Đề tài Chính sách hỗ trợ phát triển các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam

©u víi 2 vÊn ®Ò: doanh nghiÖp võa vµ nhá cÇn hç trî nh÷ng vÊn ®Ò g× vµ møc ®é cÇn thiÕt cña c¸c vÊn ®Ò ®ã nh­ thÕ nµo ®· cho kÕt qu¶ lµ, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá rÊt cÇn hç trî vÒ c¸c mÆt nh­ theo thø tù quan träng gi¶m dÇn. (Xem b¶ng) Thø nhÊt: Cã chÝnh s¸ch hç trî ®ång bé; Thø hai: hç trî vèn; Thø ba: hç trî qua chÝnh s¸ch ®Çu t­, ®Êt ®ai, thuÕ; Thø t­: hç trî vÒ ®µo t¹o, tiÕp thÞ, chuyÓn giao c«ng nghÖ; Thø n¨m: sù quan t©m gióp ®ì cña chÝnh quyÒn; Thø 6: hç trî vÒ c¬ së h¹ tÇng; Thø b¶y: t­ vÊn cho doanh nghiÖp võa vµ nhá. B¶ng 22: Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá xÕp theo thø tù møc ®é quan träng gi¶m dÇn Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn hç trî Møc ®é quan quan träng theo thø tù gi¶m dÇn (%) 1 2 3 4 5 6 7 1. ChÝnh s¸ch ®ång bé 63,2 6,9 11,5 4,6 2,3 2,3 0 3. ChÝnh s¸ch ®Çu t­, ®Êt ®ai, thuÕ 6,9 27,6 12,3 18,4 6,9 9,2 3,4 5. Gióp ®ì cña chÝnh quyÒn 3,4 9,2 13,8 5,7 19,5 17,2 21 2. Hç trî vÒ vèn 16,1 28,7 23,0 10,3 9,2 2,3 4. Hç trî ®µo t¹o, tiÕp thÞ, chuyÓn giao c«ng nghÖ 2,3 14,9 14,9 23,0 11,4 13,8 3,4 7. T­ vÊn cho doanh nghiÖp 3,4 1,1 69 6,9 13,8 23,0 31 6. X©y dùng c¬ së h¹ tÇng 3,4 6,9 10,3 10,3 20,6 11,4 21 Nguån: KÕt qu¶ ®iÒu tra vÒ t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá ë c¸c tØnh phÝa B¾c. Ghi chó: §èi t­îng ®iÒu tra: gåm 3 nhãm ®èi t­îng. - Quan chøc ho¹ch ®Þnh vµ tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch: 33,9% - Chñ doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ nh÷ng ng­êi ho¹t ®éng kinh doanh: 28,7% - C¸c ®èi t­îng kh¸c: 13,65% Tõ kÕt qu¶ trªn cã thÓ thÊy, yªu cÇu vÒ hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn mang tÝnh s¬ khai, lµ nh÷ng vÊn ®Ò rÊt c¨n b¶n (th¸o gì chÝnh s¸ch, hç trî vèn...) chø ch­a ph¶i lµ nh÷ng yªu cÇu hç trî theo chiÒu s©u (t­ vÊn, c«ng nghÖ, qu¶n lý...). Trªn thùc tÕ, ®Õn nay sù hç trî ®ã cña Nhµ n­íc vÉn cßn h¹n chÕ, ch­a ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu ®ã. ë c¸c ®Þa ph­¬ng, sù hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá còng cßn h¹n chÕ, ch­a thiÕt thùc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. ChÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá cña Nhµ n­íc trung ­¬ng vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng c¸c cÊp cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ cã thÓ nãi ®©y lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò yÕu kÐm nhÊt trong hÖ thèng hç trî chÝnh s¸ch doanh nghiÖp võa vµ nhá. D­íi ®©y lµ mét sè nÐt chÝnh vÒ nh÷ng h¹n chÕ cña chÝnh s¸ch hç trî: - ChÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá ch­a râ rµng vµ ch­a cã biÖn ph¸p thùc hiÖn. - Ch­a tËp trung hç trî c¸c vÊn ®Ò then chèt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá: vèn, thÞ tr­êng, ®µo t¹o... - Ph¹m vi hç trî cßn rÊt h¹n chÕ trong khi sè l­îng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cÇn hç trî rÊt lín. Tõ ph©n tÝch kÕt qu¶ ®iÒu tra cã thÓ kh¸i qu¸t thµnh m« h×nh "Nh÷ng trë ng¹i cña chÝnh s¸ch hç trî ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá" theo 8 yÕu tè nh­ d­íi ®©y: - ThuÕ: 24,1% - ChÝnh s¸ch ®Çu t­: 52,9%. - §iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn: 56,3%. - Hç trî thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm.: 64,4%. - Hç trî vÒ ph¸t triÓn c«ng nghÖ: 66,7%. - Hç trî vÒ ®µo t¹o: 46,0%. - T­ vÊn lËp nghiÖp vµ t­ vÊn kinh doanh: 39,1%. (Xem thªm b¶ng, ®­îc xö lý tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra vÒ sù t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë c¸c tØnh phÝa B¾c). B¶ng 23: Nh÷ng yÕu tè thuËn lîi vµ khã kh¨n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá (%) C¸c yÕu tè ThuËn lîi B×nh th­êng Khã kh¨n 1. ThuÕ 21,8 50,6 24,1 2. ChÝnh s¸ch ®Çu t­ 18,4 28,7 52,9 3. ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai 14,9 63,2 20,7 4. §iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn 17,2 18,4 56,3 5. ThÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm 14,9 26,4 64,3 6. Hç trî vÒ ph¸t triÓn c«ng nghÖ 18,4 14,9 66,7 7. Hç trî vÒ ®µo t¹o 18,4 32,2 46,0 8. T­ vÊn lËp nghiÖp vµ t­ vÊn kinh doanh 11,5 37,9 39,1 Xem l¹i sè liÖu nµy, ta thÊy kh«ng cã yÕu tè nµo cña chÝnh s¸ch ®­îc ®¸nh gi¸ lµ thuËn lîi. Ph¶i ch¨ng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang ®øng tr­íc mét m«i tr­êng chÝnh s¸ch kh«ng mÊy thuËn lîi. ChØ cã chÝnh s¸ch thuÕ vµ chÝnh s¸ch ®Êt ®ai ®­îc ®¸nh gi¸ cao h¬n c¶. Tuy nhiªn, còng cÇn xem xÐt thªm nh÷ng khã kh¨n nhÊt vÒ chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tõ ®ã ta cã thÓ ph¸c häa m« h×nh nh÷ng ®iÓm "t¾c nghÏn" trong lé tr×nh ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam nh­ sau: (Dùa vµo sè liÖu ë b¶ng trªn). H×nh1: Nh÷ng ®Æc t¾c nghÏn trong lé tr×nh ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam 79,3% 75,9% 60,9% 54,9% 48,1% 43,7% 35,6% 33,3% ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai ChÝnh s¸ch thuÕ T­ vÊn §µo t¹o ChÝnh s¸ch ®Çu t­ ChÝnh s¸ch huy ®éng vèn Hç trî Marketing Hç trî c«ng nghÖ Nh­ vËy, ®Ó th¸o gì cho doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn chóng ta cÇn tËp trung vµo nh÷ng ®iÓm nót nh­: Hç trî c«ng nghÖ, hç trî Marketing, chÝnh s¸ch huy ®éng vèn... Ch­¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam I. CÇn cã c¸c chÝnh s¸ch vÒ hç trî ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam 1. Cã c¬ chÕ m« h×nh hç trî hîp lý ë ViÖt Nam c¬ chÕ vµ m« h×nh hç trî ®­îc ®æi míi, cïng víi viÖc ®æi míi nÒn kinh tÕ, chuyÓn sang nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. So víi tr­íc ®©y, nhiÒu vÊn ®Ò vÒ c¬ chÕ hç trî ®· thay ®æi c¨n b¶n. Tuy nhiªn, do ®æi míi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nªn c¬ chÕ vµ m« h×nh hç trî mét mÆt, chÞu ¶nh h­ëng cña t­ duy theo c¬ chÕ cò mÆt kh¸c ch­a thËt phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. §iÓm kh¸c biÖt lín nhÊt trong c¬ chÕ vµ m« h×nh hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ cã sù ph©n biÖt gi÷a 2 nhãm doanh nghiÖp: hç trî doanh nghiÖp nhµ n­íc kh¸c víi hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá ngoµi quèc doanh. Tõ §¹i héi VI cña §¶ng ( 1986 ) ®Õn nay, víi viÖc xo¸ bá c¬ chÕ cò, h×nh thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, ®· thóc ®Èy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh, nhÊt lµ khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá ngoµi quèc doanh. Do ®ã, ®èi t­îng qu¶n lý nhµ n­íc ®· thay ®æi c¨n b¶n. V× vËy, viÖc hç trî c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc mµ cßn cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. H¬n n÷a, trong chÝnh s¸ch kinh tÕ ®· chó ý tíi hiÖu qu¶ kinh tÕ, kh«ng qu¸ chó träng vµo quy m« doanh nghiÖp lín nh­ tr­íc ®©y vµ viÖc ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ chiÕn l­îc l©u dµi trong sù ®an xen víi doanh nghiÖp lín. NhiÒu v¨n kiÖn cña §¹i héi §¶ng ®· ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò nµy nh­ : V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, VII, VIII vµ c¸c NghÞ quyÕt cña c¸c Héi nghÞ TW §¶ng. Nhµ n­íc vµ x· héi ñng hé vµ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ hîp ph¸p. §iÒu quan träng nhÊt cña quan ®iÓm hç trî thêi kú ®Çu cña c«ng cuéc ®æi míi lµ "cëi trãi" cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó ®­îc phÐp kinh doanh. HiÖn nay, quan ®iÓm hç trî c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu lµ lµm cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn ngµy cµng tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶, Héi nghÞ Ban chÊp hµnh TW lÇn thø 7kho¸ VIII chñ tr­¬ng : " ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp quy m« võa vµ nhá víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn, vèn ®Çu t­ Ýt, sinh lêi cao, thêi gian thu håi vèn nhanh". ë ViÖt Nam, hiÖn míi chØ cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ chung cho toµn bé nÒn kinh tÕ, ch­a cã chiÕn l­îc x¸c ®Þnh ­u tiªn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Trong chiÕn l­îc chung viÖc x¸c ®Þnh ­u tiªn ( ngµnh, nghÒ, s¶n phÈm, ®Þa bµn... ) ch­a thùc sù dùa trªn c¬ së lÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ lîi thÕ so s¸nh cña tõng vïng lµm c¨n cø. ViÖc thùc thi chiÕn l­îc vµ quy ho¹ch cßn chÞu ¶nh h­ëng cña t­ t­ëng bao cÊp. §iÒu ®ã, ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt qua chiÕn l­îc ®Çu t­ mµ tr­íc hÕt lµ c¬ cÊu ®Çu t­. C¬ cÊu ®Çu t­ tuy ®· cã ®æi míi, nh­ng vÉn chó träng vµo c«ng nghiÖp nÆng hoÆc vÉn dån vèn vµo nh÷ng ngµnh, c«ng tr×nh, dù ¸n ch­a ®­îc ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng kinh tÕ - x· héi mét c¸ch chÆt chÏ. Nhµ n­íc vÉn cßn bao cÊp nhiÒu lÜnh vùc trong ®Çu t­ vèn mµ lÏ ra ph¶i ®Ó cho nh©n d©n tù lµm. Ch­a kÕt hîp ®óng ®¾n gi÷a chiÕn l­îc ( ®Þnh h­íng lín ) víi kÕ ho¹ch (b­íc ®i vµ gi¶i ph¸p cho tõng thêi kú) vµ chÝnh s¸ch (c¸c biÖn ph¸p cô thÓ thùc hiÖn c¸c ®Þnh h­íng ®ã ). HiÖn ®ang cã xu h­íng coi nhÑ kÕ ho¹ch, quy ho¹ch, dù b¸o... khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. 2. §æi míi quan ®iÓm hç trî 2.1. Quan ®iÓm hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá cÇn ®Æt trªn c¬ së quan ®iÓm, môc tiªu chung cña toµn bé nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc §Ó cã thÓ ®æi míi quan ®iÓm hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tr­íc hÕt cÇn ph¶i nhËn thøc ®óng vai trß quan träng cña c¸c doanh nghiÖp nµy trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam hiÖn nay. §ång thêi, cÇn qu¸n triÖt s©u s¾c quan ®iÓm cña §¶ng vÒ ph¸t triÓn chiÕn l­îc kÕt hîp quy m« lín trong sù ®an xen víi quy m« võa vµ nhá. NghÞ quyÕt §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh : " Trong ph¸t triÓn míi, ­u tiªn quy m« võa vµ nhá, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, t¹o nhiÒu viÖc lµm, thu håi vèn nhanh; ®ång thêi x©y dùng mét sè c«ng tr×nh quy m« lín, thùc sù cÇn thiÕt vµ cã hiÖu qu¶"( V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII -Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi, 1997, tr 85. ). §©y lµ mét quan ®iÓm chiÕn l­îc võa cã ý nghÜa ®Þnh h­íng cho doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn ®óng ®¾n, võa ®Þnh h­íng ho¹t ®éng hç trî cho c¸c doanh nghiÖp nµy tõ c¸c phÝa c¸c ngµnh c¸c cÊp. Nh­ vËy, hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng ph¶i lµ sù ­u ¸i, ban ¬n mµ lµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c tæ chøc §¶ng, chÝnh quyÒn vµ toµn x· héi, trong ®ã cã c¸c doanh nghiÖp lín. 2.2. Quan ®iÓm hç trî trªn c¬ së lÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi lµm th­íc ®o VÊn ®Ò nµy t­ëng nh­ hiÓn nhiªn, nh­ng trªn thùc tÕ ë ViÖt Nam vÉn ch­a ®­îc thùc hiÖn ®óng møc. Hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá theo quan ®iÓm kinh tÕ - x· héi thÓ hiÖn : mét mÆt, hç trî nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých lµm cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá doanh nghiÖp hiÖu qu¶ h¬n, mÆt kh¸c, cÇn tÝnh ®Õn c¶ hiÖu qu¶ cña viÖc hç trî. Trong ®iÒu kiÖn nguån lùc cã h¹n, nhu cÇu hç trî th× v« h¹n nªn cÇn ph¶i x©y dùng thø tù ­u tiªn. D­íi ®©y lµ mét sè nÐt chÝnh: - Hç trî tr­íc hÕt ®èi víi doanh nghiÖp ngµnh trong lÜnh vùc cã hiÖu qu¶ kinh tÕ: suÊt sinh lîi cao c¶ trong ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n. - Hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nh»m ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cao, bao gåm c¶ hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ c¶ ý nghÜa x· héi trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn, gãp phÇn thùc hiÖn c¸c môc ®Ých x· héi nh­ gi¶i quyÕt viÖc lµm, c«ng b»ng x· héi, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo... - Hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá lµm ¨n hiÖu qu¶ ®ång thêi g¾n víi viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. Qua kÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· gãp phÇn to lín vµo viÖc lµm « nhiÔm ®ã ( do c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp nµy qu¸ l¹c hËu, c¸c c¬ quan chøc n¨ng ch­a cã c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó kiÓm so¸t nh»m h¹n chÕ viÖc g©y « nhiÔm). Nhµ n­íc ®· chi rÊt nhiÒu c«ng søc, tiÒn cña ®Ó kh¾c phôc nh­ng kÕt qu¶ ®­îc kh«ng ®¸ng kÓ. - Hç trî theo ph­¬ng thøc hiÖu qu¶ nhÊt : xu h­íng hç trî ë nhiÒu n­íc lµ gi¶m nh÷ng t¸c ®éng trùc tiÕp, t¨ng nh÷ng gi¶i ph¸p gi¸n tiÕp, t¸c ®éng Ýt nh­ng hiÖu qu¶ cao vµ hiÖu øng réng. HiÖn nay, c¸c n­íc cã rÊt nhiÒu c¸ch thøc hç trî cã hiÖu qu¶: ch¼ng h¹n thay v× cÊp vèn l·i suÊt ­u ®·i hoÆc b¾t buéc ng©n hµng cho c¸c doanh nghiÖp vay th× chØ cÇn trî cÊp l·i ( Nhµ n­íc bï chªnh lÖch l·i suÊt gi÷a thÞ tr­êng vµ l·i suÊt cho vay ­u ®·i ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá ). - KÕt hîp hç trî cña Nhµ n­íc víi hç trî cña céng ®ång, th«ng qua c¸c hiÖp héi nghÒ nghiÖp, sù hç trî cña doanh nghiÖp lín, c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ trong n­íc vµ n­íc ngoµi. 2.3. Hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá cÇn thiÕt thùc vµ g¾n víi thùc tÕ §iÒu nµy cã ý nghÜa lµ hç trî nh÷ng m¾t kh©u mµ doanh nghiÖp rÊt cÇn vµ tù doanh nghiÖp kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc. §ång thêi, viÖc hç trî cÇn g¾n víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng ®Þa ph­¬ng, trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh. Ngoµi ra cÇn t×m nh÷ng ph­¬ng thøc phï hîp ®Ó c¸c nguån lùc hç trî ®Õn ®óng ®èi t­îng, tr¸nh thÊt tho¸t vµ tiªu cùc cã thÓ xÈy ra. 2.4. Hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá nh»m ph¸t huy tiÒm n¨ng, lîi thÕ cña tõng vïng, tõng ngµnh nghÒ Trong chÝnh s¸ch hç trî cÇn cã nh÷ng vÊn ®Ò chung nh­ng ®ång thêi cÇn cã nh÷ng ®iÓm riªng biÖt ®Ó ph¸t huy lîi thÕ cña tõng vïng, tõng ngµnh nghÒ. Ch¼ng h¹n, cÇn chó träng ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn vµ nh÷ng khã kh¨n, v­íng m¾c cña c¸c doanh nghiÖp ë n«ng th«n vµ miÒn nói kh¸c víi ë ®« thÞ. ViÖc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng kh¸c víi ph¸t triÓn c¸c nghÒ míi, ph¸t triÓn c¸c ngµnh cÇn nhiÒu lao ®éng kh¸c víi c¸c ngµnh cÇn nhiÒu vèn... HiÖn nay, nhiÒu tiÒm n¨ng trong d©n nh­ : vèn, lao ®éng tay nghÒ tinh x¶o, trÝ tuÖ, kinh nghiÖm kinh doanh.. còng nh­ c¸c tiÒm n¨ng tù nhiªn nh­ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn du lÞch, dÞch vô... ch­a ®­îc khai th¸c tèt. ViÖc khuyÕn khÝch doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng nªn dµn ®Òu mµ c¨n cø vµo lîi thÕ cña tõng n¬i, tõng ngµnh nghÒ ®Ó cã c¸c gi¶i ph¸p hç trî ®óng lóc, ®óng c¸ch. 2.5. Hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá lµm cho c¸c doanh nghiÖp nµy ph¸t triÓn theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ kinh doanh ngµy cµng v¨n minh hiÖn ®¹i §Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cÇn ®Æc biÖt chó träng hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá trong c¸c kh©u quan träng nh­ c«ng nghÖ, ®µo t¹o, cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng vµ dù b¸o xu h­íng ph¸t triÓn trong n­íc vµ quèc tÕ... §ång thêi, cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t­ c«ng nghÖ s¹ch, c«ng nghÖ míi, t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p c¶i tiÕn kü thuËt hîp lý ho¸ s¶n xuÊt... §Ó thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kinh doanh ngµy cµng v¨n minh, cÇn khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp nµy kinh doanh ®óng luËt, lµm ¨n c«ng khai... Cïng víi viÖc hç trî, cÇn thiÕt ph¶i cã biÖn ph¸p tèt ®Ó kiÓm so¸t viÖc sö dông c¸c c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ l¹c hËu, g©y « nhiÔm m«i tr­êng. 3. §æi míi ph­¬ng thøc hç trî ViÖc lùa chän ph­¬ng thøc hç trî cã ý nghÜa quan träng, quyÕt ®Þnh tÝnh thùc thi vµ hiÖu qu¶ c¸c h×nh thøc hç trî. Ph­¬ng thøc hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá trªn thùc tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay th­êng ®i theo hai h­íng : §èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc quy m« võa vµ nhá trong thêi kú ®Çu th× thiªn vÒ hç trî trùc tiÕp (cÊp vèn, mÆt b»ng, ®µo t¹o c«ng nh©n vµ chñ doanh nghiÖp) víi nhiÒu chÝnh s¸ch ­u ®·i h¬n; ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ngoµi quèc doanh; ph­¬ng thøc hç trî chñ yÕu lµ gi¸n tiÕp d­íi d¹ng gi¶m thuÕ, cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i. Tuy nhiªn møc ®é hç trî cßn Ýt so víi nhu cÇu cña c¸c doanh nghiÖp. Cã nhiÒu ph­¬ng thøc hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá: hç trî trùc tiÕp, hç trî gi¸n tiÕp, kÕt hîp c¶ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp, hç trî dÉn ®­êng, hç trî qua trung gian... Hç trî trùc tiÕp bao gåm: - §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc cÊp giÊy phÐp, rót giÊy phÐp, kiÓm tra. - CÊp vèn. - X©y dùng c¬ së h¹ tÇng. - §µo t¹o chñ doanh nghiÖp, ng­êi lao ®éng. - Cung cÊp th«ng tin. - Cung cÊp ­u ®·i vÒ mÆt hµng s¶n xuÊt - kinh doanh. Hç trî gi¸n tiÕp: Chñ yÕu lµ t¸c ®éng th«ng qua m«i tr­êng kinh doanh nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu lµ: - H×nh thµnh m«i tr­êng kinh doanh æn ®Þnh, an toµn vµ b¶o hé quyÒn lîi hîp ph¸p cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá (bao gåm m«i tr­êng thÓ chÕ, m«i tr­êng luËt ph¸p, m«i tr­êng thÞ tr­êng, m«i tr­êng c¬ së h¹ tÇng...) - ¦u ®·i vÒ thuÕ (gi¶m thuÕ, miÔn thuÕ). - B¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc hîp lý, chèng nhËp lËu hµng ngo¹i. - T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá hîp t¸c vµ liªn doanh víi n­íc ngoµi. Hç trî dÉn ®­êng: Nhµ n­íc cã vai trß ®i tiªn phong trong nh÷ng lÜnh vùc hç trî c¸c c«ng ty t­ vÊn, c¸c viªn nghiªn cøu ... ë ViÖt Nam hiÖn nay, ®Ó hç trî cã kÕt qu¶ tèt cÇn chó träng mét sè ph­¬ng thøc sau: KÕt hîp hç trî trùc tiÕp víi gi¸n tiÕp. Trong ®ã, cÇn ®Æc biÖt chó träng c¸c gi¶i ph¸p: §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh; hç trî th«ng qua chiÕn l­îc, chÝnh s¸ch, ®ång thêi víi hç trî trùc tiÕp th«ng qua cung cÊp c¬ së h¹ tÇng, hç trî l·i suÊt, miÔn, gi¶m thuÕ; hç trî ®µo t¹o chñ doanh nghiÖp; cung cÊp th«ng tin vÒ c«ng nghÖ, thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. KhuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc hç trî mang tÝnh céng ®ång, liªn kÕt s¶n xuÊt gi÷a doanh nghiÖp lín vµ doanh nghiÖp võa vµ nhá bëi c¬ cÊu s¶n xuÊt nhiÒu tÇng. Ngoµi ra, cÇn chó ý tíi c¸ch thøc hç trî b»ng quy ho¹ch ph¸t triÓn, t¹o lËp c¬ së h¹ tÇng, x©y dùng c¸c c¬ së kinh tÕ lµm tiªn phong trong mét sè lÜnh vùc ®ßi hái nhiÒu vèn nh­ c«ng nghÖ cao; hç trî th«ng qua tæ chøc trung gian nh­ ng©n hµng, c¸c trung t©m hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá còng nh­ c¸c biÖn ph¸p cô thÓ, thiÕt thùc khuyÕn khÝch h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c c«ng ty... dÞch vô t­ vÊn, hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá (thay v× Nhµ n­íc ph¶i ®øng ra thµnh lËp c¸c c¬ së hç trî th× chØ cÇn hç trî mét phÇn cho c¸c trung t©m nµy ho¹t ®éng). 4. H×nh thµnh khung khæ ph¸p lý hç trî cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Hç trî lµ mét trong nh÷ng chøc n¨ng c¬ b¶n cña Nhµ n­íc ®èi víi nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Trong viÖc hç trî c¸c doanh nghiÖp nµy th× cÇn thiÕt ph¶i cã mét khung khæ ph¸p lý râ rµng vµ chuÈn x¸c. V× nã lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Çu tiªn lµm c¬ së ph¸p lý cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch hç trî. Khung khæ ph¸p lý bao gåm nh÷ng quy ®Þnh cã liªn quan tíi doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ nh÷ng quy ®Þnh riªng cho c¸c doanh nghiÖp nµy. Trªn tinh thÇn ®ã, cÇn tËp trung thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p sau: Ban hµnh, bæ sung vµ söa ®æi c¸c chÝnh s¸ch, quy ®Þnh hiÖn hµnh liªn quan ®Õn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. §©y lµ gi¶i ph¸p nh»m ®Ó lo¹i bá sù m©u thuÉn trong hÖ thèng c¸c v¨n b¶n, quy ph¹m ph¸p luËt, g©y khã kh¨n, c¶n trë cho c¸c doanh nghiÖp. HÖ thèng chÝnh s¸ch nµy ®Þnh kú cÇn ®­îc xem xÐt, nghiªn cøu vµ söa ®æi, bæ sung nh÷ng ®iÓm kh«ng cßn phï hîp víi hoµn c¶nh kinh tÕ hiÖn t¹i vµ kh«ng thÝch hîp víi m«t tr­êng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. §ång thêi, cÇn thay ®æi quy tr×nh x©y dùng vµ ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. HiÖn nay, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt khi ban hµnh nªn kÌm theo v¨n b¶n h­íng dÉn. V×, ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng mÊt b×nh ®¼ng do kh«ng thèng nhÊt vÒ thêi gian vµ kh«ng gian. Trªn c¬ së nh÷ng ®Þnh h­íng cña §¶ng, trong thêi gian Nhµ n­íc tiÕn hµnh t¹o lËp khung khæ ph¸p luËt cÇn thiÕt cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ho¹t ®éng. Më ®Çu lµ mét sè NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ nh»m khuyÕn khÝch khu vùc ngoµi quèc doanh (Chñ yÕu lµ quy m« nhá) nh­ c¸c NghÞ ®Þnh 27, 28, 29/H§BT vÒ kinh tÕ t­ nh©n, c¸ thÓ, hîp t¸c x· vµ kinh tÕ gia ®×nh; NghÞ ®Þnh 66/HDBT vÒ hé kinh doanh d­íi vèn ph¸p ®Þnh... Nhµ n­íc ®· ban hµnh c¸c luËt liªn quan ®Õn doanh nghiÖp võa vµ nhá nh­ LuËt Doanh nghiÖp t­ nh©n, LuËt C«ng ty, LuËt Hîp t¸c x·, LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi, LuËt doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ gÇn ®©y LuËt doanh nghiÖp ®· cã hiÖu lùc tõ ngµy 1/1/2000. Tuy cßn thiÕu nhiÒu luËt, ®Æc biÖt lµ luËt b¶o vÖ lîi Ých vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn xuÊt khÈu cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, nh­ng b­íc ®Çu ®· t¹o ra c¬ së ph¸p lý cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ho¹t ®éng. Sím ban hµnh c¸c luËt riªng ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá: + X¸c ®Þnh râ ®èi t­îng ®iÒu chØnh (doanh nghiÖp cÇn hç trî) tiªu chÝ ph©n lo¹i doanh nghiÖp võa vµ nhá còng nh­ khung khæ c¸c trÞ sè cña c¸c tiªu chÝ, ®Þa vÞ ph¸p lý cña doanh nghiÖp võa vµ nhá trong mèi quan hÖ víi c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. + Cã c¸c gi¶i ph¸p khung hç trî cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. + C¸c gi¶i ph¸p khung ®Ó b¶o hé quyÒn lîi Ých hîp ph¸p cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. + X¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc, c¸c tæ chøc vµ toµn x· héi trong viÖc hç trî c¸c doanh nghiÖp nµy. C¸c luËt riªng cho doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ lµ: LuËt C¬ b¶n vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá, LuËt HiÖp héi doanh nghiÖp võa vµ nhá, LuËt B¶o l·nh tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá... HiÖn nay, viÖc qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã kh¸c nhau tuú vµo lo¹i h×nh doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã quy m« võa vµ nhá do c¸c Bé, c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng hoÆc do mét sè c¬ quan (doanh nghiÖp toµn thÓ) qu¶n lý. Trong khi ®ã, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ngoµi quèc doanh ch­a cã c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ®Ých thùc mµ míi chØ thùc hiÖn cÊp giÊy phÐp kinh doanh, ®¨ng ký kinh doanh vµ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng rÊt h¹n chÕ nh­ thu thuÕ, kiÓm tra « nhiÔm m«i tr­êng... Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá l¹i cã qu¸ nhiÒu ®Çu mèi "qu¶n": c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn, c¸c tæ chøc x· héi, thËm chÝ c¶ c¸ tæ chøc ®oµn thÓ ... g©y ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Do ®ã ®· ®Õn lóc cÇn thµnh lËp c¬ quan chuyªn tr¸ch qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ngoµi quèc doanh, c¬ quan nµy lµ ®Çu nèi gi÷a Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp, cã chøc n¨ng chñ yÕu lµ : - Gióp Nhµ n­íc ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. - N¾m b¾t t×nh h×nh nguyÖn väng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, dù b¸o xu h­íng ph¸t triÓn. - Cung cÊp th«ng tin cÇn thiÕt vÒ chÝnh s¸ch, thÞ tr­êng, c«ng nghÖ, lao ®éng... cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. - Thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vÒ c¸c mÆt nh­ chuyÓn giao c«ng nghÖ, ®µo t¹o chñ doanh nghiÖp, hç trî vèn... - Xóc tiÕn hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong viÖc t×m kiÕm c¸c ®èi t¸c trong n­íc vµ ngoµi n­íc, gióp c¸c doanh nghiÖp ký kÕt c¸c hîp ®ång kinh tÕ. - Thùc hiÖn viÖc kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm. - Qu¶n lý m«i tr­êng. - §µo t¹o chñ doanh nghiÖp. - KiÓm tra viÖc chÊp hµnh ph¸p luËt cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. - Hîp t¸c quèc tÕ vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá. Nhµ n­íc ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh trong chiÕn l­îc hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ sím ban hµnh c¸c v¨n b¶n thÓ hiÖn râ quan ®iÓm cña Nhµ n­íc trong viÖc khuyÕn khÝch hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá (vÒ tµi chÝnh, tÝn dông, thuÕ, ®Êt ®ai, ®µo t¹o, chuyÓn giao c«ng nghÖ, th«ng tin...) II. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ mang tÝnh cÊp b¸ch hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá. Cïng víi chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc, ChÝnh phñ cÇn tiÕn hµnh ®ång bé c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Ch¼ng h¹n nh­: 1. Ch­¬ng tr×nh hç trî ®µo tµo. CÇn thiÕt ph¶i ®µo t¹o vµ båi d­ìng nghiÖp vô cho ®éi ngò c¸n bé v× hä cã vai trß rÊt quan träng trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Hä lµ nh÷ng ng­êi trùc tiÕp sö dông c¸c nguån lùc ®Ó t¹o ra cña c¶i vµ vËt chÊt, trùc tiÕp qu¶n lý ng­êi lao ®éng. ë ViÖt Nam, ®éi ngò c¸c nhµ kinh doanh hiÖn nay cßn nhiÒu vÊn ®Ò bÊt cËp. ViÖc ®µo t¹o nh»m cñng cè cung cÊp kiÕn thøc vÒ luËt ph¸p, kinh tÕ, c«ng nghÖ, qu¶n lý... C¸c h×nh thøc ®µo t¹o chñ yÕu lµ: - Më c¸c líp ®µo t¹o ng¾n h¹n, dµi h¹n cho c¸c chuyªn gia ViÖt Nam vµ n­íc ngoµi gi¶ng d¹y. - KhuyÕn khÝch vµ hç trî ho¹t ®éng ®µo t¹o nghÒ c«ng nh©n kü thuËt cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu víi chÊt l­îng tèt. - H­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph­¬ng thøc, kinh nghiÖm t×m hiÓu, th©m nhËp thÞ tr­êng ngoµi n­íc. - Sö dông quü ®µo t¹o l¹i, båi d­ìng nghiÖp vô kinh doanh cho c¸c chñ doanh nghiÖp. - KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tù ®µo t¹o, Nhµ n­íc cã thÓ trÝch mét phÇn thuÕ trong nghÜa vô thuÕ cña doanh nghiÖp gi÷ l¹i lµm quü ®µo t¹o, gi¶m phÇn chi phÝ ®µo t¹o trong tæng thu nhËp chÞu thuÕ cho c¸c doanh nghiÖp. 2. Ch­¬ng tr×nh cung cÊp th«ng tin. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ang rÊt thiÕu th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, c«ng nghÖ, luËt ph¸p, kinh tÕ, kh¸ch hµng, ®èi t¸c kinh doanh... do ®ã Nhµ n­íc cÇn thiÕt ph¶i hç trî, thiÕt lËp hÖ thèng th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. C¸c gi¶i ph¸p th«ng tin hç trî cã thÓ lµ: + Thµnh lËp c¸c ng©n hµng d÷ liÖu vÒ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vÒ thÞ tr­êng, c«ng nghÖ... ®Ó cung cÊp hoÆc b¸n cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá víi gi¸ hîp lý. + Phæ biÕn kinh nghiÖm s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ xuÊt khÈu b»ng nhiÒu h×nh thøc. + T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, tham gia c¸c chî triÓn l·m ë trong vµ ngoµi n­íc, ký kÕt hîp ®ång kinh tÕ víi c¸c ®èi t¸c trong vµ ngoµi n­íc. + Tæ chøc c¸c c©u l¹c bé, c¸c hiÖp héi ngµnh nghÒ ®Ó c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ trao ®æi häc tËp kinh nghiÖm cña nhau trong s¶n xuÊt kinh doanh. + KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Çu t­ x©y dùng c¬ së d÷ liÖu vµ sö dông ph­¬ng tiÖn qu¶n lý th«ng tin hiÖn ®¹i nh­: m¹ng th«ng tin... ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi c¸c c¬ së d÷ liÖu hiÖn ®¹i trong vµ ngoµi n­íc. 3. Ch­¬ng tr×nh hç trî x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. X©y dùng c¬ së h¹ tÇng lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n, lµ tiÒn ®Ò rÊt quan träng thóc ®Èy ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. ë nhiÒu vïng trong n­íc, c¬ së h¹ tÇng nh­ giao th«ng, ®iÖn n­íc kÐm ph¸t triÓn, ®ã lµ trë ng¹i lín ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. §Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng rÊt tèn kÐm, chËm thu håi vèn vµ sinh l·i nªn c¸c doanh nghiÖp kh«ng muèn ®Çu t­ h¬n n÷a c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng ®ñ søc ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng, do ®ã rÊt cÇn sù hç trî ®Çu t­ cña Nhµ n­íc. §©y lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc hç trî chñ yÕu cña Nhµ n­íc. Tuy nhiªn, do ng©n s¸ch nhµ n­íc Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng cßn h¹n chÕ, nªn cÇn: + §Çu t­ theo träng ®iÓm, tËp trung vµo nh÷ng c«ng tr×nh mang hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cao. + Hç trî viÖc cñng cè, n©ng cao chÊt l­îng c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng vµ x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp võa vµ nhá ®Ó gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá më réng s¶n xuÊt. + KÕt hîp víi Nhµ n­íc, ®Þa ph­¬ng vµ nh©n d©n cïng lµm. ë mét sè ®Þa ph­¬ng ®· cã mét sè m« h×nh cã hiÖu qu¶. KÕt hîp gi÷a vèn cña Nhµ n­íc, mét phÇn vèn vµ qu¶n lý cña ®Þa ph­¬ng víi mét phÇn vèn vµ lao ®éng cña nh©n d©n, cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. 4. Ch­¬ng tr×nh hç trî chuyÓn giao c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ nh÷ng n¬i thu hót ®«ng ®¶o lao ®éng, Ýt vèn cÇn ®­îc ph¸t triÓn m¹nh theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ khi cã sù hç trî cña Nhµ n­íc ®Ó t¹o ra thÞ tr­êng réng lín, cã thiÕt bÞ c«ng nghÖ tiªn tiÕn thÝch hîp ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ chÊt l­îng cao (cã ®ñ søc c¹nh tranh víi hµng ngoaÞ nhËp). Trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt trªn c¬ së c«ng nghÖ cao ®ãng vai trß rÊt quan träng trong sù c¹nh tranh quèc tÕ khèc liÖt, v× vËy Nhµ n­íc cÇn hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Èy m¹nh nghiªn cøu khoa häc, c«ng nghÖ vµ c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn kü thuËt kh¸c. Hç trî viÖc x©y dùng hÖ thèng tæ chøc s¶n xuÊt cho c¸c doanh nghiÖp nµy theo tiªu chuÈn ISO 9000 vµ ISO 14000 vµ c¸c m« h×nh qu¶n lý chÊt l­îng kh¸c. 5. Ch­¬ng tr×nh hç trî vÒ tµi chÝnh, tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó cã vèn s¶n xuÊt kinh doanh. Mét trong nh÷ng khã kh¨n cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ thiÕu vèn. ë Hµn Quèc, ChÝnh phñ ®· quy ®Þnh c¸c tæ chøc tµi chÝnh dµnh mét tû lÖ nhÊt ®Þnh trong toµn bé kho¶n cho vay víi l·i suÊt ­u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. §Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh, Nhµ n­íc nªn sím thµnh lËp quü b¶o l·nh tÝn dông, quü hç trî kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. C¸c quü nµy ®­îc sö dông cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vay ­u ®·i ®Ó cã vèn ®Çu t­ c«ng nghÖ, tù ®éng ho¸ trang thiÕt bÞ, ph¸t triÓn c«ng nghÖ cao ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ h¹ gi¸ thµnh xuÊt khÈu ®Ó cã ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Nhµ n­íc vµ c¸c ®Þa ph­¬ng cÇn quy ®Þnh møc th­ëng cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu vµ thay thÕ nhËp khÈu. 6. Ch­¬ng tr×nh hç trî xóc tiÕn th­¬ng m¹i, tiÕp thÞ, hîp t¸c quèc tÕ vµ ®Çu t­ . ViÖc nghiªn cøu, n¾m b¾t c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng sÏ gióp c¸c bé qu¶n lý, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh, c¸c doanh nghiÖp v¹ch ra nh÷ng chiÕn l­îc trong viÖc gi÷ v÷ng thÞ tr­êng hiÖn cã vµ më réng thÞ tr­êng kinh doanh sang lÜnh vùc kh¸c. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, ngoµi ph­¬ng ph¸p tiÕp thÞ truyÒn thèng (®i kh¶o s¸t ngiªn cøu thÞ tr­êng...) ®· ®Ò xuÊt ph­¬ng ph¸p tiÕp thÞ hiÖn ®¹i qua Intenet, Nhµ n­íc cÇn quan t©m hç trî lËp ch­¬ng tr×nh hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý b»ng m¸y tÝnh cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá c¸c n­íc më réng sù hîp t¸c ®Çu t­ vµ c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam. §©y lµ mét c¬ héi ®ång thêi còng lµ th¸ch thøc ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi. III. C¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ vÊn ®Ò rÊt cÊp b¸ch hiÖn nay: - V× víi sè l­îng doanh nghiÖp võa vµ nhá kh¸ lín nh­ hiÖn nay, c¸c gi¶i ph¸p hç trî trùc tiÕp rÊt khã bao qu¸t hÕt mµ chØ cã th«ng qua chÝnh s¸ch hç trî míi cã thÓ t¸c ®éng ®­îc trªn diÖn réng. Thùc tÕ c«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam cho thÊy, viÖc th¸o gì trong chÝnh s¸ch cã t¸c ®éng rÊt nhanh chãng tíi toµn bé nÒn kinh tÕ nhê ®ã, chØ trong thêi gian ng¾n ®· lµm cho ViÖt Nam tõ mét n­íc th­êng xuyªn ph¶i nhËp khÈu g¹o thµnh mét n­íc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø 3 trªn thÕ giíi. - MÆc dï chÝnh s¸ch cã vai trß lín nh­ vËy, nh­ng trong chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc hiÖn nay cßn nhiÒu trë ng¹i cho ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá (nh­ ph©n tÝch ë trªn), ®Æc biÖt lµ trong chÝnh s¸ch hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. D­íi ®©y lµ mét sè ®Ò xuÊt vÒ ®æi míi chÝnh s¸ch hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. 1. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ. CÇn ®æi míi chÝnh s¸ch thuÕ theo hai néi dung. * HÖ thèng thuÕ chung ®æi míi theo c¸c h­íng: - §¬n gi¶n ho¸ hÖ thèng thuÕ suÊt, h¹ møc thuÕ suÊt. - Tr¸nh ®¸nh thuÕ chång chÐo. - C¶i c¸ch c¬ chÕ ®Þnh - thu- kiÓm tra thuÕ theo h­íng cã sù ®éc lËp gi÷a c¸c bé phËn nµy, cã thÓ kiÓm tra lÉn nhau. - Thùc hiÖn c¬ chÕ tù khai b¸o møc thuÕ, Nhµ n­íc kiÓm ®Þnh vµ doanh nghiÖp tù nép thuÕ... - §¶m b¶o c«ng b»ng, b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp thuéc vµ thµnh phÇn kinh tÕ, ®ång thêi ­u tiªn c¸c doanh nghiÖp trong n­íc h¬n. HiÖn nay ®ang cã t×nh tr¹ng tr¸i ng­îc: C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã nhiÒu ­u thÕ h¬n th× l¹i nép thuÕ lîi tøc thÊp h¬n c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. * ChÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá: cÇn ®æi míi theo h­íng më réng ®èi t­îng ®­îc ­u ®·i, t¨ng møc ®é ­u ®·i... - Më réng ®èi t­îng ®­îc ­u ®·i: ®Õn nay, trong c¸c chÝnh s¸ch thuÕ cña Nhµ n­íc lo¹i ®èi t­îng ®­îc ­u ®·i vÒ thuÕ kh«ng nhiÒu, chØ cã c¸c doanh nghiÖp míi thµnh lËp sau n¨m 1993 (mµ phÇn lín ®· qua h¹n 2 n¨m ®­îc ­u ®·i theo luËt ®Þnh), doanh nghiÖp ë vïng nói h¶i ®¶o, mét dè doanh nghiÖp trong ngµnh nghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n. Nh­ vËy, trong chÝnh s¸ch ­u ®·i thuÕ ch­a quan t©m tíi sù ph¸t triÓn yÕu ít cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó hç trî c¸c doanh nghiÖp nµy ®øng v÷ng vµ kinh doanh cã hiÖu qu¶. Do ®ã, trong chÝnh s¸ch ­u ®·i thuÕ cÇn më réng ®èi t­îng h¬n n÷a, v× cã nh­ vËy míi nu«i d­ìng ®­îc nguån thu ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp tÝch lòy, ph¸t triÓn s¶n xuÊt, më réng quy m«. - T¨ng møc ®é ­u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá: thêi gian qua, møc ­u ®·i ®· t¨ng lªn nh­ng vÉn cßn rÊt dÌ dÆt, chØ miÔn gi¶m thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá 1 - 2 n¨m, trong khi møc ­u ®·i thuÕ ë nhiÒu n­íc lµ tõ 4 - 5 n¨m. H¬n n÷a møc gi¶m thuÕ cßn thÊp, sè ®èi t­îng ®­îc miÔn thuÕ cßn Ýt. Do ®ã, ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã tÝch luü ban ®Çu cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®øng v÷ng ®­îc th× cÇn ph¶i t¨ng møc ­u ®·i thuÕ tõ 3 - 5 n¨m. MiÔn thuÕ cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Çu t­ vµo c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c«ng nghÖ s¹ch. MiÔn thuÕ cho c¸c kh©u chi phÝ ®µo t¹o c«ng nh©n vµ chñ doanh nghiÖp, còng nh­ ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt s¶n phÈm míi. - Cã h×nh thøc vµ møc ®é ­u ®·i thuÕ cho c¸c doanh nghiÖp thu hót nhiÒu lao ®éng, huy ®éng nhiÒu vèn. HiÖn nay ®ang cã t×nh tr¹ng, doanh nghiÖp cµng huy ®éng nhiÒu lao ®éng (chi phÝ biªn t¨ng lªn) th× møc thuÕ cµng cao. Nh­ vËy, sÏ kh«ng khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp më réng quy m«. Mµ c¸c n­íc kh¸c th× ®Òu cã xu h­íng më réng quy m« doanh nghiÖp, v× quy m« qu¸ nhá sÏ kh«ng hiÖu qu¶. 2. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tÝn dông. Bao gåm c¸c gi¶i ph¸p cho viÖc t¹o lËp, huy ®éng vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. C¸c gi¶i ph¸p th¸o gì vÒ vèn cã vai trß rÊt lín ®èi víi c¸c doanh nghiÖp doanh nghiÖp võa vµ nhá. Do ®ã, cÇn thiÕt ph¶i cã hai nhãm gi¶i ph¸p t¸c ®éng tíi t×nh h×nh vèn cña doanh nghiÖp võa vµ nhá: chÝnh s¸ch tÝn dông nãi chung (t¸c ®éng tíi nÒn kinh tÕ, trong ®ã cã doanh nghiÖp võa vµ nhá) vµ c¸c chÝnh s¸ch tÝn dông riªng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. * ChÝnh s¸ch tÝn dông chung chÝnh s¸ch nµy cã t¸c ®éng m¹nh tíi c¶i thiÖn t×nh hµnh vèn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho, c¸c doanh nghiÖp huy ®éng vèn an toµn thuËn lîi vµ cã hiÖu qu¶, cÇn thiÕt ph¶i cã ®æi míi theo h­íng: - Nhµ n­íc chØ nªn ®iÒu tiÕt l·i suÊt b»ng ph­¬ng ph¸p thÞ tr­êng më vµ dù tr÷ b¾t buéc, ®iÒu chØnh l·i suÊt trÇn mét c¸ch linh ho¹t cÇn s¸t víi c©n b»ng cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng. ViÖc khèng chÕ møc l·i suÊt trÇn cøng nh¾c nh­ hiÖn nay sÏ lµm ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng bÞ h¹n chÕ ®¸ng kÓ. - Më réng c¹nh tranh trong kinh doanh ng©n hµng: gi¶i ph¸p nµy nh»m thiÕt lËp thÞ tr­êng thùc sù, æn ®Þnh l·i suÊt, gi¶m bít phiÒn hµ cho kh¸ch hµng trong viÖc vay vèn. - Gi¶m bít thñ tôc vay vèn, më réng m¹ng l­íi cho vay vµ c¸c h×nh thøc huy ®éng, khuyÕn khÝch c¹nh tranh hîp ph¸p. - Ph¸t hiÖn quü tÝn dông nh©n d©n. - Ph¸t triÓn c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh cung cÊp vèn trung vµ dµi h¹n nh­ thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng vèn trung – dµi h¹n. * ChÝnh s¸ch vµ c¸c gi¶i ph¸p vÒ vèn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá: Nh­ trªn ®· ph©n tÝch, do yÕu thÕ nªn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá rÊt khã tiÕp cËn ®­îc víi c¸c nguån vèn. V× vËy, ngoµi chÝnh s¸ch vèn chung cho c¸c doanh nghiÖp, cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng ­u ®·i vèn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó hç trî cho c¸c doanh nghiÖp nµy ph¸t triÓn b×nh th­êng. §Ó hç trî vèn cã hiÖu qu¶ cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, cÇn thiÕt ph¶i ®æi míi chÝnh s¸ch tÝn dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nµy theo h­íng: ­u ®·i l·i suÊt vµ khuyÕn khÝch thµnh lËp c¸c trung t©m hç trî vèn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. - ¦u ®·i l·i suÊt: nh­ ®· ph©n tÝch, l·i suÊt tiÒn vay lµ kh¸ cao ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ cµng cao h¬n n÷a ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tuy nhiªn, do sè l­îng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kh¸ lín trong nÒn kinh tÕ, mµ nguån tµi chÝnh ®Ó hç trî th× cã h¹n, nªn kh«ng thÓ ­u ®·i ®­îc tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp nµy. V× vËy, cÇn chän ®óng ®èi t­îng th× víi nguån lùc Ýt míi cã thÓ hç trî hiÖu qu¶. ChØ nªn ­u ®·i l·i suÊt cho c¸c doanh nghiÖp cã triÓn väng kinh doanh hiÖu qu¶, c¸c doanh nghiÖp g¾n víi c¸c nhiÖm vô, chiÕn l­îc vµ hç trî cho c¸c ho¹t ®éng nh­ ®Çu t­ vµo c«ng nghÖ míi, s¶n xuÊt thö, nghiªn cøu øng dông khoa häc, c«ng nghÖ míi, ®µo t¹o nghÒ...Tuy nhiªn, ®Ó hç trî ®­îc nhiÒu doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn nguån lùc (nguån tµi chÝnh cã h¹n) cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Æc biÖt. Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p ®ã lµ trî cÊp l·i suÊt cho ®èi t­îng ®­îc hç trî, tøc lµ bï chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt thÞ tr­êng vµ l·i suÊt ­u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vay. - Thµnh lËp c¸c quü hç trî doanh nghiÖp võa vµ nhá. C¸c nguån ®ã cã thÓ lµ: tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng, tõ c¸c doanh nghiÖp lín, thÞ tr­êng tõ c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi n­íc. Quü nµy cã thÓ do Nhµ n­íc qu¶n lý vµ còng cã thÓ thuª mét trung t©m chuyªn tr¸ch qu¶n lý. ViÖc sö dông quü nµy do Nhµ n­íc qu¶n lý víi sù nhÊt trÝ cña ng­êi tµi trî th«ng qua trung gian lµ ng­êi chuyªn tr¸ch vÒ vèn (th­êng lµ ng©n hµng). Quü nµy hç trî cho c¸c ho¹t ®éng nh­ ®µo t¹o chñ doanh nghiÖp, ®µo t¹o nghÒ, chuyÓn giao c«ng nghÖ, hç trî c¸c trung t©m t­ vÊn cho doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c ho¹t ®éng vÒ cung cÊp th«ng tin kinh tÕ, khoa häc c«ng nghÖ... cÇn thiÕt cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. - Thµnh lËp trung t©m b¶o l·nh: ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, mét trong nh÷ng khã kh¨n nhÊt lµ kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó vay vèn ng©n hµng. Do ®ã rÊt cÇn tæ chøc trung gian lµ cÇu nèi gi÷a doanh nghiÖp vµ ng©n hµng ®Ó t¹o cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn. Mét trong c¸c h×nh thøc ®ã lµ quü b·o l·nh tÝn dông. Thùc chÊt cña quü b·o l·nh tÝn dông lµ gióp cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã nhu cÇu vay vèn ë ng©n hµng vµ cã dù ¸n kh¶ thi nh­ng kh«ng ®ñ tµi s¶n ®Ó thÕ chÊp th× quü nµy ®øng ra b·o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp nµy ®­îc vay. Quü b·o l·nh tÝn dông võa t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn, võa lµ h×nh thøc rµng buéc chÆt chÏ gi÷a ng­êi vay ( doanh nghiÖp) ng­êi cho vay ( ng©n hµng), c¸c tæ chøc trung gian (c¸c c«ng ty b·o l·nh) vµ Nhµ n­íc, nhê ®ã mµ gi¶m bít møc ®é ròi ro khi vay vèn. §Ò ¸n quü b·o l·nh tÝn dông nµy ®· ®­îc Héi ®ång trung ­¬ng liªn minh c¸c HTX ViÖt Nam x©y dùng vµ tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ ngµy 25 - 12 - 1998 . Còng do nhiÒu ®iÒu kiÖn nªn quü nµy ho¹t ®éng ch­a réng. Tuy vËy , ®©y lµ m« h×nh cÇn ®­îc ngiªn cøu ®Ó nh©n réng ra c¶ n­íc, ®Æc biÖt lµ c¸c tØnh phÝa nam míi cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn, nhu cÇu vèn lín. - Sím h×nh thµnh thÞ tr­êng thuª mua: TÝn dông thuª mua lµ mét h×nh thøc cña ®Çu t­ c¬ b¶n, lµ biÖn ph¸p thay thÕ vèn ng©n hµng. TÝn dông thuª mua cã ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng tÝn dông nh­ng v× tµi s¶n sö dông thuéc quyÒn sö dông cña c«ng ty thuª mua nªn thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp thuª nguån sö dông ®ã ®· mang tÝnh thÕ chÊp trong vay m­în, ®iÓm thuËn lîi nµy gióp cho c¸c nhµ doanh nghiÖp Ýt vèn hoÆc kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp dÔ dµng cã ®­îc tµi s¶n ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh. TÝn dông thuª mua cßn cã ®Æc ®iÓm lµ: C«ng ty thuª mua sÏ hç trî ®µo t¹o vµ h­íng dÉn kü thuËt cho ng­êi thuª ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ khi sö dông tµi s¶n cho thuª. VËy h×nh thøc nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh trong ®iÒu kiÖn thiÐu vèn. Nh÷ng thuËn lîi ®ã lµ : + Doanh nghiÖp cã tµi s¶n ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh mµ kh«ng cÇn vay vèn trung h¹n vµ dµi h¹n ë ng©n hµng. + Doanh nghiÖp n¾m b¾t ®­îc c¬ héi kinh doanh. + Thñ tôc ®¬n gi¶n, c¸c hîp ®ång cho thuª râ rµng, cã thÓ gi¶m ®­îc chi phÝ trong giao dÞch. Tuy nhiªn, tÝn dông thuª mua còng cã nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi ng­êi ®i thuª. + Gi¸ c¶ trong nghiÖp vô thuª mua sÏ cao h¬n gi¸ c¶ vay vèn trung vµ dµi h¹n. + Hîp ®ång cho thuª b¾t buéc doanh nghiÖp nÕu kh«ng sö dông tµi s¶n cho thuª th× còng ph¶i thanh to¸n tiÒn thuª vµ tiÒn l·i víi ng­êi cho thuª ®Õn khi hÕt h¹n hîp ®ång. 3. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ®Êt ®ai. §Êt ®ai lµ mét yÕu tè ®Çu vµo c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. HiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Æc biÖt lµ khu vùc ngoµi quèc doanh phæ biÕn lµ võa vµ nhá, ph©n t¸n diÖn tÝch mÆt b»ng chËt vµ hÑp, ph¶i tËn dông nhµ ë ®Ó s¶n xuÊt. C¸c c¬ së nµy gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc më réng mÆt b»ng s¶n xuÊt nguyªn nh©n mét phÇn do c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam thiÕu vèn, gi¸ ®Êt cao, phÇn kh¸c do nhiÒu v­íng m¾c trong nh÷ng quy ®Þnh hiÖn hµnh nh­ sau: quyÒn së h÷u vµ sö dông kh«ng râ rµng, døt kho¸t... ®Ó gãp phÇn th¸o gì nh÷ng khã kh¨n vÒ ®Êt ®ai t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn, cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p th¸o gì nh­: - Nghiªn cøu söa ®æi nh÷ng quy ®Þnh hiÖn hµnh ch­a phï hîp, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò thêi h¹n giao ®Êt viÖc chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt. Më réng quyÒn cho chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng trong viÖc cÊp ®Êt sö dông vµo môc ®Ých s¶n xuÊt vµ cho vay ®Êt. - Cho thuª, ®Êu thÇu nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt bÞ gi¶i thÓ. - T¨ng thêi h¹n sö dông vµ miÔm gi¶m thuÕ ®èi víi nh÷ng phÇn vèn bá vµo viÖc më mang ®Êt ®ai, tËn dông ®Êt thõa, ao hå, ®Çm lÇy,... ®Ó ®­a vµo s¶n xuÊt. - §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc thuª ®Êt vµ chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt hîp ph¸p, khuyÕn khÝch sö dông ®Êt cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n. - TiÕn hµnh cho phÐp c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá khu vùc ngoµi quèc doanh ®­îc h­ëng nh÷ng quyÒn lîi vÒ sö dông ®Êt nh­ víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc: ®­îc Nhµ n­íc giao quyÒn sö dông ®Êt, ®­îc thuª ®Êt theo gi¸ nh­ doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i tr¶, ®­îc h­ëng ®Çy ®ñ 5 quyÒn lîi víi ng­êi cã quyÒn sö dông ®Êt nh­ LuËt §Êt ®ai (1993) ®· quy ®Þnh. - H×nh thµnh c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp liªn kÕt x©y dùng h¹ tÇng ®Ó cho thuª mÆt b»ng nhµ x­ëng ®ã lµ c¸ch thøc x©y dùng “khu c«ng nghiÖp néi ®Þa” mµ Thµnh phè Hµ Néi ®ang lµm. 4. Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch c«ng nghÖ. CÇn kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ®æi míi c«ng nghÖ vµ thÞ tr­êng quan ®iÓm chung lµ ®æi míi c«ng nghÖ ®Ó phôc vô thÞ tr­êng vµ ®­a vµo thÞ tr­êng ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ, kh«ng cã thÞ tr­êng th× kh«ng thÓ ®æi míi c«ng nghÖ. ThÞ tr­êng ph¶i lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ . Thùc tÕ ë mét sè n­íc ®· cho thÊy sù thÊt b¹i cña viÖc ®æi míi c«ng nghÖ kh«ng dùa vµo nÒn t¶ng thÞ tr­êng. Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch râ rµng nh­: * Cho phÐp khÊu hao nhanh, thËm chÝ khuyÕn khÝch khÊu hao nhanh. * T¨ng thêi h¹n ®­îc xÐt miÔn gi¶m thuÕ cho c¸c dù ¸n ®æi míi c«ng nghÖ. * Më réng c¸c h×nh thøc kinh doanh tµi chÝnh nh­ thuª mua, vay mua nh»m gi¶i quyÕt viÖc thiÕu vèn tÝn dông trung h¹n dµi h¹n cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®æi míi c«ng nghÖ. Mét sè kiÕn nghÞ: * Trong giai ®o¹n tr­íc m¾t. - ChÝnh phñ cÇn sím ban hµnh c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh thèng nhÊt tiªu chÝ x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam lµm cho c¬ së ®Þnh h­íng cho c¸c ho¹t ®éng hç trî còng nh­ c¸c ho¹t ®éng kh¸c liªn quan ®Õn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá v× hiÖn nay sè v¨n b¶n ph¸p quy liªn quan tíi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cßn h¹n chÕ hiÖn v¨n b¶n míi nhÊt ra ngµy 20/6/1998 lµ th«ng b¸o sè 618- KTN Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· t¹m thêi quy ®Þnh thèng nhÊt tiªu chÝ sö dông doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ nh÷ng doanh nghiÖp cã vèn ®iÒu lÖ d­íi 5 tû ®ång vµ cã s« lao ®éng trung b×nh hµng n¨m d­íi 200 ng­êi. Tuy nhiªn, cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu kh¶ thi chi tiÕt h¬n tiªu chÝ, ch¼ng h¹n t¸ch tiªu chÝ ¸p dông riªng cho lÜnh vùc th­¬ng m¹i, lÜnh vùc x©y dùng vµ c«ng nghiÖp... nh­ phÇn trªn ®· tr×nh bµy. Ngoµi ra còng cÇn ph¶i giao chøc n¨ng nhiÖm vô cô thÓ ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cho c¸c c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, c¸c ®Þa ph­¬ng. - Sau khi c¸c c¬ quan chÝnh phñ, ®Þa ph­¬ng ®­îc giao nhiÖm vô cÇn sím tæ chøc nghiªn cøu ®Ó tiÕn hµnh b­íc ®Çu mét dù th¶o ph¸p lý vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá. Trong ®ã cã quy ®Þnh râ vai trß, vÞ trÝ cña doanh nghiÖp võa vµ nhá, hÖ thèng tæ chøc vµ chøc n¨ng cña c¸c c¬ quan qu¶n lý vµ doanh nghiÖp võa vµ nhá, khung chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp võa vµ nhá. - Nhµ n­íc cÇn sím x©y dùng c¸c tæ chøc hç trî, c¸c quü hç trî c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ra c¸c ®Þa ph­¬ng nh»m gi¶i quyÕt kÞp thêi nh÷ng khã kh¨n cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë c¸c ®Þa ph­¬ng ®ã. §©y lµ biÖn ph¸p trùc tiÕp h÷u hiÖu cã träng ®iÓm, kh¾c phôc ®­îc nh÷ng nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch hç trî. - CÇn qu¸n triÖt quan ®iÓm: Kh«ng bao cÊp vÒ tµi chÝnh mµ thÓ hiÖn sù quan t©m cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá qua biÖn ph¸p tµi trî d­íi h×nh thøc tÝn dông nhµ n­íc cã hoµn tr¶ c¶ vèn lÉn l·i, nh­ng víi l·i suÊt thÊp (Nhµ n­íc hç trî sù chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt ­u ®·i vµ l·i suÊt thÞ tr­êng nh»m gi¶m chi phÝ, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh) . * VÒ ®Þnh h­íng l©u dµi. §Ó phôc vô cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, Nhµ n­íc ta cÇn: - Coi träng vai trß vÞ trÝ cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Æc biÖt lµ khu vùc ngoµi quèc doanh. Cã nghÜa lµ ph¶i kh«ng cã sù ph©n biÖt c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, c¸c doanh nghiÖp phi nhµ n­íc, quy m« lín, nhá hay kinh tÕ gia ®×nh. VËy, trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch chiÕn l­îc ph¶i xem c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá trong quan hÖ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lín hoÆc ng­îc l¹i, chóng kh«ng lo¹i trõ nhau mµ bæ sung hç trî cho nhau cïng ph¸t triÓn, vµ lµm cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn hîp lý, hiÖu qu¶. - Sím ban hµnh luËt doanh nghiÖp võa vµ nhá lµm c¬ së ph¸p lý b¶o vÖ lîi Ých cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®ång thêi ChÝnh phñ ®Þnh h­íng cho c¸c ngµnh, c¸c cÊp phï hîp víi chøc n¨ng cña m×nh ®Ó quy ®Þnh râ nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p cô thÓ hç trî cho c¸c ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tuy nhiªn, cÇn nhËn thÊy râ r»ng, ®Ó ban hµnh mét bé luËt hç trî ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam nh­ nhiÒu n­íc ®· lµm, ch¾c ch¾n lµ kh«ng thÓ tiÕn hµnh xong trong vµi n¨m tr­íc m¾t. - Chó ý tíi søc m¹nh tæng hîp cña Nhµ n­íc, ®Þa ph­¬ng, c¸c tæ chøc, c¸c tr­êng ®¹i häc, c¸c doanh nghiÖp trong viÖc hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Hay sù hç trî ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ cã hiÖu qu¶ khi cã sù næ lùc tõ 3 phÝa : Nhµ n­íc, céng ®ång vµ b¶n th©n doanh nghiÖp. -Thµnh lËp tæ chøc cña Nhµ n­íc ®Ó qu¶n lý tËp trung c¸c vÊn ®Ò vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá ch¼ng h¹n nh­: “Uû ban nhµ n­íc vÒ doanh nghiÖp võa vµ nhá” trùc thuéc ChÝnh Phñ tham m­u ChÝnh Phñ vÒ c¸c vÊn ®Ò ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. - H×nh thµnh c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nh»m t¨ng c­êng sù hç trî theo chiÒu s©u dÔ dµng h¬n cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nh­: Th«ng tin, c«ng nghÖ, ®µo t¹o nh©n lùc, n©ng cao n¨ng suÊt. - Cã c¸c biÖn ph¸p trî gióp m¹nh mÏ h¬n trong kh©u ®µo t¹o, d¹y nghÒ cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, chó ý ®Õn c¸c ®èi t­îng nh­ c«ng nh©n kü thuËt, thî lµnh nghÒ bËc cao, c¸c lo¹i c¸n bé qu¶n lý. Tr­íc m¾t quan t©m tíi viÖc gi÷ ®­îc c¸c lµng nghÒ vµ tiÕp tôc ph¸t huy khai th¸c c¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng cña tõng ®Þa ph­¬ng. - CÇn quan t©m ®Õn ho¹t ®éng t­ vÊn, tr­íc hÕt lµ c¸c t­ vÊn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vÒ ®æi míi c«ng nghÖ bao gåm: chuyÓn giao, nhËp c«ng nghÖ vµ c¶i tiÕn c«ng nghÖ ®­îc chuyÓn giao. TiÕp ®Õn lµ t­ vÊn vÒ thÞ tr­êng cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kÓ c¶ “®Çu vµo” (mua s¾m vËt t­, trang thiÕt bÞ kü thuËt, tæ chøc d©y chuyÒn s¶n xuÊt...) vµ “®Çu ra “ ®¶m b¶o chÊt l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra, thiÕt lËp quan hÖ víi kh¸ch hµng... nh»m æn ®Þnh thÞ tr­êng tiªu thô tr¸nh rñi ro. - T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam trë thµnh ®èi t¸c cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi d­íi c¸c h×nh thøc ®­îc quy ®Þnh trong LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi, tõ ®ã c¸c doanh nghiÖp nµy cã thÓ më réng h¬n thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm cña m×nh. KÕt luËn. Trong qu¸ tr×nh thùc tËp, nghiªn cøu ë Vô C«ng nghiÖp – Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ , em nhËn thÊy r»ng mét thùc tÕ cho c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ qu¶ lµ rÊt phong phó vµ phøc t¹p vµ cã rÊt nhiÒu viÖc ph¶i lµm. HiÖn t¹i, ë Vô C«ng nghiÖp ®ang cã mét nhãm nghiªn cøu vÒ dù ¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá. §­îc sù gîi ý gióp ®ì cña chuyªn viªn Bïi V¨n HiÒn vµ c« gi¸o T.S Lª ThÞ Anh V©n cïng víi nh÷ng nç lùc nghiªn cøu cña b¶n th©n em ®· hoµn thµnh ®Ò tµi trªn vÒ c¬ b¶n, nh»m gãp ý kiÕn cña m×nh vµo luËn chøng khoa häc chung vÒ chÝnh s¸ch hç trî vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá. MÆc dï trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu em ®· gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n nh­ : Do trong mét thêi gian dµi kh«ng cã tiªu chÝ thèng nhÊt vµ chÝnh thøc ¸p dông ®Ó x¸c ®Þnh doanh nghiÖp võa vµ nhá, nªn hÖ thèng sè liÖu thèng kª rÊt ph©n t¸n vµ khã sö dông ®Ó ph©n tÝch ®¸nh gi¸ mét c¸ch chÝnh x¸c, kh¶ quan vÒ vai trß vÞ trÝ cña khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá. PhÇn lín c¸c chØ tiªu thèng kª kh«ng ®­îc ph©n nhãm theo quy m« doanh nghiÖp mµ chØ nhãm theo thµnh phÇn kinh tÕ hoÆc lo¹i h×nh doanh nghiÖp. §©y lµ nh÷ng khã kh¨n kh¸ch quan trong viÖc nghiªn cøu khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá. Thø hai lµ: Do tr×nh ®é vµ thêi gian nghiªn cøu cã h¹n nªn còng cã rÊt nhiÒu h¹n chÕ. Tuy nhiªn, em ®· kh¾c phôc khã kh¨n trªn b»ng c¸ch sö dông c¸c sè liÖu, t­ liÖu gi¸n tiÕp liªn quan ®Õn doanh nghiÖp võa vµ nhá, ®ång thêi ®­a ra mét sè ­íc tÝnh møc ®é ®ãng gãp cña khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam ®èi víi nÒn kinh tÕ. Ngoµi ra, còng cã sö dông sè liÖu thèng kª cña khu vùc ngoµi quèc doanh hay trong ngµnh c«ng nghiÖp ®Ó minh ho¹ cho thùc tr¹ng c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. §iÒu nµy trong thùc tÕ lµ cã thÓ chÊp nhËn ®­îc v× phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cã quy m« võa vµ nhá còng nh­ thùc tr¹ng cña c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh c«ng nghiÖp còng lµ thùc tr¹ng chung cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam. Sè liÖu ®­a ra ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng doanh nghiÖp võa vµ nhá chØ mang tÝnh t­¬ng ®èi nh»m x¸c ®Þnh ®Æc ®iÓm, xu thÕ ph¸t triÓn vµ nh×n nhËn ®óng møc vÞ trÝ vai trß cña khu vùc nµy trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë ViÖt Nam. Trong khu«n khæ cho phÐp cña chuyªn ®Ò em ®· cè g¾ng tr×nh bµy s¬ l­îc vÒ thùc tr¹ng cña chÝnh s¸ch hiÖn nay vµ ®i kÌm víi c¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ cô thÓ. TÊt nhiªn, sÏ kh«ng tr¸nh khái s¬ suÊt trong lý luËn vµ s¾p xÕp bè côc, em rÊt mong ®­îc sù th«ng c¶m vµ ý kiÕn nhËn xÐt cña thÇy c« còng nh­ tËp thÓ c¬ quan n¬i em thùc tËp. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Hµ néi, ngµy 10 th¸ng 6 n¨m 2001 SV. Tèng V¨n ThÓ Tµi liÖu tham kh¶o §ç §øc ThÞnh: Ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi. NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1999. PGS. PTS. NguyÔn Cóc: ChÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá. NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1997. NguyÔn H¶i H÷u: §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp võa vµ nhá. NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1995. PGS. PTS. NguyÔn §×nh Phan: Tham luËn: Ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. §ç V¨n H¶i - Phã Vô C«ng nghiÖp - Bé KH & §T: Tham luËn: Mét sè ý kiÕn vÒ ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam. Vô C«ng nghiÖp - Bé KH & §T: B¸o ®Þnh h­íng chiÕn l­îng vµ khuyÕn nghÞ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá tõ nay ®Õn 2010. Khoa Khoa häc qu¶n lý - §¹i häc KTQD: Gi¸o tr×nh ChÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi. NXB Khoa häc vµ Kü thuËt. Hµ Néi 2000 V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 1996. Khoa Khoa häc qu¶n lý - §¹i häc KTQD: Gi¸o tr×nh Qu¶n lý kinh tÕ. NXB Khoa häc vµ Kü thuËt. Hµ Néi 1999. LuËt Doanh nghiÖp: NXB ChÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi, 1999. LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. NXB NXB ChÝnh trÞ quèc gia. Hµ Néi, 1992. T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o, Kinh tÕ ph¸t triÓn, Nghiªn cøu kinh tÕ, ViÖt Nam §«ng Nam ¸ - Ngµy nay, Th«ng tin kinh tÕ kinh tÕ - kÕ ho¹ch. C¸c b¸o: Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, Th«ng tin kinh tÕ - x· héi, TuÇn b¸o quèc tÕ, ®Çu t­. Vô C«ng nghiÖp - Bé KH & §T: Dù th¶o: Hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam. S.Rouald: Qu¶n lý doanh nghiÖp võa vµ nhá. NXB Thèng kª. Hµ Néi, 1994. Môc lôc Trang