Đề tài Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước trên địa bàn Hà Nội

®ång chiÕm 51,6% sè cæ phÇn cña doanh nghiÖp cßn l¹i lµ sè vèn do cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp n¾m gi÷, chØ chiÕm 24,3%. Nh­ vËy cæ ®«ng trong doanh nghiÖp lµ ng­êi n¾m gi÷ tû lÖ ¸p ®¶o sè cæ phÇn trong c¸c doanh nghiÖp. Nh­ng nh×n chung quy m« vèn cña c¸c doanh nghiÖp cßn nhá do ch­a cã tÝch luü néi bé, mçi doanh nghiÖp trung b×nh chØ cã gÇn 4 tû ®ång vèn. V¨n b¶n ban hµnh trong giai ®o¹n nµy lµ: NghÞ ®Þnh 28/CP ngµy 7/5/1996 vÒ viÖc chuyÓn mét sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn. NghÞ ®Þnh 25/CP ngµy 26/3/1997 söa ®æi mét sè ®iÒu N§28/CP vµ chØ thÞ 658/TTg ngµy 20/8/1997 cña Thñ t­íng chÝnh phñ vÒ thóc ®Èy triÓn khai v÷ng ch¾c c«ng t¸c cæ phÇn hãa. Tuy nhiªn cßn nhiÒu h¹n chÕ ®èi víi chÝnh s¸ch nµy, nªn tèc ®é cæ phÇn ho¸ ®· ch÷ng l¹i trªn c¶ n­íc (bao hµm c¶ yÕu tè kinh tÕ quèc tÕ). - Môc tiªu huy ®éng vèn ch­a ®­îc khai th¸c tèt. N§28/CP ch­a quy ®Þnh viÖc b¸n cæ phÇn cho ng­êi n­íc ngoµi vµ giíi h¹n ®Çu t­ vèn cña c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc tõ 5-10% gi¸ trÞ doanh nghiÖp dÉn ®Õn chñ yÕu lµ cæ phÇn hãa néi bé, rÊt Ýt doanh nghiÖp cæ phÇn hãa réng r·i ra c«ng chóng. -ViÖc h­íng dÉn, gi¶i thÝch c¸c tiªu thøc ®Ó lùa chän doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµm cæ phÇn hãa trong N§28 cßn ch­a ®Çy ®ñ, ch­a râ rµng (thÕ nµo lµ quy m« võa vµ nhá, thÕ nµo lµ kh«ng thuéc diÖn Nhµ n­íc cÇn thiÕt gi÷ 100% vèn ®Çu t­, tiªu chÝ g× ®Ó x¸c ®Þnh? ai x¸c ®Þnh? xÝ nghiÖp tù x¸c ®Þnh hay Nhµ n­íc x¸c ®Þnh..) - N§ 28 ®­a ra 3 h×nh thøc cæ phÇn hãa, tuy nhiªn ch­a cã tiªu thøc râ rµng: thÕ nµo lµ ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó cæ phÇn hãa mét bé phËn, c¸ch thøc t¸ch vµ tæ chøc cæ phÇn hãa theo h×nh thøc nµy? viÖc gi¶i quyÕt c¸c chÕ ®é ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng ë trong cïng doanh nghiÖp nh­ng kh«ng lµm viÖc ë bé phËn nµy nh­ thÕ nµo? sÏ gi¶i quyÕt ra sao ®èi víi phÇn cßn l¹i, ®Æc biÖt khi phÇn cßn l¹i ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶?... - VÒ ®Þnh gi¸: thiÕu mét hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy quy ®Þnh vµ h­íng dÉn viÖc ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp vµ thiÕu ®éi ngò c¸n bé cã ®ñ n¨ng lùc, tr×nh ®é ®Ó lµm c«ng t¸c ®Þnh gi¸ Ch­a chó ý ®óng møc quyÒn lîi cña ng­êi mua: ch­a tu©n theo quy luËt thÞ tr­êng (ë ®©y ng­êi b¸n lµ Nhµ n­íc ®Þnh tr­íc, ng­êi mua ®Þnh sau); gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn hãa vÉn cßn chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè rñi ro cao, hoÆc ng­êi mua kh«ng cã nhu cÇu (nh­ tµi s¶n kh«ng cÇn dïng, chê thanh lý, c¸c kho¶n c«ng nî d©y d­a ch­a ®­îc xö lý...) - Nh÷ng ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ lîi thÕ (quy ®Þnh t¹i N§ 28 vµ th«ng t­ 50 TC/TCDN) cßn nhiÒu h¹n chÕ: + Khi x¸c ®Þnh tû suÊt lîi nhuËn cña 3 n¨m liÒn kÒ víi thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ lµ dùa trªn vèn Nhµ n­íc cÊp hiÖn hµnh. Nh­ng khi x¸c ®Þnh lîi thÕ l¹i dùa trªn sè vèn Nhµ n­íc ®· ®¸nh gi¸ l¹i. Sù kh«ng ®ång nhÊt nµy ®· lµm thiÖt h¹i cho ng­êi mua nÕu phÇn vèn Nhµ n­íc ®¸nh gi¸ t¨ng lªn vµ thiÖt h¹i cho Nhµ n­íc nÕu phÇn vèn Nhµ n­íc ®¸nh gi¸ l¹i gi¶m ®i. + Lîi thÕ míi chØ dùa vµo kÕt qu¶ kinh doanh thùc tÕ trong qu¸ khø, nh­ng t­¬ng lai cña doanh nghiÖp cßn chÞu ¶nh h­ëng cña nhiÒu biÕn ®éng kh¸c, ®Æc biÖt lµ c¹nh tranh cao th× gi¸ trÞ siªu ng¹ch do lîi thÕ mang l¹i sÏ gi¶m ®i. V× vËy cã tÝnh c¶ 100% gi¸ trÞ lîi thÕ vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®Ó b¸n th× ng­êi mua cæ phÇn sÏ bÞ thiÖt thßi. - Quy tr×nh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp qu¸ phiÒn hµ, ph¶i qua tíi 3 giai ®o¹n: héi ®ång thÈm ®Þnh gi¸ cña doanh nghiÖp, kiÓm to¸n, héi ®ång thÈm ®Þnh cña Nhµ n­íc vµ sau ®ã c¬ quan cã thÈm quyÒn míi c«ng bè gi¸. - Gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ lµ gi¸ trÞ thùc tÕ mµ ng­êi mua, ng­êi b¸n ®Òu chÊp nhËn ®­îc, nh­ng khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp tæ chøc kiÓm to¸n chñ yÕu dùa trªn sæ s¸ch kÕ to¸n. Do ®ã, kÕt qu¶ kiÓm to¸n kh«ng sö dông ®­îc vµo viÖc c«ng bè gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn ho¸, lµm chËm tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ vµ lµm t¨ng chi phÝ cña doanh nghiÖp. ChÝnh s¸ch ­u ®·i cho doanh nghiÖp vµ cho ng­êi lao ®éng khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ch­a hÊp dÉn: theo N§28 cã 6 ­u ®·i cho doanh nghiÖp chuyÓn ®æi, song kh«ng quy ®Þnh râ c¸c gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn c¸c ­u ®·i ®ã nªn thùc tÕ thùc hiÖn rÊt khã kh¨n, cã khi kh«ng thùc hiÖn ®­îc nh­ chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ tÝn dông hoÆc ­u ®·i vÒ thuÕ theo LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. Ch­a cã gi¶i ph¸p tÝch cùc ®Ó hç trî vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp sau khi chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. ViÖc ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng nh­ cÊp mét sè cæ phÇn theo th©m niªn vµ chÊt l­îng c«ng t¸c béc lé nh÷ng ®iÓm ch­a hîp lý: + Cæ phÇn cÊp cho ng­êi lao ®éng chØ cã ý nghÜa sö dông ®Ó lÜnh tiÒn l·i cæ tøc do c«ng ty cæ phÇn tr¶ hµng n¨m. Cæ phÇn cÊp kh«ng thuéc quyÒn së h÷u cña ng­êi lao ®éng, kh«ng ®­îc chuyÓn nh­îng trªn thÞ tr­êng, bÞ h¹n chÕ khi thõa kÕ nªn còng Ýt hÊp dÉn cho ng­êi lao ®éng + Tæng gi¸ trÞ cæ phiÕu cÊp cho ng­êi lao ®éng giíi h¹n kh«ng qu¸ 6 th¸ng l­¬ng cÊp bËc, chøc vô theo hÖ thèng thang b¶ng l­¬ng Nhµ n­íc ban hµnh vµ tæng sè cæ phiÕu cÊp kh«ng qu¸ 100% gi¸ trÞ doanh nghiÖp, trªn thùc tÕ gi¸ trÞ cæ phiÕu cÊp cho ng­êi lao ®éng l¸ rÊt thÊp, chØ kho¶ng 4% gi¸ trÞ doanh nghiÖp. + ViÖc b¸n chÞu cæ phÇn cho ng­êi lao ®éng trªn thùc tÕ kh«ng ph¶i lµ ­u ®·i cho ng­êi nghÌo + ViÖc võa cÊp kh«ng cæ phiÕu, võa b¸n chÞu cæ phÇn cho ng­êi lao ®éng lµm phøc t¹p thªm viÖc qu¶n lý cæ phiÕu HÖ thèng chÝnh s¸ch cho cæ phÇn ho¸ cßn thiÕu vµ bÊt cËp: c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn x¸c ®Þnh phÈm cÊp tµi s¶n, mÉu ®Ò ¸n, hÖ thèng chØ tiªu kinh tÕ thuéc diÖn buéc ph¶i c«ng khai ho¸, xö lý lao ®éng d«i d­..., thiÕu c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn ho¹t ®éng sau cæ phÇn ho¸. 2.1.3. Giai ®o¹n chñ ®éng (7/1998 - nay) V¨n b¶n: N§ 44/1998/N§-CP ngµy 29/6/1998 thay thÕ NghÞ ®Þnh 28/CP, N§ 64/2002/N§-CP nh»m bæ sung thay thÕ NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP vµ c¸c th«ng t­ h­íng dÉn cña c¸c Bé, ngµnh chøc n¨ng. TÝnh ®Õn 31/5/2003, sè doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸ míi chØ dõng ë con sè 800, chiÕm 15 % sè doanh nghiÖp vµ 2,5 % sè vèn cña khèi doanh nghiÖp nhµ n­íc. N©ng møc tû lÖ gi÷a c«ng ty cæ phÇn so víi doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ 15%. Trong ®ã n¨m 1999 cã 249 doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸ chiÕm 4,4% sè doanh nghiÖp nhµ n­íc. N¨m 2000 cã 212 doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ chiÕm 3,7 % tæn sè doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn nay. Cßn ®Õn ngµy 1/3/2004 c¶ n­íc ®· cã gÇn 1000 doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn ho¸ víi 229.778 lao ®éng trong c¸c c«ng ty nµy trung b×nh cã 116 lao ®éng trªn 1 doanh nghiÖp. Trong ®ã tû lÖ cæ phÇn ho¸ trong ngµnh th­¬ng nghiÖp, kh¸ch s¹n, nhµ hµng, dÞch vô du lÞch vµ c«ng nghiÖp lµ cao nhÊt víi h¬n 60% sè c«ng ty cæ phÇn ho¹t ®éng trong lÜnh vùc nµy. Cßn ngµnh n«ng l©m nghiÖp cã tû lÖ nµy lµ nhá nhÊt chØ cã 2 % sè doanh nghiÖp. Ngµnh x©y dùng, giao th«ng vËn t¶i, b­u ®iÖn cã tû lÖ lµ 24 % sè doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. TÊt c¶ c¸c ngµnh cßn l¹i chØ chiÕm 13,7% trong sè c¸c c«ng ty cæ phÇn. Riªng thµnh phè Hµ Néi n¨m 1999 lµ 40 c«ng ty víi tæng vèn 131.497 triÖu ®ång, nhµ n­íc n¾m 27.135 triÖu ®ång chiÕm 20,63% tû lÖ vèn cña doanh nghiÖp. C¸c cæ ®«ng trong doanh nghiÖp chiÕm 75.156 triÖu ®ång t­¬ng øng víi tû lÖ 57% tæng vèn cña doanh nghiÖp, víi 3439 cæ ®«ng, cßn l¹i sè vèn do cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp n¾m gi÷ lµ 29.206 triÖu ®ång chiÕm 22,2% nh­ vËy ë hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp th× cæ ®«ng trong doanh nghiÖp ®Òu n¾m gi÷ ®a sè cæ phiÕu cña doanh nghiÖp. §iÒu nµy ®· t¹o cho ng­êi lao ®éng quyÒn lµm chñ doanh nghiÖp, khiÕn hä h¨ng say s¶n xuÊt h¬n, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Nh­ng còng l¹i lµ ®iÒu khã kh¨n khi hÇu hÕt ng­êi lao ®éng kh«ng cã kiÕn thøc vÒ qu¶n lý kinh tÕ vµ ho¹t ®éng kinh doanh nh­ng hä l¹i n¾m phÇn lín sè cæ phiÕu th× khi gi¸m ®èc doanh nghiÖp ®­a ra quyÕt ®Þnh sÏ khã kh¨n h¬n nÕu kh«ng ®­îc ®a sè cæ ®«ng chÊp nhËn. Tõ th¸ng 6/1998 ®Õn th¸ng 11/2003, thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ theo NghÞ ®Þnh 44/CP, vµ tiÕp theo ®ã lµ N§ 64/2002/N§-CP nh»m bæ sung thay thÕ NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP , Hµ Néi ®· cæ phÇn ho¸ ®­îc 81 doanh nghiÖp, ®­a tæng sè doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn ho¸ ë Hµ Néi lªn 85 doanh nghiÖp . 2.2. Thùc tr¹ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc ë Hµ Néi Kh¸i qu¸t tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc ë Hµ Néi giai ®o¹n 1996 - 2003. Tr­íc khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ më réng th× trªn ®Þa bµn Hµ Néi cã h¬n 600 doanh nghiÖp nhµ n­íc. §a phÇn c¸c doanh nghiÖp nµy lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶, t×nh tr¹ng thua lç kÐo dµi . Trong khi ®ã th× t×nh h×nh chuyÓn ®æi doanh nghiÖp nhµ n­íc sang h×nh thøc t­ nh©n ho¸ vµ cæ phÇn ho¸ lµ diÔn ra rÊt chËm, trong suèt thêi kú thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ th× Hµ Néi kh«ng cæ phÇn ho¸ ®­îc doanh nghiÖp nµo. Trong 2 n¨m 1996 –1998 thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ theo nghÞ ®Þnh 28/CP (5/1996 ®Õn 6/1998), Hµ Néi míi chuyÓn ®­îc 4 doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn. Tõ 6/1998 ®Õn 11/2003, thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ theo NghÞ ®Þnh 44/CP, N§ 64/2002/N§-CP Hµ Néi ®· cæ phÇn ho¸ ®­îc 81 doanh nghiÖp, ®­a tæng sè doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn ho¸ ë Hµ Néi lªn 85 doanh nghiÖp. Tõ n¨m 1998-2000 toµn thµnh phè cã 70 doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸. §©y lµ mét kÕt qu¶ kh¸ so víi c¶ giai ®o¹n tr­íc ®ã nh­ng thùc tÕ vÉn cßn rÊt nhiÒu doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cÇn chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u. Tæng vèn cña c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ®¹t 250.838 triÖu ®ång (trung b×nh mçi doanh nghiÖp cã sè vèn ®Çu t­ lµ gÇn 3.600 triÖu ®ång), trong ®ã vèn nhµ n­íc lµ 55.879 triÖu ®ång ( chiÕm 22,27% tæng vèn ®Çu t­), vèn do cæ ®«ng trong doanh nghiÖp n¾m gi÷ lµ 136.811triÖu ®ång ( chiÕm 54,5%), sè vèn do cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp n¾m gi÷ lµ 58.347 triÖu ®ång ( chiÕm 23,2%). Sè lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸ trong n¨m lµ 3119 ng­êi. Sè cæ ®«ng trong doanh nghiÖp lµ 3097 ng­êi, cßn cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp lµ 428 ng­êi. Nh­ vËy ë hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp th× cæ ®«ng trong doanh nghiÖp ®Òu n¾m gi÷ ®a sè cæ phiÕu cña doanh nghiÖp. Thêi kú 2000 - 2003 t×nh h×nh triÓn khai cæ phÇn ho¸ cã phÇn ch÷ng l¹i. So víi kÕ ho¹ch thµnh phè ®Æt ra lµ cæ phÇn ho¸ 60 doanh nghiÖp nhµ n­íc th× thµnh phè chØ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®­îc 18 doanh nghiÖp (2 doanh nghiÖp ®ang trong quy tr×nh chuyÓn giao) ®¹t 30%, thÊp h¬n hai n¨m tr­íc. Trong 18 doanh nghiÖp cæ phÇn cã sè vèn lµ 46.634 triÖu ®ång (trung b×nh mçi doanh nghiÖp cã sè vèn lµ 2.591 triÖu ®ång), trong ®ã nhµ n­íc gãp sè vèn lµ 6.800 triÖu ®ång (chiÕm 14,6% tæng vèn ®Çu t­), cæ ®«ng trong doanh nghiÖp n¾m gi÷ 31.672 triÖu ®ång (chiÕm 68 % cæ phÇn), ngoµi doanh nghiÖp chØ cã 8.162 triÖu ®ång (chiÕm gÇn 17,5 % cæ phÇn), sè cæ ®«ng trong doanh nghiÖp cã 1.646 ng­êi (96%), ngoµi doanh nghiÖp chØ cã 68 ng­êi (4%). TÝnh ®Õn nay, toµn thµnh phè ®· cæ phÇn ho¸ ®­îc 90 doanh nghiÖp nhµ n­íc; trong ®ã cã 74 doanh nghiÖp nhµ n­íc ®éc lËp vµ 16 doanh nghiÖp bé phËn cña nhµ n­íc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. Tæng vèn cæ phÇn cña c¸c c«ng ty cæ phÇn nµy lµ 297.672 triÖu ®ång. Trung b×nh mçi doanh nghiÖp cã sè vèn ®Çu t­ lµ 3.800 triÖu ®ång trong ®ã nhµ n­íc n¾m gi÷ 22,6 % sè cæ phÇn cña doanh nghiÖp cßn l¹i cæ ®«ng n¾m gi÷ 77,4 % sè cæ phÇn cßn l¹i, trong ®ã cæ ®«ng trong doanh nghiÖp n¾m 56,6 % sè cæ phÇn cña doanh nghiÖp, cßn cæ ®«ng bªn ngoµi doanh nghiÖp n¾m 30,8% cæ phÇn. So víi tr­íc cæ phÇn: vèn t¨ng 18%; Doanh thu t¨ng 43,08%; Lîi nhuËn t¨ng 25,05%; Nép ng©n s¸ch t¨ng 56,21%; Lao ®éng t¨ng 15,78%; Thu nhËp trªn ®Çu ng­êi t¨ng 0,52%; Cæ tøc ®¹t 6-24%. 2.2.2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc ë Hµ Néi. Tõ thùc tr¹ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc ë Hµ Néi 1996 – 2003, cã thÓ rót ra nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ sau: - Thø nhÊt, sè l­îng doanh nghiÖp cæ phÇn hãa vµ vèn ®iÒu lÖ t¨ng lªn. - Thø hai, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp sau cæ phÇn ho¸ ®· æn ®Þnh vµ hiÖu qu¶ h¬n. - Thø ba, sau cæ phÇn ho¸ sè l­îng lao ®éng thu hót t¨ng lªn. - Thø t­, tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc ë Hµ Néi vÉn cßn mét sè h¹n chÕ: * ViÖc chuyÓn giao bÊt ®éng s¶n nhµ x­ëng vµ vËt kiÕn tróc cßn nhiÒu bÊt cËp: nhiÒu c¬ quan vµ c¸ nh©n cïng qu¶n lý sö dông chung trô së lµm viÖc víi doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. Doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ®· ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n trªn ®Êt ®i thuª cña doanh nghiÖp nhµ n­íc kh¸c ch­a cæ phÇn ho¸ hoÆc tæ chøc kh¸c. * Gi¶i quyÕt c«ng nî tr­íc khi cæ phÇn ho¸ lµ c¶ mét vÊn ®Ò nan gi¶i ch­a thùc hiÖn ®­îc mét c¸ch triÖt ®Ó: cã ®Õn 80% sè doanh nghiÖp trong diÖn cæ phÇn ho¸ ®Òu cã t×nh tr¹ng nî ph¶i thu khã ®ßi mµ con nî vÉn tån t¹i cÇn ph¶i xö lý tr­íc khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn ho¸: con nî vÉn tån t¹i vµ cßn ®Þa chØ ph¸p nh©n ®ang chuÈn bÞ gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n, hµng n¨m vÉn cã x¸c nhËn nî vµ høa tr¶, nh­ng kh«ng tr¶ hoÆc tr¶ rÊt Ýt; con nî ®ang bÞ truy n·, bÞ tï kh«ng cßn tµi s¶n, hay ®ang trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra ®Ó ®­a ra xÐt xö; con nî lµ nh÷ng n«ng d©n, ng­ d©n, mua vËt t­ ®Ó s¶n xuÊt do thiªn tai, do lµm ¨n thua lç chËm tr¶ kÐo dµi ... * Ch­a xö lý tèt vÒ t×nh h×nh tµi s¶n, t×nh h×nh tµi chÝnh phøc t¹p. Ch¼ng h¹n: c«ng nî tån ®äng nh­ng kh«ng lËp hå s¬, nî ph¶i thu khã ®ßi chiÕm tû träng lín trong nguån vèn. Doanh nghiÖp cã liªn doanh víi n­íc ngoµi nh­ng liªn doanh thua lç ch­a cã c¬ chÕ xö lý. VÉn cßn mét sè gi¸m ®èc doanh nghiÖp trong diÖn cæ phÇn ho¸ ch­a muèn lµm, lÇn lùa nªu lý do ®Ó xin rót tªn ®Ó cã thêi gian “cñng cè l¹i” tr­íc khi cæ phÇn ho¸ ... * TriÓn khai chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ cßn chËm: Uû ban nh©n d©n thµnh phè ®· giao kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ cho c¸c quËn huyÖn, së ban ngµnh, tæng c«ng ty 90 theo chØ tiªu sè l­îng doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ cña chÝnh phñ giao, nh­ng c¸c c¬ quan chñ qu¶n chËm triÓn khai nhÊt lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc trùc thuéc lµ thµnh viªn cña c¸c tæng c«ng ty 90, v× tæng c«ng ty sî bÞ mÊt vèn. ch­¬ng 3 Mét sè gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc t¹i Hµ Néi 3.1. quan ®iÓm, Môc tiªu cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc cña Hµ Néi ®Õn cuèi n¨m 2005. 3.1.1. Quan ®iÓm tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i gãp phÇn quan träng n©ng cao hiÖu qu¶, søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp; t¹o ra lo¹i doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u trong ®ã cã ®«ng ®¶o ng­êi lao ®éng; t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ vµ c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng cho doanh nghiÖp ®Ó sö dông cã hiÖu qu¶ vèn, tµi s¶n cña nhµ n­íc vµ cña doanh nghiÖp. Ph¶i huy ®éng ®­îc nguån vèn cña toµn x· héi, bao gåm: c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸c tæ chøc x· héi trong vµ ngoµi n­íc ®Ó ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, ph¸t triÓn doanh nghiÖp. Ph¸t huy vai trß lµm chñ thùc sù cña ng­êi lao ®éng, cña c¸c cæ ®«ng, t¨ng c­êng sù gi¸m s¸t cña nhµ ®Çu t­ ®èi víi doanh nghiÖp, ®¶m b¶o hµi hoµ lîi Ých cña nhµ n­íc, doanh nghiÖp nhµ ®Çu t­ vµ ng­êi lao ®éng. T¹o lËp nh÷ng tiÒn ®Ò c¬ b¶n toµn diÖn ®Ó doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¸t huy quyÒn tù chñ trong kinh doanh, huy ®éng nguån vèn vµ nguån néi lùc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh b¶o toµn vèn. Cæ phÇn ho¸ gióp tæ chøc s¾p xÕp l¹i mét b­íc c¬ b¶n cña doanh nghiÖp nhµ n­íc h×nh thµnh c¬ cÊu hîp lý trong khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc nh»m tÝch tô tËp trung s¶n xuÊt h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn, tæng c«ng ty, doanh nghiÖp lín, cã søc c¹nh tranh vµ ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc cña khu vùc thñ ®«. T¸ch chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ ra khái chøc n¨ng qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh ë doanh nghiÖp nhµ n­íc. Thóc ®Èy c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®æi míi s¾p xÕp l¹i bé m¸y chÝnh quyÒn ë c¸c cÊp thuéc thµnh phè Hµ Néi nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ n­íc ®Èy nhanh tiÕn ®é, n©ng cao hiÖu qu¶ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. 3.1.2. Môc tiªu. Môc tiªu cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc cña Hµ Néi lµ ®Õn n¨m 2005 sÏ chuyÓn ®æi s¾p xÕp 45% sè doanh nghiÖp hiÖn nay (lµ mét sè doanh nghiÖp hiÖn ®ang lµm ¨n cã l·i nh­ng nhµ n­íc kh«ng cÇn së h÷u hoµn toµn n÷a hoÆc nh÷ng doanh nghiÖp hiÖn ®ang t¹m thêi lç), tiÕn hµnh gi¶i thÓ 5% sè doanh nghiÖp nhµ n­íc lµm ¨n th­êng xuyªn thua lç vµ chØ duy tr× 50% sè doanh nghiÖp nhµ n­íc hiÖn cã, ®©y lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc lµm ¨n cã l·i trong thêi gian dµi vµ nh÷ng doanh nghiÖp gi÷ vai trß ®Þnh h­íng, träng yÕu kh«ng thÓ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸, nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng Ýt l·i nh­ng thiÕt yÕu. Trong giai ®o¹n 2003 - 2005 sÏ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ 63 doanh nghiÖp nhµ n­íc cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. Trong ®ã, Nhµ n­íc n¾m gi÷ h¬n 50% sè cæ phÇn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh sau: * Doanh nghiÖp kinh doanh cã vèn tõ 10 tû ®ång trë lªn, nép ng©n s¸ch nhµ n­íc b×nh qu©n 3 n¨m tr­íc liÒn kÒ lµ h¬n 1 tû ®ång nh­: khai th¸c läc n­íc s¹ch thµnh phè (C«ng ty kinh doanh n­íc s¹ch sè 2), c«ng nghiÖp vµ x©y dùng (C«ng ty c¬ ®iÖn TrÇn Phó, C«ng ty bª t«ng vµ x©y dùng ThÞnh LiÖt, C«ng ty vËt liÖu CÇu §uèng, C«ng ty kinh doanh vµ ph¸t triÓn nhµ Thanh Tr×, C«ng ty kinh doanh vµ ph¸t triÓn nhµ §èng §a, C«ng ty tu t¹o vµ ph¸t triÓn nhµ, C«ng ty x©y dùng sè 1, C«ng ty x©y dùng c«ng nghiÖp, C«ng ty x©y dùng giao th«ng sè 3, C«ng ty ®Çu t­ x©y l¾p th­¬ng m¹i) * Doanh nghiÖp ho¹t ®éng khai th¸c: In c¸c lo¹i (C«ng ty in tæng hîp Hµ Néi), DÞch vô hîp t¸c lao ®éng (C«ng ty lao ®éng hîp t¸c quèc tÕ), * C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng c«ng Ých: nh­ s¶n xuÊt gièng c©y trång vËt nu«i (C«ng ty gièng c©y trång Hµ Néi, C«ng ty gièng gia sóc), qu¶n lý khai th¸c c«ng tr×nh thuû n«ng ®Çu nguån, c«ng tr×nh thuû n«ng quy m« lín (C«ng ty khai th¸c c«ng tr×nh thuû n«ng §«ng Anh, C«ng ty khai th¸c c«ng tr×nh thuû n«ng Tõ Liªm, C«ng ty khai th¸c c«ng tr×nh thuû n«ng Sãc S¬n, C«ng ty khai th¸c c«ng tr×nh thuû n«ng Thanh Tr×). Ph­¬ng ¸n s¾p xÕp doanh nghiÖp nhµ n­íc tõ 2003 - 2005 sau khi s¾p xÕp th× Hµ Néi chØ cßn kho¶ng 100 doanh nghiÖp nhµ n­íc. Trong ®ã tæng nguån vèn thuéc së h÷u cña nhµ n­íc lµ 2.491.177 triÖu ®ång. Nh­ vËy trung b×nh mçi doanh nghiÖp nhµ n­íc sÏ cã sè vèn trung b×nh lµ kho¶ng 24.198 triÖu ®ång. Tû träng doanh nghiÖp nhµ n­íc gi÷ l¹i lµ 45,5 % Tû träng cña vèn nhµ n­íc cña 100 doanh nghiÖp nhµ n­íc cÇn duy tr× 100 % së h÷u nhµ n­íc so víi tr­íc khi s¾p xÕp lµ 74,4 % Tû träng sè doanh nghiÖp thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ lµ 24,3% Tû träng vèn nhµ n­íc cña doanh nghiÖp sÏ thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ lµ 10,5% Tû träng sè doanh nghiÖp ®­îc giao b¸n lµ 1% Tû träng vèn trong c¸c doanh nghiÖp ®­îc giao b¸n lµ 0,21 % Tû träng doanh nghiÖp s¸t nhËp, hîp nhÊt lµ 14,4% Tû träng vèn cña doanh nghiÖp nhµ n­íc hîp nhÊt lµ 6,7% Tû träng doanh nghiÖp gi¶i thÓ, ph¸ s¶n lµ 3,6% Tû träng vèn cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¸ s¶n lµ 0,14% Lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp lµ 68.139 ng­êi (trong ®ã lao ®éng chê s¾p xÕp lµ 316 ng­êi). Trong sè h¬n 100 doanh nghiÖp gi÷ l¹i ph¸t triÓn ­u tiªn c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, x©y dùng th­¬ng m¹i dÞch vô. ¸p dông thÝ ®iÓm 5 doanh nghiÖp theo m« h×nh c«ng ty mÑ c«ng ty con vµ 10 doanh nghiÖp chuyÓn thµnh c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n 1 thµnh viªn, trong n¨m 2003 ®· gi¶i thÓ doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo m« h×nh liªn hiÖp ®Ó chuyÓn sang h×nh thøc ho¹t ®éng kh¸c. 3.2. Mét sè gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc ë hµ néi. 3.2.1. N©ng cao nhËn thøc cña c¸n bé, c«ng nh©n viªn vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc Nhµ n­íc ®· tiÕp tôc x©y dùng nhiÒu chÝnh s¸ch míi, ®Æc biÖt lµ N§ 64/2002/N§-CP. Tuy nhiªn, vÒ t¸c ®éng thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc cña nghÞ ®Þnh míi, ®iÒu nµy lµ ch­a râ rµng. §iÓm mÊu chèt vÉn lµ t­ t­ëng trong c¸c bé, ngµnh, cho dï chÝnh s¸ch míi cã nh÷ng thay ®æi th«ng tho¸ng ®Õn bao nhiªu, nh­ng nÕu c¬ quan chñ qu¶n vÉn cßn cè t×nh nÝu kÐo ®Ó gi÷ l¹i doanh nghiÖp thµnh viªn th× khã mµ nãi tíi chuyÖn hiÖu qu¶ ®­îc. CÇn tÝch cùc thùc hiÖn viÖc phæ biÕn, tuyªn truyÒn chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n­íc víi nh÷ng h×nh thøc ®a d¹ng h¬n, coi träng hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c nµy. C¸c c¬ quan qu¶n lý cÇn ph¶i hiÓu râ theo LuËt doanh nghiÖp th× c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt cña doanh nghiÖp nhµ n­íc sau khi chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn lµ §¹i héi cæ ®«ng vµ gi÷a kú ®¹i héi lµ héi ®ång qu¶n trÞ, theo ®ã ®Ó x¸c ®Þnh ®óng ®èi t­îng trong c¸c quan hÖ hµnh chÝnh cña m×nh, kh«ng can thiÖp vµo chøc n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp sau cæ phÇn hãa nh­ mét doanh nghiÖp Nhµ n­íc tr­íc ®©y. Còng vËy, khi c«ng ty ®· cã ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh, ph­¬ng ¸n ®Çu t­ x©y dùng ®­îc ®¹i héi cæ ®«ng hoÆc héi ®ång qu¶n trÞ phª chuÈn th× c¬ quan cÊp giÊy phÐp còng kh«ng nªn ®ßi hái c¸c thñ tôc kh¸c, ch¼ng h¹n nh­ ph¶i ®­îc "c¬ quan chñ qu¶n phª duyÖt". Tr¸nh t×nh tr¹ng kh«ng râ rµng trong quan hÖ gi÷a tæng c«ng ty vµ c¸c c«ng ty thµnh viªn ®· cæ phÇn ho¸ nh­ nhiÒu doanh nghiÖp vÉn bÞ déi xuèng c¸c v¨n b¶n chØ ®¹o tõ Tæng c«ng ty qu¶n lý tr­íc ®©y. 3.2.2. Hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc 3.2.2.1. CÇn hoµn chØnh chÝnh s¸ch b¸n cæ phÇn cho ®èi t¸c n­íc ngoµi VÒ môc tiªu cña viÖc b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, quy chÕ quy ®Þnh 3 môc tiªu ®ã lµ: huy ®éng vèn, c«ng nghÖ (tiªn tiÕn) vµ tr×nh ®é qu¶n lý. Trong 3 môc tiªu ®ã th× môc tiªu n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý cña c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp lµ chñ yÕu, nh­ng muèn n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý cña c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ViÖt Nam th× nªn ®Ó nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi tham gia qu¶n lý c«ng ty cæ phÇn, tõ ®ã ta häc ®­îc c¸ch qu¶n lý, ®iÒu hµnh cña hä. §iÒu nµy cã vÎ nh­ m©u thuÉn víi viÖc quy ®Þnh nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ ®­îc së h÷u kh«ng v­ît 30% vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty cæ phÇn, trong khi luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi l¹i cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi liªn doanh víi møc vèn gãp kh«ng d­íi 30% vµ ®­îc quyÒn thµnh lËp c¸c doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi ë ViÖt Nam. VÒ gi¸ b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi còng lµ ®iÒu cÇn bµn thªm. Cô thÓ: mét mÆt quy chÕ quy ®Þnh gi¸ b¸n cæ phÇn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ nhµ ®Çu t­ trong n­íc thèng nhÊt chung mét gi¸, mÆt kh¸c l¹i quy ®Þnh trong tr­êng hîp nhiÒu nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®¨ng ký mua cæ phÇn v­ît qu¸ 30% sè vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty th× tæ chøc ®Êu gi¸. VËy khi ®Êu gi¸ mµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi tr¶ gi¸ cao h¬n nhµ ®Çu t­ trong n­íc th× cã ®iÒu chØnh gi¸ mua cæ phÇn cña nhµ ®Çu t­ trong n­íc kh«ng? trong thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp ®· b¸n cæ phÇn cho c¸c nhµ ®Çu n­íc ngoµi ®Òu cã møc gi¸ cao h¬n gi¸ b¸n cho nhµ ®Çu t­ trong n­íc. VËy quy ®Þnh nh­ vËy lµ can thiÖp qu¸ s©u vµo doanh nghiÖp. Sù kh«ng thèng nhÊt trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc cïng víi biÖn ph¸p ph©n cÊp m¹nh mÏ trong c«ng t¸c tæ chøc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ nh­ thiÕu sù kiÓm tra gi¸m s¸t vµ chÊn chØnh kÞp thêi cña ChÝnh phñ vµ tr¸ch nhiÖm râ rµng cña c¬ quan ®­îc uû quyÒn ®· dÉn ®Õn sù kh«ng thèng nhÊt trong viÖc triÓn khai cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc ë c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¸c bé, ngµnh. V× vËy ®· cã biÓu hiÖn tuú tiÖn hoÆc tr©y ú trong viÖc xóc tiÕn thùc hiÖn chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ mét bé phËn doanh nghiÖp Nhµ n­íc. 3.2.2.2. Söa ®æi mét sè chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ ng­êi lao ®éng khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. * ChÝnh s¸ch ­u ®·i hîp lý ®èi víi doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ Theo quy ®Þnh, doanh nghiÖp Nhµ n­íc chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn ®­îc h­ëng 6 ­u ®·i, trong ®ã chñ yÕu lµ ­u ®·i vÒ mÆt tµi chÝnh. Tuy vËy, cho ®Õn nay nh÷ng ­u ®·i vÒ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp vÉn cßn mét sè néi dung cÇn ph¶i ®­îc tiÕp tôc hoµn thiÖn. VÒ ­u ®·i ®­îc "tiÕp tôc vay vèn t¹i ng©n hµng th­¬ng m¹i, c«ng ty tµi chÝnh, c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c cña Nhµ n­íc theo c¬ chÕ vµ l·i suÊt nh­ ®· ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc". Thùc tÕ nhiÒu doanh nghiÖp ®· gÆp ph¶i khã kh¨n khi thùc hiÖn ­u ®·i nµy v× th«ng t­ h­íng dÉn cña ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam l¹i quy ®Þnh chØ nh÷ng doanh nghiÖp mµ Nhµ n­íc n¾m gi÷ cæ phÇn ®Æc biÖt, cæ phÇn chi phèi míi ®­îc tiÕp tôc vay vèn theo c¬ chÕ vµ l·i suÊt hiÖn hµnh ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc, cßn nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c (nhµ n­íc kh«ng n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt) chØ ®­îc h­ëng ­u ®·i nµy trong vßng 2 n¨m liªn tiÕp sau khi doanh nghiÖp chuyÓn chÝnh thøc sang ho¹t ®éng theo LuËt c«ng ty, cßn sau ®ã th× theo c¬ chÕ tÝn dông hiÖn hµnh ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. VÊn ®Ò tû lÖ cæ phÇn ­u ®·i cho nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã phÇn vèn tù tÝch luü nhiÒu, quy ®Þnh hiÖn hµnh vÉn ch­a hîp lý, vµ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc v× nÕu so s¸nh gi÷a phÇn vèn tù tÝch luü víi gi¸ trÞ doanh nghiÖp th× khã cã doanh nghiÖp nµo ®¶m b¶o ®­îc tû lÖ 10% chø ch­a nãi ®Õn tû lÖ trªn 40% nh­ chÕ ®é Nhµ n­íc ®· quy ®Þnh. §èi víi mét sè doanh nghiÖp trong diÖn cæ phÇn ho¸ cã t×nh h×nh tµi s¶n, tµi chÝnh phøc t¹p ch­a cã c¬ chÕ xö lý nh­: do qu¸ tr×nh tr­íc ®Ó l¹i c«ng nî nh­ng kh«ng lËp hå s¬ ®Çy ®ñ, nî ph¶i thu khã ®ßi chiÕm tû träng lín trong phÇn vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp, c«ng nî cña giai ®o¹n I cßn tån ®äng ch­a xö lý xong... Tån ®äng nµy vÉn kÐo dµi ch­a thÓ gi¶i quyÕt ®­îc. Doanh nghiÖp liªn doanh víi n­íc ngoµi nh­ng liªn doanh thua lç ch­a cã c¬ chÕ xö lý. Doanh nghiÖp ®ang lµm ®Ò ¸n cæ phÇn ho¸ nh­ng ph¶i tiÕn hµnh di dêi, hoÆc nhµ cöa, kho, ®Êt ®ai ®ang tranh chÊp. Doanh nghiÖp tr­íc ®©y bÞ thua lç vµ ®· chi ©m quü phóc lîi khen th­ëng, gÆp khã kh¨n trong ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn, nªn ch­a thÓ x©y dùng ®Ò ¸n cæ phÇn ho¸. Nªn ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt cho doanh nghiÖp lo¹i nµy trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ lµ: VÒ c«ng nî th× c¸c kho¶n nî ph¶i thu ®· qu¸ h¹n thanh to¸n tõ 3 n¨m trë lªn (tr­íc ®©y lµ 5 n¨m), tuy con nî ®ang tån t¹i nh­ng kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî, ®­îc phÐp xö lý b»ng c¸ch trõ vµo kÕt qu¶ kinh doanh, hoÆc cuèi cïng kh«ng cßn nguån nµo th× trõ vµo phÇn vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. Nî ph¶i thu qu¸ h¹n thanh to¸n cã thÓ ®­îc b¸n cho c¸c tæ chøc kinh tÕ cã kh¶ n¨ng mua b¸n nî. Nî ph¶i tr¶ ®Õn h¹n ®­îc tho¶ thuËn víi chñ nî ®Ó xö lý hoÆc chuyÓn thµnh vèn gãp cæ phÇn. Nî thuÕ vµ nî ng©n s¸ch cña doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ ®­îc xem xÐt cho xö lý nh­ khoanh nî, gi·n nî, xo¸ nî. Nî ®äng vay ng©n hµng th­¬ng m¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ ®­îc quyÒn tho¶ thuËn víi ng©n hµng ®Ó gi·n nî, khoanh nî, xo¸ nî gi¶m l·i suÊt vay hoÆc chuyÓn nî thµnh vèn gãp cæ phÇn. Nî n­íc ngoµi doanh nghiÖp tù vay cã thÓ tho¶ thuËn víi chñ nî chuyÓn thµnh vèn gãp trong c«ng ty cæ phÇn. C¸c kho¶n lç luü kÕ tr­íc ®©y cña doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ ®­îc dïng thu nhËp tr­íc thuÕ cã ®Õn thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ ®Ó bï ®¾p. §èi víi tµi s¶n liªn doanh n­íc ngoµi doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ ®­îc tho¶ thuËn ®Ó mua b¸n l¹i vèn gãp liªn doanh. NÕu ®­a vèn gãp liªn doanh vµo cæ phÇn ho¸ th× ®· cã quy ®Þnh h­íng dÉn x¸c ®Þnh gi¸ trÞ gãp vèn liªn doanh víi n­íc ngoµi, theo tû gi¸ chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ t¹i thêi ®iÓm ®Þnh gi¸ §èi víi doanh nghiÖp liªn doanh víi n­íc ngoµi nÕu lµm ¨n thua lç cã thÓ cho kÕt thóc hîp ®ång liªn doanh, råi tiÕn hµnh gi¶i thÓ doanh nghiÖp ®ã theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. HoÆc cã thÓ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ theo h­íng cæ phÇn ho¸ ®èi víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. CÇn cã c¬ chÕ thÝch hîp ®èi víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Cã thÓ cho phÐp c¸c doanh nghiÖp nµy tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ v× chÝnh nh÷ng c«ng ty nµy sÏ lµm phong phó h¬n c¸c h×nh thøc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp nµy th× nªn quy ®Þnh khèng chÕ tû lÖ cæ phÇn thÝch hîp víi bªn n­íc ngoµi vµ bªn ViÖt Nam, tr­íc hÕt cÇn thÝ ®iÓm ®Ó rót kinh nghiÖm tr¸nh viÖc m¾c sai lÇm. ViÖc ®Çu tiªn lµ tiÕn hµnh bæ sung söa ®æi luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ chØ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶, cÇn cã nh÷ng b­íc ®i thÝch hîp. *§¶m b¶o lîi Ých cña ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. Theo quy ®Þnh th× mçi 1 n¨m lµm viÖc cho Nhµ n­íc ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ ®­îc mua tèi ®a 10 cæ phÇn (trÞ gi¸ 1 cæ phiÕu 100.000 ®ång) víi møc gi¶m gi¸ 30% so víi c¸c ®èi t­îng kh¸c. Sè l­îng cæ phÇn ®­îc mua víi gi¸ ­u ®·i tuú thuéc vµo sè n¨m c«ng t¸c cña tõng ng­êi nh­ng tæng gi¸ trÞ ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 20% hoÆc 30% (®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp cã vèn tù tÝch luü tõ 40% gi¸ trÞ doanh nghiÖp trë lªn) gi¸ trÞ vèn Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. Riªng ng­êi lao ®éng nghÌo cßn ®­îc Nhµ n­íc cho tr¶ chËm tiÒn mua cæ phÇn ­u ®·i trong giíi h¹n 10 n¨m. VÒ c¬ b¶n, chÕ ®é ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng ®· ®­îc c¶i thiÖn nhiÒu so víi tr­íc ®©y. Tuy nhiªn, viÖc quy ®Þnh thèng nhÊt tû lÖ gi¸ trÞ ®­îc ­u ®·i t­¬ng øng víi phÇn vèn cña Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp mµ kh«ng xÐt ®Õn møc vèn thùc tÕ vµ lao ®éng hiÖn cã ë doanh nghiÖp lµ kh«ng hîp lý vµ kh«ng c«ng b»ng, sÏ dÉn tíi t×nh tr¹ng n¬i nhiÒu vèn Nhµ n­íc th× ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng mét phÇn møc ®· quy ®Þnh. NhÊt lµ nh÷ng doanh nghiÖp cã gi¸ trÞ tµi s¶n thÊp vµ ®«ng lao ®éng, ­u ®·i nµy ch­a thËt hÊp dÉn ng­êi lao ®éng. V× thùc tÕ b×nh qu©n ng­êi lao ®éng ë nh÷ng doanh nghiÖp nµy chØ mua ®­îc 2-3 cæ phÇn theo gi¸ ­u ®·i cho mçi n¨m c«ng t¸c trong khu vùc Nhµ n­íc mµ th«i. MÆt kh¸c, chÕ ®é ­u ®·i nµy míi chØ khuyÕn khÝch mét bé phËn ng­êi lao ®éng ë nh÷ng doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸, kh«ng c«ng b»ng ®èi víi nh÷ng ng­êi lao ®éng ®· lµm viÖc cho Nhµ n­íc ë c¸c khu vùc kh¸c hoÆc ®· h­u trÝ. Ch­a thËt sù t¹o ra ®­îc ®éng lùc thóc ®Èy ®«ng ®¶o quÇn chóng quan t©m vµ nhiÖt t×nh tham gia h­ëng øng ch­¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc cña ChÝnh phñ. Nªn ch¨ng ¸p dông tæng hîp c¸c gi¶i ph¸p sau ®©y trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸: Doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ ®­îc miÔn lÖ phÝ cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh khi chuyÓn tõ doanh nghiÖp nhµ n­íc sang c«ng ty cæ phÇn. Doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ ®­îc duy tr× c¸c hîp ®ång thuª nhµ cöa, vËt kiÕn tróc cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp kh¸c, hoÆc ®­îc ­u tiªn mua theo gi¸ thÞ tr­êng t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ ®Ó æn ®Þnh s¶n xuÊt kinh doanh. Sè d­ b»ng tiÒn cña quü khen th­ëng phóc lîi ®­îc chia cho ng­êi lao ®éng ®ang lµm viÖc t¹i doanh nghiÖp ®Ó mua cæ phÇn, kh«ng ph¶i nép thuÕ thu nhËp c¸ nh©n. Ng­êi lao ®éng trong danh s¸ch th­êng xuyªn cña doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ ®­îc nhµ n­íc b¸n cæ phÇn theo gi¸ ­u ®·i cho mét n¨m lµm viÖc thùc tÕ t¹i khu vùc nhµ n­íc víi gi¸ gi¶m 30% so víi mÖnh gi¸ ban ®Çu. TrÞ gi¸ mét cæ phÇn lµ 100.000 ®ång. Ng­êi lao ®éng nghÌo ®­îc mua tr¶ dÇn 10 n¨m kh«ng l·i suÊt víi cæ phÇn kh«ng qu¸ møc khèng chÕ trªn tæng sè cæ phÇn b¸n ­u ®·i. Tæng gi¸ trÞ ­u ®·i kh«ng v­ît qu¸ phÇn vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp. TÊt c¶ cæ phÇn ­u ®·i nµy ®Òu lµ cæ phiÕu ghi tªn vµ vµ chØ ®­îc chuyÓn nh­äng sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh kÓ tõ khi mua. Xo¸ bá tû lÖ khèng chÕ tæng møc gi¸ trÞ ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng. Qui ®Þnh cæ phÇn ®­îc mua theo gi¸ ­u ®·i cña ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp lµ lo¹i cæ phiÕu ghi tªn vµ chØ ®­îc chuyÓn nh­îng sau 3 n¨m kÓ tõ ngµy mua, vµ ®­îc quyÒn thõa kÕ th× míi khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng tham gia nhiÖt t×nh trong viÖc mua cæ phiÕu. Tr­êng hîp ®Æc biÖt nÕu cã vÊn ®Ò nghiªm träng x¶y ra th× héi ®ång qu¶n trÞ c«ng ty cæ phÇn xem xÐt vµ ­u tiªn mua l¹i theo gi¸ thÞ tr­êng t¹i thêi ®iÓm b¸n. Kh«ng b¾t buéc ph¶i sö dông hÕt sè lao ®éng hiÖn cã t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸, chØ yªu cÇu sö dông tèi ®a sè lao ®éng hiÖn cã. Sè lao ®éng cßn l¹i sÏ ®­îc Quü hç trî lao ®éng d«i d­ do s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc gi¶i quyÕt. Ng­êi lao ®éng d«i d­ ®­îc h­ëng chÝnh s¸ch ®·i ngé theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ cã h­íng dÉn cô thÓ cho tõng doanh nghiÖp trong tõng ngµnh, lÜnh vùc. Cßn vÒ b¸n cæ phÇn cho l·nh ®¹o, qu¶n lý, nghiÖp vô vµ ng­êi th©n cña hä cïng lµm viÖc t¹i doanh nghiÖp nh»m ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn, ®ång thêi kh«ng ph©n biÖt c¸n bé l·nh ®¹o hay lao ®éng b×nh th­êng, nÕu cã thêi gian th©m niªn c«ng t¸c nh­ nhau th× phÇn ­u ®·i còng ph¶i ®­îc h­ëng nh­ nhau. Nªn bæ sung chÝnh s¸ch ­u ®·i ®èi víi ng­êi lao ®éng trong mét sè doanh nghiÖp kh«ng cã tÝch luü quü phóc lîi khen th­ëng ®Ó ph©n phèi cho c«ng nh©n mua cæ phÇn, cô thÓ nh­ cho c«ng nh©n mua chÞu tr¶ chËm phÇn cæ phÇn theo gi¸ ­u ®·i (ngoµi danh môc c«ng nh©n nghÌo ®­îc mua tr¶ chËm). 3.2.2.3. Më réng quyÒn cña c¸n bé l·nh ®¹o doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ trong viÖc mua cæ phiÕu. §Ò nghÞ më réng chÝnh s¸ch quy ®Þnh t¹i ph¸p lÖnh chèng tham nhòng, cho phÐp c¸n bé l·nh ®¹o vµ c¸n bé qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ®­îc mua cæ phÇn nh­ c¸c cæ ®«ng kh¸c (ngoµi phÇn mua theo gi¸ ­u ®·i), nÕu hä cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh cã thÓ mua ®­îc cao h¬n, ®Ó t¹o niÒm tin cho tËp thÓ ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp vµ c¸c cæ ®«ng ngoµi doanh nghiÖp mua nhiÒu vµ nhanh sè cæ phÇn b¸n ra. Vai trß cña c¸n bé l·nh ®¹o doanh nghiÖp cã mét ý nghÜa quan trong, nã quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng trong thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ cña tõng doanh nghiÖp, thÕ nh­ng hä l¹i thÊy r»ng quyÒn lîi cu¶ hä bÞ k×m l¹i bëi nhiÒu quy ®Þnh. Cô thÓ nh­ nghÞ ®Þnh 44/CP (ngµy 29-06-1998) kh«ng giíi h¹n cæ phÇn mµ gi¸m ®èc trong doanh nghiÖp ®­îc mua, nh­ng trong ph¸p lÖnh chèng tham nhòng th× gi¸m ®èc chØ ®­îc mua kh«ng qu¸ sè cæ phiÕu ­u ®·i b×nh qu©n cña ng­êi lao ®éng trong c«ng ty. ViÖc khèng chÕ ng­êi l·nh ®¹o, ng­êi qu¶n lý doanh nghiÖp chØ ®­îc mua cæ phÇn theo gi¸ ­u ®·i tèi ®a b»ng møc b×nh qu©n cña cæ ®«ng trong doanh nghiÖp ®· lµ mét ®iÒu thiÕu b×nh ®¼ng khiÕn cho c¸c ®èi t­îng nµy thiÕu h¨ng h¸i trong viÖc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. Vµ ®iÒu lµm cho c¸c vÞ gi¸m ®èc t©m t­ h¬n n÷a lµ theo c¸c quy ®Þnh t¹i nghÞ ®Þnh 73/CP (06-12-2000) th× gi¸m ®èc sÏ mÊt quyÒn qu¶n lý vèn doanh nghiÖp nÕu n¾m gi÷ dï chØ mét cæ phiÕu cña doanh nghiÖp. Thùc tÕ ®· cho thÊy ë doanh nghiÖp nµo mµ ng­êi l·nh ®¹o vµ ng­êi qu¶n lý kh«ng h¨ng h¸i nhiÖt t×nh tham gia th× quÇn chóng n¬i ®ã còng kh«ng tin t­ëng, nhiÖt t×nh tham gia ch­¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸, vµ tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ ë c¸c doanh nghiÖp ®ã th­êng bÞ kÐo dµi mét c¸ch kh«ng cÇn thiÕt, thËm chÝ c¬ cÊu vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty cæ phÇn còng kh«ng ®¶m b¶o ®óng nh­ ph­¬ng ¸n cæ phÇn ho¸ ®· ®Ò ra v× gÆp nh÷ng trë ng¹i trong qu¸ tr×nh b¸n cæ phÇn. NhiÒu doanh nghiÖp ®· cæ phÇn ho¸ kh«ng thuéc diÖn Nhµ n­íc ph¶i n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi, thÕ nh­ng sè cæ phÇn do Nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc n¾m gi÷ cßn kh¸ lín (kho¶ng trªn 30%) do kh«ng b¸n hÕt. §iÒu ®ã cho thÊy cÇn ph¶i xem xÐt, söa ®æi, bæ sung l¹i c¸c quy ®Þnh vÒ viÖc khèng chÕ quyÒn mua cæ phÇn sao cho hîp lý vµ linh ho¹t ®Ó viÖc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc thuËn lîi h¬n, c«ng b»ng h¬n, ®¶m b¶o ho¹t ®éng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®¸p øng triÖt ®Ó h¬n c¸c môc tiªu ®· ®­îc ®Æt ra. 3.2.3. Lùa chän doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ ®ång thêi cñng cè l¹i doanh nghiÖp tr­íc khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. * Lùa chän doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸. Theo tinh thÇn cña N§ 44/1998/N§-CP ngµy 29/6/1998 cña ChÝnh phñ th× ®èi t­îng cæ phÇn ho¸ ®· ®­îc quy ®Þnh th«ng tho¸ng h¬n, râ rµng h¬n, mÆt kh¸c, cæ phÇn ho¸ kh«ng cßn lµ tù nguyÖn cña doanh nghiÖp mµ theo sù ph©n ®Þnh cña ChÝnh phñ trªn c¬ së ph­¬ng ¸n s¾p xÕp vµ chuyÓn chuyÓn ®æi së h÷u doanh nghiÖp Nhµ n­íc cña c¸c bé, ngµnh vµ c¸c ®Þa ph­¬ng, ®ång thêi doanh nghiÖp ph¶i ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cña cæ phÇn ho¸ nh­ quy ®Þnh t¹i nghÞ ®Þnh 64/2002/N§-CP. Do thiÕu c¸c tiªu thøc cÇn thiÕt quy ®Þnh vµ h­íng dÉn viÖc lùa chän doanh nghiÖp ®Ó thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ nªn ®· dÉn tíi t×nh tr¹ng c¸c bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng quy ®Þnh viÖc lùa chän doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn ho¸ rÊt kh¸c nhau. Cho nªn viÖc chän doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó cæ phÇn ho¸ lµ: bÊt cø doanh nghiÖp nµo kh«ng thuéc diÖn nhµ n­íc ph¶i ®Çu t­ hoÆc tiÕp tôc gi÷ 100% vèn, ®Òu sÏ cho cæ phÇn ho¸, trong sè nµy kh«ng cã tiªu chuÈn cho doanh nghiÖp nµo muèn th× cæ phÇn ho¸, doanh nghiÖp nµo kh«ng muèn th× th«i. Tiªu chuÈn ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ lµ bé phËn phô thuéc cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i cã ®ñ ®iÒu kiÖn h¹ch to¸n ®éc lËp vµ kh«ng g©y khã kh¨n hay ¶nh h­ëng xÊu ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ c¸c bé phËn cßn l¹i. Ngoµi ra doanh nghiÖp h¹ch to¸n ®éc lËp cã vèn < 5 tû, nÕu kh«ng cæ phÇn ho¸ th× tiÕn hµnh giao b¸n, kho¸n kinh doanh, cho thuª. * Cñng cè doanh nghiÖp tr­íc khi cæ phÇn ho¸. Thµnh lËp c«ng ty ®Çu t­ tµi chÝnh cña nhµ n­íc theo m« h×nh cña Trung Quèc. C«ng ty nµy qu¶n lý c¸c vÊn ®Ò kinh doanh vµ ®¹i diÖn cho chÝnh phñ lµm chñ së h÷u vèn cña doanh nghiÖp nhµ n­íc, cßn c¸c bé ngµnh chØ lµm nhiÖm vô qu¶n lý nhµ n­íc. T¸ch quyÒn së h÷u tµi s¶n ra khái quyÒn qu¶n lý vµ khai th¸c cña doanh nghiÖp. Nhµ n­íc dïng c¸c chØ tiªu vÒ doanh sè, lîi nhuËn, kh¶ n¨ng thanh to¸n nî ®Ó qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc, cßn l¹i giao cho héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc gi¸m ®èc toµn quyÒn quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò cô thÓ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh nh­: mua s¾m thanh lý, cÇm cè, thÕ chÊp tµi s¶n, quyÒn quyÕt ®Þnh tû lÖ khÊu hao, ®Çu t­ ph¸t triÓn, tr¶ l­¬ng c«ng nh©n, tÝnh to¸n chi phÝ s¶n xuÊt... Thu nhËp cña c«ng nh©n, gi¸m ®èc doanh nghiÖp tÝnh theo hiÖu qu¶ kinh doanh kh«ng khèng chÕ ®Þnh møc mµ chØ quy ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu nh­ cña nhµ n­íc lµ ®­îc, kh«ng khèng chÕ møc tèi ®a. Gi¸m ®èc doanh nghiÖp lµ mét nghÒ, kh«ng ph¶i lµ mét chøc vô, nªn ph¶i ®­îc ®µo t¹o theo ch­¬ng tr×nh khoa häc. Thùc hiÖn thuª gi¸m ®èc ®Ó ®iÒu hµnh doanh nghiÖp nhµ n­íc, nh­ng tr­íc hÕt ph©n ®Þnh râ mèi quan hÖ gi÷a gi¸m ®èc vµ héi ®ång qu¶n trÞ, gi÷a gi¸m ®èc vµ cÊp uû t¹i doanh nghiÖp. H¹n chÕ ®­a c¸c chi phÝ x· héi vµo doanh nghiÖp nhµ n­íc. Kh«ng dïng tiÒn thuÕ cña d©n vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c ®Ó cÊp vèn hay ®Çu t­ cho doanh nghiÖp nhµ n­íc, g©y thãi ch©y ú û l¹i ë c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc g©y thÊt tho¸t l·ng phÝ kÐm hiÖu qu¶. 3.2.4. Hoµn thiÖn c¬ chÕ ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc Cho phÐp ¸p dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®Ó cæ phÇn ho¸, ®ång thêi quy ®Þnh tæ chøc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ nh­ c¬ quan cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp sÏ chØ ®Þnh ng­êi ®¹i diÖn lµm chñ tÞch héi ®ång, c¬ quan tµi chÝnh (cung cÊp) cö ng­êi ®¹i diÖn lµm chñ tÞch héi ®ång; hoÆc lùa chän c«ng ty kiÓm to¸n vµ tæ chøc kinh tÕ cã chøc n¨ng ®Þnh gi¸. Gi¸ trÞ quyÒn sö ®ông ®Êt ®­îc tÝnh vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®èi víi diÖn tÝch ®Êt nhµ n­íc giao cho doanh nghiÖp ®Ó kinh doanh nhµ vµ h¹ tÇng ; doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ ®­îc h­ëng c¸c quyÒn sö dông ®Êt theo quy ®Þnh cña luËt ®Êt ®ai. X¸c ®Þnh lîi thÕ kinh doanh cña doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ ®­îc so víi l·i suÊt cña tr¸i phiÕu chÝnh phñ kú h¹n 10 n¨m ë thêi ®iÓm gÇn nhÊt. Cho phÐp tÝnh gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp, nÕu râ rµng th× ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ c¬ së x¸c ®Þnh møc gi¸ sµn ®Ó tæ chøc b¸n cæ phÇn cho c¸c ®èi t­îng bªn ngoµi doanh nghiÖp . Toµn bé gi¸ trÞ doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó cæ phÇn ho¸ do bé tr­ëng c¸c bé, chñ tÞch UBND tØnh thµnh phè quyÕt ®Þnh, trõ tr­êng hîp gi¸ trÞ doanh nghiÖp thùc tÕ nhá h¬n so víi trªn sæ s¸ch kÕ to¸n cña doanh nghiÖp tõ 500 triÖu ®ång trë lªn, th× cÇn ph¶i tho¶ thuËn b»ng v¨n b¶n cña bé tµi chÝnh. C¸ch x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp còng cã nhiÒu quy ®Þnh tho¸ng h¬n, víi ®iÒu kho¶n cho ¸p dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ vµ cã thÓ thuª c¸c c«ng ty kiÓm to¸n hoÆc c¸c tæ chøc kinh tÕ cã chøc n¨ng ®Ó ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp. Gi¸ trÞ ®­îc x¸c ®Þnh nµy dïng ®Ó b¸n cæ phÇn cho ng­êi lao ®éng, cßn ®èi víi cæ phÇn b¸n ra ngoµi (®­îc quy ®Þnh ph¶i b¸n ra ngoµi tèi thiÓu 30%) th× ®ã chØ lµ "gi¸ sµn" ®Ó lµm c¬ së b¸n ®Êu gi¸. ViÖc b¸n ®Êu gi¸ nµy ®­îc quy ®Þnh thùc hiÖn th«ng qua c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian. C¸ch lµm nh­ vËy nh»m môc ®Ých ®­a gi¸ b¸n doanh nghiÖp s¸t h¬n víi gi¸ trÞ thËt, h¹n chÕ nh÷ng ph¶n ¸nh ®Þnh gi¸ doanh nghiÖp thÊp, g©y thÊt tho¸t tµi s¶n nhµ n­íc. Gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp lµ gi¸ trÞ toµn bé tµi s¶n hiÖn cã cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ cã tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng sinh lêi cña doanh nghiÖp mµ ng­êi mua, ng­êi b¸n cæ phÇn ®Òu chÊp nhËn ®­îc. Gi¸ trÞ thùc tÕ phÇn vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp lµ gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp sau khi d· trõ c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ vµ sè dù Quü khen th­ëng, quü phóc lîi. Gi¸ trÞ tµi s¶n cña doanh nghiÖp cßn phô thuéc vµo chÊt l­îng tµi s¶n, gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt, gi¸ trÞ lîi thÕ kinh doanh cña doanh nghiÖp. ChÊt l­îng tµi s¶n cña doanh nghiÖp c¨n cø vµo kh¶ n¨ng b¶o ®¶m an toµn trong vËn hµnh vµ sö dông tµi s¶n; b¶o ®¶m chÊt l­îng s¶n phÈm vµ m«i tr­êng. Gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt, tr­íc m¾t vÉn ¸p dông chÝnh s¸ch thuª ®Êt vµ giao ®Êt theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. ñy ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè tÝnh l¹i gi¸ thuª ®Êt ë nh÷ng vÞ trÝ thuËn lîi ®Ó ¸p dông chung cho mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp. §èi víi diÖn tÝch ®Êt Nhµ n­íc giao cho doanh nghiÖp ®Ó kinh doanh nhµ vµ h¹ tÇng th× ph¶i tÝnh gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. Gi¸ trÞ lîi thÕ kinh doanh cña doanh nghiÖp ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së tû suÊt lîi nhuËn sau thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp trªn vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp b×nh qu©n trong 3 n¨m liÒn kÒ tr­íc khi cæ phÇn ho¸ so víi l·i suÊt cña tr¸i phiÕu ChÝnh phñ kú h¹n 10 n¨m ë thêi ®iÓm gÇn nhÊt nh©n víi gi¸ trÞ phÇn vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm ®Þnh gi¸. NÕu doanh nghiÖp cã gi¸ trÞ th­¬ng hiÖu ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn th× x¸c ®Þnh c¨n cø vµo thÞ tr­êng. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh c¬ cÊu cæ phÇn b¸n lÇn ®Çu, thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi víi ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp, ng­êi s¶n xuÊt vµ cung cÊp nguyªn liÖu, x¸c ®Þnh møc gi¸ "sµn" ®Ó tæ chøc b¸n cæ phÇn cho c¸c ®èi t­îng bªn ngoµi doanh nghiÖp. Gi¸ trÞ doanh nghiÖp chØ ®­îc c¬ quan cã thÈm quyÒn ®iÒu chØnh l¹i trong tr­êng hîp doanh nghiÖp cã khã kh¨n trong viÖc b¸n cæ phÇn vµ trong tr­êng hîp x¸c ®Þnh l¹i gi¸ trÞ doanh nghiÖp tõ thêi ®iÓm ®Þnh gi¸ ®Õn thêi ®iÓm doanh nghiÖp chÝnh thøc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. Tr­íc khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cÇn ph¶i xö lý tµi s¶n thuª, m­în, gãp vèn liªn doanh, liªn kÕt, tµi s¶n kh«ng cÇn dïng, tµi s¶n ®­îc ®Çu t­ b»ng Quü khen th­ëng, Quü phóc lîi. 3.2.5. CÇn cã c¬ chÕ ph©n bæ vµ tæ chøc b¸n cæ phiÕu hîp lý h¬n. 3.2.5.1. C¬ chÕ ph©n bæ viÖc b¸n cæ phiÕu Kh«ng h¹n chÕ sè l­îng cæ phÇn ®­îc mua lÇn ®Çu t¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ ®èi víi nhµ ®Çu t­ trong n­íc (trõ tr­êng hîp doanh nghiÖp thuéc diÖn nhµ n­íc gi÷ cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt). CÇn quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh cæ ®«ng s¸ng lËp cña doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ lµ: Cæ ®«ng s¸ng lËp trong doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ ph¶i tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn tham gia th«ng qua ®iÒu lÖ lÇn ®Çu cña c«ng ty cæ phÇn; cïng nhau n¾m gi÷ Ýt nhÊt mét sè l­îng cæ phÇn ®­îc quyÒn chµo b¸n; së h÷u sè l­îng cæ phÇn ®¶m b¶o møc tèi thiÓu cña cæ ®«ng s¸ng lËp do ®¹i héi ®ång cæ ®«ng quyÕt ®Þnh vµ ghi vµo ®iÒu lÖ c«ng ty. C¬ cÊu cæ phÇn lÇn ®Çu cña doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ ®­îc dµnh ®Ó b¸n theo gi¸ ­u ®·i (gi¶m gi¸ 30% trªn 100.000 ®ång mÖnh gi¸ ban ®Çu cña mét cæ phÇn) cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp, cho ng­êi s¶n xuÊt vµ cung cÊp nguyªn liÖu ë nh÷ng doanh nghiÖp chÕ biÕn hµng n«ng l©m thuû s¶n; ngoµi ra, ph¶i theo mét thø tù ­u tiªn khi b¸n cæ phÇn lµ: - Nhµ n­íc, nÕu vÉn tiÕp tôc n¾m gi÷ cæ phÇn. - Ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp ®­îc mua theo gi¸ ­u ®·i. - Ng­êi s¶n xuÊt vµ cung cÊp nguyªn liÖu cho doanh nghiÖp, ®­îc phÐp mua theo gi¸ ­u ®·i. - Mäi ng­êi, ®­îc mua sè cæ phÇn cßn l¹i, nh­ng ph¶i dµnh tèi thiÓu 30% ®Ó b¸n ra ngoµi doanh nghiÖp, trong ®ã ­u tiªn cho c¸c nhµ ®Çu t­ tiÒm n¨ng. C¸n bé qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc, tõ phã phßng nghiÖp vô trë lªn kh«ng bÞ khèng chÕ møc mua cæ phÇn theo gi¸ ­u ®·i b×nh qu©n trong doanh nghiÖp. Ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ ®Òu cã quyÒn vµ nghÜa vô nh­ nhau dùa theo sè n¨m th¸ng thùc tÕ lµm viÖc t¹i khu vùc nhµ n­íc tr­íc khi cæ phÇn ho¸. Tuy nhiªn ®iÒu nµy cÇn ph¶i ®­îc kh¼ng ®Þnh l¹i, v× doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn ho¸ vÉn ph¶i chÞu sù chi phèi cña ®iÒu 1 ph¸p lÖnh chèng tham nhòng. Theo quy ®Þnh th× viÖc mua cæ phÇn lÇn ®Çu t¹i c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ®­îc khèng chÕ nh­ sau: - Lo¹i doanh nghiÖp mµ Nhµ n­íc n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt th× mçi ph¸p nh©n ®­îc mua kh«ng qu¸ 10%, mçi c¸ nh©n ®­îc mua kh«ng qu¸ 5% tæng sè cæ phÇn cña doanh nghiÖp. - Lo¹i doanh nghiÖp mµ Nhµ n­íc kh«ng tham gia cæ phÇn th× kh«ng h¹n chÕ sè l­îng cæ phÇn cña mçi ph¸p nh©n vµ c¸ nh©n nh­ng ph¶i b¶o ®¶m sè cæ ®«ng tèi thiÓu theo LuËt doanh nghiÖp ViÖc khèng chÕ nh­ trªn cßn qu¸ chÆt chÏ, cøng nh¾c, ®· h¹n chÕ nh÷ng nhµ ®Çu t­ muèn mua sè l­îng cæ phÇn lín ®Ó ®­îc tham gia qu¶n lý c«ng ty, mµ nh÷ng nhµ ®Çu t­ lo¹i nµy th­êng mong muèn thay ®æi h¼n ph­¬ng ph¸p qu¶n lý cña c«ng ty. Do ®ã, th­êng dÉn tíi hiÖn t­îng ng­êi ®­îc quyÒn mua th× kh«ng cã ®ñ tiÒn cßn ng­êi cã ®ñ tiÒn muèn mua th× l¹i kh«ng ®­îc mua. ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm cho doanh nghiÖp khã cã thÓ thu hót ®­îc vèn tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, ®Ó tiÕn hµnh më réng s¶n xuÊt kinh doanh thu lîi nhuËn. C¸c nhµ ®Çu t­ tiÒm n¨ng chØ cã thÓ së h÷u ®­îc tèi ®a 30% sè cæ phiÕu nªn kh«ng thÓ tiÕn hµnh më réng doanh nghiÖp theo h­íng kinh doanh s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng cã lîi nhuËn cao ®­îc. ChÝnh v× thÕ viÖc khèng chÕ sè l­îng chØ cã 30% sè cæ phiÕu ®­îc phÐp b¸n ra ngoµi doanh nghiÖp sÏ lµ h¹n chÕ rÊt lín nªn ch¨ng tû lÖ nµy lµ 50% th× cæ ®«ng bªn ngoµi doanh nghiÖp nÕu cã tiÒn th× cã thÓ n¾m quyÒn quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò quan träng trong doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ th× hîp lý h¬n Trong nh÷ng tr­êng hîp nhÊt ®Þnh, c¬ chÕ trªn ®· cã nh÷ng ¶nh h­ëng kh«ng tèt ®Õn tiÕn tr×nh b¸n cæ phÇn còng nh­ tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nãi chung; ®ång thêi cßn lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ¶nh h­ëng cho viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu: huy ®éng vèn vµ thay ®æi ph­¬ng thøc qu¶n lý cña ch­¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc. 3.2.5.2. Tæ chøc b¸n cæ phiÕu Cæ phÇn ®­îc b¸n c«ng khai t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸, hoÆc t¹i c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian theo c¬ cÊu cæ phÇn lÇn ®Çu ®· ®­îc c¬ quan cã thÈm quyÒn phª duyÖt trong ph­¬ng ¸n cæ phÇn ho¸ vµ sÏ ®­îc thùc hiÖn theo ph­¬ng thøc b¸n ®Êu gi¸ . ViÖc b¸n cæ phÇn t¹i c¸c doanh nghiÖp nµy tr­íc hÕt sÏ ®­îc tiÕn hµnh b¸n cho cæ ®«ng trong doanh nghiÖp, theo c¸c quy ®Þnh cña nhµ n­íc cho c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau ®ã. Sè cæ phiÕu cßn l¹i Ýt nhÊt 30% míi ®­îc b¸n ra ngoµi cho c¸c cæ ®«ng kh¸c theo h×nh thøc c«ng khai t¹i doanh nghiÖp hay trªn thÞ tr­êng th«ng qua tæ chøc tµi chÝnh trung gian. Trong tr­êng hîp doanh nghiÖp ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu th× nép b¶n gi¶i tr×nh vÒ nhu cÇu më réng doanh nghiÖp ®· ®­îc th«ng qua t¹i ®¹i héi ®ång cæ ®«ng cña c«ng ty, råi míi ®­îc phÐp ph¸t hµnh cæ phiÕu ra bªn ngoµi vµ ®­îc ®Þnh gi¸ theo gi¸ thÞ tr­êng. Doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ cã t×nh h×nh tµi chÝnh phï hîp víi ®iÒu kiÖn niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, th× ph­¬ng ¸n b¸n cæ phÇn ra bªn ngoµi ph¶i ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, sau khi chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. TiÒn thu tõ b¸n cæ phÇn thuéc vèn nhµ n­íc t¹i c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn cña tæng c«ng ty nhµ n­íc (kh«ng ph©n biÖt tæng c«ng ty 90 hay tæng c«ng ty 91) sÏ ®­îc chuyÓn vÒ quü hç trî s¾p xÕp vµ cæ phÇn ho¸ tæng c«ng ty nhµ n­íc. TiÒn thu tõ b¸n phÇn vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ ®­îc sö dông ®Ó hç trî doanh nghiÖp thanh to¸n trî cÊp cho ng­êi lao ®éng th«i viÖc mÊt viÖc t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ hoÆc sau khi ng­êi lao ®éng chuyÓn sang lµm viÖc t¹i c«ng ty cæ phÇn TiÒn thu tõ b¸n phÇn vèn nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ nªn ®­îc sö dông ®Ó hç trî doanh nghiÖp cã khã kh¨n vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ ®Ó xö lý c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n, nî b¶o hiÓm x· héi. 3.2.6. G¾n sù ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n víi cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. Muèn cã thªm hµng ho¸ cho thÞ tr­êng chøng kho¸n, theo nhiÒu chuyªn gia ph¶i ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp vµ ®­a nhanh c¸c doanh nghiÖp nµy lªn sµn giao dÞch. Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn viÖc c¸c doanh nghiÖp héi ®ñ ®iÒu kiÖn nh­ng kh«ng tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n, nhµ n­íc cã ­u ®·i vÒ thuÕ vµ phÝ nh­ng c¸c c«ng ty e ng¹i kiÓm to¸n, c«ng bè th«ng tin vµ chê cho thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng råi míi niªm yÕt, mét sè c«ng ty muèn niªm yÕt nh­ng v× h¹n chÕ vÒ quyÒn chuyÓn nh­îng cæ phiÕu do ®iÒu lÖ c«ng ty quy ®Þnh. V× thÕ cÇn cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng h¬n cho doanh nghiÖp khi tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ môc tiªu h­íng tíi cña c¸c doanh nghiÖp khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸, nh»m thu hót vèn ®Çu t­ th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n, vµ cÇn t¹o dùng quy chÕ thèng nhÊt cho c¸c c«ng ty khi muèn tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc dÔ dµng h¬n, kh«ng cÇn tiÕn hµnh c¸c thñ tôc r­êm rµ. X©y dùng thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¸t triÓn ®Ó thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ kªnh thu hót vèn h÷u hiÖu cho c¸c doanh nghiÖp, trong tr­êng hîp muèn më réng s¶n xuÊt kinh doanh. kÕt LuËn Tõ thùc tÕ cho thÊy chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ nhµ n­íc ta vÒ cæ phÇn ho¸ lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. Cæ phÇn ho¸ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao gãp phÇn hoµn thiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng, huy ®éng vèn dÔ dµng, thu hót ®­îc nhiÒu nhµ ®Çu t­ vµ tiÕt kiÖm cña d©n c­, cã kh¶ n¨ng më réng quy m« nhanh; t¹o ®iÒu kiÖn ra ®êi thÞ tr­êng chøng kho¸n, tËp hîp nhiÒu l­u l­îng kh¸c nhau vµo ho¹t ®éng chung nh­ng vÉn t«n träng quyÒn së h÷u riªng ®ñ c¶ vÒ quyÒn vµ lîi Ých cña cæ ®«ng theo vèn. §Æc biÖt lµ ng­êi lao ®éng, lµ c¸ch ®Ó hä tham gia vµo c«ng ty chø kh«ng ph¶i lµ hä lµm thuª nªn t¨ng tr¸ch nhiÖm cña hä ®èi víi c«ng viÖc... Gãp phÇn quan träng cho sù thµnh c«ng trong chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc cña c¶ n­íc, Hµ Néi lµ mét trong nh÷ng ®Þa ph­¬ng dÉn ®Çu vÒ doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn ho¸. Tuy tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc ë Hµ Néi cßn nhiÒu khã kh¨n nh­ng nh×n chung víi sù nç lùc lín cña Uû ban nh©n d©n thµnh phè còng nh­ c¸c chÝnh s¸ch ®óng ®¾n vµ hîp lý cña ChÝnh phñ, Thµnh phè ®· tõng b­íc thùc hiÖn c«ng t¸c cæ phÇn ho¸ cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ bÒn v÷ng chóng ta cÇn tÝch cùc h¬n n÷a trong tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ vÒ chÝnh s¸ch còng nh­ c«ng t¸c qu¶n lý. Cã vËy míi ®¸p øng ®­îc ®ßi hái nh÷ng quy luËt kh¾t khe cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ héi nhËp nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam víi thÕ giíi. Tµi liÖu tham kh¶o B¸o ®Çu t­ chøng kho¸n sè 26 – 92/2002 Ban ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp trung ­¬ng C«ng b¸o chÝnh phñ 7/1998 - 6/2003 DiÔn ®µn doanh nghiÖp sè 15 - 17, 23 – 28/2003 Gi¶i ph¸p kh¾c phôc vµ hç trî c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc CPH. Mét sè t­ liÖu cña ban chÝnh s¸ch tæng hîp - côc TCDN T×m hiÓu luËt kinh tÕ, NXB Thèng kª 11/1995 T¹p chÝ CN sè 14, 8/1999 - 5/2001, 7/2002, 5/2004 Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 7/1998 - 6/ 2003 Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc Vietnam economics Vietnam net Vietnam news Vnexpreess