Đề tài Đánh giá cơ cấu, hoạt động, những cơ hội và thách thức đến năm 2020

SP m¸y ®éng lùc vµ m¸y NN: m¸y b¬m, m¸y chÕ biÕn n«ng s¶n (xay x¸t, ®¸nh bãng, sÊy), m¸y c«ng cô - SP c¬ khÝ GTVT: xe m¸y, xe ®¹p phô tïng - SP thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn: dông cô ®o, ®éng c¬ ®iÖn ( > 37 kW), m¸y ph¸t - S¶n phÈm m¸y tÝnh vµ s¶n phÈm phÇn mÒm, nguyªn liÖu vµ linh kiÖn ®iÖn tö vµ CNTT, - §iÖn tö d©n dông - SP c¬ khÝ XD: thiÕt bÞ vÖ sinh (van vßi), kho¸ cöa, èng dÉn, phô tïng, linh kiÖn trÇn treo... Trung b×nh Trung b×nh T¨ng lªn Trung b×nh T¨ng lªn T¨ng lªn Gi¶m xuèng T¨ng lªn - S¶n phÈm ph«i ®óc rÌn cho chÕ t¹o m¸y - S¶n xuÊt «t« cao cÊp. - Nhãm SP c¬ khÝ chÝnh x¸c, thiÕt bÞ chuyªn dïng ®Æc chñng (thiÕt bÞ y tÕ, thiÕt bÞ ®iÖn ®Æc biÖt, cùc lín, chuyªn dông...) ThÊp ThÊp Gi¶m xuèng Gi¶m xuèng 2.2 Nhãm s¶n phÈm ho¸ chÊt, ho¸ dÇu Ngµnh ho¸ chÊt lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp cã sè l−îng vµ chñng lo¹i s¶n phÈm hÕt søc ®a d¹ng, bao gåm c¸c s¶n phÈm ho¸ chÊt c¬ b¶n (xót, axit, muèi...), ph©n bãn, cao su, ho¸ chÊt tiªu dïng (bét giÆt, ho¸ mü phÈm...), ho¸ dÎo (nhùa), ho¸ dÇu (c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn tõ dÇu má)... C¬ cÊu c¸c s¶n phÈm chñ yÕu ngµnh ho¸ chÊt thÓ hiÖn trong B¶ng d−íi ®©y: 39 C¬ cÊu c¸c s¶n phÈm chñ yÕu ngµnh ho¸ chÊt §¬n vÞ: % TT S¶n phÈm 1995 2000 2001 2002 Tæng céng 100,00 100,00 100,00 100,00 1 Ph©n bãn 27,80 43,70 37,03 36,39 2 Thuèc b¶o vÖ thùc vËt 8,70 4,47 4,24 3,05 3 Ho¸ chÊt v« c¬ c¬ b¶n 5,00 9,51 10,54 11,11 4 S¶n phÈm cao su 9,00 17,32 18,98 19,84 5 ChÊt tÈy röa 17,60 6,91 10,98 10,80 6 S¶n phÈm ®iÖn ho¸ 9,70 8,57 8,83 8,79 7 S¬n c¸c lo¹i 3,20 4,20 4,25 4,37 8 Nguyªn liÖu má ho¸ chÊt 6,00 3,06 2,49 2,46 9 C¸c s¶n phÈm kh¸c 13,00 2,26 2,66 3,19 Nguån: Dù th¶o Quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh ho¸ chÊt ViÖt Nam ®Õn 2010, Bé C«ng nghiÖp. Sau khi ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm theo c¸c tiªu chÝ ë phÇn trªn, cã thÓ s−o bé ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c nhãm s¶n phÈm nµy nh− sau: * Nh÷ng mÆt hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh: - Ph©n l©n chÕ biÕn, ph©n hçn hîp NPK: cã kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh thÞ phÇn trong n−íc, nh−ng ch−a cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu, v× hµm l−îng Èm h¬i cao, thiÕu ph−¬ng tiÖn chuyªn chë, gi¸ b¸n sÏ cao. - Nhãm s¶n phÈm giÆt röa: HiÖn nay s¶n phÈm cña c¸c c«ng ty liªn doanh (Lever Viªt Nam vµ P&G) ®ang cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh tèt. S¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp trong n−íc nh− Viso, Net, Lix... còng x©y dùng ®−îc th−¬ng hiÖu, uy tÝn tèt trªn thÞ tr−êng. - S¨m-lèp xe ®¹p vµ xe m¸y: Lèp xe ®¹p s¶n l−îng tiªu thô hµng n¨m hiÖn nay kho¶ng 20 triÖu chiÕc. Tuy nhiªn, ®©y lµ mÆt hµng cã xu thÕ gi¶m nhu cÇu c¶ trong n−íc vµ xuÊt khÈu. Lèp xe m¸y trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y tiªu thô cã t¨ng, gi¸ b¸n chØ b»ng 67% gi¸ lèp ngo¹i do thuÕ suÊt nhËp khÈu cao 40%. B¾t ®Çu tõ 2003 ®Õn 2006 sÏ gi¶m thuÕ xuÊt cßn 5%. §Ó duy tr× mÆt hµng nµy, cÇn cã biÖn ph¸p gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt mçi n¨m 5-6% trong kú 2002- 2005 ®Ó b−íc vµo 2006 ®ñ søc c¹nh tranh. - Bao b× nhùa, s¶n phÈm nhùa gia dông: HiÖn ®· xuÊt khÈu ®−îc sang NhËt, §µi Loan vµ mét sè n−íc Ch©u ¸ kh¸c. * Nh÷ng mÆt hµng cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh trong t−¬ng lai: - Ho¸ chÊt v« c¬ c¬ b¶n 40 - Ph©n ®¹m Urª: Hai nhµ m¸y s¶n xuÊt ph©n ®¹m tõ khÝ thiªn nhiªn ®−îc ®Æt t¹i c¸c vïng phÝa Nam cã lîi thÕ lµ s¶n phÈm cung cÊp t¹i chç, gi¶m ®−îc chi phÝ vËn chuyÓn. Tuy nhiªn gi¸ khÝ cña n−íc ta hiÖn nay cßn kh¸ cao so víi khu vùc, dù kiÕn ph¶i sau mét thêi gian vËn hµnh, ®¹t tíi møc s¶n l−îng hiÖu qu¶ th× s¶n phÈm ®¹m urea míi cã thÓ c¹nh tranh víi s¶n phÈm nhËp khÈu. - S¨m-lèp ¤-t«: HiÖn nay s¶n phÈm lèp ¤t« t¶i nhÑ ®· chiÕm ®−îc 70% thÞ phÇn trong n−íc. Trong thêi gian tíi sÏ tiÕn hµnh chuyªn m«n ho¸ chñng lo¹i s¶n phÈm cho mçi C¬ së s¶n xuÊt, ®Ó cã ®iÒu kiÖn ®Çu t− chiÒu s©u vµ n©ng cao chÊt l−îng s¶n phÈm cña m×nh nh»m ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp, gi¶m c¹nh tranh néi bé, t¨ng c−êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ. §ång thêi sÏ s¶n xuÊt thö lèp «t« mµnh thÐp vµ lèp «t« cho xe con. - S¶n phÈm ®iÖn ho¸: pin, ¨cquy. HiÖn t¹i ¾c quy cña c¸c c¬ së ViÖt Nam s¶n xuÊt ®· ®−îc c¸c h·ng l¾p r¸p «t«, xe m¸y sö dông thay thÕ hµng nhËp khÈu. ChÊt l−îng tèt, ch¾c ch¨n gi÷ ®−îc thÞ phÇn trong n−íc vµ cã thÓ më réng thÞ tr−êng xuÊt khÈu. - Thuèc b¶o vÖ thùc vËt - ChÊt dÎo vµ ho¸ dÎo - VLXD nhùa * Nh÷ng mÆt hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh: - Ph©n SA, kali: Lµ nh÷ng mÆt hµng mµ hiÖn giê ta ch−a s¶n xuÊt ®−îc, ph¶i nhËp khÈu 100% vµ trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh ho¸ chÊt nh÷ng n¨m tíi ch−a cã dù kiÕn ®Çu t− s¶n xuÊt. - C¸c s¶n phÈm cao su kü thuËt: C¸c s¶n phÈm cao su kü thuËt kh¸c cÇn dùa vµo −u thÕ cao su thiªn nhiªn( chñ ®éng vÒ gÝa ®Çu vµo) ®Ó ph¸t triÓn. HiÖn nay viÖc s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cao su kü thuËt kh¸c ®ang cã l·i; C«ng ty C«ng nghiÖp Cao su MiÒn Nam ®ang hîp t¸c víi h·ng Yokohama ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng nh−ng ch−a nhiÒu. CÇn nghiªn cøu s¶n xuÊt b¨ng t¶i vµ d©y ®ai truyÒn víi sè l−îng lín phôc vô thÞ tr−êng trong n−íc, g¨ng tay cao su víi c«ng nghÖ míi ®Ó cã thÓ xuÊt khÈu. - S¶n phÈm nhùa kü thuËt cao. S¬ bé ®¸nh gi¸ NLCT nhãm s¶n phÈm ho¸ chÊt, ho¸ dÇu NLCT S¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm HiÖn t¹i T−¬ng lai 2006 - 2010 - Ph©n l©n chÕ biÕn, ph©n hçn hîp NPK - Nhãm s¶n phÈm giÆt röa - S¨m-lèp xe ®¹p vµ xe m¸y: Cao Cao Gi¶m ®i Gi¶m ®i 41 - Bao b× nhùa, s¶n phÈm nhùa gia dông Cao - Ho¸ chÊt v« c¬ c¬ b¶n - Ph©n ®¹m Urª - S¨m-lèp ¤-t« - S¶n phÈm ®iÖn ho¸: pin, ¨cquy - Thuèc b¶o vÖ thùc vËt - ChÊt dÎo vµ ho¸ dÎo - VLXD nhùa Trung b×nh Trung b×nh Trung b×nh Trung b×nh T¨ng lªn Trung b×nh T¨ng lªn T¨ng lªn - Ph©n SA, kali - C¸c s¶n phÈm cao su kü thuËt - S¶n phÈm nhùa kü thuËt cao ThÊp ThÊp Cã thÓ t¨ng lªn Cã thÓ t¨ng lªn 2.3 S¶n phÈm kim lo¹i, phi kim lo¹i Qua ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm theo c¸c tiªu chÝ ë phÇn trªn, cã thÓ bé ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c nhãm s¶n phÈm nµy nh− sau: HiÖn t¹i, Nhµ n−íc ®ang cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®Ó khuyÕn khÝch, hç trî ®Çu t− trong n−íc, thu hót c¸c nguån vèn tõ n−íc ngoµi vµ b¶o hé s¶n phÈm thÐp, nªn ngµnh thÐp vÉn cã thÓ ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn ®−îc. C¸c c¬ së ®ang cã kÕ ho¹ch më réng s¶n xuÊt vµ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh míi. Theo tÝnh to¸n cña c¸c nhµ chuyªn m«n, tæng nhu cÇu vµ c¬ cÊu mÆt hµng thÐp phï hîp víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi n−íc ta qua tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn nh− sau: N¨m 2000 2005 2010 B×nh qu©n thÐp ®Çu ng−êi (kg/ng−êi) 45 85 122 Tæng nhu cÇu tiªu thô thÐp (1.000 tÊn) 3.280 6.480 10.430 Nh×n chung, s¶n phÈm thÐp ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tr−íc m¾t (®Õn n¨m 2010) vµ ngay c¶ nh÷ng n¨m sau ®ã (®Õn kho¶ng n¨m 2020) còng ch−a ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng c¸c n−íc trong khu vùc vµ thÕ giíi, cã nghÜa lµ s¶n phÈm thÐp cña ViÖt Nam sÏ rÊt khã xuÊt khÈu. §èi víi thÞ tr−êng trong n−íc, chØ cã nh÷ng s¶n phÈm cã nhu cÇu tiªu thô cao míi cã søc c¹nh tranh vµ ®øng v÷ng ®−îc, khi kh«ng cßn sù b¶o hé cña Nhµ n−íc. * Nh÷ng s¶n phÈm cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh trong t−¬ng lai - ThÐp x©y dùng (thÐp thanh, thÐp d©y): HiÖn nay c¸c chñng lo¹i thÐp phôc vô x©y dùng nh− thÐp thanh, thÐp cuén, thÐp h×nh nhá... c«ng suÊt c¸n trong n−íc ®· v−ît nhu cÇu. Tõ nay ®Õn n¨m 2010, nhu cÇu ®Çu t− x©y dùng tiÕp tôc ë møc cao sÏ lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho tiªu thô s¶n phÈm. Tuy nhiªn, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt thÐp cña ta hiÖn ®ang sö dông ph«i nhËp khÈu (mét sè Ýt doanh nghiÖp cã tû lÖ sö dông ph«i s¶n xuÊt trong n−íc ®¹t 42 30%, cßn l¹i nhiÒu doanh nghiÖp sö dông 100% ph«i nhËp khÈu). Nh− vËy, nÕu trong thêi gian tíi, ta lµm chñ dÇn dÇn ®−îc kh©u s¶n xuÊt ph«i th× c¸c s¶n phÈm thÐp x©y dùng sÏ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh kh¸ cao t¹i thÞ tr−êng trong n−íc. - Ph«i thÐp - S¶n phÈm sau c¸n: l−íi thÐp, thÐp m¹ t«n, m¹ mµu, m¹ hîp kim * Nhãm s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp: - ThÐp tÊm, l¸ c¸n nãng vµ c¸n nguéi: Phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, nhu cÇu tiªu thô vÒ thÐp tÊm, l¸ c¸n nãng vµ thÐp l¸ c¸n nguéi ngµy cµng t¨ng lªn (nhu cÇu thÐp l¸ c¸n nãng ®Õn n¨m 2005 t¨ng 10% th× ®Õn n¨m 2010 t¨ng lªn 13%). HiÖn t¹i chóng ta ch−a cã nhµ m¸y s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm thÐp tÊm, nªn toµn bé ph¶i nhËp khÈu tõ n−íc ngoµi. Dù kiÕn trong giai ®o¹n 2006-2010 chóng ta sÏ x©y dùng xong b−íc 1 Nhµ m¸y liªn hîp luyÖn kim víi c«ng suÊt ®¹t 1,5 triÖu tÊn thÐp tÊm l¸ c¸n nãng /n¨m vµ 500.000 tÊn thÐp tÊm l¸ c¸n nguéi/n¨m. S¬ bé ®¸nh gi¸ NLCT nhãm s¶n phÈm kim lo¹i, phi kim lo¹i NLCT S¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm HiÖn t¹i T−¬ng lai 2006 - 2010 - ThÐp x©y dùng (thanh, d©y) - Ph«i thÐp - S¶n phÈm sau c¸n: l−íi thÐp, thÐp m¹ t«n, m¹ mµu, m¹ hîp kim Trung b×nh T¨ng lªn Trung b×nh T¨ng lªn - ThÐp tÊm, l¸ (c¸n nãng vµ c¸n nguéi) ThÊp Cã thÓ t¨ng lªn (nÕu lµm chñ ®−îc kh©u ph«i) 2.4 Nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp dÖt may - da giÇy Ngµnh dÖt may lµ mét trong nh÷ng ngµnh chÞu t¸c ®éng nhiÒu nhÊt cña c¸c cam kÕt héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, kh«ng chØ ®a ph−¬ng mµ c¶ song ph−¬ng. Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) ®Æt ngµnh c«ng nghiÖp Da giÇy ViÖt Nam tr−íc sù c¹nh tranh quyÕt liÖt v× giÇy dÐp lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam còng l¹i lµ nh÷ng mÆt hµng s¶n xuÊt cña nhiÒu n−íc ASEAN. Víi lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan theo CEPT/AFTA, trong giai ®o¹n 2001-2006 nh÷ng mÆt hµng ®ang ®−îc b¶o hé b»ng thuÕ suÊt cao (20% ®èi víi da nguyªn liÖu vµ 50% ®èi víi thµnh phÈm) sÏ gi¶m xuèng cßn 0-5% vµo n¨m 2006. 43 Khi ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, c¸c doanh nghiÖp muèn tån t¹i ph¶i tiÕn hµnh ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm c¶ vÒ chÊt l−îng vµ vÒ gi¸. Th«ng qua sù ph©n tÝch ®¸nh gi¸ NLCT cña nhãm s¶n phÈm nµy b»ng c¸c tiªu chÝ nh− ë c¸c phÇn tr−íc, cã thÓ ®¸nh gi¸ NLCT cña nhãm s¶n phÈm dÖt may – da giµy nh− sau: * Nhãm s¶n phÈm dÖt may: ♦ Nh÷ng mÆt hµng cã thÓ c¹nh tranh vµ møc ®é c¹nh tranh: Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng DÖt-May ViÖt Nam nh×n chung ®−îc ®¸nh gi¸ tÝch cùc, tuy nhiªn trong tõng lÜnh vùc nhá cßn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò cÇn ®−îc tËp trung gi¶i quyÕt: + Hµng may mÆc: Nh×n chung ®· ®−îc ®æi míi kh¸ nhiÒu vÒ thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, do ®ã chÊt l−îng s¶n phÈm vµ gi¸ thµnh cã thÓ canh tranh ®−îc víi c¸c n−íc trong khu vùc ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, trong lÜnh vùc nµy, h×nh thøc chñ yÕu vÉn lµ gia c«ng xuÊt khÈu. ViÖt Nam cßn thiÕu v¶i cho ®Çu vµo vµ thÞ tr−êng tiªu thô cho ®Çu ra. 80% s¶n phÈm xuÊt khÈu ®Òu ph¶i th«ng qua n−íc thø ba, nªn kh¶ n¨ng bÞ Ðp cÊp, Ðp gi¸ th−êng xuyªn x¶y ra, g©y nhiÒu thua thiÖt cho c¸c doanh nghiÖp. Trong khi ®ã, nÕu xuÊt khÈu theo h×nh thøc mua nguyªn liÖu b¸n thµnh phÈm th× gi¸ trÞ xuÊt khÈu t¨ng lªn rÊt nhiÒu, th−êng gÊp tõ 4-5 lÇn. §ã lµ ch−a kÓ nÕu nguån v¶i ®ã l¹i ®−îc s¶n xuÊt trong n−íc th× gi¸ trÞ thu ®−îc tõ xuÊt khÈu s¶n phÈm sÏ t¨ng lªn gÊp béi. PhÇn tiªu dïng néi ®Þa cßn Ýt vµ chñ yÕu lµ c¸c s¶n phÈm lo¹i B cña xuÊt khÈu, chÊt l−îng kÐm vµ ch−a ®ñ ®¸p øng nhu cÇu trong n−íc (chiÕm kho¶ng 8,2% doanh sè toµn ngµnh May). + S¶n phÈm T¬ t»m: HiÖn nay, t¬ t»m ®−îc coi lµ mÆt hµng cã triÓn väng mang l¹i gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu lín cho ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. V× thÞ tr−êng tiªu thô t¬ t»m vµ c¸c s¶n phÈm tõ t¬ t»m cña thÕ giíi lµ rÊt lín, ViÖt Nam lµ n−íc cã −u thÕ cña mét n−íc n«ng nghiÖp cã nghÒ t¬ t»m truyÒn thèng tõ l©u ®êi, l¹i cã −u thÕ vÒ lao ®éng nhiÒu vµ rÎ, ®Êt ®ai ch−a ®−îc khai th¸c hÕt vµ kh¸ thÝch hîp víi nghÒ trång d©u nu«i t»m. HiÖn nay, hÇu hÕt t¬ s¶n xuÊt trong n−íc ®−îc dïng ®Ó xuÊt khÈu, lôa chñ yÕu còng ®Ó xuÊt khÈu, tiªu thô trong n−íc chØ chiÕm 35%; Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña t¬ ViÖt Nam chØ kÐm t¬ Trung Quèc, trong khi ®ã lôa l¹i cã chÊt l−îng cao h¬n cña Trung Quèc (do kh«ng pha nilon). Nh×n chung, s¶n phÈm t¬ t»m cña ViÖt Nam cã thÓ c¹nh tranh ®−îc víi s¶n phÈm t¬ t»m cña c¸c n−íc ASEAN vµ thÞ tr−êng tiªu thô t¬ cña ViÖt Nam ®· t−¬ng ®èi ph¸t triÓn, trong ®ã cã c¸c n−íc ASEAN. Tuy nhiªn, ®èi víi lôa, thÞ tr−êng tiªu thô cßn t−¬ng ®èi h¹n chÕ, ch−a cã thÞ tr−êng xuÊt khÈu trùc tiÕp, mµ chñ yÕu chØ xuÊt khÈu bëi c¸c liªn doanh vÒ dÖt lôa. + V¶i dÖt kim 44 ♦ Nh÷ng mÆt hµng cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh trong t−¬ng lai: + LÜnh vùc s¶n xuÊt sîi: HiÖn nay, trong n−íc míi chØ s¶n xuÊt ®−îc sîi x¬ ng¾n víi chÊt l−îng cã thÓ thay thÕ hµng nhËp khÈu vµ 100% ®−îc tiªu thô trong n−íc, c¸c s¶n phÈm sîi x¬ dµi ph¶i nhËp khÈu. HiÖn ®· cã mét sè liªn doanh s¶n xuÊt sîi x¬ dµi víi khèi l−îng Ýt, do ®ã sîi x¬ dµi chñ yÕu vÉn ph¶i nhËp khÈu lµm nguyªn liÖu cho c«ng ®o¹n dÖt. Sîi cã thÓ c¹nh tranh lµ sîi b«ng ch¶i kü ®Ó xuÊt sang c¸c n−íc Trung §«ng, Lµo, C¨m puchia vµ phôc vô cho ngµnh DÖt. + SP v¶i: V¶i denim, v¶i s¶n xuÊt ¸o jacket ♦ Nh÷ng mÆt hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh: + V¶i chÊt l−îng cao + C¸c s¶n phÈm sîi hãa häc, sîi vËt liÖu míi: Dù b¸o vÒ cung cÇu nguyªn liÖu x¬ xenlulo, x¬ tæng hîp vµo n¨m 2005 trong biÓu d−íi ®©y ta thÊy ®−îc xu h−íng cung cÇu cña tõng lo¹i x¬. Dù b¸o vÒ cung cÇu x¬ xenlulo, x¬ tæng hîp cña thÕ giíi ®Õn n¨m 2005 Lo¹i N¨m 2000 (1000 tÊn) N¨m 2005 (1000 tÊn) nguyªn liÖu Nhu cÇu tiªu thô Cung cÊp C¸n c©n cung cÇu (cung- cÇu) Nhu cÇu tiªu thô Cung cÊp C¸n c©n cung cÇu (cung- cÇu) X¬ xenlul« 2.280 2.290 10 2.270 2.270 0 X¬ tæng hîp 21.640 24.850 3.210 24.960 29.680 + 4.720 §èi víi c¸c lo¹i x¬ tæng hîp cung ®· v−ît cÇu. C¸c n−íc trong khu vùc vµ c¸c n−íc §«ng ¸ nh− Hµn Quèc, NhËt B¶n lµ c¸c quèc gia tiªn phong trong lÜnh vùc s¶n xuÊt x¬ sîi tæng hîp. Gi¸ c¸c lo¹i x¬ nµy æn ®Þnh qua c¸c n¨m vµ cã phÇn gi¶m thÊp h¬n c¸c lo¹i x¬ thiªn nhiªn. ThÕ giíi ®· ®i vµo s¶n xuÊt c¸c lo¹i x¬ cã biÕn tÝnh cao, c¸c chØ tiªu t−¬ng ®−¬ng c¸c lo¹i x¬ thiªn nhiªn, ®¸p øng thÞ hiÕu ng−êi tiªu dïng. + LÜnh vùc dÖt: HiÖn t¹i trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ sö dông cßn l¹c hËu, do ®ã hµng dÖt vÉn ch−a ®ñ søc c¹nh tranh víi hµng nhËp vµo thÞ tr−êng trong n−íc ë mét sè mÆt hµng, ®Æc biÖt lµ gi¸ c¶, chÊt l−îng vµ míi ®¸p øng mét phÇn cho may xuÊt khÈu. So s¸nh tæng doanh sè phôc vô thÞ tr−êng néi ®Þa cña ngµnh DÖt (−íc kho¶ng 1.700 tû ®ång)) so víi con sè −íc cho tæng chi tiªu cho may mÆc cña c¶ n−íc (4.200 tû ®ång), s¶n xuÊt trong n−íc míi ®¸p øng 40% nhu cÇu. Râ rµng, phÇn thiÕu hôt nµy sÏ ®−îc bï ®¾p b»ng c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu. Tham gia CEPT, kh¶ n¨ng x©m nhËp cña c¸c lo¹i hµng ngo¹i vµo thÞ tr−êng ViÖt Nam sÏ dÔ dµng h¬n vµ khi ®ã kh¶ n¨ng chèng tr¶ sù 45 c¹nh tranh cña hµng c¸c n−íc ASEAN, ®Æc biÖt lµ Indonesia- lµ n−íc cã c«ng nghiÖp dÖt rÊt ph¸t triÓn, sÏ cµng phøc t¹p vµ khã kh¨n h¬n. §ång thêi, hiÖn nay v¶i nhËp khÈu tõ Trung Quèc, NhËt, §µi Loan, Hµn Quèc ®ang c¹nh tranh m¹nh trªn thÞ tr−êng néi ®Þa. Nh− vËy, ®©y chÝnh lµ kh©u yÕu nhÊt trong d©y chuyÒn DÖt-May: Sîi-DÖt-May mÆc. Nh÷ng h¹n chÕ trong kh©u dÖt dÉn ®Õn viÖc khã cã thÓ kÕt nèi hai kh©u ®Çu vµ kh©u cuèi lµ may mÆc vµ sîi. Ngµnh DÖt ch−a ®¸p øng ®−îc v¶i cho ngµnh May c¶ vÒ sè l−îng vµ chñng lo¹i chÊt l−îng, nªn ngµnh May vÉn ph¶i gia c«ng lµ chÝnh. T×nh h×nh sö dông v¶i cña 14 doanh nghiÖp may n¨m 1998 Lo¹i v¶i Tû lÖ sö dông v¶i (%) V¶i nhËp ngo¹i V¶i néi ®Þa V¶i may Jacket 99,06 0,94 V¶i may quÇn 94,05 5,95 V¶i may s¬ mi 95,44 4,56 V¶i denim 100 0 V¶i kh¸c 98,46 1,54 Tæng céng 97,9 2,1 Nguån: sè liÖu ®iÒu tra n¨m 1998 cña Tæng C«ng ty DÖt-May ViÖt Nam Qua sè liÖu biÓu trªn thÊy r»ng l−îng v¶i néi ®Þa ®−îc c¸c c«ng ty sö dông cho tÊt c¶ c¸c mÆt hµng ®Òu chiÕm tû lÖ thÊp. Cã tíi 10/14 c«ng ty (chiÕm >70% sè c«ng ty ®−îc ®iÒu tra) kh«ng sö dông hoÆc chØ sö dông v¶i néi ®Þa víi tû lÖ kh«ng ®¸ng kÓ. S¬ bé ®¸nh gi¸ NLCT nhãm s¶n phÈm DÖt may NLCT S¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm HiÖn t¹i T−¬ng lai 2006 - 2010 - Hµng may mÆc s½n - S¶n phÈm t¬ t»m - V¶i dÖt kim Cao Gi¶m ®i Cao Cao - V¶i denim (v¶i bß), v¶i ¸o jacket - Sîi b«ng vµ sîi pha Trung b×nh Cã thÓ t¨ng lªn Trung b×nh - Sîi ho¸ häc - V¶i chÊt l−îng cao ThÊp ThÊp ThÊp * Nhãm s¶n phÈm da giµy: ♦ Nh÷ng mÆt hµng cã thÓ c¹nh tranh: - C¸c lo¹i giÇy (giÇy thÓ thao, giÇy n÷ lµ nh÷ng mÆt hµng cã thÓ c¹nh tranh ®−îc v× c¸c lý do sau: + ThÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm lín: C¸c lo¹i giÇy nµy cã thÓ xuÊt khÈu sang hÇu hÕt c¸c thÞ tr−êng, ®Æc biÖt lµ c¸c thÞ tr−êng cã søc tiªu thô lín (EU, 46 Mü) vµ ®· ®−îc c¸c thÞ tr−êng nµy chÊp nhËn vÒ chÊt l−îng, ngoµi ra cßn phôc vô nhu cÇu tiªu dïng néi ®Þa víi sè l−îng ngµy cµng t¨ng. GiÇy v¶i tõ thÊp cÊp ®Õn cao cÊp, giÇy n÷ trung vµ cao cÊp tiªu thô ë hÇu hÕt c¸c thÞ tr−êng. GiÇy thÓ thao trung vµ cao cÊp cho thÞ tr−êng EU, B¾c Mü, NhËt B¶n. GiÇy dÐp lu«n lu«n lµ mÆt hµng thêi trang thay ®æi theo thêi gian vµ së thÝch cña ng−êi tiªu dïng ë c¸c khu vùc kh¸c nhau. GiÇy thÓ thao, giÇy v¶i cßn phôc vô nhu cÇu thÓ thao cña mäi giíi. + ViÖt Nam cã lîi thÕ h¬n so víi c¸c n−íc khi xuÊt khÈu giÇy dÐp vµo thÞ tr−êng EU, Mü: XuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng EU kh«ng bÞ h¹n chÕ bëi h¹n ng¹ch, kh«ng bÞ ®¸nh thuÕ chèng ph¸ gi¸ vµ ®−îc gi¶m thuÕ (tõ 17,6% xuèng cßn 12,3%) do ®¹t tiªu chuÈn xuÊt xø −u tiªn theo HiÖp ®Þnh thuÕ quan cã hiÖu lùc chung cña Liªn minh ch©u ¢u (GSP). XuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng Mü ®−îc gi¶m thuÕ tõ 40% xuèng 3% theo HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt Mü. + S¶n phÈm cã thÓ cã gi¸ c¹nh tranh: Gi¸ nh©n c«ng hiÖn nay so víi c¸c n−íc §«ng Nam ¸ vµ khu vùc gÇn thÊp nhÊt. NÕu tù s¶n xuÊt ®−îc nguyªn vËt liÖu trong n−íc sÏ gi¶m ®−îc chi phÝ s¶n xuÊt (gi¸ nguyªn vËt liÖu gi¶m 15-20% so víi nhËp khÈu, gi¶m phÝ nhËp khÈu, phÝ vËn t¶i...). + C«ng nghÖ s¶n xuÊt giÇy ë ViÖt Nam hiÖn nay còng lµ c«ng nghÖ mµ c¸c n−íc trªn thÕ giíi ®ang sö dông. Do ®ã khi thùc hiÖn ®Çu t− cã hiÖu qu¶ nh− ®Çu t− n©ng c«ng suÊt, ®Çu t− thiÕt bÞ míi, chuyªn dïng ®Ó cã thÓ s¶n xuÊt nhiÒu chñng lo¹i giÇy trªn cïng mét d©y chuyÒn, ®Çu t− c¸c d©y chuyÒn tiªn tiÕn, ®ång bé sÏ gi¶m ®−îc tiªu hao nguyªn vËt liÖu, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt l−îng s¶n phÈm nªn sÏ gi¶m ®−îc gi¸ thµnh s¶n phÈm. - CÆp tói vµ c¸c s¶n phÈm gi¶ da ♦ Nh÷ng mÆt hµng kh«ng thÓ c¹nh tranh ®−îc - Giµy v¶i - Gi¶ da tr¸ng PU ♦ Nh÷ng mÆt hµng kh«ng thÓ c¹nh tranh ®−îc: - Da thuéc ®−îc ®¸nh gi¸ lµ mÆt hµng kh«ng thÓ c¹nh tranh ®−îc v× c¸c lý do: + ThÞ tr−êng tiªu thô h¹n hÑp: Ch−a cã thÞ tr−êng xuÊt khÈu, thÞ tr−êng tiªu thô trong n−íc cßn bÊp bªnh (do chÊt l−îng kh«ng ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ còng nh− kh«ng ®¹t ®Ó lµm hµng xuÊt khÈu). 47 + Kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm: gi¸ cßn cao, chÊt l−îng l¹i thÊp. + Nguån cung cÊp da nguyªn liÖu kh«ng æn ®Þnh. Gi¸ da nguyªn liÖu cßn dao ®éng lªn xuèng bÊt th−êng do bÞ chi phèi bëi t− nh©n thu gom vµ c¸c yÕu tè kh¸ch quan kh¸c. ChÊt l−îng da nguyªn liÖu kÐm vµ kh«ng ®ång ®Òu. C¸c ho¸ chÊt dïng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Òu ph¶i nhËp cña n−íc ngoµi. + §éi ngò c¸n bé kü thuËt ch−a ®ñ tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm trong viÖc ®iÒu chØnh c¸c ®¬n c«ng nghÖ (ho¸ chÊt vµ l−îng ho¸ chÊt cÇn thiÕt) vµ quyÕt ®Þnh c¸c c«ng ®o¹n tiÕp theo... sao cho phï hîp víi chÊt l−îng da nguyªn liÖu ë tõng l« s¶n xuÊt còng nh− da b¸n thµnh phÈm kiÓm tra sau mçi c«ng ®o¹n trong quy tr×nh c«ng nghÖ. S¬ bé ®¸nh gi¸ NLCT nhãm s¶n phÈm da giµy NLCT S¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm HiÖn t¹i T−¬ng lai 2006 - 2010 - Giµy thÓ thao, giµy n÷ - CÆp tói, s¶n phÈm gi¶ da Cao Gi¶m ®i Gi¶m ®i - Giµy v¶i - Gi¶ da tr¸ng PU Trung b×nh Gi¶m ®i Trung b×nh - Da thuéc ThÊp ThÊp 2.5 Nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n Nhãm ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n bao gåm c¸c ph©n ngµnh rÊt ®a d¹ng, tõ chÕ biÕn thùc phÈm, ®å uèng (r−îu bia, n−íc gi¶i kh¸t, s÷a...), dÇu thùc vËt tíi s¶n xuÊt giÊy, thuèc l¸, chÕ biÕn gç vµ thñ c«ng mü nghÖ... Sau khi ph©n tÝch c¸c tiªu chÝ, NLCT cña c¸c s¶n phÈm CN chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n ®−îc ®¸nh gi¸ nh− sau: * Nh÷ng s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh: - Thùc phÈm chÕ biÕn (m× ¨n liÒn, b¸nh kÑo...) - Bia (bia chai, bia h¬i, bia lon) - S÷a (s÷a t−¬i, s÷a ®Æc cã ®−êng) - DÇu thùc phÈm Thuèc l¸ ®iÕu ®Çu läc S¶n phÈm gç vµ thñ c«ng mü nghÖ * Nh÷ng s¶n phÈm c¹nh tranh cã ®iÒu kiÖn: - N−íc gi¶i kh¸t: n−íc kho¸ng, n−íc ngät pha chÕ, n−íc hoa qu¶ - S÷a bét 48 - Thuèc l¸ ®iÕu kh«ng ®Çu läc, nguyªn liÖu thuèc l¸ chÕ biÕn - GiÊy in, giÊy viÕt, giÊy in b¸o, bét giÊy * Nh÷ng s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp (kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh): - R−îu mïi, r−îu tr¾ng - GiÊy bao b× - DÇu thùc vËt phôc vô c«ng nghiÖp S¬ bé ®¸nh gi¸ NLCT nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn N«ng – L©m – Thuû s¶n NLCT S¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm HiÖn t¹i T−¬ng lai 2006 - 2010 - Thùc phÈm chÕ biÕn (m× ¨n liÒn, b¸nh kÑo...) - Bia (bia chai, bia h¬i, bia lon) - S÷a (s÷a t−¬i, s÷a ®Æc cã ®−êng) - DÇu thùc phÈm - Thuèc l¸ ®iÕu ®Çu läc - S¶n phÈm gç vµ thñ c«ng mü nghÖ Cao Cao Cao Cao Gi¶m ®i Gi¶m ®i Cao - N−íc gi¶i kh¸t: n−íc kho¸ng, n−íc ngät pha chÕ, n−íc hoa qu¶ - S÷a bét - Thuèc l¸ ®iÕu kh«ng ®Çu läc, nguyªn liÖu thuèc l¸ chÕ biÕn - GiÊy in, giÊy viÕt, giÊy in b¸o, bét giÊy Trung b×nh T¨ng lªn T¨ng lªn Gi¶m ®i T¨ng (nÕu lµm chñ ®−îc kh©u bét giÊy) - R−îu mïi, r−îu tr¾ng - GiÊy bao b× - DÇu thùc vËt phôc vô c«ng nghiÖp ThÊp ThÊp T¨ng lªn ThÊp 2.6 Nhãm s¶n phÈm vËt liÖu x©y dùng Ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt VLXD hiÖn nay ph¸t triÓn kh¸ m¹nh mÏ, nhÊt lµ trong lÜnh vùc gèm sø x©y dùng. NhiÒu dù ¸n víi chñng lo¹i mÆt hµng, quy m«, h×nh thøc s¶n xuÊt rÊt gièng nhau ®· cïng thùc hiÖn, ®· gi¶i quyÕt tèt nhu cÇu cho x· héi, song còng t¹o nªn nh÷ng c¹nh tranh tiÒm Èn trong néi bé ngµnh do c¬ cÊu s¶n phÈm gièng nhau vµ sù d− thõa s¶n l−îng. T×nh tr¹ng cung v−ît cÇu ®· lµm cho c¸c doanh nghiÖp l©m vµo t×nh thÕ khã kh¨n, ph¶i c¹nh tranh nhau quyÕt liÖt ®Ó giµnh thÞ phÇn mÆc dï hiÖn nay c¸c doanh 49 nghiÖp ®Òu n»m trong mét HiÖp héi ngµnh hµng ®Ó thèng nhÊt ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng v−¬n tíi môc tiªu cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Hai yÕu tè c¬ b¶n quyÕt ®Þnh ®Õn søc c¹nh tranh cña hµng VLXD n−íc ta ®ã lµ gÝa c¶ vµ chÊt l−îng hµng ho¸. Hai yÕu tè nµy ®èi víi c¸c s¶n phÈm VLXD cña n−íc ta cßn nhiÒu h¹n chÕ, cã thÓ nãi lµ kÐm lîi thÕ h¬n so víi c¸c n−íc trong khu vùc do: - Gi¸ nguyªn nhiªn liÖu ®Çu vµo cña ta cao h¬n c¸c n−íc - Tiªu hao vËt chÊt lín - SuÊt ®Çu t− cña c¸c nhµ m¸y cao - N¨ng suÊt lao ®éng thÊp S¬ bé ®¸nh gi¸ NLCT cña c¸c s¶n phÈm VLXD: C¸c chñng lo¹i VLXD phong phó vµ ®a d¹ng, tõ lo¹i gi¸ thµnh rÊt rÎ nh−: g¹ch, ngãi, ®¸ x©y dùng, c¸t, sái, v«i... cho ®Õn c¸c lo¹i cao cÊp gi¸ thµnh cao h¬n nh−: xi m¨ng, g¹ch ceramic, sø vÖ sinh, kÝnh x©y dùng, ®¸ èp l¸t, vËt liÖu trang trÝ vµ hoµn thiÖn. * Nhãm s¶n phÈm cã NLCT cao: §èi víi chñng lo¹i VLXD cã gi¸ thµnh rÎ nh− c¸t, ®¸ sái, v«i..., c−íc phÝ vËn chuyÓn sÏ cao nÕu ph¶i chuyÓn tõ n¬i kh¸c ®Õn nªn cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh néi ®Þa cao lµ ®−¬ng nhiªn. * Nhãm s¶n phÈm cã tiÒm n¨ng c¹nh tranh trong t−¬ng lai: - 04 chñng lo¹i VLXD: Xi m¨ng, g¹ch èp l¸t, sø vÖ sinh vµ kÝnh x©y dùng nh− ®· ®−îc nghiªn cøu lµ nh÷ng mÆt hµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong t−¬ng lai nÕu nh− chóng ta cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé vÒ ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ph¸t triÓn thÞ tr−êng.... Cho ®Õn nay, nh÷ng s¶n phÈm VLXD kÓ trªn vÒ c¬ b¶n ®· ®¸p øng ®−îc nhu cÇu tiªu dïng cña x· héi (riªng g¹ch èp l¸t cung lín h¬n cÇu) vµ trë thµnh ®èi thñ c¹nh tranh m¹nh ®èi víi hµng VLXD cña n−íc ngoµi. Th¸ch thøc lín nhÊt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt VLXD n−íc ta lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cßn cao. V× vËy, chóng ta ph¶i t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, "h¹ gi¸ nh−ng kh«ng h¹ chÊt l−îng" nh− tiªu chÝ mµ HiÖp héi Gèm sø x©y dùng ASEAN trong CICA EXCOM 14 ®· ®Ò ra cho cuéc c¹nh tranh héi nhËp. N¨ng lùc c¹nh tranh cña 04 nhãm hµng VLXD kÓ trªn trong t−¬ng lai ®−îc kh¼ng ®Þnh bëi nh÷ng dù b¸o sau: "C¹nh tranh trªn thÞ tr−êng VLXD víi c¸c n−íc trong khu vùc sÏ t¨ng lªn nh−ng kh«ng qu¸ gay g¾t". Nguyªn nh©n lµ do: - ViÖc ®Çu t− ph¸t triÓn s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm VLXD ë c¸c n−íc trong khu vùc trong giai ®o¹n võa qua chñ yÕu nh»m gi¶i quyÕt nhu cÇu trong tõng n−íc nªn møc d− thõa kh«ng lín. - Trong giai ®o¹n võa qua do khñng kho¶ng kinh tÕ nªn c¸c n−íc trong khu vùc b¸n ph¸ gi¸ ®Ó tiªu thô s¶n phÈm vµ thu håi ngo¹i tÖ, nh−ng 50 trong giai ®o¹n tíi nhu cÇu VLXD cña c¸c n−íc t¨ng tr−ëng trë l¹i, sÏ h¹n chÕ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu s¶n phÈm ra bªn ngoµi víi gi¸ thÊp. - S¶n phÈm VLXD th«ng dông phÇn lín lµ lo¹i hµng cång kÒnh, nÆng nªn ®−îc s¶n xuÊt ®Ó tiªu dïng t¹i chç lµ chÝnh, tÝnh c¹nh tranh kh«ng cao do chi phÝ vËn t¶i qu¸ lín nÕu ph¶i ®−a ®i xa. §èi víi c¸c s¶n phÈm VLXD cao cÊp th× c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña n−íc ta vµ c¸c n−íc trong khu vùc ngang nhau v× ®Òu nhËp thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ tõ c¸c n−íc tiªn tiÕn, song chóng ta cã lîi thÕ vÒ nhiªn liÖu, nguyªn liÖu vµ nh©n c«ng, do ®ã kh¶ n¨ng gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó c¹nh tranh lµ hiÖn thùc. - Khi lé tr×nh héi nhËp theo AFTA ®−îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ ë n−íc ta th× phÇn khÊu hao thiÕt bÞ trong gi¸ thµnh cña hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm VLXD ®· gi¶m xuèng. MÆt kh¸c viÖc ®Çu t− cho KHCN vµ n©ng cao n¨ng lùc cña ngµnh c¬ khÝ chÕ t¹o trong n−íc còng sÏ gãp phÇn t¹o ®iÒu kiÖn gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm VLXD vµ t¨ng søc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng. * Dù b¸o xu thÕ ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng VLXD ®Õn n¨m 2010: - ThÞ tr−êng ë c¸c ®« thÞ vµ c¸c khu c«ng nghiÖp sÏ ®ßi hái c¸c chñng lo¹i VLXD chÊt l−îng cao, ®Æc biÖt lµ vËt liÖu trang trÝ vµ hoµn thiÖn, vËt liÖu nhÑ, vËt liÖu kim lo¹i vµ hîp kim ®Ó chÕ t¹o kÕt cÊu kh«ng gian lín, cßn thÞ tr−êng n«ng th«n sÏ ®ßi hái c¸c chñng lo¹i VLXD th«ng dông víi yªu cÇu bÒn ch¾c vµ gi¸ c¶ hîp lý. V× vËy, c¸c s¶n phÈm VLXD cã nhu cÇu tiªu dïng néi ®Þa lín sÏ tiÕp tôc ®−îc ®Çu t− m¹nh mÏ, trªn c¬ së ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng, gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm. - C«ng nghiÖp chÕ biÕn nguyªn liÖu nh− läc cao lanh, sµng tuyÓn c¸t tr¾ng, tuyÓn chän ph©n lo¹i c¸c nguyªn liÖu dïng ®Ó s¶n xuÊt sø vÖ sinh, g¹ch èp l¸t, vËt liÖu chÞu löa sÏ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn m¹nh nh»m phôc vô nhu cÇu trong n−íc vµ xuÊt khÈu. C¸c s¶n phÈm: Xi m¨ng ®Æc biÖt (xi m¨ng bÒn sulfat, xi m¨ng giÕng khoan ...), sø vÖ sinh, g¹ch ceramic, kÝnh x©y dùng, g¹ch l¸t hoa xi m¨ng, v¸n sµn tre ... cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng c¸c n−íc l©n cËn nh− Lµo, Campuchia, c¸c n−íc T©y ¢u, §«ng ¢u vµ SNG. 3. Dù b¸o NLCT nhãm s¶n phÈm/dÞch vô c«ng nghiÖp "míi": Nhãm s¶n phÈm/dÞch vô c«ng nghiÖp “míi" t¹m hiÓu lµ c¸c s¶n phÈm/dÞch vô xuÊt hiÖn sau c¸c ngµnh c«ng nghiÖp truyÒn thèng (mÆc dï cã thÓ kh«ng cßn lµ míi so víi thÕ giíi), g¾n víi nÒn kinh tÕ tri thøc. §Æc ®iÓm cña nhãm nµy lµ c¸c s¶n phÈm th−êng cã hµm l−îng chÊt x¸m lín trong khi hµm l−îng lao ®éng thñ c«ng thÊp, tr×nh ®é c«ng nghÖ cao, gi¸ trÞ gia t¨ng cao. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu c«ng bè n¨m 2002 cña C«ng ty McKinsey, mét c«ng ty t− vÊn hµng ®Çu cña Mü, th× mét tû lÖ lín c¸c ngµnh c«ng nghiÖp míi, c«ng nghÖ cao r¬i vµo nhãm ngµnh mµ c¸c n−íc ASEAN cã tiÒm n¨ng 51 c¹nh tranh trong t−¬ng lai (cã ®iÒu kiÖn), nh−: s¶n xuÊt b¸n dÉn vµ linh kiÖn, PC, ®iÖn tö d©n dông, dÇu má vµ c¸c SP dÇu má, thiÕt bÞ viÔn th«ng, thiÕt bÞ ®iÒu khiÓn... C¬ cÊu kinh tÕ vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña ViÖt Nam cã nhiÒu nÐt t−¬ng ®ång víi c¸c n−íc ASEAN kh¸c, bªn c¹nh ®ã ViÖt Nam còng cã mét sè ®Æc ®iÓm riªng nh−: - H¹n chÕ vÒ vèn; - Lîi thÕ vÒ nguån lao ®éng (®−îc ®¸nh gi¸ lµ th«ng minh, tiÕp thu nhanh, cã s¸ng kiÕn mÆc dï cßn yÕu vÒ t¸c phong lao ®éng vµ tÝnh chuyªn nghiÖp). Do ®ã, ViÖt Nam nªn h−íng tíi c¸c ngµnh ®ßi hái vèn ®Çu t− kh«ng qu¸ lín, mµ ph¸t triÓn dùa trªn chÊt x¸m vµ tri thøc nh−: - S¶n xuÊt phÇn mÒm vµ c¸c gi¶i ph¸p phôc vô CNTT, c«ng nghÖ viÔn th«ng...; - ThiÕt bÞ ®iÖn tö di ®éng cÇm tay (kh«ng d©y): b−íc ®Çu ë kh©u gia c«ng, chÕ t¸c ®Ó tiÕp thu c«ng nghÖ cña n−íc ngoµi; - Mét sè dÞch vô phôc vô c«ng nghiÖp: dÞch vô b¶o hµnh, b¶o tr×, b¶o d−ìng vµ söa ch÷a thiÕt bÞ sau b¸n hµng; dÞch vô khoan vµ l¾p ®Æt ®−êng èng phôc vô khai th¸c dÇu khÝ; dÞch vô l¾p ®Æt, vô b¶o d−ìng vµ söa ch÷a c¸p quang, dÞch vô sña ch÷a b¶o d−ìng vµ cung cÊu nhiªn liÖu, hËu cÇn cho vËn t¶i biÓn,.... C¸c lÜnh vùc nµy ®Òu ®−îc xÕp vµo nhãm N¨ng lùc c¹nh tranh tiÒm n¨ng (cã ®iÒu kiÖn). 4. Mét sè NhËn xÐt vµ KÕt luËn - Cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p khoa häc ®Ó ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh. C¨n cø theo ®iÒu kiÖn thùc hiÖn ®Ò ¸n nµy, NLCT cña mét s¶n phÈm ®−îc ®¸nh gi¸ trªn c¬ së ba yÕu tè lµ: NLCT cña s¶n phÈm; t¸c ®éng cña NLCT doanh nghiÖp tíi NLCT s¶n phÈm; t¸c ®éng cña NLCT quèc gia tíi NLCT s¶n phÈm, trong ®ã NLCT cña s¶n phÈm lµ cèt lâi. Víi mçi n¨ng lùc nªu trªn l¹i xÐt ®Õn lo¹t c¸c yÕu tè cÊu thµnh ®Ó ®¸nh gi¸, tõ ®ã rót ra ®¸nh gi¸ vµ xÕp lo¹i tæng hîp vÒ NLCT cña mét s¶n phÈm c«ng nghiÖp. - NLCT lµ mét kh¸i niÖm "®éng" vµ danh môc ph©n lo¹i s¶n phÈm thµnh 03 nhãm theo NLCT nh− trong §Ò ¸n ®−a ra kh«ng ph¶i lµ bÊt biÕn. NLCT cña s¶n phÈm cã thÓ biÕn ®æi nÕu mét trong nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh nªn NLCT cã sù thay ®æi (nh− n¨ng lùc s¶n xuÊt, thÞ tr−êng, chÝnh s¸ch vÜ m«...). Do ®ã, c¸c nghiªn cøu vÒ NLCT cÇn ®−îc th−êng xuyªn cËp nhËt, bæ sung vµ söa ®æi cho phï hîp víi thùc tÕ. 52 - §Ó phôc vô cho môc tiªu cuèi cïng cña §Ò ¸n lµ ®Ò xuÊt ®Þnh h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm c«ng nghiÖp, phÇn ph©n tÝch vÒ NLCT ë Ch−¬ng II nµy sÏ ®−îc sö dông lµm mét trong sè nh÷ng chÊt liÖu c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh ®Þnh h−íng chuyÓn dÞch. MÆc dï vËy, NLCT kh«ng ph¶i lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh tuyÖt ®èi v× nãi tíi NLCT lµ míi ®Ò cËp tíi mét kh¸i niÖm thuÇn tuý "kinh tÕ" mµ ch−a xÐt tíi c¸c khÝa c¹nh an ninh, x· héi... V× thÕ, §Ò ¸n sÏ tiÕp tôc më réng c¸c ph©n tÝch ë nh÷ng ch−¬ng sau ®Ó ®−a ra ®Þnh h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm c«ng nghiÖp ®óng ®¾n vµ phï hîp. Qua phÇn ph©n tÝch trong ch−¬ng nµy vÒ NLCT cña c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp thuéc ba nhãm ngµnh c«ng nghiÖp cÊp 1, ®Æc biÖt lµ c¸c s¶n phÈm cña nhãm ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn, vµ cã tÝnh tíi c¸c s¶n phÈm thuéc nhãm ngµnh c«ng nghiÖp míi, cã thÓ ph©n lo¹i c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp thµnh 03 nhãm (s¶n phÈm hiÖn ®ang cã NLCT; víi NLCT cã ®iÒu kiÖn; kh«ng cã NLCT) nh− b¶ng tæng kÕt d−íi ®©y. Theo ph©n lo¹i cña ®Ò tµi nµy, cã 90 s¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm thuéc 06 ph©n nhãm ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn ®−îc ®−a ra ph©n tÝch vµ xÕp lo¹i vÒ NLCT, cô thÓ lµ: - Nhãm s¶n phÈm c¬ khÝ, thiÕt bÞ ®iÖn - ®iÖn tö (nhãm 1): 26 s¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm - Nhãm s¶n phÈm kim lo¹i, phi kim (nhãm 2): 04 s¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm - Nhãm s¶n phÈm ho¸ chÊt, ho¸ dÇu (nhãm 3): 19 s¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm - Nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp dÖt may - da giÇy (nhãm 4): 14 s¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm - Nhãm s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n (nhãm 5): 23 s¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm - Nhãm vËt liÖu x©y dùng (nhãm 6): 04 s¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm Sau khi ph©n lo¹i c¸c s¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm vµo 03 nhãm theo NLCT, kÕt qu¶ cho thÊy: - Nhãm cã NLCT cao: Gåm 32 s¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm, trong ®ã nhãm 1 cã 8, nhãm 2 kh«ng cã, nhãm 3 cã 6, nhãm 4 cã 6, nhãm 5 cã 10, nhãm 6 cã 2 s¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm. - Nhãm cã NLCT trung b×nh/tiÒm n¨ng: Gåm 44 s¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm, trong ®ã nhãm 1 cã 14, nhãm 2 cã 3, nhãm 3 cã 8, nhãm 4 cã 5, nhãm 5 cã 10, nhãm 6 cã 2 s¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm. - Nhãm cã NLCT thÊp: Gåm 14 s¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm, trong ®ã nhãm 1 cã 3, nhãm 2 cã 1, nhãm 3 cã 3, nhãm 4 cã 3, nhãm 5 cã 4, nhãm 6 kh«ng cã s¶n phÈm/nhãm s¶n phÈm. 53 Tæng kÕt ph©n lo¹i n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp NLCT hiÖn t¹i NLCT t−¬ng lai (2006 – 2010) Nhãm ngµnh S¶n phÈm /nhãm s¶n phÈm Cao TB ThÊp Cao TB ThÊp Nhãm CN khai th¸c Khai th¸c than, dÇu th«, khÝ tù nhiªn, quÆng kim lo¹i, ®¸ vµ má kh¸c x x Nhãm SX, ph©n phèi ®iÖn, khÝ, n−íc SX vµ ph©n phèi ®iÖn, khÝ ®èt, n−íc x x Nhãm CN chÕ biÕn S¶n xuÊt c¬ khÝ, thiÕt bÞ ®iÖn vµ ®iÖn tö - Nhãm s¶n phÈm thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn: m¸y biÕn ¸p, d©y vµ c¸p ®iÖn - Nhãm s¶n phÈm m¸y ®éng lùc vµ m¸y n«ng nghiÖp: ®éng c¬ ®iªzen cì nhá (d−íi 30 CV) - S¶n phÈm kÕt cÊu thÐp, thiÕt bÞ phi tiªu chuÈn, siªu tr−êng - siªu träng - SP c¬ khÝ GTVT: tµu thuû (träng t¶i ®Õn 30.000 DWT), toa xe löa, ®Çu m¸y kÐo ®Èy - S¶n phÈm c¬ khÝ x©y dùng: tr¹m trén vµ m¸y trén bªt«ng, cÊu tróc, khung nhµ tiÒn chÕ, giµn gi¸o. x x x x x x x x x x 54 - ThiÕt bÞ toµn bé, dông cô phô tïng, hµng c¬ khÝ quy chÕ - Nhãm SP m¸y ®éng lùc vµ m¸y NN: m¸y b¬m, m¸y chÕ biÕn n«ng s¶n (xay x¸t, ®¸nh bãng, sÊy), m¸y c«ng cô - SP c¬ khÝ GTVT: xe m¸y, xe ®¹p phô tïng - SP thiÕt bÞ kü thuËt ®iÖn: dông cô ®o, ®éng c¬ ®iÖn ( > 37 kW), m¸y ph¸t - S¶n phÈm m¸y tÝnh vµ s¶n phÈm phÇn mÒm, nguyªn liÖu vµ linh kiÖn ®iÖn tö vµ CNTT, ®iÖn tö d©n dông - SP c¬ khÝ XD: thiÕt bÞ vÖ sinh (van vßi), kho¸ cöa, èng dÉn, phô tïng, linh kiÖn trÇn treo... x x x x x x x x x x x x - S¶n phÈm ph«i ®óc rÌn cho chÕ t¹o m¸y - S¶n xuÊt «t« cao cÊp. - Nhãm SP c¬ khÝ chÝnh x¸c, thiÕt bÞ chuyªn dïng ®Æc chñng (thiÕt bÞ y tÕ, thiÕt bÞ ®iÖn ®Æc biÖt, cùc lín, chuyªn dông...) x x x x x x S¶n phÈm ho¸ chÊt, ho¸ dÇu - Ph©n l©n chÕ biÕn, ph©n hçn hîp NPK - Nhãm s¶n phÈm giÆt röa - S¨m-lèp xe ®¹p vµ xe m¸y - Bao b× nhùa, s¶n phÈm nhùa gia dông x x x x x x x x 55 - Ho¸ chÊt v« c¬ c¬ b¶n - S¨m-lèp ¤-t« - S¶n phÈm ®iÖn ho¸: pin, ¨cquy - Thuèc b¶o vÖ thùc vËt - ChÊt dÎo vµ ho¸ dÎo - VLXD nhùa x x x x x x x x x x x x - Ph©n urea - Ph©n SA, kali - S¶n phÈm cao su kü thuËt - S¶n phÈm nhùa kü thuËt cao x x x x x x x x S¶n phÈm kim lo¹i vµ phi kim lo¹i - ThÐp x©y dùng: thÐp thanh, thÐp d©y - Ph«i thÐp - S¶n phÈm sau c¸n: l−íi thÐp, thÐp m¹ t«n, m¹ mµu, m¹ hîp kim x x x x x x - ThÐp tÊm (c¸n nguéi, c¸n nãng...) x x S¶n phÈm c«ng nghiÖp dÖt may - da giÇy - Hµng may mÆc s½n, t¬ t»m - V¶i dÖt kim - GiÇy thÓ thao, giÇy n÷ - CÆp tói, s¶n phÈm gi¶ da x x x x x x x x - V¶i denim (v¶i bß), v¶i SX ¸o jacket - Giµy v¶i - Gi¶ da tr¸ng PU - Sîi b«ng vµ sîi pha x x x x x x x x - Sîi ho¸ häc - V¶i chÊt l−îng cao - Da thuéc x x x x x x 56 S¶n phÈm CN chÕ biÕn n«ng, l©m, thuû s¶n - Thùc phÈm chÕ biÕn (m× ¨n liÒn, b¸nh kÑo...) - Bia (bia chai, bia h¬i, bia lon) - S÷a (s÷a t−¬i, s÷a ®Æc cã ®−êng) - DÇu thùc phÈm - Thuèc l¸ ®iÕu ®Çu läc - SP gç vµ thñ c«ng mü nghÖ x x x x x x x x x x x x - N−íc gi¶i kh¸t: n−íc kho¸ng, n−íc ngät pha chÕ, n−íc hoa qu¶ - S÷a bét - Thuèc l¸ ®iÕu kh«ng ®Çu läc, nguyªn liÖu thuèc l¸ chÕ biÕn x x x x x x - GiÊy in, giÊy viÕt, giÊy in b¸o, bét giÊy - R−îu mïi, r−îu tr¾ng - GiÊy bao b× - DÇu thùc vËt phôc vô c«ng nghiÖp x x x x x x x x S¶n phÈm vËt liÖu x©y dùng - S¶n phÈm kho¸ng phi kim lo¹i (g¹ch, ngãi, c¸t, ®¸, sái...) - Xi m¨ng x x x x - G¹ch èp l¸t, sø vÖ sinh - KÝnh x©y dùng x x x x x x x x - PhÇn mÒm vµ c¸c gi¶i ph¸p øng dông phôc vô CNTT, c«ng nghÖ viÔn th«ng - DÞch vô phôc vô CN: dÞch vô khoan, l¾p ®Æt ®−êng èng p/vô CN dÇu khÝ; söa ch÷a vµ vËn t¶i thuû; dÞch vô l¾p ®Æt c¸p quang... Nhãm s¶n phÈm/dÞch vô CN "míi" 58 Ch−¬ng 3 ®Þnh h−íng vµ mét sè Gi¶i ph¸p, chÝnh s¸ch Thùc hiÖn ChuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm c«ng nghiÖp I. §Þnh h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm c«ng nghiÖp X¸c ®Þnh nhãm s¶n phÈm, s¶n phÈm cã nhiÒu −u thÕ c¹nh tranh lµ nhu cÇu thùc tÕ ®Æt ra cho ngµnh c«ng nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ kh«ng mét n−íc nµo l¹i cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc, v× vËy chÝnh phñ mçi quèc gia buéc ph¶i lùa chän tËp trung c¸c nguån lùc vµo mét sè ngµnh, s¶n phÈm nhÊt ®Þnh. Trong ®iÒu kiÖn nguån lùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n cßn h¹n chÕ, ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i t×m ra nh÷ng s¶n phÈm cã nhiÒu −u thÕ c¹nh tranh ®Ó cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn phï hîp vµ ®Çu t− tho¶ ®¸ng míi cã thÓ ®øng v÷ng khi héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Nh÷ng thµnh c«ng trong ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña nh÷ng n−íc trong khu vùc cho thÊy vai trß to lín cña ChÝnh phñ trong viÖc lùa chän ®óng ®¾n nh÷ng ngµnh, nh÷ng lÜnh vùc, s¶n phÈm −u tiªn ph¸t triÓn phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña mçi n−íc vµ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch thùc thi h÷u hiÖu. MÆc dï lµ nh÷ng n−íc ®i theo nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng nh−ng vai trß ®Þnh h−íng nÒn kinh tÕ cña ChÝnh phñ nh÷ng n−íc nµy cµng ®−îc thÓ hiÖn râ nÐt. Nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc cÇn −u tiªn ph¸t triÓn ®Òu lµ nh÷ng ngµnh cã thÓ khai th¸c tèt nh÷ng lîi thÕ c¹nh tranh cña ®Êt n−íc vµ cã kh¶ n¨ng "®ãn ®Çu" rÊt m¹nh, thÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng ®ãng gãp vµo sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ chÊt l−îng ph¸t triÓn (tr×nh ®é khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ, b¶o vÖ m«i tr−êng...). Tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña mçi n−íc mµ mçi ChÝnh phñ lùa chän −u tiªn nh÷ng ngµnh, s¶n phÈm kh¸c nhau vµ theo ®ã lµ nh÷ng chÝnh s¸ch thùc hiÖn thÝch hîp Môc tiªu cña sù lùa chän cña ChÝnh phñ lµ t×m ra mét c¬ cÊu ngµnh hîp lý, trong ®ã h×nh thµnh c¸c ngµnh −u tiªn, ph¸t triÓn bÒn v÷ng nh»m khai th¸c tèt néi lùc, tham gia cã hiÖu qu¶ vµo ph©n c«ng lao ®éng, hîp t¸c quèc tÕ ®Ó ®¸p øng ®−îc c¸c môc tiªu n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi, ph¸t triÓn toµn diÖn cã träng ®iÓm víi tèc ®é cao vµ bÒn v÷ng, b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i vµ héi nhËp v÷ng ch¾c, cã hiÖu qu¶. VÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh lµ néi dung c¬ b¶n trong tiÕn tr×nh C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ (CNH-H§H) ®Êt n−íc. §Õn nay, ®· cã mét sè nghiªn cøu cña mét sè c¬ quan thuéc Bé C«ng nghiÖp nh»m ®−a ra ®Þnh h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp vµ ®· rót ra mét Danh s¸ch c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®−îc lùa chän −u tiªn ph¸t triÓn nh− sau: 59 TT Giai ®o¹n 2001-2005 Giai ®o¹n 2006-2010 1 Ngµnh CN chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n 1 Ngµnh CN chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n 2 S¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®iÖn, n−íc 2 S¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®iÖn, n−íc 3 Ngµnh CN dÖt may da giÇy 3 C«ng nghiÖp c¬ b¶n 4 C«ng nghiÖp c¬ b¶n 4 Ngµnh CN dÖt may da giÇy 5 Ngµnh khai th¸c má 5 Ngµnh khai th¸c má 6 Ngµnh CN SX vËt liÖu x©y dùng 6 Ngµnh CN SX vËt liÖu x©y dùng D−¹ trªn c¸c ph©n tÝch vÒ tÝnh c¹nh tranh cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam, sù lùa chän c¸c ngµnh c«ng nghiÖp −u tiªn..., trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2010 −u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n, c«ng nghiÖp h¹ tÇng (®iÖn, n−íc), c«ng nghiÖp thu hót nhiÒu lao ®éng vµ h−íng vµo xuÊt khÈu (dÖt may, da giÇy). Tõng b−íc x©y dùng c¸c c¬ së c«ng nghiÖp nÆng (c«ng nghiÖp c¬ b¶n) träng yÕu phôc vô cho sù nghiÖp CNH- H§H ®Êt n−íc. NÕu nh− trong giai ®o¹n 2001-2005 c«ng nghiÖp c¬ b¶n ®øng thø 4 sau chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n, ®iÖn, n−íc vµ nhãm dÖt may da giÇy th× sang giai ®o¹n 2006-2010 ®· v−ît lªn xÕp thø 3 trªn nhãm dÖt may da giÇy. Trong nhãm c«ng nghiÖp c¬ b¶n, c¶ 2 giai ®o¹n 2001-2005, 2006-2010, c«ng nghiÖp ®iÖn tö vµ CNTT xÕp thø h¹ng ®Çu tiªn tiÕp theo ®ã ®Õn ngµnh c¬ khÝ, ho¸ chÊt vµ cuèi cïng lµ luyÖn kim. NÕu chia 06 nhãm ngµnh c«ng nghiÖp trªn theo ph©n nhãm nhá h¬n th× thø tù −u tiªn 10 ph©n nhãm hµng ®Çu nh− sau: Thø tù −u tiªn C¸c ph©n ngµnh c«ng nghiÖp 2001-2005 2006-2010 C«ng nghiÖp phÇn mÒm 1 1 Khai th¸c dÇu th« vµ khÝ tù nhiªn 2 2 S¶n xuÊt thùc phÈm vµ ®å uèng 3 4 S¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®iÖn 4 5 S¶n xuÊt T/bÞ v¨n phßng, m¸y tÝnh 5 3 60 S¶n xuÊt s¶n phÈm b»ng da, gi¶ da 6 6 S¶n xuÊt trang phôc 7 7 Khai th¸c quÆng kim lo¹i 8 8 S¶n xuÊt radio, TV, T/bÞ truyÒn th«ng 9 10 Khai th¸c than 10 9 Chó thÝch: C¸c nhãm ngµnh c¬ khÝ kh«ng ®−îc xÕp h¹ng trong sè 10 nhãm hµng ®Çu v× s¶n phÈm c¬ khÝ rÊt ®a d¹ng. NÕu tÝnh theo nhãm hµng th× hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt c¬ khÝ rÊt thÊp. ChÝnh v× vËy mµ Thñ t−íng ChÝnh phñ ®· ký quyÕt ®Þnh −u ®·i ®Çu t− cho mét sè s¶n phÈm c¬ khÝ träng ®iÓm theo danh môc ®Ò nghÞ cña Bé C«ng nghiÖp. II. Mét sè gi¶i ph¸p chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm c«ng nghiÖp. 1. C¸c gi¶i ph¸p thuéc vÒ doanh nghiÖp 1.1. C¸c biÖn ph¸p gi¶m chi phÝ vÒ nguyªn liÖu, vËt liÖu, n¨ng l−îng: - §Èy m¹nh ®Çu t−, ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ ¸p dông réng r·i c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt, c«ng nghÖ tiÕn bé vµ ph−¬ng thøc tæ chøc s¶n xuÊt hiÖn ®¹i phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng ngµnh nh»m gi¶m ®Þnh møc tiªu hao nguyªn, nhiªn vËt liÖu, n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l−îng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm. - ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p vÒ c«ng nghÖ vµ kü thuËt s¶n xuÊt phï hîp nh»m chuyÓn ®æi viÖc sö dông c¸c lo¹i nguyªn - nhiªn liÖu, vËt liÖu gi¸ cao sang c¸c lo¹i nguyªn liÖu, vËt liÖu thay thÕ gi¸ rÎ h¬n vÉn ®¶m b¶o yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh. - Tõng b−íc ®Çu t− thay thÕ c¸c lo¹i thiÕt bÞ, m¸y mãc s¶n xuÊt cã n¨ng suÊt thÊp vµ tiªu hao nhiÒu n¨ng l−îng. Gi¸o dôc ý thøc tiÕt kiÖm n¨ng l−îng cho ng−êi lao ®éng. - T¨ng c−êng c«ng t¸c qu¶n lý th«ng qua viÖc x©y dùng vµ ban hµnh c¸c quy chÕ qu¶n lý vÒ tµi chÝnh, ®Çu t− x©y dùng, mua s¾m vËt t−, ®Þnh møc vËt t− tiªu hao. TiÕn hµnh tæ chøc giao kho¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh ®Õn tæ ®éi s¶n xuÊt. Ban hµnh quy chÕ vÒ th−ëng ph¹t trong sö dông nguyªn, nhiªn liÖu. - X©y dùng kÕ ho¹ch b¸m s¸t nhu cÇu thÞ tr−êng, chñ ®éng c©n ®èi l−îng l−îng hµng vµo, hµng ra, qu¶n lý hµng tån kho nh»m gi¶m sö dông vèn kinh doanh cã hiÖu qu¶. 1.2. C¸c biÖn ph¸p vÒ tæ chøc s¶n xuÊt vµ tæ chøc lao ®éng nh»m gi¶m chi phÝ nh©n c«ng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp: - C¬ cÊu l¹i lao ®éng trong d©y chuyÒn vµ quy tr×nh tæ chøc s¶n xuÊt mét c¸ch hîp lý ®ång. Cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o l¹i tay nghÒ cho c¸n bé, c«ng nh©n ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ nh»m gi¶m chi phÝ nh©n c«ng trong kÕt cÊu gi¸ thµnh s¶n phÈm. 61 - Hç trî c¸c doanh nghiÖp ¸p dông tiªu chuÈn quèc tÕ qu¶n lý chÊt l−îng s¶n phÈm vµ m«i tr−êng nh− tiªu chuÈn ISO-9000, 14000. ¸p dông kü thuËt ®iÖn tö vµ c«ng nghÖ th«ng tin trong nh÷ng ho¹t ®éng quan träng nh− kiÓm tra chÊt l−îng s¶n phÈm, qu¶n lý s¶n xuÊt vµ kinh doanh nh»m tèi −u ho¸ c¸c ho¹t ®éng nµy. - X©y dùng kÕ ho¹ch tæng thÓ vÒ chiÕn l−îc kinh doanh vµ c¶i tiÕn m« h×nh vµ ph−¬ng thøc kinh doanh cña tõng ngµnh phï hîp víi ph−¬ng thøc kinh doanh quèc tÕ. 1.3. C¸c biÖn ph¸p vÒ më réng thÞ tr−êng vµ tiªu thô s¶n phÈm: - Tæ chøc ®iÒu tra, nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ nhu cÇu thÞ tr−êng trong vµ ngoµi n−íc, thiÕt lËp hÖ thèng m¹ng xóc tiÕn th−¬ng m¹i, cö ®¹i diÖn cña ngµnh t¹i th−¬ng vô c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu träng ®iÓm nh− EU, NhËt B¶n, Mü,... Th¨m dß thÞ tr−êng míi nh− ch©u Phi, Trung §«ng, ®Èy m¹nh c«ng t¸c xóc tiÕn th−¬ng m¹i vµ tiÕp thÞ xuÊt khÈu, trªn c¬ së ®ã ph¸t triÓn s¶n xuÊt nh÷ng mÆt hµng cã nhu cÇu. - TËp trung ph¸t triÓn c¸c lo¹i s¶n phÈm cã gi¸ trÞ cao vµ cã nhu cÇu. Mçi doanh nghiÖp ph¶i t¹o ra mét sè s¶n phÈm mòi nhän, cã søc c¹nh tranh, cã th−¬ng hiÖu riªng ®Ó kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña doanh nghiÖp trªn th−¬ng tr−êng. §ång thêi, c¸c doanh nghiÖp cÇn liªn kÕt x©y dùng th−¬ng hiÖu s¶n phÈm hµng ViÖt Nam trªn thÞ tr−êng thÕ giíi. - øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo c«ng t¸c ph¸t triÓn vµ khai th¸c thÞ tr−êng trong n−íc vµ quèc tÕ th«ng qua m¹ng Internet (th−¬ng m¹i ®iÖn tö). - C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cïng lo¹i s¶n phÈm cÇn liªn kÕt hîp t¸c khai th¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu, trao ®æi kinh nghiÖm s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó cïng t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt l−îng cao, gi¸ thµnh h¹, ®ång thêi hç trî nhau khi thÞ tr−êng biÕn ®éng hoÆc hîp t¸c thùc hiÖn khi cã ®¬n hµng lín, thêi gian giao hµng ng¾n (cã thÓ th«ng qua tæ chøc hiÖp héi ngµnh nghÒ). - Tham gia c¸c cuéc triÓn l·m - héi chî chuyªn ngµnh n¾m b¾t xu h−íng ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng thÕ giíi, trùc tiÕp tiÕp cËn nh÷ng tiÕn bé kü thuËt tiªn tiÕn cña thÕ giíi vµ ¸p dông vµo ViÖt Nam ®ång thêi më réng thÞ tr−êng vµ t×m kiÕm kh¸ch hµng. - TriÓn khai hiÖu qu¶ c«ng t¸c héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, s½n sµng ®èi phã víi c¸c tranh chÊp th−¬ng m¹i quèc tÕ. 1.4. C¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn nguån nh©n lùc - §Èy m¹nh ®µo t¹o ph¸t triÓn nguån nh©n lùc bao gåm ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý, kü thuËt, kinh tÕ, c«ng nh©n lµnh nghÒ. C¸c doanh nghiÖp ph¶i coi viÖc ®µo t¹o ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trong qu¸ tr×ph¸t triÓn, s½n sµng ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt theo c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i. C¸c doanh nghiÖp cÇn ®Æc biÖt quan t©m ®æi míi vµ trÎ ho¸ ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý, ®µo t¹o båi d−ìng ®éi ngò kü thuËt, kinh doanh cã tr×nh ®é chuyªn 62 m«n vµ ngo¹i ng÷ giái, cã kü n¨ng tèt ®Ó ®¸p øng yªu cÇu chuyªn m«n vµ héi nhËp. - T¨ng c−êng ®µo t¹o ®éi ngò thiÕt kÕ mÉu, thiÕt kÕ thêi trang trong ngµnh giÇy dÐp, may, t¹o khu«n mÉu trong ngµnh nhùa, ngµnh c¬ khÝ; khuyÕn khÝch mäi h×nh thøc ®µo t¹o nh»m t¨ng c−êng sè l−îng lao ®éng cã kü n¨ng ®¸p øng nhu cÇu lao ®éng cña c¸c ngµnh. 1.5. C¸c biÖn ph¸p vÒ tµi chÝnh: - §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn ®Çu t− nh− vay Quü Hç trî ph¸t triÓn, vay ng©n hµng th−¬ng m¹i, vay vèn cña c¸n bé c«ng nh©n viªn, vèn tiÕt kiÖm cña doanh nghiÖp, ph¸t hµnh c¸c lo¹i tr¸i phiÕu nh»m ®¸p øng nhu cÇu ®Çu t− ph¸t triÓn vµ më réng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. - X©y dùng kÕ ho¹ch gi¶i to¶ nh÷ng tµi s¶n l¹c hËu vÒ kü thuËt vµ sö dông kÐm hiÖu qu¶ ®Ó thu håi vèn, ®Çu t− vµo c«ng nghÖ vµ trang thiÕt bÞ míi cã hiÖu qu¶ cao h¬n. 1.6. C¸c biÖn ph¸p kh¸c: - §Èy nhanh viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n, ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu (vïng nguyªn liÖu s¶n xuÊt bét giÊy; ph«i thÐp; nguyªn liÖu nhùa, vïng nguyªn liÖu b«ng; s¶n xuÊt t¬, sîi, v¶i; thuéc vµ s¬ chÕ da...). - Liªn kÕt, hîp t¸c s¶n xuÊt c¸c lo¹i nguyªn liÖu, vËt liÖu, b¸n thµnh phÈm cã lîi thÕ vµ cã hiÖu qu¶ ®Ó thay thÕ dÇn c¸c lo¹i nguyªn liÖu, vËt liÖu, b¸n thµnh phÈm nhËp khÈu. 2. C¸c gi¶i ph¸p cã tÝnh liªn ngµnh 2.1 VÒ chi phÝ ®Çu vµo cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp: - HiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng nh÷ng phô thuéc chñ yÕu vµo sù nç lùc cña doanh nghiÖp s¶n xuÊt mµ cßn chÞu ¶nh h−ëng t¸c ®éng cña chi phÝ ®Çu vµo nh−: ®iÖn, than, khÝ ®èt, n−íc, dÞch vô vËn t¶i, viÔn th«ng... §©y còng lµ nh÷ng lÜnh vùc ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy, cÇn cã sù phèi hîp cña c¸c Bé, ngµnh liªn quan x©y dùng lé tr×nh gi¶m chi phÝ dÞch vô viÔn th«ng, c−íc phÝ c¶ng vµ vËn t¶i, gi¸ n−íc s¶n xuÊt, gi¸ ®iÖn, gi¸ khÝ ®èt. - Ph©n c«ng hîp t¸c s¶n xuÊt vµ chuyªn m«n ho¸ mét c¸ch hîp lý nh»m tËn dông −u thÕ chuyªn s©u vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp. 2.2. Ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp: C¸c nhµ m¸y chÕ biÕn phô thuéc nhiÒu vµo vïng trång nguyªn liÖu cßn mÊt c©n ®èi (cã lóc thõa, lóc thiÕu) vµ tÝnh hiÖu qña ch−a cao, cÇn rµ so¸t vµ x©y dùng kÕ ho¹ch cô thÓ ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu nh»m ®¸p øng nhu cÇu hiÖn t¹i vµ cho mét sè dù ¸n chÕ biÕn míi. Sù phèi hîp gi÷a c¸c Bé, ngµnh vµ ®Þa ph−¬ng cÇn ®−îc cô thÓ ho¸ ®Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi. 63 - Vïng nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt bét giÊy; vïng trång b«ng, vïng trång c©y thuèc l¸, vïng trång mÝa ®¸p øng yªu cÇu cho c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn. CÇn cã c¸c biÖn ph¸p ®ång bé ®Ó ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu tõ kh©u gièng, chÝnh s¸ch hç trî cho n«ng d©n ®Õn viÖc triÓn khai thùc hiÖn ®¶m b¶o cã hiÖu qu¶. §Çu t− nhµ m¸y chÕ biÕn ph¶i trªn c¬ së x¸c ®Þnh vïng nguyªn liÖu. - T¨ng c−êng hîp t¸c, liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp, gi÷a c¸c Tæng c«ng ty vµ c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph−¬ng ®Ó t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt nguyªn liÖu vµ tiªu thô s¶n phÈm mét c¸ch cã hiÖu qu¶, h¹n chÕ nhËp khÈu. 2.3.Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm c«ng nghiÖp: a/ §µo t¹o ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc Phèi hîp Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o x©y dùng mét kÕ ho¹ch ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé tri thøc tËp trung theo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®−îc lùa chän ®Ó chuyÓn dÞch, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®Çu tÇu vµ phô trî. Sè l−îng vµ lÞch tr×nh cÇn cã c¸c c¸n bé tri thøc sÏ d−a trªn sù tÝnh to¸n cña Bé C«ng nghiÖp. Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o −u tiªn c¸c häc bæng do n−íc ngoµi tµi trî vµ c¸c häc bæng cña ChÝnh phñ ViÖt Nam cÊp cho c¸c ngµnh ®µo t¹o nµy. b/ §µo t¹o c«ng nh©n, kü thuËt viªn. - Trong n−íc: Mét mÆt cã sù chØ ®¹o s¸t sao khèi tr−êng cao ®¼ng vµ d¹y nghÒ cña Bé CN thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®µo t¹o theo ®Þnh h−íng chuyÓn dÞch. MÆt kh¸c, phèi hîp víi hÖ thèng c¸c tr−êng cao ®¼ng vµ d¹y nghÒ ngoµi Bé CN (kÓr c¶ khu vùc t− nh©n) ®Ó x©y dùng c¸c ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o theo ®Þnh h−íng víi mét sè −u ®·i tõ ChÝnh phñ. - Phèi hîp víi Bé Lao ®éng, Th−¬ng binh vµ X· héi cã kÕ ho¹ch −u tiªn xuÊt khÈu lao ®éng theo ®Þnh høong chuyÓn dÞch vµ cã kÕ ho¹ch tiÕp nhËn vµ sö dông lù c l−îng lao ®éng nµy khi trë vÒ n−íc. 64 Tµi liÖu tham kh¶o chÝnh 1. V¨n kiÖn §¹i héi §¹i biÓu §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø IX. 2. B¸o c¸o t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch kinh tÕ - x· héi hµng n¨m cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−, Bé C«ng nghiÖp (c¸c n¨m 1995 - 2002, 6 th¸ng vµ 8 th¸ng ®Çu n¨m 2003). 3. C¸c nghiªn cøu vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp do Bé C«ng nghiÖp, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t− ViÖt Nam thùc hiÖn. 4. C¸c nghiªn cøu vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c tæ chøc nghiªn cøu quèc tÕ nh− IDE-JETRO (NhËt B¶n), cña C«ng ty t− vÊn McKinsey (Mü) thùc hiÖn. 5. “ChÝnh s¸ch C«ng nghiÖp vµ th−¬ng m¹i cña ViÖt nam trong bèi c¶nh héi nhËp quèc tÕ”, JICA vµ §¹i häc kinh tÕ quèc d©n, NXB Thèng kª 2003. 6. Dù th¶o B¸o c¸o tæng hîp Dù ¸n "Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam theo c¸c vïng l·nh thæ ®Õn n¨m 2010" - Bé C«ng nghiÖp 2002. 7. C¸c b¶n ChiÕn l−îc, Quy ho¹ch ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ViÖt Nam. 8. “The Competitive Advantage of Nations”, M. E. Porter, NXB McMillan 1998. 9. “Vietnam’s Industrialization Strategy in the Age of Globalization”, JICA vµ §¹i häc kinh tÕ quèc d©n 2003. 10. Niªn gi¸m thèng kª vµ c¸c tµi liÖu cã liªn quan cña Tæng côc Thèng kª (c¸c n¨m tõ 1995 - 2003).