Đề tài Đầu tư trực tiếp của các nước ASEAN vào Việt Nam - Thực trạng và triển vọng

xuÊt, khu c«ng nghiÖp tËp trung, ®Æc khu kinh tÕ. C¸c h×nh thøc t¹i viÖt nam Theo LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam ®­îc Quèc héi kho¸ IX, kú häp thø 10 th«ng qua ngµy 12/11/1996, ë ViÖt Nam cã c¸c h×nh thøc ®Çu t­ sau : * Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh (BBC) : ®©y lµ mét lo¹i h×nh ®Çu t­ trong ®ã c¸c bªn tham gia hîp ®ång ký kÕt tho¶ thuËn ®Ó tiÕn hµnh mét hoÆc nhiÒu ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë ViÖt Nam, trªn c¬ së quy ®Þnh râ ®èi t­îng, néi dung kinh doanh, nghÜa vô, tr¸ch nhiÖm vµ ph©n chia kÕt qu¶ kinh doanh cho c¸c bªn tham gia. Theo h×nh thøc nµy th× mçi bªn hîp doanh vÉn cã t­ c¸ch ph¸p nh©n riªng, kh«ng h×nh thµnh mét ph¸p nh©n míi. * Doanh nghiÖp liªn doanh (JVC) : ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh ®­îc ký gi÷a mét bªn hoÆc nhiÒu bªn n­íc ngoµi ®Ó kinh doanh t¹i ViÖt Nam. Doanh nghiÖp liªn doanh ®­îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiªm h÷u h¹n, cã t­ c¸ch ph¸p nh©n theo ph¸p luËt ViÖt Nam. Tû lÖ gãp vèn cña bªn n­íc ngoµi do c¸c bªn liªn doanh tho¶ thuËn víi nhau. Theo LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt nam, vèn gãp cña bªn n­íc ngoµi kh«ng thÊp h¬n 30% vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp liªn doanh vµ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kh«ng ®­îc gi¶m vèn ph¸p ®Þnh. * Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi : lµ doanh nghiÖp thuéc së h÷u cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi (tæ chøc hoÆc c¸ nh©n ng­êi n­íc ngoµi) do nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thµnh lËp t¹i n­íc chñ nhµ, tù qu¶n lý vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã t­ c¸ch ph¸p nh©n theo ph¸p luËt ViÖt Nam. * Hîp ®ång x©y dùng - kinh doanh- chuyÓn giao (BOT) : lµ v¨n b¶n ký kÕt gi÷a c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cña ViÖt Nam vµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó x©y dùng kinh doanh c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt (nh­ cÇu ®­êng, s©n bay, bÕn c¶ng … t¹i ViÖt Nam) trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Víi h×nh thøc nµy, c¸c chñ ®Çu t­ chÞu tr¸ch nhiÖm tiÕn hµnh x©y dùng, kinh doanh c«ng tr×nh trong mét thêi gian ®ñ ®Ó thu håi vèn ®Çu t­ vµ cã lîi nhuËn hîp lý. Sau khi dù ¸n kÕt thóc, toµn bé c«ng tr×nh sÏ ®­îc chuyÓn giao cho n­íc chñ nhµ mµ kh«ng thu bÊt cø kho¶n tiÒn nµo. * Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao- kinh doanh (BTO) : víi h×nh thøc nµy, sau khi x©y dùng xong, nhµ ®Çu t­ chuyÓn giao c«ng tr×nh cho n­íc chñ nhµ. ChÝnh phñ n­íc chñ nhµ giµnh cho nhµ dÇu t­ quyÒn kinh doanh c«ng tr×nh ®ã trong thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó thu håi ®ñ vèn ®Çu t­ vµ cã lîi nhuËn hîp lý. * Hîp ®ång x©y dùng - chuyÓn giao (BT) : víi h×nh thøc nµy, sau khi x©y dùng xong, chñ ®Çu t­ chuyÓn giao c«ng tr×nh cho n­íc chñ nhµ. N­íc chñ nhµ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thùc hiÖn dù ¸n kh¸c ®Ó thu håi ®ñ vèn ®Çu t­ vµ cã lîi nhuËn hîp lý. * §Çu t­ vµo Khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghÖ cao. Quan hÖ trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong thÞ tr­êng ViÖt Nam víi c¸c doanh nghiÖp chÕ xuÊt ®­îc coi lµ quan hÖ xuÊt nhËp khÈu vµ ph¶i theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt xuÊt nhËp khÈu. C¸c doanh nghiÖp trong khu chÕ xuÊt ®­îc h­ëng chÕ ®é ­u ®·i nh­ nhau : trong khu chÕ xuÊt ¸p dông chÕ ®é tù do thuÕ quan, tù do mËu dÞch. Tuy nhiªn c¸c doanh nghiÖp trong khu c«ng nghiÖp ®­îc ®iÒu chØnh theo luËt kh¸c nhau : c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th× theo LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, c¸c doanh nghÖp ViÖt Nam th× theo LuËt doanh nghiÖp. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ ë ViÖt Nam míi chØ thÊy chñ yÕu lµ ba h×nh thøc BBC, JVC vµ doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. C¸c dù ¸n kªu gäi ®Çu t­ theo c¸c h×nh thøc kh¸c nh­ BOT, BTO … ®ang ®­îc xóc tiÕn vµ hy väng sÏ hÊp dÉn vµ thu hót ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. IV. Xu h­íng vËn ®éng cña FDI : - HÇu hÕt FDI ®­îc thùc hiÖn trong nh÷ng khu vùc cã t­¬ng ®èi nhiÒu vèn cña thÕ giíi ( trong khèi OECD ). Nh­ vËy dßng FDI l¹I kh«ng ch¶y tõ n¬I nhiÒu vèn sang n¬I hiÕm vèn mµ l¹I ch¶y chñ yÕu trong khu vùc c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. V× môc ®Ých cña ®Çu t­ lµ t×m kiÕm lîi nhuËn nªn tiÒn vèn chØ ch¶y ®Õn n¬I nµo cã kh¶ n¨ng lµm cho ®ång tiÒn sinh s«I n¶y në thªm chø kh«ng ch¶y ®Õn n¬I lµm cho chóng c¹n kiÖt ®i. V× thÕ, c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ( thuéc khèi OECD ) lµ n¬I cã m«I tr­êng ®Çu t­ tèt, ®ång vèn ®­îc sö dông cã hiÖu qu¶, quay vßng nhanh vµ Ýt rñi ro. Nh÷ng n­íc nghÌo, tuy thiÕu vèn nh­ng l¹I sö dông vèn kÐm hiÖu qu¶, kinh doanh nhá, manh món khã chen ch©n vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. Bá vèn vµo c¸c n­íc nµy, rñi ro lín nªn kÐm hÊp dÉn. V× vËy nÕu ë ®Çu thÕ kû, trªn 70% vèn ®Çu t­ ®æ vµo c¸c n­íc chËm vµ ®ang ph¸t triÓn, th× sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2 khu vùc T©y ¢u lµ n¬I thu hót nhiÒu vèn ®Çu t­ nhÊt. Ngµy nay 80% tæng vèn FDI h­íng vµo c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn. HiÖn nay, Mü trë thµnh n­íc nhËp khÈu t­ b¶n lín nhÊt thÕ giíi vµ Mü còng trë thµnh con nî lín nhÊt thÕ giíi, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 1991 nî n­íc ngoµI cña Mü lªn ®Õn 670 tû USD. - FDI chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn trong né bé khu vùc. Do nh÷ng ­u thÕ vÒ kho¶ng c¸ch ®Þa lý vÇ c¸c diÒu kiÖn t­¬ng ®ång, nªn FDI chñ yÕu ®­îc thùc hiÖn gi÷a c¸c n­íc trong cïng khu vùc. Ch¼ng h¹n, c¸c n­íc NICs lµ c¸c chñ ®Çu t­ lín ë c¸c n­íc trong khu vùc Ch©u ¸ - Th¸I B×nh D­¬ng, nhÊt lµ vïng §«ng Nam ¸. - Cã sù thay ®æi lín trong trong t­¬ng quan lùc l­îng gi÷a c¸c n­íc chñ ®Çu t­ quèc tÕ. NÕu ë ®Çu thÕ kû 20 Anh, Ph¸p, Mü, §øc, Hµ Lan lµ nh÷ng n­íc dÉn ®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu vèn ra n­íc ngoµI th× ®Õn gi÷a thÕ kû, Mü nh¶y lªn ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ khèi l­îng t­ b¶n ®Çu t­ ra n­íc ngoµI, sau ®ã ®Õn Anh vµ Ph¸p. Cßn tõ thËp niªn 70 trë vÒ ®©y NhËt B¶n, CHLB §øc v­¬n lªn v­ît qua Anh, Ph¸p trong lÜnh vùc xuÊt khÈu vèn ®Çu t­ vµ ®e do¹ vÞ trÝ sè 1 cña Mü. §Õn thËp kû 90 NhËt B¶n ®· v­ît lªn chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu sau ®ã ®Õn Ph¸p vµ ®Èy Mü xuèng hµng thø 3 trong xuÊt khÈu FDI c¶ vÒ khèi l­îng lÉn tû träng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trong hµng ngò c¸c chñ ®Çu t­ cña thÕ giíi ®· xuÊt hiÖn mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn cã tèc ®é ®©ï t­ ra ngoµI kh¸ cao. Tuy r»ng, l­îng FDI cña c¸c chñ míi nµy chØ chiÕm kho¶ng 2% tæng sè vè ®Çu t­ quèc tÕ nh­ng nã ®¹I diÖn cho xu thÕ ®I lªn. Næi bËt trong sè ®ã lµ c¸c n­íc NICs ë Ch©u ¸. - LÜnh vùc ®Çu t­ còng cã nh÷ng thay ®æi s©u s¾c. ë ®Çu thÕ kû, c¸c n­íc ®Çu t­ ra ngoµI th­êng h­íng vµo c¸c lÜnh vùc truyÒn thèng nh­ khai th¸c tµI nguyªn thiªn nhiªn, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ mét sè ngµnh chÕ biÕn n«ng s¶n – chñ yÕu lµ h­íng vµo c¸c ngµnh cÇn nhiÒu lao ®éng ®Ó khai th¸c nh©n c«ng rÎ vµ nguån tµI nguyªn thiªn nhiªn ë c¸c n­íc nµy. Ngµy nay, lÜnh vùc ®Çu t­ ®· cã nh÷ng thay ®æi s©u s¾c. C¸c chñ ®Çu t­ th­êng tËp trung vµo lÜnh vùc dÞch vô chñ yÕu lµ th­¬ng m¹I vµ tµI chÝnh. Sè cßn l¹I cña t­ b¶n xuÊt khÈu chñ yÕu tËp trung vµo c¸c ngµnh cã hµm l­îng c«ng nghÖ kü thuËt cao nh­ nghµnh ®IÖn tö, chÕ t¹o « t«… Riªng ®èi víi c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn, c¸c chñ ®Çu t­ th­êng h­íng vµo: + C¸c dù ¸n võa vµ nhá, nh÷ng ngµnh nhanh thu håi vèn ®Ó gi¶m tíi møc tèi ®a sù rñi ro. + C¸c dù ¸n cho phÐp lîi dông triÖt ®Ó c¸c ®iÒu kiÖn ­u ®·I mµ c¸c n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ dµnh cho hä + C¸c ngµnh khai th¸c tµI nguyªn chiÕn l­îc nh­ quÆng s¾t, than, dÇu má… + C¸c ngµnh cã thÞ tr­êng tiªu thô ngay t¹I n­íc së t¹i. + C¸c ngµnh sö dông nhiÒu nh©n c«ng vµ khã c¬ giíi ho¸. - §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ trë thµnh khu vùc hÊp dÉn ®Çu t­ n­íc ngoµI v× khu vùc nµy n»m trong vïng kinh tÕ ph¸t triÓn n¨ng ®éng nhÊt thÕ giíi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. MÆt kh¸c, khu vùc nµy cã nhiÒu hÊp dÉn víi c¸c nhµ ®Çu t­ nh­ gi¸ nh©n c«ng rÎ, m«I tr­êng ®Çu t­ ngµy cµng ®­îc c¶I thiÖn vµ so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn th× khu vùc nµy cã møc ®é c¹nh tranh thÊp h¬n. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµI cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam giai ®o¹n 1988- 1998: I. T×nh h×nh ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµI t¹I ViÖt Nam giai ®o¹n 1988-1998: TÝnh ®Õn hÕt n¨m 1997, tæng sè dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­îc cÊp giÊy phÐp lµ 2257 triÖu USD, víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 31.438 triÖu USD. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®ãng mét vai trß quan träng vµo c«ng cuéc ®æi míi vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Cô thÓ lµ ®Çu t­ vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt chiÕm 80% tæng vèn ®Çu t­, vµo nhiÒu ngµnh kinh tÕ nh­ b­u ®iÖn, viÔn th«ng, th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ, ®iÖn, ®iÖn tö, ho¸ chÊt, s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p xe m¸y, «t«, øng dông c«ng nghÖ sinh häc trong tr«ng trät vµ ch¨n nu«i... §ãng gãp cña ®Çu t­ n­ícngoµi vµo GDP ngµy cµng t¨ng: n¨m 1993 lµ 5,6 %, n¨m 1994 lµ 7,5%, n¨m 1995 lµ 8,3 %, n¨m 1996 lµ 10 %, n¨m 1997 lµ 13 %. Ngoµi ra c¸c dù ¸n FDI thu hót h¬n 27 v¹n lao ®éng ViÖt Nam vµo c«ng viÖc vµ t¹o ra hµng chôc v¹n viÖc lµm kh¸c cã liªn quan. §iÒu nµy ®· kÝch thÝch vµ n¨ng cao chÊt l­îng còng nh­ c­êng ®é lao ®éng ViÖt Nam. §Çu t­ n­íc ngoµi cßn t¨ng c­êng kh¶ n¨ng xuÊt nhËp khÈu vµ ®æi míi c«ng nghÖ cña ViÖt Nam. TÝnh ®Õn ngµy 19/10/1998 c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam ®ang ho¹t ®éng cã tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 3223,5 triÖu USD vµ riªng 10 th¸ng ®Çu n¨m 1998 ®· cã 1,81 tû USD ®Çu t­ trùc tiÕp vµo ViÖt Nam. Sau ®©y lµ 10 n­íc vµ l·nh thæ ®øng ®Çu vÒ FDI t¹i ViÖt Nam. N­íc, vïng l·nh thæ Sè dù ¸n Vèn ®Çu t­ Tû träng (%) VÞ trÝ Singapo 181 6447 20 1 §µi loan 309 4268 13,3 2 Hång k«ng 184 3734 11,6 3 NhËt b¶n 213 3500 11,4 4 Hµn quèc 191 3154 9,8 5 Ph¸p 96 1465 4,6 6 Malayxia 59 1370 4,3 7 Mü 70 1230 3,8 8 Th¸i lan 78 1109 3,4 9 BV.island Anh 55 1089 3,3 10 Nguån: SCCI Bé KÕ ho¹ch ®Çu t­. Thùc tÕ cho thÊy, sè vèn ®Çu t­ ®­îc cÊp giÊy phÐp qua c¸c n¨m nh×n chung gia t¨ng nh­ng gi¶m sót ë n¨m 1997 ®Æc biÖt lµ n¨m 1998. Vèn thùc hiÖn, doanh thu, kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ chØ tiªu nép ng©n s¸ch cña c¸c dù ¸n FDI gia t¨ng hµng n¨m, nh­ng ®Õn n¨m 1998, do ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ nªn gi¶m sót rÊt nhiÒu. B¶ng: T×nh h×nh thùc hiÖn ®Çu t­ FDI t¹i ViÖt Nam 1988 - 1998 §¬n vÞ tÝnh: TriÖu USD ChØ tiªu 91 92 93 94 95 96 97 1-5/98 Vèn thùc hiÖn 206 380 1112 1939 2672 2607 3250 921 Doanh thu 149 208 449 956 1869 2450 3266 1100 Xu©t khÈu 52 112 257 352 440 786 1500 689 Nép NSNN 128 195 263 315 130 Sè dù ¸n ®­îc cÊp giÊy phÐp n¨m 1997 gi¶m so víi n¨m 1996 ( tõ 501 dù ¸n xuèng cßn 479 dù ¸n ), vèn ®¨ng ký gi¶m m¹nh ( tõ 9212 triÖu USD xuèng cßn 5548 triÖu USD ) vµ hÕt th¸ng 10 n¨m 1998 míi thu hót ®­îc 1,81 tû USD vèn ®Çu t­. II. Kh¸i qu¸t chung vÒ ASEAN vµ quan hÖ kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam vµ ASEAN: 1 . Kh¸i qu¸t vÒ hiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ ( viÕt t¾t lµ ASEAN). HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ -ASEAN thµnh lËp t¹i Bangkok n¨m 1967 gåm 6 n­íc thµnh viªn: Brun©y, Indonªxia, Malayxia, Philipin, Singapo vµ Th¸i Lan víi môc tiªu lµ ®Èy m¹nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ, tiÕn bé x· héi, ph¸t triÓn v¨n ho¸ trong khu vùc, t¨ng c­êng sù hîp t¸c gióp ®ì lÉn nhau vÒ hoµ b×nh vµ æn ®Þnh khu vùc. Ngµy 28 th¸ng 7 n¨m 1995 ViÖt Nam ®· ®­îc kÕt n¹p lµm thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN. Míi ®©y th¸ng 4 n¨m 1999 t¹i Hµ Néi ®· tæ chøc kÕt n¹p V­¬ng quèc Campuchia lµm thµnh viªn ®Çy ®ñ cña ASEAN, hoµn thµnh ý t­ëng vÒ mét ASEAN gåm tÊt c¶ 10 quèc gia khu vùc. Khu vùc ASEAN ®­îc coi lµ khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt trªn thÕ giíi. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ rÊt cao vµ duy tr× trong mét thêi gian dµi. Tû träng cña ASEAN trong GDP thÕ giíi ®· t¨ng tõ 2,4 % vµo n¨m 1970 lªn trªn 5 % n¨m 1995 vµ dù b¸o sÏ ®¹t 5,7 % n¨m 2000. VÞ trÝ cña ASEAN trong th­¬ng m¹i quèc tÕ t¨ng liªn tôc: tõ 1,8 % trong xuÊt khÈu vµ 2,2 % trong nhËp khÈu cña thÕ giíi t¨ng lªn t­¬ng øng 6,1 % vµ 4 % n¨m 1995. Con sè dù b¸o cho n¨m 2000 lµ 8 % trong xuÊt khÈu vµ 6 % trong nhËp khÈu. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã mét vai trß ®Æc biÖt quan träng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ASEAN. N¨m 1979, chØ cã 4 % ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo c¸c n­íc ph¸t triÓn lµ ch¶y vµo c¸c n­íc ASEAN. Con sè nµy ®· t¨ng lªn 10,9 % n¨m 1980, 22,8 % n¨m 1995 vµ dù kiÕn lµ 26,6 % n¨m 2000. Tuy nhiªn, sau hai n¨m cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ diÔn ra, nÒn kinh tÕ ASEAN suy tho¸i trÇm träng. Theo ®¸nh gi¸ míi nhÊt cña Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ ( ADB ), tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP trung b×nh cña ASEAN n¨m 1998 lµ -6,9 %, møc thÊp nhÊt trong 30 n¨m qua. §Æc biÖt, ®iÒu nghÞch lý x¶y ra ®èi víi nhãm c¸c n­íc ASEAN vèn tr­íc ®©y ®­îc coi lµ nh÷ng nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt l¹i chÝnh lµ nh÷ng n­íc cã tèc ®é t¨ng tr­ëng thÊp nhÊt hiÖn nay. ChØ xÐt riªng n¨m 1998, tèc ®é t¨ng tr­ëng cña In®«nªxia lµ -15,3 %, Th¸i Lan lµ -0,8 %, Xingapo vµ Philipin lµ -0,2 %. TiÕp ®Õn lµ nh÷ng thµnh viªn kh¸c, tuy kh«ng r¬i vµo t×nh tr¹ng tåi tÖ nh­ng so víi n¨m 1997, tèc ®é t¨ng tr­ëng còng gi¶m sót ®¸ng kÕ nh­ Myanma lµ 6 %, Brun©y lµ 4,5 % vµ Lµo lµ 6,9 % vµ ViÖt nam lµ 6,5 %. Sù gi¶m sót vÒ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ASEAN liªn quan ®Õn sù gi¶m sót cña c¸c chØ sè kinh tÕ c¬ b¶n kh¸c. Sang n¨m 1999, kinh tÕ ASEAN ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn nh÷ng dÊu hiÖu phôc håi dï vÉn cßn mê nh¹t. Tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP cña Th¸i Lan n¨m 1999 sÏ ë møc -0,2 %, Philipin lµ 2,6%, Malayxia lµ -0,1 %, Xingapo lµ 1,9 %, In®«nªnxia lµ -5 %. Tû lÖ l¹m ph¸t ë In®«nªxia sÏ gi¶m tõ 70 % xuèng 15 %, Th¸i Lan tõ 8 % xuèng 3 %, Malayxia, Philipin tõ 8 % xuèng 4 %, Brun©y, Myanma, Lµo gi¶m tõ 23 % xuèng 14,5 %. 2 . Quan hÖ th­¬ng m¹i - ®Çu t­ ViÖt Nam vµ ASEAN. Quan hÖ bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN vèn h×nh thµnh tõ l©u ®êi, tuy cã lóc th¨ng trÇm nh­ng nh×n chung vÉn ngµy cµng ph¸t triÓn. KÓ tõ khi ViÖt nam ban hµnh luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi (n¨m1987 ) víi chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¶ quan hÖ th­¬ng m¹i lÉn quan hÖ hîp t¸c vµ ®Çu t­ gi÷a n­íc ta vµ c¸c n­íc ASEAN ®ang ®­îc n©ng lªn cao h¬n. Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt nam víi ASEAN, nÕu n¨m 1990 míi ®¹t 871,5 triÖu USD th× n¨m 1996 ®· lªn tíi 4651,1 triÖu USD b»ng 533,7 % tøc lµ b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 32,2 %. VÒ xuÊt khÈu, tæng kim ng¹ch cña ViÖt Nam vµo ASEAN nÕu n¨m 1990 míi ®­îc 339,4 triÖu USD th× ®Õn n¨m 1996 ®· ®¹t 1677,7 triÖu USD b»ng 494,3 % tøc lµ b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 30,5 %. VÒ nhËp khÈu, tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam vµo ASEAN nÕu n¨m 1990 míi ®¹t 532,1 triÖu USD th× ®Õn n¨m 1996 ®· ®¹t 2973,4 triÖu USD b»ng 558,8 %, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 33,2 %. §Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam víi khèi l­îng lín vµ chiÕm tû träng kh¸ so víi tæng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi vµo n­íc ta. TÝnh hÕt n¨m 1997, c¸c n­íc ASEAN ®Çu t­ vµo ViÖt Nam 376 dù ¸n, víi tæng vèn ®¨ng ký lµ 8687,3 triÖu USD, chiÕm 16,4 % tæng sè dù ¸n vµ 27,5 % tæng sè vèn ®¨ng ký ®Çu t­ trùc tiÕp vµo ViÖt Nam. B×nh qu©n vèn ®¨ng ký cña mét dù ¸n lµ 23,1 triÖu USD, cao gÊp r­ìi møc b×nh qu©n chung 14,2 triÖu USD. ASEAN cã 5 n­íc n»m trong danh s¸ch 20 n­íc vµ khu vùc trªn thÕ giíi cã qui m« ®Çu t­ trùc tiÕp lín nhÊt t¹i ViÖt Nam, trong ®ã Singapo lµ n­íc ®øng ®Çu c¶ khèi vµ ®øng ®Çu thÕ giíi. Nh­ vËy ASEAN lµ b¹n hµng lín vµ lµ chñ ®Çu t­ quan träng cña ViÖt Nam, gãp phÇn tÝch cùc vµo tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¸ cao cña ViÖt Nam trong thêi gian qua. Cho dï cuéc khñng ho¶ng ®· g©y nhiÒu t¸c h¹i song nã sÏ dÞu ®i, c¸c n­íc ASEAN sÏ phôc håi vµ t¨ng tr­ëng víi nhÞp ®é kh«ng cßn nh­ tr­íc nh­ng sÏ bÒn v÷ng h¬n. 3. Khu vùc AFTA. Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN - AFTA ®­îc c¸c n­íc ASEAN tho¶ thuËn thµnh lËp t¹i héi nghÞ th­îng ®Ønh lÇn thø t­ ( 1992) ë Singapo. AFTA cã ba môc tiªu chñ yÕu nh­ sau: + Thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i ASEAN b»ng viÖc gi¶m vµ lo¹i bá c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan trong néi bé khu vùc. + Thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ASEAN b»ng viÖc t¹o dùng ASEAN thµnh mét thÞ tr­êng thèng nhÊt vµ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ quèc tÕ. + Lµm cho ASEAN thÝch øng víi c¸c xu h­íng vµ c¸c ®iÒu kiÖn quèc tÕ th­êng xuyªn biÕn ®æi. Tham gia AFTA, c¸c n­íc thµnh viªn sÏ cã hµng ho¸ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao h¬n, kh¶ n¨ng th©m nhËp s©u h¬n vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. MÆt kh¸c, liªn kÕt kinh tÕ khu vùc sÏ lµm t¨ng ®Çu t­ néi bé c¸c n­íc ASEAN còng nh­ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo khu vùc. Møc ®é hÊp dÉn ®èi víi ®Çu t­ cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng lªn, c¸c chi nh¸nh hiÖn cã cña hä trong khu vùc sÏ cã c¬ héi bµnh tr­íng nhanh chãng sang c¸c thµnh viªn kh¸c. III. Thùc tr¹ng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµI cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam giai ®o¹n 88-98: 1. Giai ®o¹n 1988-1995(Tr­íc khi vµo ASEAN): Vµo nh÷ng n¨m 80 quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ASEAN míi ®­îc thiÕt lËp trë l¹i chñ yÕu lµ quan hÖ th­¬ng m¹i. Sau khi ViÖt Nam ban hµnh luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1997, c¸c n­íc ASEAN míi tham gia ®Çu t­ tuy cßn dÌ dÆt. Trõ Singapo vµ Malayxia, c¸c n­íc cßn l¹i tham gia vµo nh÷ng lÜnh vùc ch­a ph¶i lµ nh÷ng lÜnh vùc ®­îc ­u tiªn. C¸c dù ¸n th­êng nhá c¶ vÒ qui m« vµ chËm vÒ tiÕn ®é. Víi viÖc ban hµnh luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi th¸ng 12/1987, dßng vèn ®Çu t­ quèc tÕ tõ nhiÒu khu vùc, d­íi nhiÒu h×nh thøc ®· ch¶y m¹nh vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam. §iÒu ®ã dÉn ®Õn viÖc ViÖt Nam trë thµnh mét thÞ tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn c¶ vÒ qui m« c¶ vÒ lîi thÕ so s¸nh kh¸c nh­ lao ®éng vµ tµi nguyªn... NhiÒu quèc gia ASEAN ®· cã vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong sè 10 quèc gia vµ l·nh thæ ®Çu t­ lín nhÊt vµo ViÖt Nam. TÝnh ®Õn th¸ng 1/1995, Singapo ®øng vµo hµng thø ba vµ lµ quèc gia ASEAN cã tæng dù ¸n vµ vèn lín nhÊt trong ®Çu t­ trùc tiÕp cña ASEAN vµo ViÖt Nam. C¸c nhµ ®Çu t­ Singapo cã mÆt trong hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, 29 dù ¸n c«ng nghiÖp, 1 dù ¸n th¨m dß, khai th¸c dÇu khÝ, 11 dù ¸n n«ng - l©m - ng­, 14 dù ¸n x©y dùng kh¸ch s¹n, 8 dù ¸n giao th«ng, b­u ®iÖn, cßn l¹i lµ c¸c lÜnh vùc kh¸c. Singapo chñ yÕu ®Çu t­ vµo mét sè ®Þa bµn cã c¬ së h¹ tÇng t­¬ng ®èi tèt nh­ Hµ Néi, Hå ChÝ Minh, S«ng BÐ, sè cßn l¹i triÓn khai trªn 18 tØnh, thµnh kh¸c. Ngoµi 6 dù ¸n gi¶i thÓ do ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶, cßn l¹i 98 dù ¸n víi sè vèn ®¨ng ký 1,37 tû USD, chñ yÕu lµ h×nh thøc liªn doanh 84 %, h×nh thøc ®Çu t­ 100 % vèn n­íc ngoµi chiÕm 10 %, cßn l¹i lµ h×nh thøc hîp doanh 6 %. GÇn 60 dù ¸n triÓn khai, ®­a 180 triÖu USD vµo thùc hiÖn, chiÕm 12 % tæn vèn ®¨ng ký, t¹o viÖc lµm cho 7 ngµn lao ®éng. C¸c dù ¸n cña Singapo cã tû suÊt b×nh qu©n xÊp xØ 14,5 triÖu USD cho mét dù ¸n, sè dù ¸n ®· cÊp giÊy phÐp cã vèn ®Çu t­ lín t¨ng dÇn theo tõng n¨m. NÕu n¨m 1990 vµ 1991chØ cã hai dù ¸n lín ë thµnh phè Hå ChÝ Minh th× tõ n¨m 1992 ®Õn th¸ng 6/1995, sè dù ¸n ®· t¨ng theo cÊp sè nh©n, chñ yÕu trong lÜnh vùc x©y dùng kh¸ch s¹n, v¨n phßng cho thuª vµ s©n golf. Cã thÓ kÓ ra nh­: Kh¸ch s¹n Chains Caravelle vèn ®Çu t­ 23,3 triÖu USD, kh¸ch s¹n Amara Saigon vèn ®Çu t­ 30,11 triÖu USD, liªn doanh §¹i D­¬ng vån ®Çu t­ 45 triÖu USD, trung t©m Mª Linh vèn ®Çu t­ 35,72 triÖu USD. T¹i Hµ Néi xuÊt hiÖn nhiÒu dù ¸n cã vèn ®Çu t­ lín nh­: Th¸p trung t©m Hµ Néi - HASIN International - vèn ®Çu t­ 33,2 triÖu USD, kh¸ch s¹n vµ c¨n hé cho thuª t¹i sè 3 phè Phã §øc ChÝnh vèn ®Çu t­ xÊp xØ 50 triÖu USD, TrÊn S«ng Hång vèn ®Çu t­ 25 triÖu USD, v­ên Hoµng gia - Qu¶ng B¸ vèn ®Çu t­ trªn 50 triÖu USD. Sè dù ¸n trªn khi ®i vµo ho¹t ®éng sÏ kh«ng chØ gãp phÇn lµm thay ®æi bé mÆt cña riªng tõng thµnh phè, mµ cßn gãp phÇn cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Trong 5 th¸ng ®Çu n¨m 1995 sè dù ¸n vµ vèn ®Çu t­ ®­îc cÊp giÊy phÐp t¨ng gÊp ®«i so víi 6 th¸ng ®Çu n¨m 1994. C¸c c«ng tr×nh cña Singapo ®Çu t­ hÇu hÕt vµo c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam nh­ng lín nhÊt lµ vµo lÜnh vùc kinh doanh kh¸ch s¹n, nhµ ë vµ v¨n phßng cho thuª. Riªng lÜnh vùc nµy cã 33 dù ¸n víi tæng vèn ®Çu t­ 965 triÖu USD, chiÕm 27 % tæng sè dù ¸n vµ 51 % tæng vèn ®Çu t­ cña Singapo t¹i ViÖt Nam. Nh×n chung c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña Singapo vµo lÜnh vùc kh¸ch s¹n - du lÞch ®Òu triÓn khai kh¸ nhanh vµ cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn còng cã mét sè dù ¸n cßn v­íng m¾c trong kh©u thñ tôc nh­ liªn doanh Phó Thä Enterprise ( Thµnh phè Hå ChÝ Minh ) hoÆc tiÕn ®é triÓn khai chËm nh­ dù ¸n TrÊn S«ng Hång. Malayxia lµ n­íc ®øng thø hai trong khèi ASEAN ®Çu t­ vµo ViÖt nam víi 43 dù ¸n vèn ®¨ng ký lµ 607,23 triÖu USD. Hä chó träng ®Çu t­ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam víi 23 dù ¸n ( chiÕm 53 % so v¬i tæng sè dù ¸n ®­îc cÊp giÊy phÐp ) Malayxia chØ cã 5 dù ¸n ®Çu t­ kh¸ch s¹n víi sè vèn ®¨ng ký trªn 108 triÖu USD, 5 dù ¸n trong n«ng nghiÖp víi vèn ®¨ng ký trªn 6 triÖu USD cßn l¹i lµ c¸c dù ¸n trong ngµnh dÞch vô, giao th«ng, b­u ®iÖn ... Vèn ®Çu t­ cña Malayxia chñ yÕu ®Çu t­ vµo tØnh §ång Nai, trªn 256 triÖu USD víi 6 dù ¸n. Nh×n chung c¸c dù ¸n ho¹t ®éng ®Òu tèt, sè dù ¸n ®i vµo s¶n xuÊt kinh doanh ®· cã doanh thu 15 triÖu USD ®em l¹i c«ng viÖc cho gÇn 900 lao ®éng. Th¸i Lan cã 64 dù ¸n, vèn ®¨ng ký xÊp xØ 300 triÖu USD. C¸c dù ¸n cña Th¸i Lan ®Çu t­ chñ yÕu trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Nh×n chung c¸c dù ¸n nµy cã vèn ®Çu t­ nhá, suÊt ®Çu t­ b×nh qu©n cho mét dù ¸n lµ 4 triÖu USD, chØ cã mét vµi dù ¸n cã vèn ®Çu t­ lín nh­ s©n golf Kings Valley t¹i Hµ T©y vèn ®Çu t­ 21,875 triÖu USD, kh¸ch s¹n SAS t¹i Hµ Néi vèn ®Çu t­ 42,75 triÖu USD. Kh«ng kÓ mét sè dù ¸n nu«i t«m hÕt thêi h¹n ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶ ®· bÞ thu håi giÊy phÐp tr­íc thêi h¹n, chiÕm tû lÖ 25 % chñ yÕu trong lÜnh vùc khai th¸c, chÕ biÕn h¶i s¶n. So víi cïng kú n¨m 1994, 5 th¸ng ®Çu n¨m 1995 sè dù ¸n cña Th¸i Lan bÞ gi¶m h¬n 50 %, vèn ®Çu t­ gi¶m gÇn 78 %. C¸c dù ¸n ®i vµo s¶n xuÊt ®· ®em l¹i doanh thu lµ 25 triÖu USD, t¹o viÖc lµm cho1600 lao ®éng. In®«nªxia lµ n­íc ®øng thø t­ trong c¸c n­íc ASEAN ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam. Trong 9 dù ¸n ®ang ho¹t ®éng tÝnh ®Õn thêi ®iÓm th¸ng 5/1995, trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp cã 3 dù ¸n, 2 dù ¸n chÕ biÕn gç vµ trång hoa, cßn l¹i lµ 4 dù ¸n x©y dùng kh¸ch s¹n, dÞch vô, giao th«ng vËn t¶i vµ ng©n hµng. Nh×n chung c¸c dù ¸n triÓn khai “ trôc trÆc “ do nhiÒu nguyªn nh©n nh­ thay ®æi c¬ chÕ xuÊt khÈu gç lµm dù ¸n chÕ biÕn gç t¹i §¾c L¾c ngõng ho¹t ®éng. Trong tæng vèn ®¨ng ký 112 triÖu USD, In®«nªxia ®· ®­a vµo 25 triÖu USD chiÕm kho¶ng 22%, t¹o viÖc lµm cho 300 lao ®éng. Philipin lµ n­íc ®øng cuèi trong sè c¸c n­íc ASEAN ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, ®· cã 13 dù ¸n víi vèn ®Çu t­ 74 triÖu USD ®­îc cÊp giÊy phÐp. ChØ cã 2 dù ¸n cã vèn ®Çu t­ lín lµ liªn doanh s¶n xuÊt «t« Hoµ B×nh 33 triÖu USD vµ dù ¸n United Pharma 7,5 triÖu USD. Sè dù ¸n cßn l¹i cã sè vè ®Çu t­ nhá, chñ yÕu trong lÜnh vùc n«ng - l©m nghiÖp. HÇu hÕt c¸c quèc gia ®Òu ®· ký víi ViÖt Nam c¸c hiÖp ®Þnh vÒ xãa bá sù cÊm ®o¸n vÒ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, hiÖp ®Þnh tr¸nh ®¸nh thuÕ hai lÇn vµ hiÖp ®Þnh b¶o hé ®Çu t­...Tuy nhiªn phÇn lín c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña hä ®Òu tËp trung vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp phôc vô tiªu dïng néi ®Þa, chÕ biÕn n«ng - l©m h¶i s¶n, kh¸ch s¹n vµ du lÞch ... v× môc ®Ých khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn s½n cã vµ lao ®éng rÎ cña ViÖt Nam. Nh÷ng lÜnh vùc ®Çu t­ ®ã chÝnh lµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c n­íc ASEAN sang c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn h¬n theo logic cña sù dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ toµn cÇu. C¸c n­íc ASEAN dï lµ nÒn kinh tÕ hµng ®Çu trong khu vùc nh­ Singapo vÉn kh«ng thÓ v­ît tréi h¬n c¸c ®èi thñ cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång cña “ c«ng nghÖ ¸ §«ng “ ë tõng nÊc ph¸t triÓn cao h¬n nh­ NhËt B¶n, NIES §«ng ¸. Trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ cho phÐp thùc hiÖn “ m« h×nh ph¸t triÓn rót ng¾n “, ViÖt Nam kh«ng thÓ chØ tiÕp nhËn c¸c c«ng nghÖ trung b×nh mµ ViÖt Nam cßn tiÕp nhËn nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn mµ c¸c quèc gia ASEAN ch­a cã hoÆc ch­a ®ñ m¹nh. Do ®ã, tuy cã vÞ trÝ ®¸ng kÓ trong c¬ cÊu ®Çu t­ cña n­íc ngoµi ë ViÖt Nam c¸c quèc gia ASEAN thêi kú nµy vÉn ph¶i nh­êng chç cho c¸c nhµ ®Çu t­ Ch©u ¢u, NhËt B¶n ... Nh×n chung ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam thêi kú nay vÉn mang tÝnh chÊt tiÕp cËn, th¨m dß hîp theo kh¶ n¨ng vèn cã h¬n lµ viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chiÕn l­îc ®Çu t­ lín, cô thÓ vµ mang tÝnh dµi h¹n. 2. Giai ®o¹n 1995- 1998( Sau khi ViÖt Nam ra nhËp ASEAN): NÕu tÝnh ®Õn ®Çu n¨m 1990, c¸c n­íc ASEAN míi ®Çu t­ ®­îc h¬n 16 dù ¸n víi sè vèn 35 triÖu USD, th× sang n¨m 1991 ®· t¨ng ®­îc 28 dù ¸n víi sè vèn 186 triÖu USD.TÝnh ®Õn th¸ng 2 n¨m 1992 sè dù ¸n ®· t¨ng lªn gÊp hai lÇn so víi n¨m 1991 vµ ®¹t tæng sè vèn 218 triÖu USD. Trong hai n¨m tiÕp theo sè dù ¸n vµ sè vèn ®Çu t­ cña c¸c n­íc ASEAN vÉn tiÕp tôc t¨ng lªn víi 147 dù ¸n víi tæng vèn ®Çu t­ 1260 triÖu USD ®Õn cuèi th¸ng 4 n¨m 1994. Nh­ng chØ sau khi ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn ®Çy ®ñ cña HiÖp héi ASEAN n¨m 1995, ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c n­íc nµy vµo ViÖt Nam ®· t¨ng vät lªn tíi 244 dù ¸n víi sè vèn ®Çu t­ 3265 triÖu USD vµo ®Çu n¨m 1996, chiÕm 14% tæng sè dù ¸n vµ 17,9 % tæng FDI cña c¶ n­íc. §Õn cuèi n¨m 1996 c¸c n­íc ASEAN ®· ®Çu t­ vµo ViÖt nam 292 dù ¸n víi tæng vèn ®Çu t­ 4666 triÖu USD. §Õn th¸ng 12 n¨m 1997 ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c n­íc ASEAN ®· lªn tíi 362 dù ¸n víi vèn ®Çu t­ 8634 triÖu USD, chiÕm 15,6 % tæng dù ¸n vµ 27,6 % tæng sè vèn FDI cña c¶ n­íc. Sau ®©y lµ tæng sè dù ¸n ®Çu t­ ®ang ho¹t ®éng t¹i viÖt Nam ( tÝnh tõ 1/1/1989 ®Õn 13/9/1997 ). ChØ tiªu Tængsè Singapo Th¸i Lan Malayxia Philippin In®«nªxia Sè dù ¸n 322 163 75 55 16 13 Tæng vèn ®Çu t­ 8160,5 5352,3 1044,6 1191,9 238,7 333 Vèn ph¸p ®Þnh 2722,2 1715,4 406,8 370,8 104,8 124,4 Vèn thùc hiÖn 2240,7 909,5 257,8 921,8 78 73,6 Tæng doanh thu 673,33 74,05 161,4 268,06 156,26 13,56 Tæng sè lao ®éng 27671 5051 10164 7519 4536 401 + Singapo hiÖn vÉn ®ang lµ n­íc dÉn ®Çu vÒ sè dù ¸n ®Çu t­: 163 dù ¸n, trong ®ã: Dù ¸n 100 % vèn n­íc ngoµi lµ 30 dù ¸n cã tæng vèn ®Çu t­ 354,4 triÖu USD vèn thùc hiÖn ®¹t 85,15 % ( 301,6 triÖu USD ). Trong 30 dù ¸n nµy cã tíi 50 % sè dù ¸n míi ®­îc cÊp phÐp, 4 dù ¸n ®· ®­îc ®­a vµo ho¹t ®éng ®ã lµ dù ¸n s¶n xuÊt ngäc trai Kh¸nh Hoµ, dù ¸n chÕ biÕn thùc phÈm t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh, dù ¸n s¶n xuÊt s¬n Nipon, dù ¸n s¶n xuÊt ®¸ Granit B×nh D­¬ng ... C¸c dù ¸n cßn l¹i tËp trung vµo s¶n xuÊt hµng tiªu dïng nh­ nh«m, nhùa, kÑo...ngoµi ra cßn cã mét sè dù ¸n tËp trung vµo s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng nh­ xi m¨ng, s¾t, thÐp, ngãi... C¸c dù ¸n nµy b­íc ®Çu thu hót ®­îc 1593 lao ®éng. Víi dù ¸n liªn doanh hiÖn cã 122 dù ¸n trong sè ®ã cã 56 dù ¸n ®· ®­a vµo ho¹t ®éng vµ cã doanh thu. Trong sè 56 dù ¸n cã 15 dù ¸n ®¹t hiÖu qu¶ cao, chñ yÕu trong c¸c lÜnh vùc dÞch vô, kh¸ch s¹n vµ s¶n xuÊt b×a catton ®Ó lµm bao b× hµng ho¸. HiÖn nay cßn 30 dù ¸n ®ang ®­îc triÓn khai ë giai ®o¹n ®Çu x©y dùng c¬ b¶n. Sè dù ¸n cßn l¹i ch­a ®­îc triÓn khai hoÆc míi ®­îc cÊp giÊy phÐp hoÆc thñ tôc hµnh chÝnh cßn thiÕu. Víi dù ¸n hîp doanh: gåm 11 dù ¸n, c¸c dù ¸n thuéc diÖn nµy míi chØ ®­îc ®­a vµo ho¹t ®éng 20 %, sè cßn l¹i xin gia h¹n vµ tiÕp tôc hoµn thµnh thñ tôc hµnh chÝnh. Singapo tËp trung chñ yÕu vµo c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng néi ®Þa, chÕ xuÊt n«ng - l©m s¶n, kh¸ch s¹n vµ du lÞch, ®Æc biÖt tõ n¨m 1996 trë l¹i ®©y c¸c dù ¸n cña Singapo ®· ®Çu t­ vµo lÜnh vùc m¸y tÝnh, hµng ®iÖn tö, s¶n xuÊt «t« vµ linh kiÖn phô tïng «t«. +Th¸i Lan lµ n­íc ®øng thø hai vÒ sè dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp vµo ViÖt Nam trong c¸c n­íc ASEAN. Trong 27 dù ¸n 100 % vèn n­íc ngoµi, 14 dù ¸n cã sè vèn ®Çu t­ tõ 5 triÖu USD trë lªn, trong sè ®ã cã 3 dù ¸n ®Çu t­ vµo lÜnh vùc ng©n hµng hiÖn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cßn l¹i 11 dù ¸n tËp trung vµo ch¨n nu«i, c©y trång, chÕ biÕn thùc phÈm, chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc, l¾p r¸p hµng ®iÖn tö, m¸y tÝnh ... 13 dù ¸n víi sè vèn nhá h¬n 5 triÖu USD tËp trung vµo chÕ biÕn hoa qu¶, chÕ t¸c kim lo¹i vµ trång hoa xuÊt khÈu... Trong 45 dù ¸n liªn doanh, 19 dù ¸n cã sè vèn ®Çu t­ trªn 5 triÖu USD, c¸c dù ¸n nµy tËp trung vµo khai th¸c dÇu khÝ, khai th¸c vµng vµ chÕ t¸c ®¸ quÝ, sè dù ¸n cßn l¹i chñ yÕu tËp trung vµo lÜnh vùc dÞch vô, kh¸ch s¹n ( 60 % dù ¸n). 3 dù ¸n hîp doanh tËp trung vµo s¶n xuÊt gièng ng« lai, b¨ng h×nh vµ s¶n phÈm ®iÖn c¬ víi tæng sè vèn cña 3 dù ¸n lµ 2,17 triÖu USD. + Malayxia lµ n­íc ®øng thø ba trong n¨m n­íc ®Çu t­ trùc tiÕp vµo ViÖt Nam. HiÖn cã 2 dù ¸n lín nhÊt trong sè 14 dù ¸n cã vèn ®Çu t­ 100 % vèn n­íc ngoµi ®ã lµ dù ¸n Hualon Corporation ViÖt Nam, kÐo sîi, dÖt vµ nhuém v¶i §ång Nai víi sè vèn ®Çu t­ 428 triÖu USD, hiÖn nay ®· gãp vèn 20 % vµ ®· cã doanh thu tõ cuèi n¨m 1996, tiÕp ®Õn lµ dù ¸n s¶n xuÊt d©y ®iÖn vµ c¸p ®iÖn th«ng tin víi sè vèn ®Çu t­ 93,8 triÖu USD, 4 dù ¸n ®· cã doanh thu, ®¹t hiÖu qu¶ cao, 8 dù ¸n cßn l¹i tËp trung vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt hµng thñ c«ng mü nghÖ, chÕ biÕn h¶i s¶n, thùc phÈm ... Trong 37 dù ¸n liªn doanh ®· cã 14 dù ¸n ®i vµo s¶n xuÊt kinh doanh, vµ 2/14 dù ¸n nµy cã doanh thu cao lµ liªn doanh vËn chuyÓn, h­íng dÉn kh¸ch du lÞch t¹i Hµ Néi vµ liªn doanh s¶n xuÊt h­¬ng trõ muçi Mosfly. VÒ dù ¸n hîp doanh, cã 4 dù ¸n trong ®ã 2 dù ¸n ®Çu t­ vµo lÜnh vùc dÇu khÝ. + Philipin. HiÖn cã 8 dù ¸n ®Çu t­ 100 % vèn n­íc ngoµi, trong ®ã 3/8 dù ¸n tËp trung vµo chÕ biÕn hµng thñ c«ng mü nghÖ vµ s¶n xuÊt m©y tre ®an víi tæng vèn ®Çu t­ 9,425 triÖu USD. Mét dù ¸n 7,5 triÖu USD ®Çu t­ cho ngµnh d­îc t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh. Trong 8 Dù ¸n nµy cã tíi 6/8 dù ¸n ®­îc thùc hiÖn t¹i Kh¸nh hoµ vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh, chØ cã mét dù ¸n vÒ thiÕt bÞ giÆt ®­îc thùc hiÖn t¹i Hµ néi. Dù ¸n liªn doanh hiÖn cã 8 dù ¸n trong ®ã cã 3 dù ¸n cã vèn ®Çu t­ trªn 50 triÖu USD lµ dù ¸n s¶n xuÊt «t« Hoµ b×nh víi sè vèn ®©ï t­ 580 triÖu USD, dù ¸n kh¸ch s¹n ®¹i lé Kim liªn - Hµ Néi - víi sè vèn ®Çu t­ 71,9 triÖu USD, dù ¸n chÕ biÕn ®­êng ë Ninh b×nh víi sè vèn ®Çu t­ 60 triÖu USD, 40 % dù ¸n cßn l¹i tËp trung vµo du lÞch - kh¸ch s¹n vµ chÕ biÕn thùc phÈm. + In®«nªxia cã tæng sè 13 dù ¸n. Trong ®ã cã 4 dù ¸n 100 % vèn n­íc ngoµi. Dù ¸n lín nhÊt víi sè vèn 52,6 triÖu USD ®Çu t­ s¶n xuÊt phim Fuji vµ m¸y ¶nh. Trong 8 dù ¸n liªn doanh cã 2 dù ¸n cã sè vèn trªn 50 triÖu USD lµ liªn doanh Hotel Horison vµ dù ¸n xÝ nghiÖp liªn hîp thùc phÈm Vòng tµu. 3/8 dù ¸n thuéc dù ¸n liªn doanh ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt, cßn l¹i tËp trung vµo vËn chuyÓn tÇu biÓn vµ vËn chuyÓn hµnh kh¸ch, dÞch vô ng©n hµng vµ kh¸ch s¹n. Mét dù ¸n hîp doanh víi sè vèn ®Çu t­ 27 triÖu USD ë Qu¶ng Ninh vÒ khai th¸c than. + Brun©y cã 1 dù ¸n ®Çu t­ vµo ViÖt Nam víi sè vèn 10 triÖu USD, ®øng cuèi cïng trong c¸c n­íc ASEAN ®Çu t­ trùc tiÕp vµo ViÖt Nam vµ ®øng thø t­ trong sè c¸c quèc gia vµ l·nh thæ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Tuy nhiªn b­íc sang n¨m 1998, do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc vµ xuÊt hiÖn nhiÒu c¶n trë cña m«i tr­êng ®Çu t­ trong n­íc, FDI cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam kh«ng nh÷ng gi¶m m¹nh mµ cßn bÞ chËm tiÕn ®é nhiÒu dù ¸n ®ang thùc hiÖn hoÆc ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp. Theo sè liÖu thèng kª cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ cho thÊy trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 1998 chØ cã 15 dù ¸n cña c¸c n­íc ASEAN ®­îc cÊp phÐp víi 803 triÖu USD vèn ®Çu t­ . Nh­ vËy, ®Õn hÕt th¸ng 9 n¨m 1998 ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña c¸c n­íc ASEAN ®· t¨ng nhanh chãng vµ lªn tíi 377 dù ¸n víi sè vèn ®Çu t­ 9437 triÖu USD, chiÕm 18,4 % tæng sè dù ¸n vµ 27,8 % tæng vèn ®Çu t­ cña c¶ n­íc. Trong ®ã h¬n mét nöa lµ cña Singapo víi 205 dù ¸n vµ vèn ®Çu t­ lµ 6471 triÖu USD chiÕm 54,4 % tæng dù ¸n vµ 68,6 % tæng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp cña ASEAN vµo ViÖt Nam. Sè cßn l¹i lµ cña Th¸i Lan ( 78 dù ¸n víi 1106 triÖu USD ), Malayxia ( 62 dù ¸n víi 1342 triÖu USD ), In®«nªxia (13 dù ¸n víi 281,9 triÖu USD ) vµ Philipin (19 dù ¸n víi 258,6 triÖu USD). Theo sè liÖu thèng kª cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ trong 11 th¸ng ®Çu n¨m 1998 vèn thùc hiÖn cña c¸c n­íc ASEAN chØ ®¹t kho¶ng 200 triÖu USD, gi¶m tíi h¬n 70 % so víi cïng kú n¨m 1997. B¶ng: §Çu t­ cña ASEAN t¹i ViÖt Nam tÝnh hÕt th¸ng 11 n¨m 1998 §¬n vÞ: TriÖu USD. Tªn n­íc Sè dù ¸n Tæng vèn ®¨ng ký Tæng vèn ®Çu t­ thùc hiÖn Doanh thu Doanh thu xuÊt khÈu Sè lao ®éng Singapo 208 6512 1341 1115 118 16300 Malayxia 62 1342 1050 343 169 7800 Th¸i Lan 77 1110 437 335 70 5000 Philipin 19 310 100 162 11 4400 In®«nexia 13 243 95 22 01 900 Tæng 379 9517 3230 1977 369 34400 Nguån : Bé KÕ ho¹ch §Çu t­ * §Çu t­ trùc tiÕp cña ASEAN vµo ViÖt Nam thêi kú nµy cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: + VÒ sè l­îng dù ¸n ®Çu t­ vµ vèn ®Çu t­: Thø nhÊt, tèc ®é gia t¨ng vÒ sè dù ¸n vµ vèn ®Çu t­ kh¸ nhanh, nhÊt lµ ë gia ®o¹n nµy khi ViÖt nam ®· trë thµnh thµnh viªn ®Çy ®ñ cña ASEAN. §iÒu nµy chøng tá c¸c nhµ ®Çu t­ ASEAN rÊt quan t©m ®Õn thÞ tr­êng ®Çu t­ cña ViÖt Nam vµ khi ViÖt Nam tham gia vµo ASEAN ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho chñ ®Çu t­ cña c¸c n­íc ASEAN ®Çu t­ ë ViÖt Nam. Thø hai, sè dù ¸n lo¹i võa vµ nhá cßn kh¸ phæ biÕn, ch­a cã nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ lín v× thÕ qui m« b×nh qu©n cña dù ¸n chØ ®¹t ë møc trung b×nh kho¶ng 25 triÖu USD/ dù ¸n ( 379 dù ¸n víi tæng sè vèn ®¨ng ký 9517 triÖu USD ). Thø ba, Singapo ë vÞ trÝ næi bËt chiÕm h¬n mét nöa c¶ vÒ sè l­îng dù ¸n vµ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp cña ASEAN ë ViÖt Nam ( 208 dù ¸n víi 379,6512 triÖu USD so víi 9517 triÖu USD ).Trong khi ®ã, c¸c dù ¸n cña Malayxia vµ Th¸i Lan chØ ë møc trung b×nh. Cuèi cïng, cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh §«ng Nam ¸ ®· lµm gi¶m m¹nh dßng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam. HiÖn t­îng nµy ph¶n ¸nh c¸c nhµ ®Çu t­ ASEAN ®· bÞ t¸c ®éng m¹nh cña cuéc khñng ho¶ng vµ n¨ng lùc tµi chÝnh cña hä còng ch­a m¹nh. Tãm l¹i, dßng vèn cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam tuy t¨ng nhanh nh­ng kh«ng æn ®Þnh. + VÒ c¬ cÊu, lÜnh vùc vµ h×nh thøc ®Çu t­: Nh»m khai th¸c lîi thÕ cña m×nh c¸c n­íc ASEAN chñ yÕu ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ l¾p r¸p, khai th¸c dÇu khÝ, kh¸ch s¹n - du lÞch, dÞch vô tµi chÝnh vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. Trong ®ã, Singapo cã nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ víi qui m« lín, tËp trung nhiÒu vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp, kh¸ch s¹n vµ n«ng - l©m nghiÖp víi qui m« võa vµ nhá. Theo kÕt qu¶ tÝnh to¸n tõ sè liÖu thèng kª cña Vô qu¶n lý dù ¸n ®Çu t­ trong tæng sè 379 dù ¸n ®Çu t­ cña c¸c n­íc ASEAN ®ang ®­îc triÓn khai ë ViÖt Nam chØ cã 136 dù ¸n víi 3725 triÖu USD vµo ngµnh c«ng nghiÖp, chiÕm 36 % tæng dù ¸n vµ 39,5 % tæng vèn ®Çu t­ ë ViÖt nam. Trong khi ®ã, tû lÖ t­¬ng tù c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo ngµnh c«ng nghiÖp lµ 61,6 % tæng dù ¸n vµ 46,5% tæng vèn ®Çu t­ FDI cña c¶ n­íc. Sè dù ¸n cßn l¹i chñ yÕu ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc kh¸ch s¹n, x©y dùng vµ dÞch vô. Thùc tÕ nµy ph¶n ¸nh kh¸ râ c¸c nhµ ®Çu t­ ASEAN rÊt quan t©m ®Õn c¸c lÜnh vùc ®Çu t­ mang tÝnh hiÖu qu¶ nhanh vµ ph¸t huy ®­îc lîi thÕ cña hä t¹i ViÖt Nam. MÆt kh¸c ®iÒu n¸y còng béc lé kh¸ râ nh÷ng h¹n chÕ vÒ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp cã kü thuËt cao cña c¸c n­íc nµy. §©y lµ ®iÓm ®¸ng l­u ý so víi c¸c nhµ ®Çu t­ giÇu tiÒm n¨ng kh¸c ë ViÖt Nam nh­: NhËt b¶n, §µi loan, Hµn quèc, Mü. C¸c dù ¸n ®Çu t­ cña c¸c n­íc ASEAN chñ yÕu tËp trung d­íi h×nh thøc liªn doanh, sau ®ã ®Õn xÝ nghiÖp 100 % së h÷u n­íc ngoµi vµ sè dù ¸n hîp doanh rÊt nhá. §Æc ®iÓm nµy ph¶n ¸nh c¸c nhµ ®Çu t­ ASEAN cßn sî m¹o hiÓm, v× thÕ hä kh«ng muèn chia sÎ rñi ro víi c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam. Tuy nhªn, gÇn ®©y do c¸c nhµ ®Çu t­ ASEAN ®· quen víi m«i tr­êng ®Çu t­ cña ViÖt Nam vµ xuÊt hiÖn nhiÒu c¶n trë cña phÝa ®èi t¸c ViÖt Nam trong liªn doanh nªn tû lÖ dù ¸n 100 % vèn n­íc ngoµi t¨ng lªn vµ h×nh thøc liªn doanh gi¶m dÇn. H×nh thøc hîp doanh vÉn chiÕm tû lÖ nhá trong tæng sè dù ¸n. Sè dù ¸n cã vèn ®Çu t­ lín trªn 50 triÖu USD cßn ch­a nhiÒu chØ cã 32 dù ¸n, chiÕm 9,9 % tæng sè dù ¸n cña ASEAN ë ViÖt Nam. Sè cßn l¹i ®­îc ph©n lµm tû lÖ ngang nhau gi÷a qui m« trung b×nh ( 146 dù ¸n ) vµ qui m« nhá ( 144 dù ¸n ). MÆt kh¸c, ®èi víi c¸c h×nh thøc xÝ nghiÖp 100 % vèn n­íc ngoµi, hîp doanh th× lo¹i dù ¸n qui m« nhá chiÕm tû lÖ cao nhÊt, chiÕm 51,8 % vµ 63,2 % theo th­ tù. Tæng khi ®ã, lo¹i dù ¸n cã qui m« trung b×nh l¹i chiÕm tû lÖ cao 48,2 % trong h×nh thøc liªn doanh. §Æc ®iÓm nµy ph¶n ¸nh c¸c nha ®Çu t­ ASEAN kh«ng muèn chia sÎ rñi ro víi c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam. Tõ nh÷ng con sè thèng kª ë trªn cã thÓ ®i ®Õn mét sè nhËn xÐt nh­ sau: Thø nhÊt, ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam chñ yÕu ë c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ l¾p r¸p, du lÞch vµ dÞch vô, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh kh«ng ®ßi hái kü thuËt cao vµ sö dông nhiÒu lao ®éng. Thø hai, c¸c dù ¸n tËp trung nhiÒu d­íi h×nh thøc xÝ nghiÖp liªn doanh, sè dù ¸n qui m« nhá chiÕm tû lÖ cao trong tæng sè dù ¸n ®Çu t­. V× thÕ c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña c¸c n­íc ASEAN kh¸ phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cßn thÊp cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, xÐt vÒ mÆt chiÕn l­îc, tiÒm n¨ng ®Çu t­ vÒ kü thuËt vµ tµi chÝnh cña c¸c n­íc nµy cßn h¹n chÕ tr­íc yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam. * VÒ hiÖu qu¶ thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t­. Thùc tÕ triÓn khai c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp cña ASEAN ë ViÖt Nam thêi gian qua cho thÊy tû lÖ vèn thùc hiÖn trªn tæng sè vèn ®¨ng ký cßn ë møc khiªm tèn. ChuyÓn giao c«ng nghÖ phæ biÕn ë møc trung b×nh hoÆc thÊp so víi tr×nh ®é c«ng nghÖ thÕ giíi. Tuy nhiªn sè dù ¸n gi¶i thÓ kh«ng nhiÒu, ®Æc biÖt c¸c dù ¸n ®· mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu ®¸ng kÓ vÒ t¹o viÖc lµm, doanh thu, thuÕ vµ xuÊt khÈu. TÝnh ®Õn th¸ng 6 n¨m 1998, tæng sè vèn thùc hiÖn cña dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp ASEAN ë ViÖt Nam míi ®­îc 3007 triÖu USD, ®¹t møc b×nh qu©n 31,9 %. Trong ®ã, c¸c dù ¸n cña Malayxia cã tû lÖ gi¶i ng©n cao nhÊt ®¹t 78,2%. C¸c n­íc l¹i ®Òu ë møc thÊp d­íi 50 %, trong ®ã, ®Æc biÖt lµ Singapo chØ ®¹t 20,5 % so víi tû lÖ chung gi÷a vèn thùc hiÖn trªn tæng vèn FDI cña c¶ n­íc. Tû lÖ vèn ®Çu t­ thùc hiÖn cña ASEAN cßn kh¸ thÊp so víi 39,5 % møc b×nh qu©n chung cña c¶ n­íc. §iÒu nµy ph¶n ¸nh tÝnh kh¶ thi cña c¸c dù ¸n vµ n¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c chñ ®Çu t­ ASEAN cßn ch­a cao. B¶ng: Vèn thùc hiÖn cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp ASEAN ë ViÖt Nam (tÝnh ®Õn th¸ng 6 n¨m 1998 ). §¬n vÞ tÝnh: 1000 USD. N¨m Singapo Malayxia Th¸i lan In®«nªxia Philipin Céng 1991 111 986 219 5.000 0 6.316 1992 7.178 15.608 17.582 1.050 8.881 50.299 1993 113.218 130.743 24.471 12.421 11.937 292.790 1994 143.664 280.756 20.220 8.061 14.757 467.458 1995 323.196 178.940 78.525 14.641 19.714 615.016 1996 169.674 147.687 72.288 10.921 9.291 409.861 1997 489.390 237.042 197.544 41.608 35.406 1.009.990 6/98 68.572 56.364 30.762 0 45 155.743 céng 1.324.003 1.048.126 441.611 93.702 100.031 3.007.473 Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­. B¶ng trªn cho thÊy tèc ®é gi¶i ng©n cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp ASEAN kh«ng ®Òu qua c¸c n¨m, chØ tËp trung vµo thêi kú tõ n¨m 1993 ®Õn n¨m 1997, ®Æc biÖt trong n¨m 1997. Sau ®ã gi¶m m¹nh trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1998, chØ ®¹t 155,743 triÖu USD. Së dÜ n¨m 1997 tû lÖ gi¶i ng©n t¨ng vät lµ do sù gèi ®Çu cña nhiÒu dù ¸n ®­îc cÊp giÊy phÐp trong n¨m 1996. H¬n n÷a, cuèi n¨m 1997 míi x¶y ra cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë khu vùc §«ng Nam ¸ nªn ch­a ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc gi¶i ng©n cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ ASEAN ë ViÖt Nam. Sang n¨m 1998, hËu qu¶ cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh ®· ¶nh h­ëng nÆng nÒ ®Õn c¸c chñ ®Çu t­. Do ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc nh­ ®· nªu, c¸c dù ¸n FDI cña n­íc ASEAN chñ yÕu chuyÓn giao c«ng nghÖ vµo ViÖt Nam ë møc ®é trung b×nh vµ sö dông nhiÒu lao ®éng, rÊt Ýt c«ng nghÖ míi vµ hiÖn ®¹i. Do ®ã, ViÖt nam cã nguy c¬ trë thµnh b·i th¶i c«ng nghiÖp cña c¸c n­íc ASEAN, tuy r»ng nh÷ng c«ng nghÖ trªn tá ra kh¸ thÝch hîp trong ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam hiÖn nay. C¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp cña ASEAN ®· ®em l¹i mét sè kÕt qu¶ b­íc ®Çu ®¸ng khÝch lÖ vÒ doanh thu, xuÊt khÈu, t¹o viÖc lµm vµ thuÕ. B¶ng: C¸c chØ tiªu vÒ doanh thu, xuÊt khÈu, viÖc lµm vµ thuÕ cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c n­íc ASEAN ë ViÖt Nam ( 1/1/1998 - 30/9/1998). §¬n vÞ tÝnh: triÖu USD. Tªn n­íc Doanh thu XuÊt khÈu ViÖc lµm ThuÕ doanh thu ThuÕ lîi tøc ThuÕ nhËp khÈu ThuÕ xuÊt khÈu Singapo 1106,4 118,1 16085 18,9 2,90 8,9 75,20 Malayxia 344,8 169,5 7561 3,4 3,00 1,5 1,70 Th¸i lan 334,7 69,3 5043 6,7 1,70 4,6 1,00 In®«nªxia 21,8 0,6 940 0,2 0,07 0,3 0,07 Philipin 161,8 11,5 4445 12,7 1,20 18,7 8,20 Tæng 1969,5 369,0 34074 41,9 8,87 34,0 86,17 Tæng FDI 11266,5 3229,3 254020 216,6 67,08 179,4 169,3 Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, 10/1998. NÕu so s¸nh tû träng cña c¸c chØ tiªu ®· nªu víi tæng vèn ®Çu t­ gi÷a FDI cña ASEAN vµ FDI cña c¶ n­íc th× c¸c sè liÖu cña b¶ng trªn ph¶n ¸nh kh¸ râ c¸c dù ¸n ®Çu t­ ASEAN ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ h¬n. Tuy vèn ®Çu t­ cña c¸c n­íc ASEAN chiÕm tíi 27,8 % vèn FDI cña c¶ n­íc nh­ng c¸c dù ¸n FDI cña c¸c n­íc nµy chØ ®¹t ®­îc 17,5 % doanh thu, 11,4 % xuÊt khÈu, 13,4 % viÖc lµm, 19,3 % thuÕ doanh thu, 13, 2 %thuÕ lîi tøc, 18,9 % thuÕ xuÊt khÈu vµ 50,9% thuÕ kh¸c trong c¸c chØ tiªu t­¬ng øng cña FDI c¶ n­íc. Nh­ vËy, tÝnh kh¶ thi cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp cña ASEAN ë ViÖt nam ch­a cao, trong ®ã nguyªn nh©n quan träng lµ do c¸c chñ ®Çu t­ cña c¸c n­íc nµy cßn bÞ h¹n chÕ vÒ n¨ng lùc tµi chÝnh vµ c«ng nghÖ. C¸c chñ ®Çu t­ ASEAN ch­a quan t©m nhiÒu ®Õn xuÊt khÈu mµ cßn chñ yÕu h­íng vµo thÞ tr­êng néi ®Þa cña ViÖt Nam vµ hä chuyÓn giao c«ng nghÖ sö dông nhiÒu lao ®éng, Ýt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Tuy nhiªn, nguyªn nh©n quan träng nhÊt cña t×nh h×nh nµylµ do chÝnh s¸ch ®Þnh h­íng xuÊt khÈu ®èi víi FDI ë ViÖt Nam ch­a râ rµng vµ kh¶ n¨ng tiÕp nhËn c«ng nghÖ cña ViÖt Nam cßn thÊp. Ch­¬ng III: TriÓn väng vµ mét sè biÖn ph¸p t¨ng c­êng thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµI cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam. I. TriÓn väng trong t­¬ng lai: §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ®­a ra ®Þnh h­íng chiÕn l­îc thu hót vèn FDI tËp trung vµo 5 lÜnh vùc sau: + X©y dùng nh÷ng c«ng tr×nh then chèt trong ngµnh c«ng nghiÖp nh­ dÇu khÝ, ®iÖn, xi m¨ng, s¾t, thÐp vµ ho¸ chÊt ... nh»m c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng, mét phÇn thay thÕ nhËp khÈu, æn ®Þnh s¶n xuÊt, gi¶m gi¸ ®Çu vµo. + ¦u tiªn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän vÒ c«ng nghÖ vµ kü thuËt nh­ ®iÖn tö, vi ®iÖn tö , tin häc, c«ng nghÖ sinh häc ... + KhuyÕn kÝch c¸c dù ¸n ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu trong c¸c c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp thùc phÈm g¾n víi vïng nguyªn liÖu. + Chó träng ®Õn c¸c dù ¸n thuéc ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô cã tû suÊt sinh lêi cao nh­ du lÞch, kh¸ch s¹n, s©n bay, c¶ng khÈu ... + Quan t©m ®Õn c¸c dù ¸n sö dông nhiÒu lao ®éng vµ nguyªn liÖu, tµi nguyªn s½n cã cña ViÖt Nam. C¸c nÒn kinh tÕ ASEAN nãi chung ®Òu ®¹t tr×nh ®é cao h¬n ViÖt Nam. Hä lµ n­íc nhËn ®Çu t­ vµ còng muèn thùc hiÖn ®Çu t­ trùc tiÕp vµo ViÖt Nam ®Ó chuyÓn giao mét sè c«ng nghÖ kh«ng cßn phï hîp víi hä nh­ chi phÝ lao ®éng thÊp h¬n, cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, tµi nguyªn chñ yÕu khai th¸c vµ xuÊt th«... Qua ®ã, hä cã thÓ võa chuyÓn giao ®­îc c«ng nghÖ cña hä, l¹i võa cã ®iÒu kiÖn trang bÞ c«ng nghÖ míi. MÆt kh¸c, tiÒm n¨ng vèn ®Çu t­ cña c¸c n­íc ASEAN cßn kh¸ lín so møc ®é hiÖn nay hä ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. VÝ dô nh­ Brun©y lµ n­íc cã møc ®é d­ thõa t­ b¶n rÊt cao ( dù tr÷ ngo¹i tÖ lµ 30 tû USD vµ GDP ®Çu ng­êi lµ gÇn 25000 USD ) song míi chØ cã 1 dù ¸n ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Tuy bÞ ¶nh h­ëng m¹nh mÏ cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ hai n¨m tr­íc nh­ng nÒn kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN ®ang dÇn håi phôc, cã dÊu hiÖu kh¶ quan. Møc ®é t¨ng tr­ëng sÏ kh«ng cßn ®­îc nh­ tr­íc nh­ng sÏ ch¾c ch¾n, v÷ng m¹nh. TriÓn väng ®Çu t­ cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam sÏ ngµy cµng tiÕn triÓn tèt ®Ñp. II. Mét sè biÖn ph¸p t¨ng c­êng thu hót vèn ®Çu t­ FDI cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt Nam: 1. C¶i thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý vÒ ®Çu t­: M«i tr­êng ph¸p lý vÒ ®Çu t­ lµ tiªu chuÈn hµng ®Çu khi c¸c nhµ ®Çu t­ lùa chän c¬ héi ®Çu t­. Víi bÊt kú n­íc nµo muèn thu hót vèn ®Çu t­ tõ bªn ngoµi ®Òu ph¶i ®Æt lªn hµng ®Çu môc tiªu t¹o m«i tr­êng ph¸p lý thËt hÊp dÉn. ViÖt Nam chóng ta ®· cã nhiÒu nç lùc trong viÖc c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­. Song qua thùc tiÔn vÉn cßn kh«ng Ýt nh÷ng sai sãt vµ h¹n chÕ nh­ hÖ thèng ph¸p luËt ch­a ®ång bé vµ cô thÓ, thùc hiÖn ph¸p luËt cßn tuú tiÖn... §iÒu nµy dÉn ®Õn n¹n bu«n lËu, tham nhòng, tham «, cöa quyÒn, quan liªu g©y nhiÒu khã kh¨n cho chñ ®Çu t­. ChÝnh v× vËy cÇn ph¶i c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ b»ng mét sè biÖn ph¸p sau: Mét lµ, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­. Thùc tÕ cã mét sè nhµ ®Çu t­ bÞ chËm trÔ c¸c dù ¸n dù ¸n v× thñ tùc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ cßn r­êm rµ, nhiÒu chñ ®Çu t­ sau khi “ ch¹y “ ®­îc giÊy phÐp ®Çu t­ vµ thñ tôc kh¸c th× c¬ héi ®Çu t­ ®· hÕt hoÆc kh«ng cßn ý chÝ ®Ó triÓn khai dù ¸n. Hai lµ, më réng thªm ®iÒu kiÖn chuyÓn nh­îng vèn cho c¸c bªn tham gia liªn doanh. §iÒu nµy gióp cho c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng vÒ vèn vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n. Ba lµ, xem xÐt c¸c nguyªn t¾c bá phiÕu vµ biÓu quyÕt trong héi ®ång qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp liªn doanh. NÕu thay thÕ nguyªn t¾c ®a sè t­¬ng ®èi hay tuyÖt ®èi thay cho nhÊt trÝ toµn bé ®Ó th«ng qua nh÷ng vÊn ®Ò then chèt cña doanh nghiÖp liªn doanh. Bèn lµ, cho phÐp liªn doanh ho¹t ®éng trong nhiÒu lÜnh vùc thay v× chØ ho¹t ®éng trong mét lÜnh vùc nhÊt ®Þnh, ®Ó gi¶m thiÓu c¸c rñi ro. Khi nhµ n­íc cho phÐp th× phÇn lîi nhuËn thu ®­îc cña dù ¸n nµy lµ nhµ ®Çu t­ sÏ ®Çu t­ vµo mét dù ¸n kh¸c chø kh«ng më réng s¶n xuÊt kinh doanh hoÆc chuyÓn vèn vÒ n­íc. §iÒu nay gióp cho nhµ ®Çu t­ linh ho¹t h¬n trong lùa chän danh môc ®Çu t­ vµ kh¶ n¨ng sinh lêi cao. N¨m lµ, nhµ n­íc cho phÐp doanh nghiÖp linh ho¹t trong vÊn ®Ò chuyÓn ngo¹i tÖ vµ më tµi kho¶n, doanh nghiÖp sÏ chñ ®éng h¬n trong viÖc lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh. S¸u lµ, t¹o niÒm tin cho c¸c nhµ ®Çu t­ b»ng c¸ch æn ®Þnh t×nh h×nh chÝnh trÞ, tiÕp tôc tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi s©u réng h¬n, t¹o hµnh lang ph¸p lý an toµn, ph¸t triÓn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, vÒ tµi chÝnh t¹o thuËn lîi cho cho hä dÔ dµng dÞch chuyÓn vèn ®Çu t­. 2. Cô thÓ ho¸ chiÕn l­îc thu hót vèn FDI. Trªn c¬ së chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc, qui ®Þnh râ vµ cô thÓ ho¸ c¬ cÊu FDI theo ngµnh, l·nh thæ, thµnh phÇn kinh tÕ vµ thÞ tr­êng. Chóng ta khuyÕn kÝch c¸c nhµ ®Çu t­ ASEAN ®Çu t­ vµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, c¸c vïng kinh tÕ cßn thÊp kÐm, c¸c ngµnh nghÒ thu hót nhiÒu lao ®éng. §©y võa lµ ­u thÕ cña c¸c n­íc ASEAN, võa lµ môc tiªu tr­íc m¾t gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi, kinh tÕ. §ång thêi còng h­íng hä vµo nh÷ng lÜnh vùc cã c«ng nghÖ tiªn tiÕn, cã tû lÖ xuÊt khÈu cao nh­ dÇu khÝ, ®iÖn tö, tin häc ... C¶i thiÖn chÝnh s¸ch thuÕ: khi khu vùc ®Çu t­ ASEAN ( AIA ) ®­îc thµnh lËp, thuÕ lµ mét biÖn ph¸p quan träng trong chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Çu t­. C¸c ­u ®·i vÒ thuÕ lµ sù khuyÕn khÝch vÒ mÆt tµi chÝnh, gi¸ c¶ hµng ho¸, søc mua cña ng­êi tiªu dïng ... Thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, tr¸nh t×nh tr¹ng lµm ¨n thua lç kÐo dµi. Nh÷ng “ tÕ bµo “ nµy cña nÒn kinh tÕ lµm ¨n cã hiÖu qu¶ th× mét phÇn sÏ cã t¸c dông lµm t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ, lÊy l¹i lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t­. §ång thêi viÖc ra ®êi thÞ tr­êng chøng kho¸n sau h¬n mét n¨m gi¸n ®o¹n sÏ cµng ®­îc ®Èy nhanh h¬n. Cïng víi c¸c n­íc ASEAN kh¸c ViÖt Nam nç lùc thóc ®Èy qu¸ tr×nh ra ®êi khu vùc ®Çu t­ ASEAN. Míi ®©y, th¸ng 6 n¨m 1999, ViÖt nam ®· chÝnh thøc göi cho Héi ®ång khu vùc ®Çu t­ ASEAN ( gäi t¾t lµ AIA ) danh môc dù ¸n thay thÕ ®Çu t­ t¹m thêi theo lé tr×nh tù do ho¸ ®Çu t­ ®· ®­îc ký kÕt trong HiÖp ®Þnh khung AIA th¸ng 10 n¨m 1998. Ngoµi nh÷ng lÜnh vùc ®­îc ®Ò cËp trong danh môc nµy, c¸c nhµ ®Çu t­ ASEAN sÏ ®­îc h­ëng toµn bé ­u ®·i b×nh ®¼ng víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Trªn ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p gãp phÇn t¨ng c­êng kh¶ n¨ng thu hót vèn FDI trong vµ ngoµi khu vùc ASEAN ®­îc ViÖt Nam trong thêi gian tíi ®Ó phôc vô thiÕt thùc cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. III. KiÕn nghÞ: Trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn kinh tÕ, cÇn tËp trung x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp thÝch hîp, trong ®ã cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­. Chóng ta còng cÇn chó träng ph©n tÝch ®Çu t­ vµ kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm, kh¶ n¨ng c¹nh tranh, nhÊt lµ yÕu tè gi¸ thµnh s¶n phÈm trong ®iÒu kiÖn kh«ng cßn hµng rµo b¶o hé thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. ChÝnh c¸c yÕu tè cña ®Çu ra sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn qui m« vµ h×nh thøc ®Çu t­. CÇn hÕt søc tranh t×nh tr¹ng ®Çu t­ å ¹t vµo mét sè ngµnh mµ kh«ng tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh, cã thÓ ®Õn sù ph¸ s¶n hµng lo¹t dù ¸n ®Çu t­ vµ lµ t¨ng nî n­íc ngoµi cña ViÖt nam. Khi quyÕt ®Þnh mét dù ¸n ®Çu t­ ngoµi viÖc xem xÐt gi¸ thµnh s¶n phÈm cßn ph¶i tÝnh ®Õn viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng. §èi víi c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña c¸c n­íc ASEAN, ®Ó bÒn v÷ng vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao c¸c dù ¸n cÊp giÊy phÐp cÇn ®­îc triÓn khai ®óng tiÕn ®é, ®Æc biÖt cÇn ph¶i n©ng cao tû lÖ vèn ph¸p ®Þnh thùc hiÖn vµ tû träng s¶n phÈm xuÊt khÈu. ViÖc kÕt hîp gi÷a ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi víi ngo¹i th­¬ng, ®Æc biÖt víi t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm xuÊt khÈu tõ ViÖt nam ph¶i lµ mét tiªu chÝ cÇn ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu trong c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam nãi chung vµ c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c n­íc ASEAN t¹i ViÖt Nam nãi riªng. C«ng viÖc lµnh m¹nh ho¸ m«i tr­êng ®Çu t­ còng ph¶i ®­îc ®¹t lªn hµng ®Çu. Nhµ n­íc ph¶i c«ng khai ho¸ c¸c th«ng tin kinh tÕ, t¹o sù c«ng b¾ng cho c¸c nhµ ®Çu t­, ®Æc bÖt lµ chèng tham nhòng, cöa quyÒn, bu«n lËu kh«ng chØ b»ng kiÓm tra, gi¸m s¸t mµ ph¶i cã nh÷ng h×nh ph¹t râ rµng, nÆng vµ cã tÝnh r¨n ®e cao. VÊn ®Ò nµy kh«ng ph¶i ®­îc ®Æt nhÊt thêi mµ ph¶i ®­îc tiÕn hµnh liªn tôc, th­¬ng xuyªn. KÕt luËn Qua nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c n­íc ASEAN vµo ViÖt nam cho thÊy ®Çu t­ ®Çu t­ trùc tiÕp cña c¸c n­íc nµy vµo ViÖt Nam ( trõ Singapo ) lµ kh¸ nhá bÐ vÒ c¶ qui m« dù ¸n vµ qui m« vèn ®Çu t­, ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng hiÖn cã cña tõng n­íc. §iÒu ®ã ®ßi hái chóng ta cµng cÇn ph¶i nç lùc h¬n trong viÖc thu hót vèn ®Çu t­ cña ASEAN vµo ViÖt Nam. MÆt kh¸c bªn c¹nh viÖc tiÕp nhËn nh÷ng dù ¸n võa vµ nhá, Ýt vèn, sö dông nhiÒu lao ®éng cña c¸c n­íc ASEAN, chóng ta còng cÇn ph¶i m¹nh d¹n tiÕp nhËn nh÷ng dù ¸n cã qui m« ®Çu t­ tÇm cì c¶ vÒ vèn vµ c«ng nghÖ cña c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ NhËt b¶n, Mü, §øc ... ®Ó ®¸p øng nhu cÇu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Trong quan hÖ ®Çu t­ trùc tiÕp gi÷a c¸c n­íc ASEAN ®èi víi ViÖt Nam mét mÆt c¸c n­íc ASEAN ®ang lµ nh÷ng nhµ ®Çu t­, nh­ng mÆt kh¸c hä l¹i lµ ®èi thñ c¹nh tranh cña ViÖt nam trong viÖc thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp cña n­íc ngoµi. B¶n th©n hä ph¶i c¹nh tranh víi c¸c n­íc kh¸c trong c¹nh tranh ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. §©y chÝnh lµ c¬ héi ®Ó ViÖt Nam c©n nh¾c khi tiÕp nhËn mét dù ¸n ®Çu t­ cña ASEAN hay c¸c n­íc kh¸c ngoµi khèi ASEAN. Tµi liÖu tham kh¶o. - Gi¸o tr×nh kinh tª häc quèc tª - NXB Gi¸o dôc 1995 - T­ liÖu kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN - NXB Thèng kª 1996. - V¨n kiÖn ®¹i héi ®¶ng VII, VIII. - LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. - Gi¸o tr×nh §Çu t­ n­íc ngoµi - NXB Gi¸o dôc 1997. - Gi¸o tr×nh Kinh tÕ ®Çu t­ - NXB Thèng kª 1998. - Nh÷ng vÊn ®Ó kinh tÕ thÕ giíi: c¸c n¨m 98, sè 4, 5 n¨m 1999. - T¹p chÝ Nguyªn cøu §«ng Nam ¸; sè 4/1998, sè6/1998. - T¹p chÝ Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng: c¸c sè n¨m 1997 vµ 1998. - C¸c b¸o: Thêi b¸o kinh tÕ, §Çu t­, Th­¬ng m¹i, Du lÞch cã liªn quan.