Đề tài Đầu tư của khu vực tư nhân đối với sự tăng trưởng và phát triển của nền kinh tế Việt Nam

kû 70, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµ c¸c n­íc XHXN kh¸c l©m vµo cuéc khñng ho¶ng trÇm träng. NÒn kinh tÕ ë trong t×nh tr¹ng t¨ng tr­ëng ©m. L¹m ph¸t kÐo dµi vµ kh«ng thÓ kiÓm so¸t næi, n¨m 1986 lµ 774,7%. Hµng ho¸ khan hiÕm, cung kh«ng ®ñ cÇu, ®êi sèng cña nh©n d©n hÕt søc khã kh¨n. Bèi c¶nh ®ã ®Æt ViÖt Nam tr­íc hai sù lùa chän, hoÆc lµ tiÕp tôc t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p trong khu«n khæ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, hoÆc lµ chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. C¸c gi¶i ph¸p trong khu«n khæ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®­îc ¸p dông ®· kh«ng thÓ c¶i thiÖn ®­îc t×nh h×nh bëi lÏ nguyªn nh©n cña khñng ho¶ng do chÝnh m« h×nh kinh tÕ nµy g©y ra. M« h×nh ®ã kh«ng t«n träng sù vËn ®éng kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ, kh«ng kÝch thÝch ®­îc tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ, do ®ã trë thµnh lùc c¶n cña sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn. V× vËy gi¶i ph¸p thø hai, tiÕn hµnh ®æi míi toµn diÖn theo h­íng thÞ tr­êng, lµ yªu cÇu tÊt yÕu ®Ó tho¸t khái khñng ho¶ng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Sù sôp ®æ cña hÖ thèng XHCN ë Liªn X« vµ §«ng ¢u cuèi thËp kû 80 cµng chøng tá tÝnh cÊp thiÕt cña c«ng cuéc ®æi míi ®èi víi n­íc ta. §­êng lèi ®æi míi do §¹i héi §¶ng VI ®Ò ra vµ §¹i héi §¶ng VII, VIII hoµn thiÖn bao gåm bèn néi dung c¬ b¶n sau: Mét lµ, chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp, dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt víi hai h×nh thøc quèc doanh vµ tËp thÓ lµ chñ yÕu sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. Hai lµ, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®i ®«i víi thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, ph¸t triÓn v¨n ho¸, b¶o vÖ m«i tr­êng. Ba lµ, thùc hiÖn d©n chñ ho¸ ®êi sèng x· héi, tõng b­íc x©y dùng mét nhµ n­íc ph¸p quyÒn cña d©n do d©n vµ v× d©n. Bèn lµ, më cöa t¨ng c­êng giao l­u, hîp t¸c víi bªn ngoµi theo tinh thÇn: “ViÖt Nam muèn lµ b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc trong céng ®ång thÕ giíi v× hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn”. C«ng cuéc ®æi míi ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña 6 thµnh phÇn kinh tÕ: Kinh tÕ nhµ n­íc, Kinh tÕ tËp thÓ, Kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ, Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, Kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc vµ Kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Trong ®ã, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ, kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®­îc gäi chung lµ khu vùc t­ nh©n hay khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh hay kinh tÕ d©n doanh. Trõ kinh tÕ tËp thÓ, hÇu hÕt c¸c chñ thÓ cña khu vùc t­ nh©n chØ ®­îc thõa nhËn tõ sau ®æi míi, thËm chÝ b¶n th©n kinh tÕ tËp thÓ còng cã nhiÒu ®Æc ®iÓm míi. Cã thÓ nãi r»ng, kinh tÕ t­ nh©n ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. §Ò ¸n nµy sÏ ph©n tÝch ho¹t ®éng ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n trong giai ®o¹n sau ®æi míi 1990-2000. Nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý vÒ khu vùc t­ nh©n Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng nhÊt ®Ó nhµ n­íc qu¶n lý, ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ lµ hÖ thèng ph¸p luËt. B»ng luËt ph¸p, nhµ n­íc cã thÓ b¶o ®¶m c¸c quyÒn vµ lîi Ých cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ, b¶o ®¶m lîi Ých chung cña c¶ x· héi. MÆt kh¸c, hÖ thèng luËt ph¸p cßn thÓ hiÖn quan ®iÓm, ý chÝ cña nhµ n­íc. XuÊt ph¸t tõ vai trß ®ã, nhµ n­íc ta ®· tõng b­íc x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ, trong ®ã cã kinh tÕ t­ nh©n nh»m ®¶m b¶o sù vËn hµnh nhÞp nhµng cña mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn. HiÖn nay, theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, chñ thÓ cña khu vùc t­ nh©n bao gåm: Doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty TNHH, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty hîp danh theo quy ®Þnh cña LuËt doanh nghiÖp (tr­íc ®©y lµ LuËt c«ng ty vµ LuËt doanh nghiÖp t­ nh©n). C¸c chñ thÓ nµy thuéc thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n. Doanh nghiÖp hîp t¸c x· theo quy ®Þnh cña LuËt hîp t¸c x·. C¸c chñ thÓ nµy thuéc thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ. Hé kinh doanh c¸ thÓ vµ hé n«ng d©n. C¸c chñ thÓ nµy thuéc thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ vµ tiÓu chñ ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Ngoµi ra, trong ho¹t ®éng ®Çu t­, khu vùc t­ nh©n cã thÓ ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i theo quy ®Þnh cña LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. Do cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ chñ thÓ kinh tÕ cña khu vùc t­ nh©n, nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y nh»m x¸c ®Þnh ph¹m vi cña khu vùc t­ nh©n trong ®Ò tµi nµy. ii-/ t×nh h×nh ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n Cïng víi chñ tr­¬ng ®æi míi, c¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ khu vùc t­ nh©n ®· th«ng tho¸ng, cëi më h¬n. §iÒu ®ã ®· t¹o ®­îc ®éng lùc míi trong nÒn kinh tÕ, tiÕp tôc gi¶i phãng mäi lùc l­îng s¶n xuÊt, kh¬i dËy, ph¸t huy ®­îc c¸c nguån lùc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh÷ng biÕn chuyÓn tÝch cùc trong ho¹t ®éng ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n thêi gian qua lµ mét trong nh÷ng b»ng chøng thuyÕt phôc cho tÝnh ®óng ®¾n cña ®­êng lèi ®æi míi. Môc nµy sÏ kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n trªn ba ph­¬ng diÖn: sè l­îng c¸c lo¹i h×nh chñ thÓ ®Çu t­, quy m« vèn ®Çu t­ vµ møc ®ãng gãp cña khu vùc ®èi víi nÒn kinh tÕ. Sè l­îng chñ thÓ ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n Sù t¨ng tr­ëng cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n thÓ hiÖn tr­íc hÕt ë sù gia t¨ng vÒ sè l­îng chñ thÓ ®Çu t­ cña khu vùc nµy. VÒ sè l­îng hé n«ng d©n: §æi míi trong n«ng nghiÖp lµ kh©u ®ét ph¸ ®Çu tiªn cña c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ. ViÖc chuyÓn tõ chñ tr­¬ng tËp thÓ ho¸ toµn bé (lao ®éng, ruéng ®Êt vµ c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt kh¸c) sang chÝnh s¸ch thõa nhËn hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ ®· cã t¸c ®éng kh¬i dËy nh÷ng tiÒm n¨ng to lín. Qua c¸c n¨m, sè l­îng hé n«ng d©n liªn tôc gia t¨ng (B¶ng 1), ®Õn nay, c¶ n­íc cã kho¶ng 10 triÖu hé n«ng d©n. B¶ng 1: Sè l­îng hé n«ng d©n (triÖu hé) N¨m 1985 1990 1994 1999 Sè hé n«ng d©n 8.32 9.36 9.58 9.6 Nguån: T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi S1/1999 (1) VÒ sè l­îng doanh nghiÖp t­ nh©n, doanh nghiÖp c«ng ty vµ hé kinh doanh c¸ thÓ: N¨m 1990, khi Quèc héi th«ng qua LuËt doanh nghiÖp t­ nh©n vµ LuËt c«ng ty, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nµy chÝnh thøc ®­îc thõa nhËn vµ ®­îc h­ëng sù b¶o ®¶m, ­u ®·i cña nhµ n­íc. §©y chÝnh lµ mét tiÒn ®Ò cho sù tr­ëng thµnh m¹nh mÏ cña khu vùc nµy. Cµng ngµy cµng cã nhiÒu doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp (B¶ng 2), ®iÒu nµy gãp phÇn quan träng vµo sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng t¹i ViÖt Nam. (1) Kinh tÕ hé n«ng d©n vµ m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i ë ViÖt Nam, GS NguyÔn §iÒn (T 50) B¶ng 2: Sè l­îng doanh nghiÖp t­ nh©n vµ doanh nghiÖp c«ng ty N¨m Sè doanh nghiÖp Hµng n¨m Luü kÕ 1991 414 1992 4784 5198 1993 1610 6808 1994 4073 10881 1995 4395 15276 1996 3623 18899 1997 6103 25002 1998 1019 26021 1999 4474 30500 2000 14443 44943 Nguån: T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ (1) B¶ng sè liÖu trªn cho thÊy, trong n¨m 2000, sè l­îng doanh nghiÖp míi ®­îc thµnh lËp t¨ng ®ét biÕn so víi c¸c n¨m tr­íc ®ã. §©y lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp cña viÖc LuËt doanh nghiÖp míi ra ®êi vµ b¾t ®Çu cã hiÖu lùc ngµy 1/1/2000, thay thÕ cho hai luËt tr­íc ®ã lµ LuËt c«ng ty vµ LuËt doanh nghiÖp t­ nh©n. Theo quy ®Þnh cña LuËt doanh nghiÖp, thñ tôc thµnh lËp doanh nghiÖp ®¬n gi¶n h¬n rÊt nhiÒu vµ c¸c quy ®Þnh vÒ së h÷u, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n vµ c«ng ty còng râ rµng h¬n, th«ng tho¸ng h¬n. Cã lÏ v× vËy mµ LuËt ®· cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc khuyÕn khÝch t­ nh©n ®Çu t­ vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Còng trong n¨m 2000, theo quy ®Þnh cña LuËt doanh nghiÖp, ®· cã kho¶ng 150.000 hé kinh doanh c¸ thÓ míi ®¨ng kÝ thµnh lËp. VÒ sè l­îng hîp t¸c x·. TÝnh ®Õn th¸ng 8/1997 c¶ n­íc cã 10.500 hîp t¸c x· ®· ®¨ng kÝ ho¹t ®éng(2). Ho¹t ®éng cña hîp t¸c x· hiÖn nay kh«ng cßn mang tÝnh b¾t buéc vµ h×nh thøc nh­ trong thêi bao cÊp n÷a mµ thùc sù lµ sù hîp t¸c tù nguyÖn cña tËp thÓ ng­êi lao ®éng. C¸c hîp t¸c x· kh«ng chØ tån t¹i trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp mµ cßn ph¸t triÓn trong c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp, th­¬ng nghiÖp, dÞch vô. Mét ®iÓm ®¸ng chó ý lµ 98% sè doanh nghiÖp thuéc khu vùc t­ nh©n vµ 100% hé kinh doanh c¸ thÓ, hé n«ng d©n cã quy m« s¶n xuÊt võa vµ nhá, kÜ thuËt s¶n xuÊt cßn l¹c hËu, kh¶ n¨ng c¹nh tranh ch­a cao. Do ®ã, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña khu vùc nµy ®ßi hái nhµ n­íc cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch ®¶m b¶o, hç trî vÒ mÆt thÞ tr­êng vµ tiªu thô s¶n phÈm. Kinh tÕ t­ nh©n ViÖt Nam, thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p, TS Vâ Ph­íc TÊn, ThS §ç Hång §iÖp Doanh nghiÖp võa vµ nhá. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p, Phßng th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam Vèn ®Çu t­ B¶ng 3 cho biÕt t×nh h×nh vèn ®Çu t­ cña khu vùc ngoµi quèc doanh trong tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi vµ trong mèi quan hÖ so s¸nh víi vèn ®Çu t­ cña nhµ n­íc vµ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. B¶ng 3: Vèn ®Çu t­ toµn x· héi (tû ®ång) N¨m Vèn nhµ n­íc Vèn ngoµi QD Vèn §TTTNN Tæng sè Tû VND % Tû VND % Tû VND % Tû VND % 1991 5,115 38.0 6,430 47.7 1,926 14.3 13,471 100.0 1992 8,688 35.1 10,864 43.9 5,185 21.0 24,737 100.0 1993 18,556 44.0 13,000 30.8 10,621 25.2 42,177 100.0 1994 20,796 38.3 17,000 31.3 16,500 30.4 54,296 100.0 1995 26,048 38.3 20,000 29.4 22,000 32.3 68,048 100.0 1996 35,894 45.2 20,773 26.2 22,700 28.6 79,367 100.0 1997 46,570 48.1 20,000 20.6 30,300 31.3 96,870 100.0 1998 52,536 54.0 20,500 21.1 24,300 24.9 97,336 100.0 1999 65,300 62.1 21,000 20.0 18,900 18.0 105,200 100.0 2000 74,700 61.9 23,500 19.5 21,800 18.6 120,000 100.0 Nguån: Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam (1) Trong giai ®o¹n 1991-2000, tû lÖ vèn ®Çu t­ ngoµi quèc doanh trong tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi b×nh qu©n lµ 24.7%, trong khi tû lÖ nµy ®èi víi vèn ®Çu t­ nhµ n­íc lµ 50.5% vµ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ 24.8%. Tuy nhiªn, nÕu so s¸nh víi tiÒm n¨ng cña khu vùc nµy th× khèi l­îng vèn huy ®éng ®­îc cßn ch­a lín. Thø nhÊt, tiÕt kiÖm cña d©n c­, theo kÕt qu¶ ®iÒu tra vµ ­íc tÝnh cña Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ vµ Tæng côc thèng kª, c¬ cÊu sö dông tiÒn tiÕt kiÖm cña d©n c­ nh­ sau: Mua vµng vµ ngo¹i tÖ: 44% Mua nhµ ®Êt, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sinh ho¹t: 20% Göi tiÕt kiÖm (chñ yÕu lµ ng¾n h¹n): 17% §Çu t­ cho c¸c dù ¸n: 19% (T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi S3/2000)(2) Nh­ vËy, chØ kho¶ng 36% vèn hiÖn cã trong d©n ®­îc huy ®éng cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. Thø hai, tiÕt kiÖm cña c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, doanh nghiÖp c«ng ty vµ c¸c hîp t¸c x·, tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n ®¹t 9-10% n¨m lµ tiÒn ®Ò cña sù gia t¨ng møc tÝch luü trong c¸c doanh nghiÖp nµy. Kinh tÕ ViÖt Nam vµ ThÕ giíi 2000-2001, Trang 52 Huy ®éng vèn ®Çu t­ cho CNH, H§H ®Êt n­íc, Hoµng ThÞ BÝch Loan, Trang 42 §ã lµ nh÷ng b»ng chøng ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng khu vùc t­ nh©n lµ khu vùc cßn ®Çy tiÒm n¨ng vÒ vèn ®Çu t­. Theo chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi 2001-2010, ®Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu t¨ng tr­ëng GDP cña giai ®o¹n nµy th× khu vùc t­ nh©n sÏ ph¶i t¨ng gÊp ®«i møc ®Çu t­ trªn GDP tõ 7% hiÖn nay lªn 11-13% trong 10 n¨m tíi. Môc tiªu nµy ®­îc ®¸nh gi¸ lµ ®Çy k× väng song cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®­îc nÕu cã c¸c chÝnh s¸ch huy ®éng vèn ®Çu t­ phï hîp, ch¼ng h¹n nh­ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m lµm gi¶m møc l·i suÊt cña nÒn kinh tÕ. §ãng gãp vµo sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ Møc ®ãng gãp cña khu vùc t­ nh©n vµo sù t¨ng tr­ëng chung cña nÒn kinh tÕ lµ mét chØ tiªu tæng qu¸t biÓu hiÖn kÕt qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t­ cña khu vùc nµy. Sè liÖu trong b¶ng 4 vµ 5 cho thÊy kÕt qu¶ ®ã. B¶ng 4: C¬ cÊu GDP theo thµnh phÇn kinh tÕ (%) N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Kinh tÕ nhµ n­íc 40.18 39.93 40.48 40.00 38.74 38.98 Kinh tÕ tËp thÓ 10.06 10.02 8.91 8.90 8.84 8.53 Kinh tÕ c¸ thÓ 36.02 35.25 34.32 33.83 32.93 32.03 Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n 7.44 7.41 7.22 7.24 7.25 7.21 Kinh tÕ cã vèn §TNN 6.30 7.39 9.07 10.03 12.24 13.25 Tæng sè 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 2000 B¶ng 5: ChØ sè ph¸t triÓn tæng s¶n phÈm quèc néi (%) N¨m 1995 1997 1998 1999 2000 Kinh tÕ nhµ n­íc 109.4 109.7 105.6 102.6 107.4 Kinh tÕ tËp thÓ 104.5 102.6 103.5 106.0 104.6 Kinh tÕ c¸ thÓ 102.8 105.6 103.4 103.6 105.3 Kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n 109.3 109.8 107.9 103.2 107.3 Kinh tÕ cã vèn §TNN 115.0 120.8 119.1 117.6 109.9 Tæng sè 109.5 108.2 105.8 104.8 106.7 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 2000 Trong giai ®o¹n 1995-2000, khu vùc t­ nh©n ®· ®ãng gãp kho¶ng 50% tæng s¶n phÈm quèc néi (B¶ng 4). Møc ®ãng gãp nµy phô thuéc nhiÒu vµo thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ (kho¶ng 34% GDP), ®ãng gãp cña kinh tÕ tËp thÓ vµ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n cßn h¹n chÕ (kho¶ng 16% GDP). XÐt vÒ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi, møc ®ãng gãp nµy liªn tôc t¨ng qua c¸c n¨m. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë tèc ®é ph¸t triÓn tæng s¶n phÈm quèc néi cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong b¶ng 5. Trong ®ã, thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n cã tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸ nhÊt trong 3 thµnh phÇn kinh tÕ thuéc khu vùc t­ nh©n. KÕt qu¶ nµy kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña khu vùc t­ nh©n vµ ho¹t ®éng ®Çu t­ cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tãm l¹i t×nh h×nh ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n trong giai ®o¹n 1990-2000 ®· cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc song cßn nhiÒu khã kh¨n vµ ch­a thùc sù xøng ®¸ng víi tiÒm n¨ng cña khu vùc nµy. §Ó khai th¸c tèt h¬n n÷a nh÷ng nguån lùc cña khu vùc t­ nh©n cÇn cã sù t¸c ®éng hç trî cña nhµ n­íc th«ng qua hÖ thèng ph¸p luËt vµ c¸c chÝnh s¸ch. Iii-/ vai trß ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n ®èi víi sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ viÖt nam Lµm s¸ng tá vai trß ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n ®èi víi sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam chÝnh lµ tiªu ®iÓm cña ®Ò tµi nµy. Qu¸ tr×nh ph©n tÝch vai trß ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n sÏ dùa trªn lý thuyÕt vÒ vai trß cña ®Çu t­ ®· ®­îc tr×nh bµy trong phÇn I. Khu vùc t­ nh©n mÆc dï míi tr¶i qua h¬n 10 n¨m tån t¹i vµ ph¸t triÓn song ®· ngµy cµng kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ thÕ cña m×nh ®èi víi sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ. §iÒu ®ã thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau: Nguån vèn cña khu vùc t­ nh©n ngµy cµng cã vai trß quan träng h¬n trong tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi Vèn ®Çu t­ lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng nhÊt cho sù t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong giai ®o¹n 1991-2000, tû träng vèn ®Çu t­ toµn x· héi trong GDP ®¹t møc b×nh qu©n lµ 25.4%, trong ®ã, vèn ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n ®¹t møc 7.1% GDP. §©y lµ mét thµnh tùu lín nÒn kinh tÕ ViÖt Nam khi so s¸nh víi nh÷ng n¨m 80, tÝch luü néi bé nÒn kinh tÕ lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Theo môc tiªu cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi 2001-2010 do §¹i héi §¶ng IX ®Ò ra, tæng vèn ®Çu t­ trong thËp kû tíi ph¶i lµ 30% GDP th× míi cã thÓ t¨ng gÊp ®«i GDP trong giai ®o¹n nµy. C¸c chuyªn gia kinh tÕ ®· nhËn ®Þnh r»ng, viÖc t¨ng quy m« vèn ®Çu t­ trong GDP sÏ chñ yÕu phô thuéc vµo ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n. B¶ng 6: Tû lÖ vèn ®Çu t­ trong GDP (%) Giai ®o¹n 1991-2000 2001-2010 §Çu t­ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc 5.9 7.0 §Çu t­ tõ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc 7.0 7.0 §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 5.4 3.0-5.0 §Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n 7.1 11.0-13.0 Tæng ®Çu t­ 25.4 30.0 Nguån: Ng©n hµng thÕ giíi B¶ng 6 cho thÊy tû lÖ vèn ®Çu t­ cña tõng khu vùc trong GDP giai ®o¹n 1991-2000 vµ nh÷ng dù tÝnh cho giai ®o¹n 2001-2010. Theo dù tÝnh nµy, tû lÖ vèn ®Çu t­ cña nhµ n­íc trong GDP sÏ t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ, tû lÖ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trong GDP sÏ gi¶m, nh­ vËy sù t¨ng lªn cña tû lÖ tæng vèn ®Çu t­ trong GDP sÏ do khu vùc t­ nh©n quyÕt ®Þnh. Thø nhÊt, vÒ vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc. Trong nh÷ng n¨m 1991-2000, ng©n s¸ch nhµ n­íc (gåm c¶ vèn ODA) ®ãng gãp mét phÇn vèn cho tæng ®Çu t­ víi tû lÖ b×nh qu©n hµng n¨m lµ 6% GDP. Kho¶n vèn nµy ®­îc sö dông ®Ó ®Çu t­ cho c¸c lÜnh vùc giao th«ng vËn t¶i, gi¸o dôc ®µo t¹o, y tÕ, v¨n ho¸, khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng. Nh­ng kho¶n ®Çu t­ nµy trong t­¬ng lai sÏ bÞ h¹n chÕ bëi triÓn väng thu ng©n s¸ch t¨ng chËm l¹i, bëi nhµ n­íc cÇn mét kho¶n chi ®¸ng kÓ cho viÖc c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ c¶i c¸ch ng©n hµng. Do ®ã, ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc sÏ khã v­ît qua møc 7% trong giai ®o¹n tíi. Thø hai, vÒ ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. N¨m 2000, ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®¹t møc 9-10% GDP. Tuy vËy còng cßn nh÷ng nghi ngê vÒ kh¶ n¨ng huy ®éng nguån lùc cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó duy tr× møc ®Çu t­ nh­ vËy. Mét lµ, t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc trong thêi gian gÇn ®©y rÊt yÕu kÐm. Hai lµ, tÝn dông ng©n hµng dµnh cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã kh¶ n¨ng bÞ h¹n chÕ v× c¸c ng©n hµng sÏ chuyÓn sang chÕ ®é cho vay mang tÝnh th­¬ng m¹i cao h¬n vµ sù ­u tiªn mang tÝnh bÊt hîp lý ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc sÏ kh«ng cßn. Do ®ã, møc ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc sÏ khã v­ît møc b×nh qu©n cña giai ®o¹n tr­íc lµ 7% GDP. Thø ba, vÒ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Theo dù tÝnh, tû lÖ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trong GDP sÏ gi¶m tõ 5% trong giai ®o¹n 1991-2000 xuèng cßn 3-5% trong giai ®o¹n 2001-2010. Cã bèn lý do gi¶i thÝch cho sù suy gi¶m ®ã. Mét lµ, tû lÖ 3-5% GDP lµ mét tû lÖ rÊt cao so víi thÕ giíi. Hai lµ, viÖc tham gia cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trong lÜnh vùc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, mét lÜnh vùc cã thÓ thu hót ®­îc rÊt nhiÒu vèn ®Çu t­ vÉn ch­a cã nhiÒu tiÕn triÓn ë ViÖt Nam. Ba lµ, khi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng ViÖt Mü ®­îc thùc thi, hÇu hÕt ®Çu t­ n­íc ngoµi nh»m vµo xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü sÏ tËp trung vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ ®ßi hái Ýt vèn. Bèn lµ, viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO vµ sù phôc håi cña nÒn kinh tÕ c¸c quèc gia §«ng ¸ sÏ t¹o ra ¸p lùc c¹nh tranh rÊt lín ®èi víi ViÖt Nam trong viÖc thu hót FDI. Trong bèi c¶nh nh­ vËy, môc tiªu tæng ®Çu t­ cã ®¹t ®­îc hay kh«ng phô thuéc chñ yÕu vµo khu vùc t­ nh©n. Tû lÖ vèn ®Çu t­ cña khu vùc nµy trong GDP ph¶i t¨ng gÊp ®«i so víi giai ®o¹n tr­íc, tõ 7% lªn 11-13%. §iÒu nµy lµ khã kh¨n song cã thÓ thùc hiÖn ®­îc bëi nh­ ®· ph©n tÝch trong phÇn “T×nh h×nh ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n” th× khu vùc nµy cßn tiÒm n¨ng vÒ vèn ®Çu t­. Cã mét vÊn ®Ò nhËn thÊy lµ xu h­íng vèn ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n giai ®o¹n 1991-2000 t¨ng lªn vÒ sè tuyÖt ®èi song tû träng trong tæng vèn ®Çu t­ l¹i gi¶m dÇn (B¶ng3). Sù suy gi¶m ®ã lµ do tû träng vèn ®Çu t­ cho n«ng nghiÖp, dÞch vô vµ x©y dùng nhµ cöa cã xu h­íng gi¶m, tû träng vèn ®Çu t­ cho c«ng nghiÖp chÕ t¹o t¨ng dÇn mµ khu vùc t­ nh©n Ýt tham gia vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp chÕ t¹o. V× vËy, ®Ó ®¹t môc tiªu ®Ò ra, cÇn xo¸ bá mäi trë ng¹i vµ t¹o ra ®éng lùc khuyÕn khÝch ®èi víi ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n vµo lÜnh vùc nµy. Khu vùc t­ nh©n cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc vµo sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ Trong néi dung tr­íc, khi xem xÐt kÕt qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n, ta ®· thÊy møc ®ãng gãp cña khu vùc nµy trong sù t¨ng tr­ëng GDP. Trong phÇn nµy, chóng ta sÏ xem xÐt cô thÓ h¬n trong ph¹m vi tõng ngµnh. VÒ n«ng nghiÖp. Sau qu¸ tr×nh phi tËp thÓ ho¸ trong n«ng nghiÖp hé n«ng d©n ®· chÝnh thøc ®­îc thõa nhËn lµ ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ b¶n trong n«ng nghiÖp n«ng th«n. §iÒu ®ã ®· ph¸t huy ®­îc tÝnh chñ ®éng cña ng­êi n«ng d©n trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, vµ khu vùc t­ nh©n, cô thÓ lµ c¸c hé n«ng d©n vµ c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp lµ lùc l­îng chñ lùc t¹o ra nh÷ng thµnh qu¶ to lín trong ngµnh nµy. C¸c sè liÖu vÒ c¬ cÊu tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng n«ng l©m ng­ nghiÖp chøng minh khu vùc t­ nh©n lµ lùc l­îng s¶n xuÊt chñ lùc trong n«ng nghiÖp (B¶ng 7). B¶ng 7: C¬ cÊu tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng n«ng l©m ng­ nghiÖp N¨m 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Quèc doanh Gi¸ trÞ (Tû ®ång) 2210 2664 3424 3582 3961 4698 Tû träng (%) 4.5 4.3 4.5 4.4 4.3 4.6 Khu vùc t­ nh©n Gi¸ trÞ (Tû ®ång) 46655 59555 72090 77244 89111 97025 Tû träng (%) 95.5 95.7 95.5 95.6 95.7 95.4 Tæng sè Gi¸ trÞ (Tû ®ång) 48865 62219 75514 80826 93072 101723 Tû träng (%) 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 1994-1999 B»ng møc ®ãng gãp cña m×nh vµo tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng n«ng l©m ng­ nghiÖp lµ trªn 95%, khu vùc t­ nh©n ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß quan träng cña m×nh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. TÊt nhiªn, thµnh qu¶ mµ khu vùc t­ nh©n ®¹t ®­îc cã vai trß hç trî rÊt lín cña nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc trong c¸c lÜnh vùc c¬ së h¹ tÇng n«ng nghiÖp n«ng th«n, trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n... Nh÷ng hç trî ®ã ®· t¹o ®iÒu kiÖn vµ khuyÕn khÝch c¸c hé n«ng d©n t¨ng gia s¶n xuÊt. Trong giai ®o¹n 1991-2000, n«ng nghiÖp ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸ vµ toµn diÖn trªn nhiÒu lÜnh vùc. Gi¸ trÞ s¶n l­îng toµn ngµnh t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 5.6%. Trong ®ã, n«ng nghiÖp t¨ng 5.4%, thuû s¶n t¨ng 9.1%, l©m nghiÖp t¨ng 2.1%. Næi bËt nhÊt lµ s¶n l­îng l­¬ng thùc t¨ng b×nh qu©n mçi n¨m 1.1 triÖu tÊn, ®­a møc l­¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ng­êi tõ 294.9 kg n¨m 1990 lªn 436 kg n¨m 2000. ViÖt Nam tõ n­íc nhËp khÈu l­¬ng thùc trë thµnh n­íc xuÊt khÈu g¹o thø hai thÕ giíi. Víi vai trß chñ ®¹o trong n«ng nghiÖp n«ng th«n, khu vùc t­ nh©n sÏ lµ lùc l­îng c¬ b¶n trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n. VÒ c«ng nghiÖp. NÕu nh­ n«ng nghiÖp lµ thÕ m¹nh cña khu vùc t­ nh©n th× c«ng nghiÖp l¹i kh«ng nh­ vËy. Sè liÖu trong b¶ng 8 cho thÊy ®iÒu ®ã. B¶ng 8: C¬ cÊu tæng gi¸ trÞ s¶n l­îng c«ng nghiÖp N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 Quèc doanh Gi¸ trÞ (Tû ®ång) 51991 58166 64474 69463 72604 Tû träng (%) 50.3 49.3 48.0 45.9 43.5 Khu vùc t­ nh©n Gi¸ trÞ (Tû ®ång) 25451 28369 31068 33402 36242 Tû träng (%) 24.6 24.0 23.1 22.1 21.7 Khu vùc cã vèn §TNN Gi¸ trÞ (Tû ®ång) 25933 31562 38878 48359 58119 Tû träng (%) 25.1 26.7 28.9 32.0 34.8 Tæng sè Gi¸ trÞ (Tû ®ång) 103375 118097 134420 151224 166965 Tû träng (%) 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 Nguån:Niªn gi¸m thèng kª 1995-1999 So víi khu vùc nhµ n­íc vµ khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, møc ®ãng gãp cña khu vùc t­ nh©n nhá h¬n nhiÒu, b×nh qu©n thêi k× 1995-1999 lµ 22.9% n¨m. ChÝnh sù tham gia h¹n chÕ cña khu vùc nµy vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp sÏ lµm tû träng ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n trong tæng ®Çu t­ gi¶m khi tû träng ®Çu t­ cho c«ng nghiÖp trong tæng ®Çu t­ cã xu h­íng t¨ng. §iÒu nµy mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt cña viÖc khuyÕn khÝch, hç trî khu vùc t­ nh©n ®Çu t­ vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp ®Ó tû lÖ ®Çu t­ cña khu vùc trong GDP cã thÓ ®¹t 11-13% trong thËp kû tíi. MÆc dï sù tham gia cña khu vùc t­ nh©n trong c«ng nghiÖp cßn h¹n chÕ, song nh÷ng ®ãng gãp cña khu vùc vµo sù t¨ng tr­ëng toµn ngµnh c«ng nghiÖp lµ kh«ng thÓ phñ nhËn. §Æc biÖt trong giai ®o¹n tíi, khi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc tæ chøc, s¾p xÕp l¹i th× khu vùc t­ nh©n sÏ ph¶i ®¶m nhiÖm mét vai trß lín h¬n trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc quan träng, then chèt trong nÒn kinh tÕ. VÒ dÞch vô. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ t­ nh©n lµ doanh nghiÖp th­¬ng m¹i dÞch vô. Trong giai ®o¹n 1997-1998, tû lÖ lµ 49% tæng sè doanh nghiÖp, giai ®o¹n 1999-2000 lµ 54%. NÕu tÝnh ®Õn c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ th× tû lÖ nµy sÏ cßn lín h¬n nhiÒu. Së dÜ nh­ vËy lµ do c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i dÞch vô th­êng kh«ng ®ßi hái quy m« vèn ®Çu t­ lín l¹i thu håi vèn nhanh, ®iÒu ®ã phï hîp víi n¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n. Kh«ng chØ dõng l¹i ë ®ã, mét sè lÜnh vùc mµ tr­íc ®©y do nhµ n­íc ®éc quyÒn nh­ y tÕ, gi¸o dôc ®µo t¹o, th× nay còng cã sù tham gia ngµy cµng nhiÒu h¬n cña khu vùc t­ nh©n. Sù tham gia nµy võa cã t¸c dông hç trî cho nhµ n­íc nh»m ®¸p øng ®ñ nhu cÇu cña nh©n d©n, võa t¹o ra sù c¹nh tranh ®èi víi c¸c c¬ së kinh tÕ cña nhµ n­íc. Ngoµi ra, khu vùc t­ nh©n còng ®· nhanh chãng gãp mÆt trong c¸c lÜnh vùc míi mÎ nh­ th­¬ng m¹i ®iÖn tö... Sù tham gia cña khu vùc t­ nh©n trong ngµnh th­¬ng m¹i ®· gãp phÇn to lín vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ ë c¶ thµnh thÞ vµ n«ng th«n. Tãm l¹i, mÆc dï sù tham gia cña khu vùc t­ nh©n vµo c¸c ngµnh kh¸c nhau ë nh÷ng møc ®é kh«ng gièng nhau, nh­ng khu vùc nµy cã nh÷ng ®ãng gãp lín lao ®èi víi sù t¨ng tr­ëng chung cña nÒn kinh tÕ trong thêi gian võa qua. Trong t­¬ng lai, khi ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn h¬n, ®­îc ®èi xö b×nh ®¼ng h¬n vµ cã mét ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ®óng ®¾n, møc ®ãng gãp cña khu vùc nµy sÏ cßn lín h¬n n÷a vµ t­¬ng xøng h¬n víi tiÒm n¨ng cña nã. Khu vùc t­ nh©n sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, n©ng dÇn tû träng cña ngµnh c«ng nghiÖp trong tæng s¶n phÈm quèc d©n. §Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n t¸c ®éng ®Õn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ Theo lý thuyÕt vÒ vai trß cña ®Çu t­, ®Çu t­ t¹o ra sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ bao gåm c¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu l·nh thæ vµ c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. T¸c ®éng cña ®Çu t­ khu vùc t­ nh©n tíi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ®· ®­îc ph©n tÝch kÜ l­ìng trong phÇn trªn: “Khu vùc t­ nh©n cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc vµo sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ”. MÆt kh¸c, khu vùc t­ nh©n lµ mét bé phËn trong tæng thÓ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cho nªn rÊt khã ®Ó cã thÓ nhËn ®Þnh vÒ t¸c ®éng cña ®Çu t­ khu vùc nµy ®èi víi c¬ cÊu l·nh thæ. Do ®ã, phÇn nµy sÏ tr×nh bµy t¸c ®éng cña ®Çu t­ khu vùc nµy ®èi víi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më ë n­íc ta, cã ba khu vùc kinh tÕ lµ khu vùc nhµ n­íc, khu vùc t­ nh©n vµ khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Khu vùc nhµ n­íc lµ c«ng cô, lµ tiÒm lùc kinh tÕ cña nhµ n­íc ®Ó nhµ n­íc thùc hiÖn vai trß ®iÒu tiÕt vÜ m« ®èi víi nÒn kinh tÕ. §ång thêi, kinh tÕ nhµ n­íc cïng víi mét bé phËn cña khu vùc t­ nh©n lµ thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ lµ nÒn t¶ng cho ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Sù gãp mÆt cña khu vùc t­ nh©n vµ khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹o ®iÒu kiÖn cho sù vËn hµnh thùc sù cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, t¨ng thªm nguån lùc cho sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ. C©u hái ®Æt ra lµ c¬ cÊu nÒn kinh tÕ nªn ph©n chia thÕ nµo gi÷a ba khu vùc nµy vµ khu vùc t­ nh©n ®ãng gãp nh­ thÕ nµo vµo sù ph©n chia ®ã? Thø nhÊt, xÐt khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi hiÖn lµ mét ho¹t ®éng c¬ b¶n nhÊt trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Víi chñ tr­¬ng x©y dùng mét nÒn kinh tÕ më, héi nhËp víi thÕ giíi, chóng ta ®· vµ ®ang thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. C¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ nµy ngoµi viÖc ®ãng gãp cho sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ, t¹o ra nhiÒu viÖc lµm, nã cßn kÌm theo viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ ph­¬ng thøc qu¶n lý tiªn tiÕn. Nã ®­îc coi lµ “có huých” ®­a ®Êt n­íc ra khái “vßng luÈn quÈn cña sù ®ãi nghÌo”. ChÝnh v× vËy, §¶ng vµ nhµ n­íc ta x¸c ®Þnh, ®Çu t­ n­íc ngoµi cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. MÆt kh¸c §¶ng vµ nhµ n­íc ta còng kh¼ng ®Þnh ®Çu t­ trong n­íc cã vai trß quyÕt ®Þnh. Quan träng cã nghÜa lµ rÊt cÇn thiÕt, nh­ng quyÕt ®Þnh cã nghÜa lµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc, kh«ng thÓ thay thÕ ®­îc. ChÝnh hai kh¸i niÖm nµy ®· ph©n ®Þnh râ rµng vai trß cña ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. §Çu t­ trong n­íc cã vai trß quyÕt ®Þnh bëi nh÷ng lý do sau: Mét lµ, cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ch©u ¸ n¨m 1998 ®· chøng tá r»ng, ®Çu t­ n­íc ngoµi rÊt quan träng trong nh÷ng giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, tuy nhiªn, sù ph¸t triÓn sÏ kh«ng thÓ l©u dµi vµ æn ®Þnh nÕu nh­ lÖ thuéc qu¸ nhiÒu vµo n­íc ngoµi. Hai lµ, ph¸t triÓn kinh tÕ dùa vµo néi lùc lµ chÝnh sÏ lµ sù ®¶m b¶o cho mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ. Ba lµ, muèn t¨ng søc c¹nh tranh trong thu hót FDI th× c¬ së h¹ tÇng cña chóng ta ph¶i ®¶m b¶o, nÒn s¶n xuÊt trong n­íc ph¶i ph¸t triÓn ®Ó cã thÓ hîp t¸c, c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Bèn lµ, nguån cung øng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi sÏ bÞ h¹n chÕ h¬n do chóng ta ph¶i chÞu ¸p lùc c¹nh tranh rÊt lín trong viÖc thu hót FDI. Khi chóng ta t¨ng c­êng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi th× thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ cµng lín m¹nh. Do ®ã, ®Ó ®¶m b¶o vai trß quyÕt ®Þnh cña ®Çu t­ trong n­íc th× ®Çu t­ trong n­íc bao gåm khu vùc nhµ n­íc vµ khu vùc t­ nh©n còng ph¶i lín m¹nh h¬n. Thø hai, khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc. Kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ n­íc ta, song hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc trong thêi gian qua rÊt thÊp. Nguyªn nh©n lµ do ®Çu t­ dµn tr¶i, c«ng nghÖ l¹c hËu vµ ph­¬ng thøc qu¶n lý cßn mang nÆng t­ t­ëng bao cÊp. Trong bèi c¶nh ®ã, c«ng cuéc c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ang ®­îc tiÕn hµnh theo h­íng gi¶m vÒ sè l­îng, t¨ng hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh. Sè l­îng doanh nghiÖp nhµ n­íc gi¶m cã thÓ lµm gi¶m møc ®ãng gãp cña khu vùc nµy vµo GDP, song hiÖu qu¶ ®Çu t­ sÏ t¨ng vµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc sÏ ®i ®Çu vÒ øng dông khoa häc c«ng nghÖ, nªu g­¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi. Thø ba, khu vùc t­ nh©n. §Ó gi÷ v÷ng vai trß quyÕt ®Þnh cña ®Çu t­ trong n­íc trong bèi c¶nh c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ang ®­îc tæ chøc l¹i th× khu vùc t­ nh©n sÏ ph¶i lín m¹nh h¬n rÊt nhiÒu. Mét lµ, khu vùc t­ nh©n sÏ tõng b­íc thay thÕ khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc trong mét sè lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh, ®Ó kinh tÕ nhµ n­íc cã thÓ tËp trung tèt h¬n cho nh÷ng ngµnh quan träng, then chèt. Hai lµ, qu¸ tr×nh ®æi míi s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc sÏ lµm ph¸t sinh mét sè lao ®éng d«i d­, khi ®ã, khu vùc t­ nh©n sÏ lµ t¹o viÖc lµm vµ thu nhËp cho sè lao ®éng d«i d­ nµy. Ba lµ, c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n lµ ng­êi tù bá vèn ®Çu t­, tù qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh cho nªn hiÖu qu¶ ®Çu t­ sÏ ®­îc n©ng cao. Bèn lµ, ho¹t ®éng cña khu vùc t­ nh©n t¹o sù c¹nh tranh gi÷a c¸c chñ ®Çu t­ t­ nh©n víi nhau vµ víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. C¹nh tranh sÏ buéc c¸c chñ thÓ ®Çu t­ ph¶i n©ng cao n¨ng suÊt chÊt l­îng s¶n phÈm, do ®ã, søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam sÏ t¨ng lªn. §iÒu nµy cã ý nghÜa cùc k× quan träng khi mµ lÞch tr×nh thùc hiÖn AFTA cña ViÖt Nam s¾p ®Õn gÇn. C©u hái ®Æt ra ®· cã lêi gi¶i ®¸p. Ho¹t ®éng ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n sÏ lµm t¨ng tû träng cña khu vùc nµy trong nÒn kinh tÕ, ®iÒu nµy cã vai trß quan träng trong viÖc t¨ng c­êng néi lùc cña nÒn kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn cho héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ. §Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n gãp phÇn t¹o ra nhiÒu viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng Mét ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n lµ ph¶i t¹o ra nhiÒu viÖc lµm vµ thu nhËp æn ®Þnh cho ng­êi lao ®éng. Do ®ã, vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm cã ý nghÜa to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Khu vùc t­ nh©n cã vai trß rÊt lín trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô nµy. Tr­íc hÕt, h·y ®iÓm qua mét vµi nÐt vÒ t×nh h×nh nguån lao ®éng n­íc ta. Mét ®Æc ®iÓm næi bËt lµ lao ®éng n«ng nghiÖp chiÕm tû träng rÊt lín trong tæng nguån lao ®éng, kho¶ng 70 % trong giai ®o¹n 1995-1999 (B¶ng 9). So víi c¸c giai ®o¹n tr­íc ®©y th× tû lÖ nµy ®· gi¶m nhiÒu. B¶ng 9: Tû träng lao ®éng n«ng nghiÖp N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 Sè lao ®éng ®ang lµm viÖc (ngh×n ng­êi) 34590 35792 36994 37877 38546 Lao ®éng n«ng nghiÖp Quy m« (ngh×n ng­êi) 24122 24775 25443 26070 26591 Tû träng (%) 69.7 69.2 68.8 68.8 69.0 Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 1995-1999 §©y chÝnh lµ ®Æc ®iÓm cña mét n­íc n«ng nghiÖp nh­ n­íc ta. Quy m« lao ®éng n«ng nghiÖp qu¸ lín lµ mét c¶n trë ®èi víi viÖc t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng ng­êi n«ng d©n. V× vËy, nhiÖm vô ®Æt ra lµ ph¶i gi¶m dÇn lao ®éng n«ng nghiÖp, chuyÓn sang c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Theo môc tiªu chiÕn l­îc 2001-2010, tû träng lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m tõ 70% hiÖn nay xuèng cßn 50%. Do ®ã, nhiÒu chç lµm cÇn ®­îc t¹o ra trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chuyÓn dÞch nµy. Ngoµi ra, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô cßn cã nhiÖm vô t¹o viÖc lµm ®Ó gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ xuèng d­íi 5% vµ t¹o thªm viÖc lµm cho 1 triÖu lao ®éng t¨ng thªm mçi n¨m. VËy trong ba khu vùc kinh tÕ, khu vùc nµo sÏ lµ lùc l­îng chñ chèt ®¶m nhiÖm c«ng viÖc nµy? Kinh tÕ nhµ n­íc ®ang trong qu¸ tr×nh thu hÑp ph¹m vi ho¹t ®éng, do ®ã kh«ng nh÷ng kh«ng thÓ t¹o ra nhiÒu chç lµm h¬n mµ cßn ph¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lao ®éng d«i d­. Khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ lµ mét nguån cÇu vÒ lao ®éng song kh«ng ph¶i chñ chèt. ChÝnh khu vùc t­ nh©n víi ph¹m vi ho¹t ®éng réng lín cña m×nh sÏ lµ lùc l­îng c¬ b¶n gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. C¸c hé n«ng d©n, c¸c hîp t¸c x· vµ c¸c doanh nghiÖp ë n«ng th«n lµ c¸c ®¬n vÞ trùc tiÕp tiÕn hµnh viÖc chuyÓn dÞch lao ®éng n«ng nghiÖp sang c¸c ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp. C¸c ho¹t ®éng phi n«ng nghiÖp ë n«ng th«n ViÖt Nam rÊt ®a d¹ng bao gåm: chÕ biÕn n«ng s¶n, s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp truyÒn thèng, c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i vµ dÞch vô n«ng nghiÖp... C¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nµy kh«ng nh÷ng t¨ng hiÖu suÊt sö dông thêi gian lao ®éng ë n«ng th«n mµ cßn t¹o nguån thu nhËp míi cho ng­êi n«ng d©n, gióp cho ®êi sèng cña hä æn ®Þnh vµ ®­îc n©ng cao. C¸c ho¹t ®éng nµy kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸ ë n«ng th«n, xo¸ bá thãi quen tù cÊp tù tóc cña nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nhá. Theo ­íc tÝnh cña Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi, sau khi LuËt doanh nghiÖp ®i vµo cuéc sèng, mçi n¨m sÏ cã kho¶ng 14.000 doanh nghiÖp míi ®­îc thµnh lËp, ®ång nghÜa víi viÖc cã thªm kho¶ng 250.000 chç lµm míi mçi n¨m. Sù h×nh thµnh cña c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty TNHH, c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty hîp danh míi sÏ gãp phÇn t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. §ång thêi, nhê sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c doanh nghiÖp nµy, møc sèng cña ng­êi lao ®éng còng ®­îc c¶i thiÖn h¬n. HiÖn nay thu nhËp b×nh qu©n cña ng­êi lao ®éng ë khu vùc ngoµi quèc doanh b×nh qu©n lµ 800.000 – 1.000.000 ®/ng­êi/th¸ng ë thµnh thÞ vµ 500.000 – 600.000 ®/ng­êi/th¸ng ë n«ng th«n. Con sè nµy cao h¬n so víi khu vùc quèc doanh. Trªn ®©y lµ mét sè vai trß cña ®Çu t­ khu vùc t­ nh©n ®èi víi sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. B»ng c¸ch so s¸nh khu vùc t­ nh©n víi c¸c khu vùc kh¸c trong nÒn kinh tÕ, ®Ò tµi ®· lµm næi bËt tÇm quan träng cña khu vùc t­ nh©n. Khu vùc t­ nh©n víi ph¹m vi ho¹t ®éng réng kh¾p tõ thµnh thÞ ®Õn n«ng th«n cã t¸c ®éng s©u s¾c ®Õn sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ vµ gãp phÇn to lín vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu chÝnh trÞ – x· héi lµ d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ vµ v¨n minh. Víi vai trß to lín trªn, viÖc khuyÕn khÝch, hç trî cho khu vùc t­ nh©n ph¸t triÓn ®· trë thµnh mét yªu cÇu cÊp thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. §©y chÝnh lµ chñ ®Ò cña phÇn III. PhÇn III nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n vµ gi¶i ph¸p ®Ò xuÊt VÒ lý thuyÕt, c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n sÏ t¨ng c­êng ®Çu t­ khi hä thÊy ®­îc kh¶ n¨ng sinh lêi tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ ho¹t ®éng ®Çu t­ cña hä cã thÓ tiÕn hµnh mét c¸ch thuËn lîi. Nhµ n­íc víi vai trß lµ ng­êi ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ cã thÓ t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi, nh÷ng ®éng lùc khuyÕn khÝch ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n. VÒ thùc tiÔn, qu¸ tr×nh ph©n tÝch t×nh h×nh ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n cho thÊy hÖ thèng ph¸p luËt, c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tµi kho¸, chÝnh s¸ch thÞ tr­êng lµ nh÷ng c«ng cô c¬ b¶n vµ h÷u hiÖu mµ nhµ n­íc ta ®·, ®ang vµ sÏ sö dông ®Ó kÝch thÝch nhu cÇu ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n trong n­íc. C©u hái ®Æt ra lµ m«i tr­êng ®Çu t­ cña c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n ViÖt Nam hiÖn nay ra sao, cã nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n g×? PhÇn nµy sÏ tr¶ lêi c©u hái ®ã vµ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p mµ nhµ n­íc ta nªn ¸p dông nh»m gi¶m bít khã kh¨n trë ng¹i ®èi víi ®Çu t­ t­ nh©n, khuyÕn khÝch sù ®ãng gãp nhiÒu h¬n n÷a cña khu vùc nµy cho môc tiªu ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ. I-/ m«i tr­êng ph¸p luËt Ho¹t ®éng cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n lµ ®èi t­îng ®iÒu chØnh cña ba luËt c¬ b¶n lµ LuËt doanh nghiÖp, LuËt hîp t¸c x· vµ LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. §Ò tµi nµy sÏ ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn LuËt doanh nghiÖp, bëi lÏ sù ra ®êi cña luËt nµy thay thÕ hai luËt tr­íc nã lµ LuËt c«ng ty vµ LuËt doanh nghiÖp t­ nh©n thÓ hiÖn rÊt râ sù quan t©m, khuyÕn khÝch cña nhµ n­íc ta ®èi víi khu vùc kinh tÕ t­ nh©n. Nh÷ng nÐt míi trong LuËt doanh nghiÖp C«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ®· thõa nhËn khu vùc t­ nh©n lµ mét bé phËn cÊu thµnh nªn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Nh»m ®¶m b¶o vµ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng cña khu vùc nµy, n¨m 1990, Quèc héi ®· th«ng qua luËt doanh nghiÖp t­ nh©n vµ luËt c«ng ty, hai luËt nµy cã hiÖu lùc ®Õn hÕt n¨m 1999. Trong suèt 10 n¨m ®ã, luËt nµy ®· cã t¸c dông rÊt lín ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n. §iÒu ®ã thÓ hiÖn râ trong t×nh h×nh ®Çu t­ cña khu vùc nµy nh­ ®· ph©n tÝch trong phÇn II. Víi môc ®Ých huy ®éng h¬n n÷a tiÒm n¨ng cña khu vùc t­ nh©n, tõ ngµy 1/1/2000, luËt doanh nghiÖp míi b¾t ®Çu ®­îc ®­a vµo thùc thi. So víi luËt cò, LuËt doanh nghiÖp cã nh÷ng nÐt ®æi míi c¬ b¶n sau: Mét lµ, thñ tôc thµnh lËp doanh nghiÖp ®· ®­îc ®¬n gi¶n ho¸ rÊt nhiÒu. §©y lµ b­íc ®ét ph¸ vÒ c¶i c¸ch hµnh chÝnh. Thñ tôc xin phÐp thµnh lËp nay ®· ®­îc ®¬n gi¶n ho¸ thµnh ®¨ng kÝ kinh doanh, thêi gian ®¨ng kÝ kinh doanh gi¶m tõ 3 th¸ng xuèng cßn 7 ngµy, chi phÝ gi¶m tõ 10 triÖu xuèng 500 ngµn ®ång, h¬n 150 lo¹i giÊy phÐp ®­îc b·i bá... Quy ®Þnh nµy phï hîp víi quan ®iÓm cña nhµ n­íc ®­îc nªu trong HiÕn ph¸p “c«ng d©n cã quyÒn tù do kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt”. QuyÒn tù do kinh doanh cña c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ. Hai lµ, quyÒn së h÷u ®­îc n©ng lªn tÇm vãc cao h¬n. NÕu nh­ hai luËt cò chØ quy ®Þnh chñ thÓ kinh doanh cã quyÒn së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt (§iÒu 4 LuËt doanh nghiÖp t­ nh©n vµ §iÒu 5 LuËt c«ng ty) th× nay, theo §iÒu 7 LuËt doanh nghiÖp: “Doanh nghiÖp cã quyÒn chiÕm h÷u, sö dông vµ ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña m×nh”. Ba lµ, ph¹m vi ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ®­îc më réng h¬n. Danh môc ngµnh nghÒ kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng cßn bÞ h¹n chÕ. C¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh tr­íc ®©y kh«ng ®­îc trùc tiÕp tham gia ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu th× nay cã quyÒn kinh doanh xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu vµ ®­îc khuyÕn khÝch b»ng nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ. Bèn lµ, quyÒn tù chñ cña doanh nghiÖp ®­îc thùc sù t«n träng. Trong ho¹t ®éng ®Çu t­ kinh doanh, doanh nghiÖp cã quyÒn chñ ®éng lùa chän h×nh thøc huy ®éng vèn ®Çu t­, chän ngµnh nghÒ, ®Þa bµn ®Çu t­, h×nh thøc ®Çu t­. Trong quan hÖ giao dÞch, doanh nghiÖp cã quyÒn chñ ®éng t×m kiÕm thÞ tr­êng, t×m kiÕm kh¸ch hµng, ký kÕt hîp ®ång. Doanh nghiÖp cã quyÒn thuª vµ sö dông lao ®éng theo yªu cÇu kinh doanh... Nh÷ng thay ®æi nãi trªn thÓ hiÖn sù phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn míi trong sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ n­íc ta, ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu bøc xóc cña ®éng lùc ph¸t triÓn, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. LuËt doanh nghiÖp trang bÞ cho chñ doanh nghiÖp ®Çy ®ñ néi lùc, t­ duy vµ s¸ch l­îc ®Ó thÝch øng víi tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµ tÝnh c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t. Nh÷ng h¹n chÕ tån t¹i Bªn c¹nh nh÷ng nÐt ®æi míi thÓ hiÖn thiÖn chÝ cña nhµ n­íc ta ®èi víi khu vùc t­ nh©n, trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn, LuËt doanh nghiÖp ®· mét sè vÊn ®Ò n¶y sinh, trong ®ã cã 6 vÊn ®Ò quan träng nhÊt lµ: Thø nhÊt, vÒ v¨n b¶n h­íng dÉn. Mét sè h­íng dÉn quy ®Þnh ch­a râ hoÆc ch­a phï hîp víi thùc tÕ, nhÊt lµ c¸c quy ®Þnh vÒ hé kinh doanh c¸ thÓ vµ xö ph¹t c¸c vi ph¹m trong ®¨ng kÝ kinh doanh. Thø hai, hiÖn t­îng chËm triÓn khai hoÆc lµm tr¸i quy ®Þnh cña LuËt. Mét sè c¬ quan cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng kÝ kinh doanh vÉn ®ßi hái thªm c¸c giÊy tê kh«ng cÇn thiÕt, tõ chèi cÊp ®¨ng ký kinh doanh nh÷ng ngµnh nghÒ kh«ng thuéc danh môc cÊm, tiÕp tôc cÊp mét sè giÊy phÐp ®· bÞ b·i bá hoÆc kh«ng cã hiÖu lùc thi hµnh. Nh÷ng c¶n trë v« lý nµy ®· g©y n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n, vi ph¹m tíi quyÒn tù do kinh doanh cña hä vèn ®· ®­îc LuËt doanh nghiÖp thõa nhËn. Thø ba, c¸c quy ®Þnh vÒ ngµnh nghÒ kinh doanh cã ®iÒu kiÖn cßn trïng lÆp vµ thiÕu râ rµng. Do ®ã, c¸c nhµ ®Çu t­ khi ®¨ng kÝ kinh doanh gÆp khã kh¨n khi chuÈn bÞ hå s¬ ®¨ng kÝ kinh doanh, c¬ quan cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng kÝ kinh doanh th× lóng tóng trong viÖc ra quyÕt ®Þnh. Thø t­, danh môc hiÖn hµnh vÒ ngµnh nghÒ ®¨ng kÝ kinh doanh kh«ng cßn phï hîp. Danh môc ngµnh nghÒ hiÖn ®ang sö dông ®­îc Tæng côc thèng kª ban hµnh tõ n¨m 1993, ®Õn nay ch­a ®­îc söa ®æi nªn béc lé rÊt nhiÒu bÊt cËp, nhÊt lµ kh«ng ®¶m b¶o sù t­¬ng thÝch gi÷a danh môc dïng trong ®¨ng kÝ kinh doanh víi viÖc ¸p m· sè thuÕ hay thñ tôc h¶i quan. Thø n¨m, c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp sau ®¨ng kÝ cßn lóng tóng, hiÖu qu¶ thÊp. §iÒu nµy ®· dÉn ®Õn nhiÒu vi ph¹m ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. Mét sè vi ph¹m ë møc ®é nhá nh­ng kh¸ phæ biÕn nh­ vi ph¹m vÒ tªn, biÓn hiÖu... Còng cã nh÷ng vi ph¹m vÒ sù biÕn mÊt cña mét sè doanh nghiÖp chØ ®¨ng kÝ kinh doanh, lÊy ho¸ ®¬n thuÕ råi b¸n ho¸ ®¬n lßng vßng. Nh÷ng vÊn ®Ò nµy cÇn ®­îc sím kh¾c phôc vµ xö lý ®Ó ®¶m b¶o tÝnh nghiªm minh cña ph¸p luËt. Thø s¸u, ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt cña nhµ ®Çu t­ ch­a cao. RÊt nhiÒu doanh nghiÖp ch­a thùc hiÖn ®óng c¸c nghÜa vô cña m×nh ®­îc nªu trong LuËt doanh nghiÖp. VÝ dô, theo thèng kª s¬ bé, ®Õn nay ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh míi cã 10%, Hµ Néi 30%, H¶i Phßng 10% sè doanh nghiÖp nép b¸o c¸o tµi chÝnh h»ng n¨m göi ®Õn c¬ quan ®¨ng kÝ kinh doanh vµ c¬ quan thuÕ. Nh÷ng tån t¹i trªn ®· g©y ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi hiÖu qu¶ cña LuËt doanh nghiÖp. Do ®ã, nh÷ng biÖn ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu thu hót vèn ®Çu t­ t­ nh©n cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong thËp niªn míi. Mét sè gi¶i ph¸p Nh÷ng h¹n chÕ cã lÏ lµ khã tr¸nh khái do LuËt doanh nghiÖp cã rÊt nhiÒu néi dung míi phøc t¹p. Tõ viÖc ph©n tÝch nh÷ng h¹n chÕ trªn, ®Ò ¸n ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p kh¾c phôc sau: Thø nhÊt, tiÕp tôc hoµn tÊt c¸c c«ng viÖc triÓn khai thi hµnh LuËt doanh nghiÖp. Nhµ n­íc cÇn nhanh chãng ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh LuËt doanh nghiÖp, ban hµnh danh môc míi râ rµng h¬n vÒ ngµnh nghÒ kinh doanh cã ®iÒu kiÖn, ®æi míi danh môc ngµnh nghÒ ®¨ng kÝ kinh doanh. HÖ thèng c¬ quan ®¨ng kÝ kinh doanh trªn toµn quèc cÇn cñng cè, ®¶m b¶o thèng nhÊt, cã ®ñ c¸n bé vµ ph­¬ng tiÖn cÇn thiÕt. Hoµn thµnh viÖc x©y dùng hÖ thèng th«ng tin doanh nghiÖp toµn quèc Thø hai, n©ng cao kØ c­¬ng trong thi hµnh LuËt doanh nghiÖp. Nhµ n­íc cÇn ban hµnh NghÞ ®Þnh vÒ xö ph¹t hµnh chÝnh trong ®¨ng kÝ kinh doanh. Thø ba, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thanh tra, kiÓm tra chång chÐo g©y khã kh¨n, tèn kÐm vµ bÊt æn ®èi víi doanh nghiÖp. II-/ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« bao gåm chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ chÝnh s¸ch tµi khãa. C¸c chÝnh s¸ch nµy cã ¶nh h­ëng lín ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n, do ®ã nã cã t¸c dông khuyÕn khÝch hoÆc c¶n trë ®èi víi c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ ®ã. PhÇn nµy sÏ ph©n tÝch, ®¸nh hai chÝnh s¸ch nµy, ngoµi ra cßn ®Ò cËp ®Õn mét néi dung n÷a lµ chÝnh s¸ch thÞ tr­êng ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n­íc. ChÝnh s¸ch nµy t¸c ®éng ®Õn møc cung tiÒn, lµm thay ®æi l·i suÊt cña nÒn kinh tÕ. Cã ý kiÕn cho r»ng, møc l·i suÊt hiÖn nay cßn kh¸ cao, ch­a ®ñ søc khuyÕn khÝch ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­, do ®ã lµ mét lùc c¶n ®èi víi viÖc huy ®éng c¸c tiÒm n¨ng cña khu vùc t­ nh©n cho ho¹t ®éng ®Çu t­. ThËt vËy, nh­ ®· ph©n tÝch trong phÇn lý luËn vÒ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn nhu cÇu ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n, quy m« ®Çu t­ tû lÖ nghÞch víi møc l·i suÊt vèn vay v× l·i suÊt cµng lín th× lîi nhuËn do ho¹t ®éng ®Çu t­ ®em laÞ cµng nhá. Do ®ã, c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng d¸m vay vèn ®Ó ®Çu t­. H¬n n÷a, møc l·i suÊt cao nh­ hiÖn nay, cao h¬n rÊt nhiÒu n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, sÏ gãp phÇn lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Møc l·i suÊt cho vay cao nh­ vËy lµ do l·i suÊt tiÕt kiÖm cao. Cã mét nghÞch lý lµ l·i suÊt tiÕt kiÖm cao th× sÏ huy ®éng ®­îc nhiÒu vèn nhµn rçi trong d©n c­ nh­ng l¹i lµm cho l·i suÊt cho vay cao nªn kh«ng khuyÕn khÝch ®­îc ng­êi ®i vay. §©y lµ nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng ø ®äng vèn trong c¸c ng©n hµng thêi gian qua. Lµm thÕ nµo gi¶i quyÕt ®­îc nghÞch lý trªn ®Ó võa huy ®éng ®­îc vèn tiÕt kiÖm, võa khuyÕn khÝch ®­îc c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­? Gi¶i ph¸p lµ tõng b­íc gi¶m l·i suÊt vµ chuyÓn sang huy ®éng vèn tiÕt kiÖm b»ng c¸c biÖn ph¸p kh¸c. ViÖc gi¶m l·i suÊt kh«ng nh÷ng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t­ vay vèn ®Ó ®Çu t­ mµ cßn gi¶m dÇn thãi quen göi tiÕt kiÖm, t¹o thãi quen ®Çu t­ trong c«ng chóng. C¸c biÖn ph¸p huy ®éng vèn ng©n hµng kh¸c bao gåm viÖc khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp vµ c¬ quan nhµ n­íc tr¶ l­¬ng b»ng chuyÓn kho¶n vµo c¸c tµi kho¶n ng©n hµng, khuyÕn khÝch c¸c giao dÞch b»ng sÐc... L·i suÊt sÏ gi¶m khi nhµ n­íc ph¸t hµnh tiÒn, ®iÒu nµy lµm t¨ng tû lÖ l¹m ph¸t. Song kinh nghiÖm thùc tiÔn thêi gian qua cho thÊy, mét tû lÖ l¹m ph¸t võa ph¶i sÏ cã t¸c dông kÝch thÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ h¬n lµ møc l¹m ph¸t qu¸ thÊp nh­ trong n¨m 1999. ChÝnh s¸ch tµi kho¸ ChÝnh s¸ch tµi kho¸ bao gåm chÝnh s¸ch thuÕ vµ chi tiªu cña chÝnh phñ. PhÇn nµy sÏ ph©n tÝch mét sè nÐt vÒ chÝnh s¸ch thuÕ ë n­íc ta. So víi nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, møc thuÕ suÊt ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh thuéc diÖn thÊp. ThuÕ suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp trong n­íc lµ 32%, ngoµi ra doanh nghiÖp cßn ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ theo quy ®Þnh cña LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. Cã ý kiÕn cho r»ng, møc thuÕ thu nhËp ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp trong n­íc cao h¬n møc thuÕ thu nhËp cña doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi (25%) lµ kh«ng c«ng b»ng ®èi víi nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c nhµ ®Çu t­ nµy. Nh­ng ý kiÕn nµy ch­a tÝnh ®Õn mét lo¹i thuÕ n÷a mµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i nép lµ thuÕ chuyÓn lîi nhuËn ra n­íc ngoµi (thuÕ suÊt lµ 7%). Do ®ã, cã thÓ nãi r»ng møc thuÕ hiÖn nay ®èi víi doanh nghiÖp trong n­íc b×nh ®¼ng víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ lµ mét lîi thÕ nÕu so víi n­íc ngoµi. Bªn c¹nh ®ã, do nh÷ng khã kh¨n kh¸ch quan, c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n vÉn ch­a thÓ thùc hiÖn triÖt ®Ó, ®©y còng lµ mét lîi thÕ n÷a ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n. VÊn ®Ò khã kh¨n ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n kh«ng ph¶i ë møc thuÕ mµ lµ ë c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ vµ c«ng t¸c qu¶n lý cña c¸c c¬ quan thuÕ. Nh÷ng quy ®Þnh vµ ph­¬ng thøc qu¶n lý kh«ng chÆt chÏ ®· lµm n¶y sinh qu¸ nhiÒu tiªu cùc trong c«ng t¸c thu thuÕ. §iÒu nµy võa ¶nh h­ëng ®Õn nguån thu cña nhµ n­íc, võa ¶nh h­ëng ®Õn doanh nghiÖp. Do ®ã, viÖc hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ cÇn ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch triÖt ®Ó. 3. ChÝnh s¸ch thÞ tr­êng §­a ra c¸c chÝnh s¸ch vµ th«ng tin vÒ thÞ tr­êng mét c¸ch chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi còng lµ mét chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« rÊt quan träng cña nhµ n­íc, ®Æc biÖt ®èi víi khu vùc t­ nh©n. Sù cÇn thiÕt cña c¸c chÝnh s¸ch thÞ tr­êng ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n xuÊt ph¸t tõ nh÷ng khã kh¨n cña khu vùc nµy trong vÊn ®Ò thÞ tr­êng. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña nh÷ng khã kh¨n nµy lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t­ nh©n cßn rÊt thÊp, c«ng nghÖ s¶n xuÊt cßn l¹c hËu. §©y kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò cña khu vùc t­ nh©n mµ cßn lµ vÊn ®Ò cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. MÆt kh¸c, nh©n tè thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña mäi ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh. V× vËy ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt trong n­íc nãi chung vµ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc t­ nh©n nãi riªng, nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p hç trî thÝch ®¸ng vÒ thÞ tr­êng. C¸c biÖn ph¸p ®ã bao gåm: B¶o ®¶m vÒ thÞ tr­êng trong n­íc. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô nµy, nhµ n­íc cã mét c«ng cô rÊt h÷u hiÖu lµ chÝnh s¸ch b¶o hé b»ng thuÕ quan vµ h¹n ng¹ch. Tuy nhiªn, biÖn ph¸p nµy sÏ kh«ng thÓ kÐo dµi trong xu thÕ héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khi lÞch tr×nh thùc hiÖn AFTA s¾p ®Õn gÇn. Do ®ã cïng víi sù hç trî cña nhµ n­íc, c¸c doanh nghiÖp còng cÇn nç lùc ®Ó t¹o cho m×nh mét chç ®øng v÷ng ch¾c trªn thÞ tr­êng trong n­íc. Cung cÊp th«ng tin ®Þnh h­íng vÒ thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. Thùc tÕ trong thêi gian qua, nhµ n­íc ta ch­a thùc hiÖn tèt c«ng t¸c nµy, do ®ã ®· g©y ra xu h­íng ®Çu t­ kh«ng phï hîp víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng. Sù thÊt b¹i cña nh÷ng ng­êi n«ng d©n trång cµ phª lµ mét vÝ dô cho sù yÕu kÐm ®ã. Hç trî cho c¸c s¶n phÈm mang th­¬ng hiÖu ViÖt Nam v­¬n ra thÞ tr­êng thÕ giíi. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i víi sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi ngµy cµng s©u s¾c ®· t¹o cho hµng ho¸ViÖt Nam nh÷ng c¬ héi më réng thÞ tr­êng. Khi c¸c n­íc ph¸t triÓn ®· ®¹t tíi nÒn v¨n minh tri thøc, rÊt nhiÒu hµng ho¸ tiªu dïng kh«ng cßn ®­îc s¶n xuÊt t¹i c¸c n­íc nµy n÷a mµ ®­îc nhËp khÈu. §ã lµ lý do t¹i sao mµ thùc phÈm, hµng may mÆc do Trung Quèc, Th¸i Lan... s¶n xuÊt trë nªn rÊt phæ biÕn ë c¸c n­íc ph¸t triÓn. Nh÷ng lo¹i s¶n phÈm ®ã ViÖt Nam còng cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt víi chÊt l­îng t­¬ng ®­¬ng. Song ®Ó cã ®­îc chç ®øng nh­ Th¸i Lan, Trung Quèc, vai trß cña nhµ n­íc lµ rÊt to lín, kinh nghiÖm cña c¸c n­íc nµy cho thÊy ®iÒu ®ã. Nh÷ng ph©n tÝch trªn cho thÊy nhµ n­íc cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc t­ nh©n. Nhµ n­íc kh«ng chØ lµ ng­êi khuyÕn khÝch, hç trî vµ b¶o ®¶m cho ho¹t ®éng ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n, thiÖn chÝ cña nhµ n­íc ®èi víi khu vùc nµy cßn lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh trong viÖc xo¸ bá nh÷ng sù ®èi xö bÊt b×nh ®¼ng mµ khu vùc t­ nh©n ®· vµ ®ang ph¶i g¸nh chÞu. kÕt luËn Khu vùc t­ nh©n tuy míi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõ sau §æi míi song ho¹t ®éng ®Çu t­ cña khu vùc nµy ®· t¨ng tr­ëng kh«ng ngõng vµ cã vai trß ngµy cµng quan träng h¬n ®èi víi nÒn kinh tÕ n­íc ta. Nh÷ng ®ãng gãp cña ho¹t ®éng ®Çu t­ cña khu vùc nµy ®èi víi nÒn kinh tÕ kh«ng chØ lµ sù gia t¨ng vÒ l­îng mµ cßn gãp phÇn t¹o nªn nh÷ng biÕn ®æi vÒ chÊt, tøc lµ t¹o ra sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. NhËn thøc ®­îc vai trß ngµy cµng quan träng cña khu vùc nµy ®èi víi nÒn kinh tÕ, nhµ n­íc ta ®· cã rÊt nhiÒu biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ t­ nh©n tiÕn hµnh ®Çu t­. Tuy c¸c biÖn ph¸p cßn cã h¹n chÕ, cßn ch­a ®ñ m¹nh, song nã thÓ hiÖn rÊt râ quan ®iÓm khuyÕn khÝch cña nhµ n­íc ta ®èi víi khu vùc nµy. Trong t­¬ng lai, khi nh÷ng h¹n chÕ ®­îc kh¾c phôc, nh÷ng chÝnh s¸ch míi ®­îc ®­a ra, khu vùc t­ nh©n sÏ cã nhiÒu ®iÒu kiÖn h¬n n÷a ®Ó thùc hiÖn vai trß cña m×nh trong giai ®o¹n qu¸ ®é, x©y dùng nÒn t¶ng vËt chÊt cho sù ra ®êi cña x· héi x· héi chñ nghÜa. Tµi liÖu tham kh¶o PGS.PTS NguyÔn Ngäc Mai, Kinh tÕ ®Çu t­, NXB Gi¸o dôc, 1998 David Begg, Stanley Fisher, Rudiger Dornbusch, Kinh tÕ häc tËp I, II, NXB Gi¸o dôc, 1995 Khoa Kinh tÕ ph¸t triÓn, §H KTQD, Kinh tÕ ph¸t triÓn, NXB Thèng kª, 1999 T¹p chÝ Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam MIDI, Chuyªn ®Ò nghiªn cøu kinh tÕ t­ nh©n World bank, ViÖt Nam tiÕn vµo thÕ kØ XXI V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng IX Niªn gi¸m thèng kª