êng hîp, viÖc dïng cæ phiÕu ­u tiªn lµ c¸ch thÝch hîp. Cæ phiÕu ­u tiªn cã ®Æc ®iÓm lµ nã cã cæ tøc cè ®Þnh. Ng­êi chñ cæ phiÕu nµy cã quyÒn ®­îc thanh to¸n l·i tr­íc c¸c cæ ®«ng th­êng. NÕu l·i chØ ®ñ tr¶ cæ tøc cho c¸c cæ ®«ng ­u tiªn th× c¸c cæ ®«ng th­¬ng sÏ kh«ng ®­îc nhËn cæ tøc cña kú ®ã. 1.1.2.2 Nî vµ c¸c ph­¬ng thøc huy ®éng nî cña doanh nghiÖp §Ó bæ sung vèn cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt – kinh doanh, doanh nghiÖp cã thÓ sö dông nî tõ c¸c nguån : tÝn dông ng©n hµng, tÝn dông th­¬ng m¹i vµ vay th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. * Nguån vèn tÝn dông ng©n hµng vµ tÝn dông th­¬ng m¹i Cã thÓ nãi r»ng vèn vay ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng nguån vèn quan träng nhÊt, kh«ng chØ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña b¶n th©n mçi doanh nghiÖp mµ cßn ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. Sù ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn cña mçi doanh nghiÖp ®Òu g¾n liÒn víi c¸c dÞch vô tµi chÝnh do c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cung cÊp, trong ®ã cã viÖc cung øng c¸c nguån vèn. Kh«ng mét doanh nghiÖp nµo kh«ng vay vèn ng©n hµng hoÆc kh«ng sö dông tÝn dông th­¬ng m¹i nÕu doanh nghiÖp ®ã muèn tån t¹i v÷ng ch¾c trªn th­¬ng tr­êng. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c doanh nghiÖp th­êng vay ng©n hµng ®Ó ®¶m b¶o nguån tµi chÝnh cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt – kinh doanh, ®Æc biÖt lµ cã ®ñ vèn ®¶m b¶o cho c¸c dù ¸n më réng hoÆc ®Çu t­ chiÒu s©u cña doanh nghiÖp. VÒ mÆt thêi h¹n vèn vay ng©n hµng cã thÓ ®­îc ph©n lo¹i theo thêi h¹n vay, bao gåm: vay dµi h¹n (th­êng tÝnh tõ 3 n¨m trë lªn ), vay trung h¹n ( tõ 1 n¨m ®Õn 3 n¨m) vµ vay ng¾n h¹n (d­íi 1 n¨m). Tiªu chuÈn vµ quan niÖm vÒ thêi h¹n ®Ó ph©n lo¹i trong thùc tÕ kh«ng gièng nhau gi÷a c¸c n­íc vµ cã thÓ kh¸c nhau gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Tuú theo tÝnh chÊt vµ môc ®Ých sö dông, ng©n hµng còng cã thÓ ph©n lo¹i cho vay thµnh c¸c lo¹i nh­: cho vay ®Çu t­ tµi s¶n cè ®Þnh, cho vay ®Çu t­ tµi s¶n l­u ®éng, cho vay ®Ó thùc hiÖn dù ¸n. còng cã nh÷ng c¸ch ph©n chia kh¸c nh­: cho vay theo ngµnh kinh tÕ, theo lÜnh vùc phôc vô hoÆc theo h×nh thøc b¶o ®¶m tiÒn vay. Nguån vèn tÝn dông ng©n hµng cã nhiÒu ­u ®iÓm nh­ng nguån vèn nµy còng cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. §ã lµ c¸c h¹n chÕ vÒ ®iÒu kiÖn tÝn dông, kiÓm so¸t cña ng©n hµng vµ chi phÝ sö dông vèn §èi víi doanh nghiÖp tµi trî b»ng nguån vèn tÝn dông th­¬ng m¹i lµ nguån tµi trî rÎ, tiÖn dông vµ linh ho¹t trong kinh doanh, h¬n n÷a nã cßn t¹o kh¶ n¨ng më réng quan hÖ hîp t¸c trong kinh doanh mét c¸ch l©u bÒn. C¸c ®iÒu kiÖn rµng buéc cô thÓ cã thÓ ®­îc Ên ®Þnh khi hai bªn ký kÕt hîp ®ång mua b¸n hay hîp ®ång kinh tÕ nãi chung. Chi phÝ cho sö dông nguån vèn tÝn dông th­¬ng m¹i thÓ hiÖn qua l·i suÊt cña kho¶n vay, ®ã lµ chi phÝ l·i vay, sÏ ®­îc tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm hay dÞch vô. Khi mua b¸n hµng ho¸ tr¶ chËm, chi phÝ nµy cã thÓ “Èn” ®­íi h×nh thøc thay ®æi møc gi¸, tuú thuéc vµo quan hÖ tho¶ thuËn cô thÓ gi÷a c¸c bªn. trong xu h­íng hiÖn nay ë ViÖt Nam còng nh­ trªn thÕ giíi c¸c h×nh thøc tÝn dông ngµy cµng ®­îc ®a d¹ng ho¸ vµ linh ho¹t h¬n, víi tÝnh chÊt c¹nh tranh h¬n; do ®ã, c¸c doanh nghiÖp còng cã nhiÒu c¬ héi ®Ó lùa chän nguån vèn tµi trî cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. *Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu c«ng ty tr¸i phiÕu lµ tªn chung cña c¸c giÊy tê vay nî dµi h¹n vµ trung h¹n, bao gåm: tr¸i phiÕu chÝnh phñ vµ tr¸i phiÕu c«ng ty. Tr¸i phiÕu cßn ®­îc gäi lµ tr¸i kho¸n. ViÖc lùa chän tr¸i phiÕu thÝch hîp lµ rÊt quan träng v× nã liªn quan ®Õn chi phÝ tr¶ l·i, kh¶ n¨ng l­u hµnh vµ tÝnh hÊp dÉn cña tr¸i phiÕu. Tr­íc khi quyÕt ®Þnh ph¸t hµnh cÇn hiÓu râ ®Æc ®iÓm ­u vµ nh­îc ®iÓm cña mçi lo¹i tr¸i phiÕu. Trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh ë nhiÒu n­íc hiÖn nay th­êng l­u hµnh c¸c lo¹i tr¸i phiÕu doanh nghiÖp nh­ sau: - Tr¸i phiÕu cã l·i suÊt cè ®Þnh - Tr¸i phiÕu cã l·i suÊt thay ®æi - Tr¸i phiÕu cã thÓ thu håi - Chøng kho¸n cã thÓ chuyÓn ®æi 1.2 TÇm quan träng cña vèn ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. §èi víi mäi doanh nghiÖp, dï thuéc bÊt kú thµnh phÇn nµo, víi bÊt kú quy m« nµo th× vèn vÉn lµ ®iÒu kiªn tiªn quyÕt kh«ng thÓ thiÕu ®­îc. §Ó doanh nghiÖp tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vèn chÝnh lµ tiÒn ®Ò lµ c¬ së cho sù më réng quy m« s¶n xuÊt kinh doanh. Vèn quyÕt ®Þnh møc ®é trang thiÕt bÞ c¬ së vËt chÊt kü thuËt, øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc vµo s¶n xuÊt kinh doanh, quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng ®æi míi m¸y mãc thiÕt bÞ, quy tr×nh c«ng nghÖ, ph­¬ng ph¸p qu¶n lý míi trong doanh nghiÖp. Theo ®ã doanh nghiÖp cã thÓ liªn tôc ®æi míi, n©ng cao chÊt l­îng mÉu m· s¶n phÈm, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. ViÖc ®¶m b¶o ®ñ nguån vèn sÏ gióp doanh nghiÖp tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt mét c¸ch th­êng xuyªn vµ liªn tôc, doanh nghiÖp cã thÓ chíp ®­îc thêi c¬ kinh doanh vµ lîi thÕ trong c¹nh tranh. Vèn ®­îc sö dông vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp lu«n ph¶i cã s½n tr­íc khi ho¹t ®éng nµy ph¸t sinh. §ã chÝnh lµ kho¶n vèn mµ doanh nghiÖp ph¶i øng tr­íc cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. VÒ nguyªn t¾c: sau mét chu kú kinh doanh, vèn ph¶i ®­îc thu håi ®Ó tiÕp tôc chu kú s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c, nÕu kh«ng doanh nghiÖp sÏ gÆp khã kh¨n cã khi dÉn tíi ph¸ s¶n… v× vËy, doanh nghiÖp ph¶i cã biÖn ph¸p qu¶n lý vèn sao cho hiÖu qu¶ cao ®¶m b¶o lu«n ®ñ vèn ®Çu t­ ®óng lóc, ®óng chç cho s¶n xuÊt kinh doanh. Tãm l¹i, doanh nghiÖp ph¶i ®Æc biÖt quan t©m ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn t¹i doanh nghiÖp cña m×nh. Ch­¬ng II BiÖn ph¸p t¨ng, c­êng khai th¸c c¸c nguån vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c Doanh nghiÖp Nhµ n­íc 2.1 Thùc tr¹ng vèn t¹i c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. §èi víi bÊt kú lo¹i doanh nghiÖp nµo, dï lµ DNNN hay doanh nghiÖp t­ nh©n, sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña chóng hoµn toµn phô thuéc vµo ho¹t ®éng tµi chÝnh cña b¶n th©n chóng, hay nãi c¸ch kh¸c, sù sèng cßn cña mçi doanh nghiÖp ®Òu phô thuéc vµo hiÖu qu¶ cña viÖc huy ®éng vµ sö dông vèn. HiÖn nay, DNNN n¨ng lùc qu¸ yÕu, quy m« vèn cßn rÊt nhá bÐ. §iÒu nµy lµm doanh nghiÖp gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong s¶n xuÊt – kinh doanh, kh¶ n¨ng thanh to¸n kÐm, dÔ gÆp rñi ro. TÝnh ®Õn th¸ng 5 n¨m 2001 vèn chñ së h÷u b×nh qu©n mçi DNNN ­íc kho¶ng 22 tû ®ång. Trong ®ã, sè DNNN cã sè vèn d­íi 5 tû ®ång chiÕm 59.8% ( sè doanh nghiÖp cã vèn tõ 1 tû ®ång trë xuèng chiÕm 18.2%); sè doanh nghiÖp cã vèn tõ 5 ®Õn 10 tû ®ång chiÕm 15.2% ; sè doanh nghiÖp cã vèn trªn 10 tû ®ång chØ chiÕm 25% . C¸c tæng c«ng ty 90, 91 lµ nh÷ng DNNN cã møc vèn cao nhÊt hiÖn nay, nh­ng vÉn lµ thÊp so víi c¸c doanh nghiÖp trªn thÕ giíi. N¨m 2000 vèn b×nh qu©n cña mét c«ng ty 91 kho¶ng 3885 tû ®ång, nÕu tÝnh theo tû gi¸ 15000 ®/USD th× nã vµo kho¶ng 259 triÖu USD ( trong ®ã cã 5 tæng c«ng ty cã møc vèn d­íi 1000 tû ®ång lµ C«ng nghiÖp tµu thuû; cµ phª; L­¬ng thùc miÒn Nam; L­¬ng thùc miªn B¾c; Thuèc l¸). Vèn b×nh qu©n cña mét tæng c«ng ty 90 kho¶ng 284 tû ®ång, nÕu tÝnh theo tû gÝa 15000®/USD th× vèn b×nh qu©n ®ã kho¶ng 18.9 triÖu USD. Trong khi ®ã nÕu so víi c¸c c«ng ty nhá ( 6 ®Õn 50 lao ®éng) ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn hiÖn nay ®ang cã sè vèn tõ 3 ®Õn 50 triÖu USD ( nÕu tÝnh theo tû gi¸ 15000®/USD th× sè vèn ®ã lµ 45 tû ®ång ®Õn 750 tû ®ång), cßn c«ng ty cã tõ 200-500 lao ®éng cña hä cã vèn hµng tr¨m triÖu USD, c¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia vµ c¸c c«ng ty lín trªn thÕ giíi th× cã sè vèn lªn tíi hµng chôc, tr¨m tû USD . Nh­ vËy, trong thêi gian tíi khi ViÖt Nam héi nhËp s©u vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi th× doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ bÞ bÊt lîi so víi c¸c doanh nghiÖp ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vÒ mÆt tµi chÝnh. §©y lµ mèi ®e do¹ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ViÖt Nam. 2.2 C¸c ph­¬ng thøc huy ®éng vèn cña DNNN Trªn c¬ së ph©n tÝch thùc tr¹ng vÒ t×nh h×nh vèn trong c¸c DNNN hiÖn nay, vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn ph¶i gi¶i quyÕt lµ c¸c DNNN cÇn ph¶i bæ sung vµ huy ®éng vèn ®Ó duy tr× ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cho doanh nghiÖp m×nh nh­ thÕ nµo? D­íi ®©y em xin m¹nh d¹n ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p ®Ó huy ®éng vèn trong c¸c DNNN ë n­íc ta hiÖn nay. 2.2.1 Nguån vèn huy ®éng tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc BÊt cø doanh nghiÖp nµo khi thµnh lËp ph¶i cã vèn ®iÒu lÖ. VÒ nguyªn t¾c, sè vèn theo ®iÒu lÖ ph¶i lín h¬n hoÆc b»ng tæng møc vèn ph¸p ®Þnh mµ Nhµ n­íc d· quy ®Þnh cho c¸c ngµnh nghÒ. V× thÕ, ngay tõ khi cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp, DNNN ph¶i ®­îc Nhµ n­íc cÊp vèn ®iÒu lÖ theo ®óng ®iÒu lÖ thµnh lËp DNNN ( kh«ng trÔ h¬n 30 ngµy kÓ tõ ngµy cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp) Vèn cÊp cã thÓ b»ng tiÒn hoÆc b»ng quyÒn sö dông ®Êt, b»ng c¸c tµi s¶n h÷u h×nh, v« h×nh kh¸c ®­îc ®¸nh gi¸ theo thêi gi¸ nh»m ®¶m b¶o cho DNNN cã thÓ s¶n xuÊt kinh doanh b×nh th­êng vµ ph¶i c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng. Trong qu¸ tr×nh kinh doanh, nÕu thiÕu vèn, doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i tù xoay së trªn thÞ tr­êng vèn, nhµ n­íc kh«ng cÊp thªm. Tuy nhiªn, viÖc cÊp ph¸t vèn cña nhµ n­íc cho c¸c DNNN ®· ph¹m ph¶i mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh Thø nhÊt lµ c¬ chÕ cÊp vèn tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc cho DNNN trong thêi gian qua ë ViÖt Nam, c¬ chÕ nµy cã nhiÒu nh­îc ®iÓm. §ã lµ cÊp theo lèi b×nh qu©n, chia ®Òu cho mäi doanh nghiÖp trong ®ã cã nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng ®¸ng ®­îc cÊp. MÆt kh¸c, do vèn ng©n s¸ch cã h¹n vµ kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã s½n, nªn viÖc cÊp cho doanh nghiÖp nµo tr­íc, doanh nghiÖp nµo sau vµ cÊp cho doanh nghiÖp nµo ®ñ møc quy ®Þnh, doanh nghiÖp nµo kh«ng ®ñ møc quy ®Þnh lµ vÊn ®Ò nan gi¶i, võa t¹o khe hë lín cho c¸c hµnh vi tiªu cùc cho c¶ hai phÝa c¸n bé cÊp ph¸t vµ doanh nghiÖp. Nh­îc ®iÓm kh¸c n÷a, ®ã lµ Nhµ n­íc ch­a x¸c ®Þnh ®óng ®éi t­îng c¸c doanh nghiÖp cÇn ®­îc ng©n s¸ch cÊp. Thùc tÕ, c¬ chÕ cÊp vèn cña ng©n s¸ch cho c¸c doanh nghiÖp rÊt láng lÎo nhiÒu khi cßn ®ång nghÜa víi “cho kh«ng”. ®iÒu nµy thÓ hiÖn ë c¬ chÕ “cho vèn, xin vèn”. Vèn ®Çu t­ ®i tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ trë vÒ n¬i xuÊt ph¸t víi khèi l­îng Ýt h¬n, thËm chÝ nh­ kh«ng trë vÒ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c ngµnh kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ – x· héi. Trong suèt thêi kú bao cÊp t×nh tr¹ng “l·i gi¶, lç thËt” cña c¸c doanh nghiÖp lµ phæ biÕn. Thø hai lµ thùc chÊt tõ nhu cÇu vèn cña DNNN hiÖn nay. DNNN cã thiÕu vèn kh«ng? §©y lµ vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p cÇn ®­îc xem xÐt thËn träng ®Ó ph©n biÖt doanh nghiÖp nµo thiÕu vèn thùc sù, doanh nghiÖp nµo “cè t×nh” thiÕu vèn? Tõ thùc tÕ trªn, ®ßi hái cÇn ®­a ra mét c¬ chÕ cÊp vèn cho DNNN mét c¸ch hîp lý h¬n. Em xin nªu ra ®Ò xuÊt cña kü s­ Ph¹m Tu©n – Tæng gi¸m ®èc tæng c«ng ty x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 5 vÒ gi¶i ph¸p c¶i tiÕn c¬ chÕ cÊp vèn cho DNNN ®· ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã tÝnh kh¶ thi. Theo ®Ò xuÊt, ChÝnh phñ kh«ng cÊp vèn t¶n m¹n cho DNNN mµ khÈn tr­¬ng dån vèn cho bèn Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh. Sau ®ã, c¸c ng©n hµng nµy cÊp cho c¸c DNNN víi l·i xuÊt b»ng tû lÖ thu s­ dông vèn ng©n s¸ch tr­íc ®©y céng víi phÝ ng©n hµng. Sè vèn ng©n hµng cho DNNN vay ­u ®·i còng b»ng cÊp vèn cña bé tµi chÝnh vµ c¸c bé liªn quan cho DNNN. §iÒu nµy sÏ buéc c¸c DNNN ph¶i tÝnh to¸n, qu¶n lý vµ sö dông ®ång vèn vay cã hiÖu qu¶ nhÊt. Vèn Nhµ n­íc kh«ng nh÷ng cã ®iÒu kiÖn ®­îc b¶o toµn mµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña DNNN sÏ ®­îc n©ng lªn. §ång thêi, khi ng©n hµng cã vèn chñ së h÷u lín, c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh sÏ cã kh¶ n¨ng b¶o l·nh hoÆc cho c¸c DNNN vay c¸c hîp ®ång kinh tÕ, mäi dù ¸n kh¶ thi ®­îc c¸c cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt kh«ng lµm lì c¬ héi kinh doanh cña c¸c DNNN nh­ tr­íc ®©y Bªn c¹nh ®ã, thùc hiÖn ph­¬ng thøc ®Çu t­ vµ qu¶n lý vèn t¹i doanh nghiÖp th«ng qua C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh Nhµ n­íc còng lµ mét gi¶i ph¸p hay. C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh nhµ n­íc lµ mét tæ chøc tµi chÝnh cña Nhµ n­íc cã chøc n¨ng kinh doanh vèn cña Nhµ n­íc qua ph­¬ng thøc ®Çu t­ vèn vµo doanh nghiÖp, nh»m môc ®Ých: chuyÓn tõ c¬ chÕ nhµ n­íc cÊp vèn sang c¬ chÕ Nhµ n­íc ®Çu t­ vèn vµo doanh nghiÖp ; x¸c lËp râ quyÒn së h÷u vÒ vèn cña nhµ n­íc vµ quyÒn sö dông vèn cña DNNN; chuyÓn ph­¬ng thøc qu¶n lý tµi chÝnh mang tÝnh chÊt hµnh chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp cã vèn Nhµ n­íc sang ph­¬ng thøc kinh doanh vèn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng gãp phÇn thùc hiÖn nhanh qu¸ tr×nh c«ng ty ho¸ DNNN vµ xo¸ bá c¬ chÕ chñ quan, c¬ quan hµnh chÝnh cÊp trªn trùc tiÕp. C«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh nhµ n­íc cã nhiÖm vô thùc hiÖn quyÒn chñ së h÷u vÒ vèn nhµ n­íc ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp, th«ng qua ®ã ®iÒu chØnh c¬ cÊu vèn nhµ n­íc theo môc tiªu qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kin doanh vµ sö dông vèn cña khu vùc DNNN. 2.2.2 Huy ®éng vèn th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng Sau khi sö dông hÕt nguèn chñ së h÷u, khi nhu cÇu vèn t¨ng, DNNN ®­îc phÐp huy ®éng tËn dông c¸c nguån vèn bªn ngoµi theo nguyªn t¾c cã hoµn tr¶ d­íi h×nh thøc tÝn dông hoÆc chiÕm dông hîp ph¸p. TuyÖt ®èi kh«ng ph¸t hµnh cæ phiÕu ra ®¹i chóng. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ khi DNNN thiÕu vèn th× cã thÓ vay ë ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. Thùc hiÖn nghÞ ®Þnh sè 49/CP ngµy 6 th¸ng 5 n¨m 1997 cña ChÝnh phñ, c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh ®· cho DNNN vay vèn mµ kh«ng ph¶i thÕ chÊp tµi s¶n. sau mét thêi gian dµi ( tõ th¸ng 6 n¨m 1997 ®Õn th¸ng 4 n¨m 2000) ®­îc vay vèn t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i, c¸c DNNN vÉn kh«ng sö dông vèn cã hiÖu qu¶ vµ kh«ng ph¸t huy ®­îc vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. NhiÒu DNNN ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶ (hoµ vèn hoÆc thua lç), nªn khi nî ®Õn h¹n, doanh nghiÖp ®· kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n nî cho ng©n hµng. Sù ­u ®·i vÒ vay vèn cña DNNN t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh cßn thÓ hiÖn ë chç: trong tr­êng hîp DNNN cßn nî qu¸ h¹n vµ ho¹t ®éng kinh doanh thua lç nh÷ng kho¶n nî qu¸ h¹n ch­a ®­îc xö lý, th× ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh vÉn cho doanh nghiÖp vay vèn tiÕp, nÕu doanh nghiÖp cã ph­¬ng ¸n kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ ®­îc Bé (®èi víi doanh nghiÖp Trung ­¬ng) ho¨c uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng ( ®èi víi doanh nghiÖp ®Þa ph­¬ng ) chÊp thuËn. Lîi dông quy ®Þnh trªn mét sè DNNN ®· “t« mµu” ph­¬ng ¸n kinh doanh ®Ó ®­îc tiÕp tôc vay vèn, cho dï nî cò ch­a tr¶ hÕt vµ ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng cã l·i. HËu qu¶ lµ sù thua lç cña mét sè DNNN trong nh÷ng n¨m tr­íc ®©y kh«ng nh÷ng dÉn ®Õn ph¶i gi¶i thÓ, pha s¶n hoÆc chuyÓn ®æi sang c¸c h×nh thøc kinh doanh kh¸c ( kho¸n, cho thuª, cæ phÇn ho¸) mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn vèn kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh do kh«ng thu håi ®­îc vèn cho vay. Rót kinh nghiÖm tõ thùc tiÔn vµ ®Ó ®¶m b¶o quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong quan hÖ vay vèn víi ng©n hµng, ngµy 29 th¸ng 12 n¨m 1999 ChÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh sè 178/1999/N§-CP vÒ ®¶m b¶o tiÒn vay cho c¸c tæ chøc tÝn dông. Theo ®ã, tæ chøc tÝn dông cã quyÒn lùa chän, quyÕt ®Þnh cho vay ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc quyÕt ®Þnh cña m×nh. V× vËy, viÖc vay vèn kh«ng ph¶i thÕ chÊp tµi s¶n lµ mét quyÕt ®Þnh chñ quan cña ngµnh ng©n hµng n÷a mµ lµ quy ®Þnh cña luËt c¸c tæ chøc tÝn dông vµ nghÞ ®Þnh sè 178 nãi trªn cña Chinh phñ. Do ®ã, c¸c DNNN còng nh­ c¸c doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ph¶i cã ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt míi ®­îc vay vèn ng©n hµng chø kh«ng ®­îc vay vèn theo ®iÒu kiÖn ­u ®·i (kh«ng ph¶i thÕ chÊp tµi s¶n) nh­ tr­íc ®©y. Quy ®Þnh míi cña ChÝnh phñ ®· g©y khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc tiÕp cËn vay vèn ng©n hµng. Khã kh¨n thø nhÊt lµ : DNNN kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó vay thÕ chÊp §èi víi doanh nghiÖp ®­îc vay vèn kh«ng cã ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n th× doanh nghiÖp ph¶i ®¸p øng ®­îc ®iÒu kiÖn sau : cã tÝn nhiÖm víi tæ ch­c tÝn dông cho vay trong viÖc sö dông vèn vay vµ tr¶ nî ®Çy ®ñ, ®óng h¹n c¶ gèc vµ l·i; cã kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i trong hai n¨m liÒn kÒ. NÕu xÐt theo nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy th× phÇn lín c¸c DNNN kh«ng ®­îc vay vèn ng©n hµng b»ng tÝn chÊp, v× trong thêi gian qua ®a sè c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Òu ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng cã l·i vµ th­êng cã d­ nî qu¸ h¹n t¹i c¸c NHTM nhµ n­íc. Bªn c¹nh nh÷ng khã kh¨n vÒ viÖc vay vèn kh«ng cã b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n th× c¸c quan hÖ tÝn dông gi÷a ng©n hµng vµ doanh nghiÖp th­êng bÞ c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông h×nh sù ho¸ nÕu kh¸ch hµng vay kh«ng tr¶ ®­îc nî ®Õn h¹n vµ nh÷ng ng­êi ®øng ®Çu doanh nghiÖp ( gi¸m ®èc, phã gi¸m ®èc vµ kÕ to¸n tr­ëng..) bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù. Do vËy, mÆc dï nhiÒu Doanh nghiÖp Nhµ n­íc vÉn ®ang thiÕu vèn ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ ng©n hµng ®ang tån ®äng vèn huy ®éng nh­ng c¸c l·nh ®¹o ng©n hµng kh«ng d¸m m¹o hiÓm gi¶i quyÕt cho DNNN vay vèn. Khi c¸c doanh nghiÖp nµy kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®­îc vay vèn b»ng tÝn chÊp vµ kh«ng cã tµi s¶n b¶o ®¶m. Trong khÝ sè l­îng c¸c DNNN cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®­îc vay vèn ng©n hµng kh«ng cã b¶o ®¶m lµ rÊt Ýt. ChÝnh v× vËy mµ tµi s¶n b¶o ®¶m ®­îc coi nh­ mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ng©n hµng xem xÐt, quyÕt ®Þnh cho vay vèn ®èi víi c¸c DNNN. Thø hai lµ thiÕu c¬ së ph¸p lý vÒ viÖc x¸c nhËn tµi s¶n cña DNNN ®­îc thÕ chÊp cÇm cè. Tr­íc ®©y, viÖc thÕ chÊp cÇm cè tµi s¶n cña DNNN ®Ó vay vèn ng©n hµng ®­îc thùc hiÖn theo th«ng t­ liªn bé sè 01/TT-LB ngµy 3 th¸ng 7 n¨m 1996 cña NHNN, Bé t­ ph¸p, Bé tµi chÝnh. Theo th«ng t­ nµy, th× khi thÕ chÊp, cÇm cè tµi s¶n ®Ó vay vèn ng©n hµng, DNNN lËp danh môc c¸c tµi s¶n ®Ó thÕ chÊp cÇm cè theo mÉu quy ®Þnh ®Ó ®­îc c¬ quan cã thÈm quyÒn x¸c nhËn. Trªn c¬ së x¸c nhËn cña c¬ quan qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp, doanh nghiÖp nhµ n­íc míi ®­îc dïng mét vµ / hoÆc nhiÒu tµi s¶n trong sè danh môc tµi s¶n ®· ®­îc x¸c nhËn ®Ó thÕ chÊp, cÇm cè vay vèn ng©n hµng vµ c¬ quan c«ng chøng míi cã c¬ së xem xÐt, chøng nhËn hîp ®ång thÕ chÊp. Nh­ng kÓ tõ ngµy 19 th¸ng 4 n¨m 2000 , th«ng t­ sè 26/2000/TT/NHNN1 ngµy 4/4/2000 cña NHNN cã hiÖu lùc thi hµnh vµ thay thÕ Th«ng t­ liªn bé sè 01 nãi trªn, nªn DNNN thiÕu nh÷ng c¬ së ph¸p lý cÇn thiÕt ®Ó lµm thñ tôc thÕ chÊp tµi s¶n v©y vèn ng©n hµng. Thùc tÕ, khi ng©n hµng vµ DNNN yªu cÇu c¬ quan c«ng chøng nhËn hîp ®ång thÕ chÊp, cÇm cè tµi s¶n th× kh«ng c¬ quan c«ng chøng nµo c«ng chøng hîp ®ång thÕ chÊp theo yªu cÇu cña c¸c bªn v× tµi s¶n Nhµ n­íc ®­îc dïng ®Ó thÕ chÊp cÇm cè ch­a cã sù ®ång ý b»ng v¨n b¶n cña c¬ quan ra quyÕt ®Þnh thµnh lÊp doanh nghiÖp. HiÖn nay, mÆc dï nghÞ ®Þnh sè 75/2000/N§-CP ngµy 8 th¸ng 12 n¨m 2000 cña ChÝnh phñ ®· cho phÐp c¸c bªn ®­îc tho¶ thuËn viÖc c«ng chøng, chøng thùc hîp ®ång thÕ chÊp, cÇm cè tµi s¶n chø kh«ng quy ®Þnh b¾t buéc nh­ tr­íc ®©y n÷a, nh­ng c¸c ng©n hµng vÉn ®Ò nghÞ kh¸ch hµng vay phèi hîp víi m×nh ®Ó lµm thñ tôc c«ng chøng, chøng thùc hîp ®ång thÕ chÊp, cÇm cè tµi s¶n. Tr­íc nh÷ng bøc xóc vÒ vèn vay cña c¸c DNNN vµ vèn cßn tån ®äng t¹i c¸c NHTM , ngµy 20/9/2001 võa qua, Bé t­ ph¸p d¨ chñ tr× mét cuéc häp cã sù tham dù cña c¸c c¬ quan liªn quan ®Ó bµn b¹c, th¸o gì nh÷ng v­íng m¾c vÒ thÕ chÊp, cÇm cè tµi s¶n cña DNNN nãi trªn. Sau khi trao ®æi vµ l¾ng nghe ý kiÕn ®Ò xuÊt gi¶i quyÕt cña tõng ng­êi, «ng Hµ Hïng C­êng thø tr­ëng bé t­ ph¸p ®· thèng nhÊt ý kiÕn víi ®¹i diÖn c¸c Bé, c¬ quan ngang Bé nh­ sau : kiÕn nghÞ lªn ChÝnh phñ söa ®æi bæ sung NghÞ ®inh sè 59 vµ NghÞ ®Þnh sè 27 nãi trªn cho phï hîp víi quy ®Þnh cña LuËt doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Trªn c¬ së ®ã, ®Ò nghÞ chÝnh phñ giao cho c¸c c¬ quan qu¶n lý ngµnh kinh tÕ- kü thuËt ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn vÒ c¸ch x¸c ®Þnh thiÕt bÞ, nhµ x­ëng quan träng; ®ång thêi ph©n cÊp cho c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cña ChÝnh phñ hoÆc cña Bé qu¶n lý chuyªn ngµnh, Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh, thµnh phè xem xÐt, gi¶i quyÕt khi DNNN xin thuª, thÕ chÊp, cÇm cè tµi s¶n ®Ó vay vèn ng©n hµng. Thø ba: Kh«ng c«ng chøng hîp ®ång thÕ chÊp tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt vµ quyÒn sñ dông ®Êt. HiÖn nay, trong sè tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè cßn tån ®äng ch­a ®­îc xö lý t¹i c¸c NHTM th× cã ®Õn 70 ®Õn 85% tæng sè gi¸ trÞ tµi s¶n lµ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµ g¾n liÒn víi ®Êt. Do ®ã, nÕu gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµ tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt cña DNNN héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó ®¶m b¶o vay vèn ng©n hµng th× c¸c DNNN sÏ kh«ng cßn lo thiÕu vèn ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh. Tuy nhiªn, ngoµi nh÷ng khã kh¨n chung nãi trªn th× viÖc DNNN dïng tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt vµ quyÒn sö dông ®Êt ®Ó vay vèn ng©n hµng gÆp kh«ng Ýt v­íng m¾c, ®Æc biÖt lµ sù bÊt cËp cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan so víi thùc tÕ. Mét lµ kh«ng cã giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u tµi s¶n vµ quyÒn sö dông ®Êt. Trong nh÷ng n¨m tr­íc ®©y khi thµnh lËp DNNN, c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn chØ ra mét v¨n b¶n, trong ®ã nªu râ sè vèn vµ c¸c lo¹i tµi s¶n giao doanh nghiÖp qu¶n lý, s­ dông ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh. Nh­ng tµi s¶n ®­îc giao cã gi¸ trÞ lín lµ nhµ x­ëng, m¸y mãc thiÕt bÞ vµ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt. Tuy ®­îc qu¶n lý vµ sö dông c¸c lo¹i tµi s¶n nµy nh­ng DNNN l¹i kh«ng ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u tµi s¶n vµ giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. ChØ cã nh÷ng DNNN ®­îc thµnh lËp trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y míi ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt khi ®­îc giao vèn vµ tµi s¶n. Do ®ã, sè DNNN cã ®ñ giÊy tê vÒ së h÷u tµi s¶n vµ giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt lµ kh«ng nhiÒu. Cho nªn, ng©n hµng còng chØ xem xÐt vµ gi¶i quyÕt cho vay ®èi víi mét sè Ýt DNNN cã giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt vµ giÊy ch÷ng nhËn quyÒn së h÷u tµi s¶n thÕ chÊp. §èi víi DNNN ch­a cã giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u tµi s¶n vµ giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt th× doanh nghiÖp kh«ng thÓ thÕ chÊp nh÷ng tµi s¶n nµy ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi ng©n hµng. §Ó th¸o gì nh÷ng v­íng m¾c trªn ngµy 22 th¸ng 11 n¨m 2000 liªn Bé NHNN, Bé t­ ph¸p , Bé Tµi ChÝnh, Tæng côc ®Þa chÝnh ®· ban hµnh th«ng t­ liªn tÞch sè 12/2000/TTLT-NHNN-BTP-BTC- TC§C h­íng dÉn thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p vÒ ®¶m b¶o tiÒn vay nh»m gi¶i quyÕt cho DNNN cÇm cè tµi s¶n vay vèn ng©n hµng. C¨n cø vµo th«ng t­ liªn tÞch sè 12 nµy, nÕu ch­a ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt nh­ng ®· cã quyÕt ®Þnh giao ®Êt cña c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cïng víi hîp ®ång cho thuª ®Êt vµ chøng tõ nép tiÒn thuª ®Êt th× DNNN vÉn ®­îc thÕ chÊp quyÒn sö dông ®Êt cña m×nh. Sau khi hoµn thµnh thñ tôc thÕ chÊp quyÒn sö dông ®Êt doanh nghiÖp ph¶i göi hå s¬ cho Së ®Þa chinh hoÆc së ®Þa chÝnh- nhµ ®Êt n¬i cã thÓ cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. Hai lµ kh«ng c«ng chøng ®­îc hîp ®ång quyÒn sö dông ®Êt vµ tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt. NghÞ ®Þnh 178 nãi trªn cña chÝnh phñ quy ®Þnh khi thÕ chÊp tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt, kh¸ch hµng vay ph¶i thÕ chÊp quyÒn sö dông ®Êt cïng víi tµi s¶n ®ã. Do vËy, DNNN kh«ng thÓ thÕ chÊp quyÒn sö dông ®Êt t¸ch rêi víi tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt ®Ó ®¶m b¶o vèn vay ng©n hµng. Tuy nhiªn, khi c¸c bªn yªu cÇu c¬ quan c«ng chøng chøng nhËn hîp ®ång thÕ chÊp, th× c«ng chøng viªn kh«ng chøng nhËn hîp ®ång thÕ chÊp tµi s¶n bao gåm c¶ gi¸ trÞ quyÕn sö dông ®Êt vµ tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt, mµ chØ chøng nhËn hîp ®ång thÕ chÊp kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt. Bëi v× theo quy ®Þnh cña nghÞ ®Þnh sè 17/1999/N§-CP ngµy 29 th¸ng 3 n¨m 1999 cña chÝnh phñ th× c¬ quan cã thÈm quyÒn chøng nhËn hîp ®ång thÕ chÊp gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt cña tæ chøc kinh tÕ lµ Së ®Þa chÝnh hoÆc Së ®Þa chÝnh- nhµ ®Êt. Sau khi cã x¸c nhËn th× bªn nhËn thÕ chÊp vµ bªn thÕ chÊp míi ®­îc ký hîp ®ång thÕ chÊp gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt. Do vËy, nÕu c«ng chøng viªn chøng nhËn hîp ®ång thÕ chÊp th× c«ng chøng viªn ®· ho¹t ®éng sang s©n cña Së ®Þa chÝnh hoÆc Së ®Þa chÝnh nhµ ®Êt vi ph¹m quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh sè 17 nãi trªn. Tõ nh÷ng v­íng m¾c thùc tiÔn ®ã, c¸c chuyªn gia ng©n hµng cho r»ng Tæng côc ®Þa chÝnh cÇn sím lÊy ý kiÕn cña c¸c Bé vµ c¬ quan h­ò quan ®Ó kiÕn nghÞ chÝnh phñ söa ®æi NghÞ ®Þnh sè 17/1999/N§-CP ngµy 29 th¸ng 3 n¨m 1999 theo h­íng c¬ quan ®Þa chÝnh kh«ng x¸c nhËn hîp ®ång thÕ chÊp gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt n÷a mµ giao cho c¸c phßng c«ng chøng Nhµ n­íc chøng nhËn nh­ c¸c giao dÞch kh¸c. 2.2.3 Ph¸t hµnh cæ phiÕu Mét doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®¬n thuÇn th× tuyÖt ®èi kh«ng ®­îc ph¸t hµnh cæ phiÕu ra ®¹i chóng. Muèn ®­îc ph¸t hµnh cæ phiÕu DNNN ph¶i tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp cña m×nh. Tõ khi b¾t ®Çu triÓn khai chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ vµo n¨m 1992 cho ®Õn 31/12/2001 c¶ n­íc ®· cã 773 DNNN vµ bé phËn DNNN ®­îc cæ phÇn. NÕu nh­ trong 7 n¨m ( tõ 1992 ®Õn th¸ng 6 n¨m 1998) c¶ n­íc míi cæ phÇn ho¸ ®­îc 30 doanh nghiÖp th× chØ riªng th¸ng 6 cuèi n¨m 1998 ®· cæ phÇn ho¸ thµnh c«ng 87 doanh nghiÖp, n¨m 1999 hoµn thµnh cæ ho¸294 doanh nghiÖp, n¨m 2000 hoµn thµnh cæ phÇn ho¸ 212 doanh nghiÖp vµ trong n¨m 2001 sÏ cã 195 DNNN chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn gi¶m so víi c¸c n¨m 1999 vµ 2000. Trong sè 733 c«ng ty hiÖn cã 100 ®¸p øng tiªu chÝ vÒ vèn vµ chØ cã h¬n 40 c«ng ty ®¸p øng tiªu chÝ niªm yÕt trªn Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ trong sè nµy cã 15 c«ng ty ®· ®¨ng ký niªm yÕt. Cã thÓ nãi cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ hai yÕu tè quan träng cña viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn dµi h¹n Tuy nhiªn, nÕu xem xÐt kÕt qu¶ huy ®éng cña ThÞ tr­êng chøng kho¸n ë hai khÝa c¹nh huy ®éng vèn vµ ®Çu t­, sö dông vèn cña c¸c doanh nghiÖp th× cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ. - VÒ huy ®éng vèn : thÞ tr­êng chøng kho¸n chñ yÕu míi thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng thanh kho¶n cho c¸c chøng kho¸n cña c¸c DNNN ®· cæ phÇn ho¸ mµ ch­a thùc sù trë thµnh kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n quan träng cho c¸c doanh nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ. MÆc dï ®Õn nay ®· cã gÇn 1000 DNNN ®­îc cæ phÇn ho¸ hoÆc chuyÓn ®æi së h÷u song míi cã 19 c«ng ty cæ phÇn cã cæ phiÕu niªm yÕt trªn thÞ tr­êng víi tæng gi¸ trÞ vèn ®iÒu lÖ lµ 1016 tû ®ång. §¸ng l­u ý lµ ®Õn nay míi cã 2 c«ng ty cæ phÇn giÊy H¶i Phßng vµ C¬ ®iÖn l¹nh ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu míi ®Ó huy ®éng vèn cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ hoÆc bæ sung vèn ®iÒu lÖ víi sè vèn lµ 107 tû ®ång. MÆt kh¸c, quy m« giao dÞch cña thÞ tr­êng cßn nhá bÐ, tæng gi¸ trÞ thÞ tr­êng b×nh qu©n mét phiªn giao dÞch chØ 5.2 tû ®ång; hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng còng ch­a phong phó, ®a d¹ng ( míi chØ cã 2 lo¹i lµ cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu, trong ®ã cæ phiÕu chiÕm tíi 94.9 % ). _ VÒ ®Çu t­ tµi chÝnh: ho¹t ®éng ®Çu t­ chøng kho¸n cña c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n còng rÊt h¹n chÕ. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Òu cã quy m« nhá, thiÕu vèn kinh doanh nªn kh«ng cã kh¶ n¨ng tham gia thÞ tr­êng. Theo sè liÖu kiÓm kª ë thêi ®iÓm ngµy 1 th¸ng 1 n¨m 2000 th× cã ®Õn 78% DNNN lµ doanh nghiÖp vay vèn ( cã vèn ®¨ng ký kh«ng qu¸ 10 tû ®ång hoÆc sè lao ®éng trung b×nh hµng n¨m kh«ng qu¸ 300 ng­êi), trong sè ®ã DNNN cã sè vèn d­íi 5 tû ®ång chiÕm tû lÖ 63.15%. C¸c doanh nghiÖp quèc doanh hÇu hÕt cã quy m« nhá, theo sè liÖu cña ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ­¬ng th× sè doanh nghiÖp sö dông d­íi 200 lao ®éng chiÕm ®Õn 97.77 %, sè doanh nghiÖp cã vèn thùc tÕ d­íi 1 tû ®ång chiÕm 94.93 %, b×nh qu©n vèn thùc tÕ sö dông cña mét doanh nghiÖp chØ lµ 3.7 tû ®ång. Mét sè Ýt doanh nghiÖp ( kho¶ng 20 % DNNN) kinh doanh cã hiÖu qu¶, cã vèn nhµn rçi cã thÓ sö dông ®Ó ®Çu t­ kiÕm lêi song do ®Çu t­ chøng khoµn lµ mét lÜnh vùc ®Çu t­ m¹o hiÓm , ®é rñi ro lín vµ cßn míi mÎ nªn nhiÒu doanh nghiÖp còng kh«ng m¹nh d¹n tham gia thÞ tr­êng. §iÒu nµy lý gi¶i v× sao trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam hiÖn t¹i chñ yÕu lµ c¸c nhµ ®Èu t­ c¸ nh©n, cßn rÊt Ýt c¸c nhµ ®Çu t­ chuyªn nghiÖp cã tæ chøc, ®Çu t­ víi quy m« lín vµ dµi h¹n ( trong sè gÇn 12 ngh×n tµi kho¶n giao dÞch cña kh¸ch hµng ®­îc më t¹i c«ng ty chøng kho¸n tÝnh ®Õn th¸ng 7 n¨m 2002, chØ cã 91 nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc vµ 33 nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi) ViÖc c¸c doanh nghiÖp trong thêi gian qua ch­a m¹nh d¹n tham gia TTCK ®Ó huy ®éng vèn hoÆc ®Çu t­ vèn cã nhiÒu nguyªn nh©n. cã thÓ nªu ra nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu nh­ : sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam vÉn lµ vÊn ®Ò míi mÎ ®èi víi nhiÒu doanh nghiÖp khi chuyÓn tõ m« h×nh kinh tª kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng; m«i tr­êng ph¸p lý cho ho¹t ®éng cu¶ thÞ tr­êng chøng kho¸n cßn ch­a ®Çy ®ñ, ®ång bé ; kh¶ n¨ng hÊp thô vèn cña c¸c doanh nghiÖp còng cßn rÊt h¹n chÕ, nhiÒu doanh nghiÖp ch­a cã chiªn l­îc ®Çu t­ hoÆc huy ®éng vèn ®Çu t­ dµi h¹n th«ng qua TTCK ; mÆt kh¸c, c¸c yÕu tè ®Ó ®¶m b¶o cho sù vËn hµnh an toµn,c«ng b»ng, minh b¹ch vµ cã hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng nh­ quy chÕ vÒ c«ng khai th«ng tin, c¬ chÕ qu¶n lý, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng cßn nhiÒu bÊt cËp… nªn ch­a t¹o ®­îc lßng tin cho giíi ®Çu t­ chøng kho¸n. C¬ cÊu tæ chøc cña TTCK còng ch­a ®­îc h×nh thµnh ®ång bé : giao dÞch chøng kho¸n chñ yÕu lµ trªn thÞ tr­êng thø cÊp ( thÞ tr­êng mua ®i b¸n l¹i c¸c chøng kho¸n), thÞ tr­êng s¬ cÊp ( thÞ tr­êng ph¸t hµnh) cßn kÐm ph¸t triÓn nªn ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp ; thÞ tr­êng phi tËp trung còng ch­a cã ®Ó giao dÞch, mua b¸n c¸c chøng kho¸n cña c¸c doanh nghiÖp ch­a ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ®­îc niªm yÕt trªn thÞ tr­êng… nh÷ng ®iÒu nµy ®· ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn kh¶ n¨ng tham gia TTCK cña c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp vay vèn trªn c¶ hai khÝa c¹nh huy ®éng vèn vµ ®Çu t­ vèn. * Gi¶i ph¸p khuyÕn kÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn tham gia TTCK Môc tiªu tæng qu¸t cho sù ph¸t triÓn cña TTCK ViÖt Nam tõ nay ®Õn n¨m 2010 lµ : TiÕp tôc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn TTCK, gãp phÇn ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam; tiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc huy ®éng vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ, ®ång thêi thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ; n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng, h¹n chÕ tèi ®a c¸c ¶nh h­ëng tiªu cùc, b¶o vÖ lîi Ých cña nhµ ®Çu t­, thóc ®Èy qua tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh vµ héi nhËp thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu trªn, viÖc khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiªn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp nãi chung, doanh nghiÖp vay vèn nãi riªng tham gia ho¹t ®éng trªn TTCK cã ý nghÜa quan träng ®Æc biÖt quan träng, bëi v× nã t¸c ®éng ®ång thêi ®Õn viÖc t¨ng cung vµ kÝch cÇu chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng. Tõ gãc ®é tµi chÝnh, cã thÓ nªu ra c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu sau ®©y: ** TiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc triÓn khai c¸c gi¶i ph¸p tµi chÝnh thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ vµ chuyÓn ®æi së h÷u c¸c DNNN. TÝnh ®Õn ngµy 31/7/2002 ®· cã gÇn 1000 DNNN ®­îc cæ phÇn ho¸ vµ chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u. Tuy nhiªn, t×nh h×nh cæ phÇn ho¸ tõ n¨m 2000 trë l¹i ®©y cã xu h­íng chËm l¹i ( n¨m 2001 chØ b»ng 93% so v¬Ý n¨m 2000 vµ b»ng 80% so víi n¨m 1999). V× vËy ®Ó thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ vµ chuûªn ®æ së h­u DNNN, míi ®©y ChÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh 64/CP ( thay thÕ nghÞ ®Þnh 44/CP) vÒ cæ phÇn ho¸ DNNN ; NghÞ ®Þnh 49/CP vÒ bæ sung söa ®æi NghÞ ®Þnh 103/CP vÒ giao b¸n, kho¸n kinh doanh vµ cho thuª DNNN ; NghÞ ®Þnh 41/CP vÒ chÝnh s¸ch ®èi víi lao ®éng d«i d­ s¾p xÕp l¹i c¸c DNNN… nh»m th¸o gì nh÷ng khã kh¨n v­íng m¾c trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ hay s¾p xÕp l¹i c¸c DNNN. Víi c¸c nghÞ ®Þnh nµy, Nhµ n­íc ®· t¹o c¬ së ph¸p lý míi theo h­íng níi réng chÝnh s¸ch ­u ®·i, ®¬n gi¶n c¸c thñ tôc ®Ó c¸c DNNN gi¶i quyÕt khã kh¨n, v­íng m¾c trong cæ phÇn ho¸ vµ giao b¸n kho¸n kinh doanh vµ cho thuª doanh nghiÖp : bæ sung c¸c quy ®Þnh ®Ó xö c¸c tån t¹i vÒ mÆt tµi chÝnh tr­íc khi cæ phÇn ho¸; kh«ng b¾t buéc doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ph¶i sö dông hÕt sè lao ®éng hiÖn cã, sè lao ®éng d«i d­ sÏ ®­îc h­ëng chÝnh s¸ch ®·i ngé tõ quü hç trî lao ®éng d«i d­ cña ChÝnh phñ; më réng quyÒn mua cæ phÇn lÇn ®Çu cña c¸c nhµ ®Çu t­, kÓ c¶ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ bá møc khèng chÕ vÒ tæng gi¸ trÞ cæ phÇn giµnh b¸n ­u ®·i cho ng­¬× lao ®éng theo tû lÖ phÇn tr¨m vèn Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp; quy ®Þnh b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ph¶i giµnh 30% sè cæ phiÕu cßn l¹i sau khi giµnh b¸n ­u ®·i ®Ó b¸n ra ngoµi doanh nghiÖp; söa ®æi bæ sung ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp; ®iÒu chØnh vµ bæ sung mét sè quy ®Þnh ­u ®·i vÒ thuÕ theo quy ®Þnh cña luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc, vÒ quyÕn sö dông ®Êt theo quy ®Þnh cña luËt ®Êt ®ai… V× vËy, tr­íc m¾t c¸c doanh nghiÖp cÇn ®Èy m¹nh viÖc triÓn khai thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch míi võa ®­îc ban hµnh. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nh÷ng ®iÓm nµo ch­a phï hîp Nhµ n­íc sÏ tiÕp tôc xem xÐt söa ®æi. ** TiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch, c¬ chÕ tµi chÝnh hç trî vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c trung gian tµi chÝnh, c¸ nh©n khi tham gia TTCK. Theo quyÕt ®inh sè 39/2000/Q§-TTg ngµy 27 th¸ng 3 n¨m 2000 cña TTg vÒ quy ®Þnh t¹m thêi ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n, Nhµ n­íc t¹m thêi thu thuÕ gi¸ tri gia t¨ng ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n trong thêi h¹n 3 n¨m (®Õn hÕt ngµy 31/12/2002). VÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, th× ®èi víi c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ c«ng ty qu¶n lý quü, ngoµi viÖc ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ phï hîp víi quy ®Þnh cña LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp hiªn hµnh cßn ®­îc miÔm thuÕ thu nhËp thªm 1 n¨m, gi¶m 50% sè thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp sÏ nép trong 2 n¨m tiÕp theo kÓ tõ khi niªm yÕt chøng kho¸n lÇn ®Ëu. NÕu n¨m miÔn thuÕ theo luËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp trïng víi n¨m miÔn thuÕ theo quyÕt ®Þnh trªn cña ChÝnh phñ th× ®­îc kÐo dµi thªm 1 n¨m. NÕu trong n¨m võa ®­îc gi¶m 50% theo luËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp võa ®­îc gi¶m 50% thuÕ thu nhËp theo quyÕt ®Þnh 39/2000/TTg th× ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét n¨m tÝnh thuÕ. ¦u ®·i vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®­îc tÝnh tõ khi cã thu nhËp chÞu thuÕ. C¸c c¸ nh©n ®Çu t­ chøng khãan ®­îc miÔn thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®èi víi cæ tøc, l·i vµ chªnh lÖch mua b¸n chøng kho¸n. ** Thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh hç trî vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn khi tham gia TTCK C¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p tµi chÝnh thùc hiÖn theo h­íng nµy cã thÓ lµ: - Níi láng c¸c ®iÒu kiÖn tham gia TTCK ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vay vèn. NghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP ngµy 11 th¸ng 7 n¨m 1998 cña ChÝnh phñ vÒ chøng kho¸n vµ TTCK quy ®Þnh c¸c doanh nghiÖp muèn ®ùoc niªm yÕt hoÆc ph¸t hµnh chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng ph¶i ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn nh­: Cã vèn ®iÒu lÖ tèi thiÓu lµ 10 tû ®ång; ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i tèi thiÓu lµ trong 2 n¨m gÇn nhÊt; cã tèi thiÓu lµ 20%vèn cæ phÇn ®­îc b¸n cho trªn 100 nhµ ®Çu t­ ngoµi tæ chøc ph¸t hµnh (nÕu ph¸t hµnh trªn 100 tû th× tû lÖ nµy lµ 15%); c¸c cæ ®«ng s¸ng lËp ph¶i n¾m gi÷ tèi thiÓu 20% vãn cæ phÇn tr«ng thêi gian tèi thiÓu 3 n¨m; nÕu ph¸t hµnh trªn 10 tû ®ång ph¶i cã tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh. HiÖn t¹i sè DNNN cæ phÇn ho¸ cã vèn Nhµ n­íc d­íi 10 tû ®ång chiÕm 94.3%, cßn chiÕm trªn 10 tû chØ chiÕm 5.7%. nÕu c¸c tiªu chÝ trªn th× c¸c doanh nghiÖp vay vèn ®Òu kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc niªm yÕt cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng. V× vËy ®Ó khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn tham gia TTCK, trong tr­êng hîp h×nh thµnh thÞ tr­¬ng chøng kho¸n b¶ng II, cÇn níi láng c¸c ®iÒu kiÖn tham gia thj tr­êng víi c¸c ®iÒu kiÖn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nµy. c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cã thÓ lµ: cã vèn ®iÒu lÖ tèi thiÓu tõ 10-15 tû ®ång (hiÖn t¹i cã kho¶ng 130 doanh nghiÖp lo¹i nµy); ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i tèi thiÓu tõ 1-2 n¨m;cã 10% vèn cæ phÇn ph¸t hµnh ra c«ng chóng. VÒ l©u dµi, cÇn h×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n phi tËp trung(OTC) ®Ó ®¸p øng nhu cÇu giao dÞch ®èi víi cæ phiÕu ch­a niªm yÕt cña c¸c doanh nghiÖp n»m t¹o ra sù s«i ®éng cña thÞ tr­êng. - Gi¶m c¶ chi phÝ giao dÞch, ®a d¹ng ho¸ c¸c ph­¬ng thøc giao dÞch trªn thÞ trªn thÞ tr­êng ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ tiÕp cËn thÞ tr­êng nhanh chãng, dÔ dµng. QuyÕt dÞnh 127/1999/ Q§-BTC cña Bé tµi chÝnh ngµy 22/10/1999 ®· quy ®Þnh møc thu phÝ, lÖ phÝ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña TTCK. ®Ó phï hîp víi viÖc c¶i c¸ch thÓ chÕ hµnh chÝnh vµ phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña LuËt doanh nghiÖp cÇn rµ so¸t l¹i c¸c lo¹i phÝ, lÖ phÝ ¸p dông ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh vµ hµnh nghÒ chøng kho¸n. do sè l­îng giao dÞch trªn TTCK hiÖn t¹i cßn Ýt, cÇn xem xÐt xo¸ bá hoÆc ®iÒu chØnh l¹i c¸c quy ®Þnh vÒ phÝ, lÖ phÝ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp khi tham gia TTCK. §èi víi c¸c lo¹i phÝ nªn quy®Þnh møc trÇn ®èi víi tõng lo¹i dÞch vô ®Ó c¸c chñ thÓ cung cÊp dÞch vô c¹nh tranh víi nhau vÒ chÊt l­îng dÞch vô cung cÊp víi gi¸ c¶ hîp lý. - Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, thu hót nhiÒu lo¹i h×nh doanh nghiÖp tham gia vµo TTCK KhuyÕn kÝch cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp liªn doanh cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ®­a cæ phiÕu ra niªm yÕt ®Ó t¨ng sè l­îng vµ tÝnh hÊp dÉn cña hµng ho¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng; hç trî DNNN cæ phÇn ho¸ th«ng qua quü hç trî cæ phÇn ho¸ DNNN, Quü hç trî lao ®éng d«i d­, thµnh lËp c«ng ty mua b¸n nî vµ tµi s¶n cña doanh nghiÖp ®Ó gi¶i quyÕt c«ng nî t¹i c¸c DNNN. KhuyÕn khÝch c¸c C«ng ty b¶o hiÓm tham gia TTCK ®Ó t¨ng c­êng yÕu tè ®Çu t­ dµi h¹n nh»m môc ®Ých ®Çu c¬. KhuyÕn khÝch sù ra ®êi cña c¸c tæ chøc ®Çu t­ chuyªn nghiÖp nh­ c¸c quü ®Çu t­ chøng kho¸n, quü tÝn th¸c ®Çu t­, quü h­u trÝ… nh»m ®a d¹ng ho¸ ®Çu t­ chøng kho¸n vµ gi¶m thiÓu rñi ro cho c¸c c¸ nh©n ®Çu t­ - KhuyÕn khÝch viÖc thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp míi c¸c doanh nghiÖp theo h×nh thøc C«ng ty cæ phÇn. VÒ l©u dµi chøng kho¸n thuéc C«ng ty cæ phÇn thuéc thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n sÏ ®ãng vai trß chñ yÕu trªn thÞ tr­êng. HiÖn t¹i phÇn lín doanh nghiÖp vay vèn thuéc thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n ë ViÖt Nam ®Òu ®­îc tæ chøc theo h×nh thøc C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hoÆc doanh nghiÖp t­ nh©n. Theo ph¸p luËt hiÖn hµnh, c¸c doanh nghiÖp nµy kh«ng ®­îc phÐp ph¸t hµnh chøng kho¸n ®Ó huy ®éng vèn mµ chØ cã c«ng ty cæ phÇn míi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ph¸p lý ®Ó ph¸t hµnh. V× vËy Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c C«ng ty cæ phÇn nh­ : doanh nghiÖp cæ phÇn ®­îc coi nh­ h×nh thøc ®Çu t­ míi vµ ®­îc h­ëng ­u ®·i theo LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc; thùc hiÖn miÔn nhiªn, gi¶m thuÕ thu nhËp C«ng ty ®èi víi c¸c C«ng ty cæ phÇn míi thµnh lËp nh­ ®èi víi c¸c tæ chøc ph¸t hµnh cã chøng kho¸n niªm yÕt; miÔn thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®èi víi thu nhËp tõ lîi tøc cæ phÇn. - Cuèi cïng còng cÇn nhÊn m¹nh r»ng khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp nãi chung, doanh nghiÖp vay vèn nãi riªng tham gia TTCK, ngoµi c¸c gi¶i ph¸p tµi chÝnh trªn ®©y, cÇn thùc hiÖn tæng hîp c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ vÜ m« kh¸c nh­: Hoµn thiÖn khung ph¸p lý v÷ng ch¾c cho ho¹t ®éng cña TTCK; cñng cè vµ t¨ng c­êng bé m¸y tæ chøc qu¶n lý, gi¸m s¸t vµ vËn hµnh thÞ tr­êng; thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p “ t¨ng cung, kÝch cÇu”, t¹o hµng ho¸ cã chÊt l­îng cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian; xóc tiÕn viÖc thµnh lËp hiÖp héi kinh doanh chøng kho¸n, tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o, phæ cËp vµ n©ng cao kiÕn thøc c«ng chóng vµ c¸c ®èi t­îng tham giaTTCK. 2.2.4 Thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi Trong giai ®o¹n khëi ®éng nÒn kinh tÕ hiÖn nay, ®é tÝch tô vµ tËp trung t­ b¶n cßn ch­a cao. Vèn n­íc ngoµi lµ nguån bæ sung quan träng. Vèn n­íc ngoµi bao gåm vèn hç trî chÝnh thøc (ODA) vµ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) §èi víi vèn ODA, ®Ó huy ®éng tèt th× chóng ta ph¶i sím x©y dùng th«ng qua vµ ®iÒu phèi chÆt chÏ theo quy ho¹ch huy ®éng vµ sö dông vèn OAD g¾n víi quy ho¹ch ®Çu t­ nãi chung vµ quy ho¹ch ®Çu t­ c«ng céng PIP nãi riªng. §iÒu nµy lµ ®Æc biÖt quan träng khi mµ trªn thùc tÕ hiÖn nay, viÖc ph©n c«ng ph©n nhiÖm gi÷a c¸c bªn tham gia qu¶n lý ch­a râ rµng, cßn nhiÒu ¸ch t¾c vµ chång chÐo. X©y dùng ®­îc danh môc c¸c dù ¸n ­u tiªn gäi vèn, trong ®ã cã vèn ODA, bao gåm c¶ vèn cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµ vèn hç trî kü thuËt. Nghiªn cøu chÝnh s¸ch vay vèn víi quy m« hîp lý, c©n ®èi kh¶ n¨ng vay tr¶ ®Ó ®¶m b¶o ®ñ nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn vµ phï hîp víi kh¶ n¨ng tr¶ ®ñ c¶ gèc lÉn l·i. Theo tÝnh to¸n trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t chØ nªn lËp kÕ ho¹ch vay tr¶ trong ph¹m vi chi tiªu tr¶ nî ( gèc + l·i) so víi gi¸ trÞ xuÊt khÈu ( gäi lµ chØ tiªu Detb service Ratio) kho¶ng 10% ®èi víi Nhµ n­íc vµ kh«ng qu¸ 15% ®èi víi toµn x· héi. Møc vay tr¶ nµy lµ võa ph¶i (c¸c n­íc kh¸c cã thÓ chÊp nhËn lªn tíi 20%), bëi lÏ trong c¬ chÕ hiÖn nay, kh¶ n¨ng tr¶ nî gèc cña c¸c quèc gia ®­îc t¸ch riªng kh¶ n¨ng tr¶ nî cña doanh nghiÖp, nhÊt lµ mét doanh nghiÖp Nhµ n­íc. §èi víi vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) th× ph¶i tiÕp tôc hoµn thiÖn chiÕn l­îc thu hót ®Çu t­. Môc tiªu thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp lµ nh»m tranh thñ nguån vèn, c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Song cÇn ®Æc biÖt chó ý ®Õn vÊn ®Ò c¬ cÊu kinh tÕ. Kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc cho thÊy sau mét thêi gian thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¬ cÊu kinh tÕ ®· trë thµnh vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt. NÒn kinh tÕ vèn ®· ph¸t triÓn c©n ®èi ( hiÓu theo nghÜa réng) l¹i mÊt c©n ®èi thªm. §©y lµ vÊn ®Ò tÊt yÕu x¶y ra nÕu Nhµ n­íc kh«ng cã sù ®iÒu chØnh v× mçi nhµ ®Çu t­ ®Òu cã môc tiªu riªng còng nh­ thÕ m¹nh riªng cña m×nh nªn ®­¬ng nhiªn hä muèn ph¸t huy tiÒm n¨ng vèn ®Ó khai th¸c triÖt ®Ó tiÒm n¨ng cña n­íc chñ nhµ. Do vËy, cÇn cã sù ®iÒu chØnh cña Nhµ n­íc. Sù ®iÒu chØnh nµy tr­íc hÕt ph¶i c¨n cø vµo môc tiªu chiÕn l­îc cña ®Êt n­íc vµ sö dông c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ ®Ó ®Þnh h­íng c¸c nhµ ®Çu t­ theo môc tiªu ®· ®Ò ra. §©y lµ c¸ch lµm cã hiÖu qu¶ song th­êng khã kh¨n bëi v× muèn lµm nh­ vËy c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ ph¶i ®ñ m¹nh mµ nhiÒu khi n­íc chñ nhµ tr­íc m¾t kh«ng cã lîi g×, thËm chÝ bÞ thiÖt thßi. Nh­ng ngay c¶ lµm nh­ vËy còng ch­a ch¾c kªu gäi ®­îc ®Çu t­ . MÆt kh¸c ta cÇn chÊp nhËn ý muèn cña c¸c nhµ ®Çu t­ trong khu«n khæ luËt ®Þnh, miÔn lµ thu hót ®­îc nhiÒu dù ¸n vµ vèn cßn l¹i t×m c¸ch huy ®éng nguån vèn ODA nguån ng©n s¸ch thu ®­îc, chñ ®éng ®Çu t­ ®iÒu chØnh c¬ cÊu. 2.2.5 Huy ®éng qua liªn doanh liªn kÕt, qua vay vèn nh©n d©n. C¸c DNNN cã t¨ng thªm nguån vèn cña m×nh b»ng c¸ch kªu gäi ®Çu t­ liªn doanh liªn kÕt víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c trong ngµnh, trong n­íc, ngoµi n­íc. Liªn doanh hîp t¸c víi c¸c nhµ cung cÊp gióp doanh nghiÖp gi¶m ®­îc chi phÝ l­u kho hµng ho¸ vËt t­, chi phÝ b¶o qu¶n, tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng Ðp gi¸ do ®éc quyÒn cung cÊp tõ ®ã doanh nghiÖp cã thÓ tËn dông ®­îc c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn cã cña doanh nghiÖp, ®¬n vÞ m×nh. Ngoµi ra, DNNN còng cã thÓ tiÕn hµnh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó thu hót nguån vèn nhµn dçi trong nh©n d©n. TÝnh ®Õn nay mét sè DNNN ®· ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ra c«ng chóng víi tæng khèi l­îng vèn kho¶ng vµi tr¨m tû ®ång ®Ó ®Çu t­ cho mét sè dù ¸n cña doanh nghiÖp ®­îc sù b¶o l·nh cña Bé tµi chÝnh. Trªn ®©y lµ mét sè ph­¬ng thøc huy ®éng vèn mµ c¸c DNNN th­êng hay sö dông. ë mçi mét h×nh thøc huy ®éng ®Òu cã nh÷ng thÕ m¹nh riªng vµ còng cßn nhiÒu vÊn ®Ò cßn ph¶i nghiªn cøu ®Ó h¹n chÕ tÝnh “bÊt cËp” vµ víi mçi mét DNNN kh¸c nhau do ®iÒu kiÖn kinh doanh kh¸c nhau mµ sö dông c¸c ph­¬ng thøc huy ®éng vèn còng kh«ng gièng nhau, nh­ng ph¶i ®¶m b¶o cho nguån vèn huy ®éng vµo ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ cao nhÊt. Thªm vµo ®ã, khi ®· cã ®ñ vèn th× c¸c DNNN ph¶i cã nghÜa vô tæ chøc qu¶n lý vµ sö dông nã cã hiÖu qu¶ nhÊt. §Ó DNNN thùc sù trë thµnh mét thµnh phÇn kinh tÕ tiªu biÓu ®i ®Çu trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ gãp phÇn ®­a ®Êt n­íc ngµy cµng ®i lªn. KÕt luËn . Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c Doanh nghiÖp lu«n ph¶i vËn déng ®Ó ®èi phã víi sù sèng cßn cña m×nh. Cã lóc chØ cÇn mét l­îng vèn Ýt còng cã thÓ cøu sèng ®­îc doanh nghiÖp .Vèn lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®Ó mét doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp vµ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, tøc lµ nã quyÕt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp huy ®éng ®­îc vèn khi cÇn thiÕt sÏ gãp phÇn thuËn lîi cho ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Trong ®Ò ¸n nµy ®· nªu nªn ®­îc mét sè biÖn ph¸p huy ®éng vèn trong dµi h¹n vµ ng¾n h¹n cña c¸c DNNN. C¸c doanh nghiÖp ph¶i n¾m râ vµ sö dông mét c¸ch cã linh ho¹t c¸c ph­¬ng thøc tµi trî nµy. Bªn c¹nh ®ã, c¸c DNNN lu«n ph¶i ®èi mÆt víi c¸c rñi ro cã thÓ gÆp khi tiÕn hµnh c¸c ph­¬ng thøc tµi trî. C¸c DNNN kh«ng nªn l¹m dông qu¸ nhiÒu mét ph­¬ng thøc mµ ph¶i c©n ®èi gi÷a c¸c ph­¬ng thøc cho phï hîp víi hoµn c¶nh vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp m×nh. §ång thêi muèn thÞ tr­êng vèn ph¸t triÓn, Nhµ n­íc ph¶i cã nh÷ng quan ®iÓm ®óng ®¾n cïng víi c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch phï hîp. §Ó c¸c DNNN thuËn lîi h¬n vµ linh ho¹t h¬n trong kh©u huy ®éng vèn cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña toµn doanh nghiÖp ./. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o T.s NguyÔn H÷u Tµi, 2002, Gi¸o tr×nh Lý thuyÕt tµi chÝnh – TiÒn TÖ, NXB Thèng Kª. PTS NguyÔn §×nh Tµi, 1997, Gi¸o tr×nh Sö dông c«ng cô tµi chÝnh tiÒn tÖ ®Ó huy ®éng vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, NXB Tµi chÝnh ng©n hµng Ts L­u ThÞ H­¬ng, 2002, Gi¸o tr×nh Tµi ChÝnh Doanh NghiÖp, NXB Gi¸o dôc Th.s Bïi H÷u Ph­íc- Phan ThÞ HiÕu Nhi,2000, “C¬ chÕ qu¶n lý vèn kinh doanh phï hîp víi c¸c DNNN ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Tµi ChÝnh th¸ng 10/2000 NguyÔn V¨n Ph­¬ng, 2001, “Mét sè v­íng m¾c trong quan hÖ vay vèn cña DNNN víi ng©n hµng”, T¹p chÝ Ng©n Hµng sè 11/2001 Tr 29-33. Th.s NguyÔn Hoµng Anh, 2002, “Thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ g¾n víi thÞ tr­êng vèn dµi h¹n ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Ng©n Hµng sè th¸ng 12/2002. tr 56-58. T.s NguyÔn §¨ng Nam,2002, “KhuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c DNNN ë ViÖt Nam tham gia TTCK”, T¹p chÝ Tµi ChÝnh, th¸ng 9/2002. tr 37 – 39 Th.s TrÇn ThÞ Méng TuyÕt, 2003, “Mét sè gi¶i ph¸p huy ®éng vèn th«ng qua ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu ë n­íc ta”, T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ, th¸ng 2/2003. Ths TrÇn TiÕn H­ng – Th¸i Dòng, 2002, “Bµn vÒ cÊp vèn bæ sung kinh doanh cho DNNN trong ®iÒu kiÖn héi nhËp”, T¹p chÝ Tµi chÝnh, th¸ng 9/2002. tr 25-26.