Đề tài Định hướng xây dựng luật chứng khoán trong mối quan hệ với các lĩnh vực pháp luật khác

kho¸n ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 ®· ®−îc ChÝnh phñ th«ng qua. LuËt Chøng kho¸n còng ph¶i ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng nh−ng kh«ng nh− c¸c n−íc kh¸c trªn thÕ giíi, nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cña chóng ta ph¶i theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa vµ d−íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng. 4. C¸c gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ x©y dùng LuËt Chøng kho¸n trong mèi quan hÖ víi c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt kh¸c Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n nh»m t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó mäi chñ thÓ tham gia thÞ tr−êng chøng kho¸n, khai th¸c tèt nhÊt nh÷ng ®Æc tÝnh −u viÖt, nh÷ng thÕ m¹nh cña kinh tÕ thÞ tr−êng, ®ång thêi h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cã thÓ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng thÞ tr−êng. 4.1 X¸c ®Þnh ph¹m vi vµ ®èi t−îng ®iÒu chØnh cña LuËt Chøng kho¸n trong mèi quan hÖ thèng nhÊt víi c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt kh¸c LuËt Chøng kho¸n ®−îc ban hµnh víi yªu cÇu ®Æt ra lµ më réng ph¹m vi ®iÒu chØnh cña LuËt so víi v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh, ®ång thêi quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò cßn ®ang bá ngá hoÆc ch−a ®−îc lµm râ. Víi môc tiªu ®ã, ph¹m vi ®iÒu chØnh cña LuËt Chøng kho¸n sÏ bao gåm c¸c ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng, niªm yÕt, kinh doanh, giao dÞch chøng kho¸n vµ c¸c ho¹t ®éng, dÞch vô vÒ chøng kho¸n; quy ®Þnh vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n. ViÖc më réng ph¹m vi ®iÒu chØnh cña v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n sÏ t¹o ra quy ®Þnh thèng nhÊt cho ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng, ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp cã nhu cÇu vÒ vèn lùa chän h×nh thøc thu hót vèn vµ ®Çu t− thÝch hîp nhÊt cho m×nh. 83 §èi t−îng ¸p dông cña LuËt chøng kho¸n lµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong vµ ngoµi n−íc tham gia ho¹t ®éng trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam. VÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc ®èi t−îng ¸p dông cña LuËt Chøng kho¸n ®Ó ph©n biÖt víi ®èi t−îng ¸p dông cña c¸c ngµnh luËt kh¸c trong hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam. Mçi LuËt cã ®èi t−îng ¸p dông riªng, biÓu hiÖn nh÷ng nÐt ®Æc tr−ng nhÊt cña ngµnh luËt ®ã mµ th«ng qua ®ã ta sÏ x¸c ®Þnh ®−îc quy ph¹m luËt nµo sÏ ®−îc ¸p dông ®Ó ®iÒu chØnh khi cã c¸c sù kiÖn ph¸t sinh. Ch¼ng h¹n nh− LuËt Doanh nghiÖp ®−îc ¸p dông ®iÒu chØnh ®èi víi c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn doanh nghiÖp t− nh©n, c«ng ty hîp danh; LuËt Kinh doanh b¶o hiÓm ¸p dông ®èi víi tæ chøc, c¸ nh©n ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm... LuËt Chøng kho¸n chØ ¸p dông ®èi víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong vµ ngoµi n−íc tham gia ho¹t ®éng chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam. §èi ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ViÖt Nam tham gia trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n n−íc ngoµi, còng cã quan ®iÓm cho r»ng thuéc ph¹m vi vµ ®èi t−îng ®iÒu chØnh cña LuËt Chøng kho¸n v× trong LuËt sÏ cã mét sè quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n nµy trªn TTCK n−íc ngoµi nh− ho¹t ®éng ph¸t hµnh, niªm yÕt chøng kho¸n trªn TTCK n−íc ngoµi ... Tuy nhiªn, quan ®iÓm nµy ch−a cã c¬ së v÷ng ch¾c. Theo chóng t«i, c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ViÖt Nam ®−îc tham gia trªn TTCK n−íc ngoµi trªn nguyªn t¾c ph¸p luËt ViÖt Nam kh«ng cÊm vµ ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt cã liªn quan cña n−íc së t¹i. Do vËy, c¸c quy ®Þnh cña LuËt Chøng kho¸n vÒ vÊn ®Ò nµy chØ cã tÝnh nguyªn t¾c kh«ng h¹n chÕ quyÒn cña c¸c chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng trªn TTCK n−íc ngoµi. §ång thêi ®Ó ®¶m b¶o thèng nhÊt qu¶n lý nhµ n−íc vÒ chøng kho¸n vµ TTCK, LuËt Chøng kho¸n quy ®Þnh nghÜa vô cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ph¶i tu©n thñ chÕ ®é b¸o c¸o víi UBCKNN tr−íc khi tham gia trªn TTCK n−íc ngoµi. 84 4.2 X©y dùng c¸c néi dung c¬ b¶n cña LuËt Chøng kho¸n ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé, phï hîp víi c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt cã liªn quan 4.2.1 Ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n Th«ng th−êng cã hai h×nh thøc ph¸t hµnh chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng s¬ cÊp, ®ã lµ ph¸t hµnh riªng lÎ vµ ph¸t hµnh ra c«ng chóng. ë c¸c n−íc, ph¸p luËt th−êng quy ®Þnh cô thÓ ranh giíi gi÷a h×nh thøc ph¸t hµnh riªng lÎ vµ ph¸t hµnh ra c«ng chóng. ViÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng ®−îc quy ®Þnh t¹i LuËt Chøng kho¸n hay t¹i luËt riªng biÖt vÒ lÜnh vùc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng cßn viÖc ph¸t hµnh riªng lÎ th−êng ®−îc ®iÒu chØnh t¹i LuËt c«ng ty vµ viÖc ph¸t hµnh riªng lÎ th−êng ®−îc miÔn trõ c¸c thñ tôc xin phÐp c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n vµ chøng kho¸n ph¸t hµnh theo h×nh thøc nµy kh«ng ph¶i lµ ®èi t−îng ®−îc giao dÞch t¹i Së giao dÞch chøng kho¸n. VÒ vÊn ®Ò nµy ë ViÖt Nam hiÖn ®ang tån t¹i hai quan ®iÓm. Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng cÇn ph¶i quy ®Þnh trong LuËt Chøng kho¸n hai h×nh thøc ph¸t hµnh riªng lÎ vµ ph¸t hµnh ra c«ng chóng. Ho¹t ®éng ph¸t hµnh riªng lÎ sÏ ®−îc miÔn trõ c¸c quy ®Þnh vÒ ®¨ng ký ph¸t hµnh nh− quy ®Þnh ®èi víi h×nh thøc ph¸t hµnh ra c«ng chóng. Tuy nhiªn, chóng t«i thèng nhÊt víi quan ®iÓm thø hai, chØ quy ®Þnh trong LuËt Chøng kho¸n vÒ ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng cßn ho¹t ®éng ph¸t hµnh riªng lÎ nªn ®−îc ®−a vµo ®iÒu chØnh trong LuËt Doanh nghiÖp. ViÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng hiÖn vÉn chÞu sù ®iÒu chØnh cña nhiÒu v¨n b¶n ph¸p lý kh¸c nhau nh−: LuËt Doanh nghiÖp Nhµ n−íc, LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông, NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ vÒ chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ n−íc thµnh c«ng ty cæ phÇn, NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ vÒ chøng kho¸n vµ TTCK,v.v. Mçi v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt nµy l¹i cã nh÷ng quy ®Þnh riªng vÒ thñ tôc, ®iÒu kiÖn ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng. ChÝnh v× vËy, ngay kh¸i niÖm ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng còng kh«ng ®−îc quy ®Þnh mét c¸ch râ rµng, thèng nhÊt. Cã qu¸ nhiÒu c¬ quan cïng chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý vÒ ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng nh− Bé Tµi chÝnh, Ng©n hµng 85 Nhµ n−íc vµ Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n−íc. §iÒu nµy, mét mÆt g©y khã kh¨n, lóng tóng cho c¸c doanh nghiÖp khi muèn ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng kh«ng biÕt ph¶i xin phÐp nh÷ng c¬ quan nµo vµ ph¶i ®¸p øng nh÷ng ®iÒu kiÖn, thñ tôc ra sao, mÆt kh¸c, ®· t¹o ra sù kh«ng thèng nhÊt gi÷a c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cïng quy ®Þnh vÒ lÜnh vùc nµy vµ kh«ng ®¶m b¶o ®−îc hiÖu qña cña c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n−íc ®èi víi viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng. Do vËy, LuËt Chøng kho¸n ®−îc ban hµnh cÇn thèng nhÊt ®iÒu chØnh ®èi víi ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n. Riªng ®èi víi ho¹t ®éng ph¸t hµnh riªng lÎ, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ vµ tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng sÏ ®−îc ®iÒu chØnh t¹i mét v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c. Ngay ®Þnh nghÜa vÒ ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng trong v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ TTCK còng cßn tån t¹i nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. NghÞ ®Þnh 144/2003/N§-CP quy ®Þnh, ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng lµ viÖc chµo b¸n mét ®ît chøng kho¸n cã thÓ chuyÓn nh−îng ®−îc th«ng qua tæ chøc trung gian cho Ýt nhÊt 50 nhµ ®Çu t− ngoµi tæ chøc ph¸t hµnh7. Cã thÓ thÊy ®Þnh nghÜa ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng bao gåm c¶ hai tiªu chÝ "50 nhµ ®Çu t− ngoµi tæ chøc ph¸t hµnh" vµ "th«ng qua tæ chøc trung gian". ChÝnh quy ®Þnh nµy ®· t¹o ra "kÏ hë" ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ "l¸ch luËt". Doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t hµnh cho trªn 50 nhµ ®Çu t− nh−ng kh«ng th«ng qua tæ chøc trung gian ®Ó kh«ng ph¶i ®¨ng ký ph¸t hµnh víi UBCKNN. Ngay c¶ kh¸i niÖm "nhµ ®Çu t− ngoµi tæ chøc ph¸t hµnh" còng kh«ng râ rµng. LiÖu nhµ ®Çu t− ngoµi tæ chøc ph¸t hµnh cã ph¶i lµ nhµ ®Çu t− kh«ng trùc tiÕp lµm viÖc trong doanh nghiÖp hay kh«ng? Kh¸i niÖm kh«ng râ rµng nµy cã kh¶ n¨ng lµm h¹n chÕ viÖc niªm yÕt cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ ®Æc biÖt khi doanh nghiÖp cã chñ tr−¬ng −u tiªn b¸n cæ phÇn cho néi bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp. Qua tham kh¶o kinh nghiÖm quèc tÕ, chñ yÕu lµ c¸c n−íc trong khu vùc vµ c¸c n−íc ®ang chuyÓn ®æi cã thÓ thÊy hÇu hÕt c¸c n−íc ®Òu cã quy ®Þnh cao h¬n so víi ViÖt Nam vÒ sè l−îng nhµ ®Çu t− ®−îc n¾m gi÷ chøng kho¸n trong ®ît ph¸t hµnh nh− Anbanie, Bungari... LuËt Chøng kho¸n cña c¸c n−íc nµy quy 7 §iÒu 3.7 NghÞ ®Þnh 144 86 ®Þnh chµo b¸n chøng kho¸n ra c«ng chóng lµ chµo b¸n cho trªn 50 ng−êi. Th¸i lan quy ®Þnh chµo b¸n chøng kho¸n ra c«ng chóng lµ chµo b¸n cho trªn 35 ng−êi vµ tæng gi¸ trÞ tõ 20 triÖu baht trë lªn. Riªng Indonexia quy ®Þnh lµ ®ã ho¹t ®éng chµo b¸n cho h¬n 100 ng−êi. Còng theo th«ng lÖ quèc tÕ th× ho¹t ®éng ph¸t hµnh còng chØ lµ mét trong c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh mêi chµo, ph¸t hµnh vµ b¸n chøng kho¸n. C¸c ho¹t ®éng nµy ®−îc gäi chung lµ "chµo b¸n chøng kho¸n". Nh− vËy, ®Ó phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam trong t−¬ng lai, ®ång thêi nh»m kh¾c nh÷ng quy ®Þnh cßn h¹n chÕ, v−íng m¾c trong NghÞ ®Þnh 144, chóng t«i kiÕn nghÞ LuËt Chøng kho¸n cÇn ph¶i ®iÒu chØnh c¶ ho¹t ®éng ph¸t hµnh vµ chµo b¸n chøng kho¸n ra c«ng chóng, theo ®ã chµo b¸n chøng kho¸n ra c«ng chóng lµ bÊt cø ho¹t ®éng chµo b¸n chøng kho¸n hoÆc bÊt cø ®ît ph¸t hµnh chøng kho¸n nµo cho tõ 100 ng−êi ®Çu t− trë lªn ngoµi c¸c ®èi t−îng lµ thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ cña tæ chøc ph¸t hµnh; thµnh viªn Ban gi¸m ®èc, Ban kiÓm so¸t, c¸c c¸n bé qu¶n lý cña tæ chøc ph¸t hµnh vµ c¸c nhµ ®Çu t− cã tæ chøc. Ph¸p luËt cña hÇu hÕt c¸c n−íc ®Òu quy ®Þnh vÒ thñ tôc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng, theo ®ã c¸c tæ chøc ph¸t hµnh ph¶i ®¨ng ký ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng víi Uû ban Chøng kho¸n. Mét nguyªn t¾c quan träng cña IOSCO trong ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n lµ tæ chøc ph¸t hµnh ph¶i c«ng bè ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin quan träng ®èi víi viÖc ra quyÕt ®Þnh cña ng−êi ®Çu t−. §ã lµ tÊt c¶ nh÷ng th«ng tin quan träng nhÊt vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh, t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, c¬ cÊu tæ chøc cña tæ chøc ph¸t hµnh. XuÊt phÊt tõ c¬ së tham kh¶o LuËt Chøng kho¸n c¸c n−íc vµ c¸c khuyÕn c¸o cña IOSCO trong lÜnh vùc ph¸t hµnh chøng kho¸n, cã thÓ thÊy chóng ta nªn qu¶n lý ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng theo chÕ ®é c«ng bè th«ng tin ®Çy ®ñ, kh«ng nªn quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn vÒ vèn, vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i nh− trong NghÞ ®Þnh sè 144/2003/N§-CP bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã thùc chÊt ch−a ph¶i lµ c¸c c¨n cø ph¶n ¸nh chÝnh x¸c vÒ chÊt l−îng tæ chøc ph¸t hµnh. 87 4.2.2 C¸c quy ®Þnh vÒ niªm yÕt chøng kho¸n LuËt Chøng kho¸n chØ quy ®Þnh c¸c vÊn ®Ò mang tÝnh nguyªn t¾c vÒ niªm yÕt chøng kho¸n nh− nguyªn t¾c niªm yÕt; c¸c ®iÒu kiÖn niªm yÕt cæ phiÕu, tr¸i phiÕu doanh nghiÖp, niªm yÕt chøng chØ quü ®Çu t−; c¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña tæ chøc niªm yÕt. Riªng ®èi víi quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn niªm yÕt tr¸i phiÕu doanh nghiÖp, NghÞ ®Þnh 144 quy ®Þnh, ph¶i cã Ýt nhÊt 50 ng−êi së h÷u tr¸i phiÕu8. Quy ®Þnh nµy cã ®iÓm v−íng m¾c ®ã lµ viÖc mua tr¸i phiÕu hiÖn nay th−êng do c¸c tæ chøc tµi chÝnh thùc hiÖn, do vËy, chØ cÇn mét hoÆc mét vµi tæ chøc ®· ®¸p øng ®−îc. Ngoµi ra viÖc ®¸p øng yªu cÇu vÒ sè l−îng 50 ng−êi së h÷u tr¸i phiÕu ®· lµm h¹n chÕ ®−a tr¸i phiÕu ®· ph¸t hµnh lªn niªm yÕt trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. Do vËy, ®iÒu kiÖn nµy sÏ ®−îc lo¹i bá trong LuËt Chøng kho¸n. VÒ viÖc niªm yÕt trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n n−íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, NghÞ ®Þnh 144 hiÖn nay còng ch−a cã quy ®Þnh cô thÓ trong khi NghÞ ®inh sè 38/2003/N§-CP ngµy 15 th¸ng 4 n¨m 2003 cña ChÝnh phñ ®· cã quy ®Þnh vÒ mÆt nguyªn t¾c t¹i Kho¶n 2 §iÒu 15 "C«ng ty cæ phÇn ®−îc niªm yÕt t¹i thÞ tr−êng chøng kho¸n n−íc ngoµi sau khi ®−îc c¬ quan nhµ n−íc ViÖt Nam cã thÈm quyÒn chÊp thuËn". Do vËy, viÖc bæ sung trong LuËt c¸c quy ®Þnh mang tÝnh nguyªn t¾c cho viÖc niªm yÕt cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam t¹i thÞ tr−êng chøng kho¸n n−íc ngoµi lµ rÊt cÇn thiÕt. Doanh nghiÖp ViÖt Nam muèn niªm yÕt chøng kho¸n t¹i thÞ tr−êng chøng kho¸n n−íc ngoµi ngoµi viÖc ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt cña n−íc së t¹i cßn ph¶i b¸o c¸o víi Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n−íc tr−íc khi tiÕn hµnh viÖc niªm yÕt. Theo NghÞ ®Þnh 144 "Trong vßng 30 ngµy kÓ tõ khi kÕt thóc ®ît ph¸t hµnh chøng chØ quü ®Çu t− chøng kho¸n ra c«ng chóng, quü ®Çu t− chøng kho¸n ph¶i lµm thñ tôc ®¨ng ký niªm yÕt víi UBCKNN". Tuy nhiªn, thùc tÕ tr−êng hîp xem xÐt viÖc niªm yÕt chøng chØ quü ®Çu t− VF1 thêi qua cho thÊy thêi h¹n 30 ngµy lµ ch−a phï hîp v× kh«ng ®ñ thêi gian ®Ó quü tiÕn hµnh ®Çu t− 8 §iÒu 21.3 NghÞ ®Þnh 144 88 vµo chøng kho¸n vµ c¸c tµi s¶n kh¸c theo quy ®Þnh "®Çu t− tèi thiÓu 60% gi¸ trÞ tµi s¶n cña quü vµo chøng kho¸n"9. §iÒu ®ã cã thÓ dÉn ®Õn rñi ro cho ng−êi ®Çu t− lo¹i chøng kho¸n nµy. MÆt kh¸c, viÖc niªm yÕt hay kh«ng niªm yÕt do ®¹i héi c¸c nhµ ®Çu t− gãp vèn vµo quü quyÕt ®Þnh. V× vËy, vÊn ®Ò nµy trong LuËt cÇn ®−îc c©n nh¾c quy ®Þnh cho phï hîp h¬n víi thùc tÕ. VÒ viÖc niªm yÕt tr¸i phiÕu, §iÒu 21 chØ cho phÐp c¸c c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty TNHH vµ doanh nghiÖp nhµ n−íc ®−îc niªm yÕt tr¸i phiÕu. Theo c¸c chuyªn gia Dù ¸n Star - ViÖt Nam nhËn xÐt th× viÖc nµy ph¶n ¸nh t×nh h×nh ë ViÖt Nam hiÖn nay. Tuy nhiªn, mét sè chñ thÓ ph¸t hµnh kh¸c cã thÓ niªm yÕt trong t−¬ng lai ch¼ng h¹n nh− quü ®Çu t− hoÆc c¸c chñ thÓ t−¬ng tù kh¸c. Do vËy, c¸c chuyªn gia ®−a ra khuyÕn nghÞ ®èi víi tr¸i phiÕu kh«ng nªn cã giíi h¹n vÒ chñ thÓ ph¸t hµnh. Chóng t«i cho r»ng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr−êng trong t−¬ng lai th× còng cÇn ph¶i tÝnh tíi vÊn ®Ò nµy khi x©y dùng LuËt. Tuy nhiªn, viÖc ®Æt ra quy ®Þnh nh− vËy sÏ v−íng víi c¸c LuËt kh¸c nh− LuËt doanh nghiÖp, LuËt doanh nghiÖp nhµ n−íc v× c¸c LuËt nµy còng chØ quy ®Þnh cho phÐp c¸c c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty TNHH vµ doanh nghiÖp nhµ n−íc ®−îc phÐp ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. 4.2.3 Giao dÞch chøng kho¸n Ngoµi c¸c quy ®Þnh vÒ ph−¬ng thøc giao dÞch, tr¸ch nhiÖm cña c¸c nhµ ®Çu t− trong giao dÞch chøng kho¸n... c¸c tr−êng hîp giao dÞch ®Æc biÖt (giao dÞch néi bé, giao dÞch cæ phiÕu quü, giao dÞch th©u tãm tæ chøc niªm yÕt), LuËt Chøng kho¸n cßn quy ®Þnh vÒ c¸c nguyªn t¾c giao dÞch (NghÞ ®Þnh 144 ch−a quy ®Þnh c¸c nguyªn t¾c giao dÞch chøng kho¸n), x¸c ®Þnh râ chøng kho¸n niªm yÕt ph¶i ®−îc giao dÞch qua hÖ thèng giao dÞch cña Së giao dÞch chøng kho¸n cßn chøng kho¸n ®¨ng ký giao dÞch ph¶i ®−îc giao dÞch qua hÖ thèng giao dÞch cña Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n. Xem xÐt c¸c quy ®Þnh vÒ giao dÞch chøng kho¸n trong NghÞ ®Þnh 144 cã thÓ thÊy r»ng cã mét vµi kÏ hë mµ giíi nhµ ®Çu t− cã thÓ tËn dông ®Ó "l¸ch" mét 9 §iÒu 3.19.NghÞ ®Þnh 144 89 c¸ch dÔ dµng. T¹i Ch−¬ng 4, §iÒu 36 NghÞ ®Þnh 144 phÇn "Giao dÞch chøng kho¸n" nãi vÒ giao dÞch th©u tãm cña c¸ nh©n, tæ chøc niªm yÕt cã quy ®Þnh "Ng−êi th©u tãm cæ phiÕu lµ ng−êi cã ý ®Þnh së h÷u 5% - 20% vèn cæ phÇn cña mét tæ chøc niªm yÕt..." nÕu cã ý ®Þnh mua cæ phiÕu ë c¸c møc lín h¬n th× tr−íc khi mua ph¶i b¸o c¸o víi UBCKNN b»ng v¨n b¶n vµ ph¶i c«ng bè chµo mua c«ng khai trªn 3 sè b¸o liªn tiÕp. Khi muèn b¸n ph¶i sau 6 th¸ng kÓ tõ khi kÕt thóc th©u tãm míi ®−îc chµo b¸n... Tuy nhiªn, tõ thùc tÕ cho thÊy kh«ng ph¶i b©y giê mµ ngay tõ khi thÞ tr−êng chøng kho¸n míi ra ®êi, nhµ ®Çu t− ®· biÕt c¸ch sö dông nhiÒu tµi kho¶n ®Ó thu lîi. Do mçi c¸ nh©n chØ ®−îc më mét tµi kho¶n nªn rÊt nhiÒu nhµ ®Çu t− ®· huy ®éng nh÷ng ng−êi th©n quen më thªm nhiÒu tµi kho¶n ë c¸c c«ng ty kh¸c nhau ®Ó cã thÓ mua nhiÒu cæ phiÕu. HiÖn nay, dï quy ®Þnh ph¸p lý ®· ®−îc hoµn thiÖn h¬n mét b−íc, nh−ng nÕu mét c¸ nh©n hay mét tæ chøc cã ý ®Þnh th©u tãm cæ phiÕu doanh nghiÖp ®Ó kinh doanh th× hä chØ cÇn më nhiÒu tµi kho¶n víi c¸c tªn kh¸c nhau ë mét hay nhiÒu c«ng ty vµ mua víi khèi l−îng cæ phiÕu d−íi 5% lµ ®· cã thÓ th©u tãm ®−îc mét l−îng cæ phiÕu rÊt lín mµ kh«ng ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh trong NghÞ ®Þnh 144. ChÝnh v× vËy, LuËt chøng kho¸n cÇn ph¶i ®Æt ra quy ®Þnh ®Ó h¹n chÕ tr−êng hîp nµy x¶y ra. NghÞ ®Þnh 144 hiÖn nay còng ch−a cã quy ®Þnh cô thÓ nµo ®iÒu chØnh vÒ ho¹t ®éng giao dÞch c¸c chøng kho¸n ph¸i sinh nh− quyÒn lùa chän vµ hîp ®ång t−¬ng lai. C¸c quy ®Þnh mang tÝnh nguyªn t¾c vÒ ho¹t ®éng giao dÞch c¸c lo¹i chøng kho¸n nµy sÏ ®−îc bæ sung trong LuËt Chøng kho¸n. VÊn ®Ò giao dÞch chøng kho¸n ®· ph¸t hµnh ra c«ng chóng nh−ng ch−a niªm yÕt trªn SGDCK/TTGDCK hiÖn còng ch−a ®−îc NghÞ ®Þnh 144 ®Ò cËp ®Õn. Néi dung nµy sÏ ®−îc ph©n tÝch kü h¬n trong phÇn sau (phÇn vÒ m« h×nh vµ tæ chøc ho¹t ®éng cña SGDCK,TTGDCK). 4.2.4 VÒ m« h×nh SGDCK, TTGDCK Theo NghÞ ®Þnh 144 m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña TTGDCK Hµ Néi vµ TTGDCK Tp Hå ChÝ Minh lµ nh− nhau, ®Òu thùc hiÖn c¬ chÕ niªm yÕt vµ giao dÞch tËp trung. Tuy nhiªn, qua thùc tr¹ng ho¹t ®éng thÞ tr−êng chøng 90 kho¸n cã thÓ thÊy râ r»ng viÖc x©y dùng hai Trung t©m víi cïng mét c¬ chÕ niªm yÕt vµ giao dÞch sÏ lµ kh«ng hiÖu qu¶, kh«ng ®¸p øng ®−îc yÕu cÇu ®a d¹ng ho¸ giao dÞch chøng kho¸n vµ kh¶ n¨ng tham gia thÞ tr−êng cña c¸c doanh nghiÖp bëi: Thø nhÊt, c¬ chÕ niªm yÕt ®ßi hái kh¸ chÆt chÏ vÒ ®iÒu kiÖn vµ thñ tôc, v× vËy, kh¸ nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng ®¸p øng ®−îc hoÆc kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt nh−ng kh«ng muèn niªm yÕt; Thø hai, c¬ chÕ giao dÞch tËp trung thÝch hîp víi m« h×nh SGDCK trong khi ®ã thÞ tr−êng ®ßi hái c¬ chÕ giao dÞch linh ho¹t h¬n theo ph−¬ng thøc phi tËp trung, tho¶ thuËn. VÒ ®Þnh h−íng, QuyÕt ®Þnh sè 163/2003/Q§-TTg ngµy 5/8/2003 phª duyÖt ChiÕn l−îc ph¸t triÓn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®Õn 2010 ®· nªu TTGDCK Tp Hå ChÝ Minh ®−îc x©y dùng thµnh SGDCK cßn TTGDCK Hµ Néi ph¸t triÓn thµnh thÞ tr−êng OTC, v× vËy cÇn ®iÒu chØnh c¬ chÕ ho¹t ®éng cña TTGDCK Hµ Néi cho phï hîp. LuËt Chøng kho¸n chøa ®ùng c¸c quy ph¹m quy ®Þnh vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý cña SGDCK, TTGDCK nh»m ph¸t huy vai trß cña c¸c tæ chøc nµy ®èi víi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng. Tuy nhiªn, vÒ m« h×nh cña SGDCK l¹i cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau. Mét sè quan ®iÓm cho r»ng, trong thêi gian tõ 5 ®Õn 7 n¨m tíi, ®Ó phï hîp víi quy m« ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng chóng ta nªn x©y dùng SGDCK lµ mét tæ chøc kinh tÕ trong ®ã nhµ n−íc n¾m gi÷ së h÷u chi phèi, cã t− c¸ch ph¸p nh©n, tù chñ vÒ tµi chÝnh, h¹ch to¸n ®éc lËp vµ chÞu sù qu¶n lý, gi¸m s¸t cña UBCKNN. Khi thÞ tr−êng chøng kho¸n ho¹t ®éng t−¬ng ®èi æn ®Þnh sÏ x©y dùng SGDCK thµnh mét ®¬n vÞ ®éc lËp, kh«ng thuéc UBCKNN mµ chØ chÞu sù gi¸m s¸t cña nhµ n−íc vµ t−¬ng lai sÏ x©y dùng m« h×nh SGDCK lµ m« h×nh thµnh viªn nh− th«ng lÖ quèc tÕ vµ trao cho Së thÈm quyÒn cÊp phÐp niªm yÕt. Quan ®iÓm chung cña c¸c thµnh viªn Tæ biªn tËp Dù ¸n x©y dùng LuËt Chøng kho¸n vÒ m« h×nh cña Së ®ã lµ SGDCK lµ mét ph¸p nh©n ho¹t ®éng kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn, chÞu sù qu¶n lý vµ gi¸m s¸t cña UBCKNN. SGDCK cã Héi ®ång qu¶n trÞ gåm Chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ vµ c¸c thµnh viªn 91 lµ ®¹i diÖn cho ChÝnh phñ vµ c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn. Mäi ho¹t ®éng cña Së vµ c¸c thµnh viªn ph¶i dùa trªn c¬ së ®iÒu lÖ cña SGDCK. SGDCK cã chøc n¨ng tæ chøc, qu¶n lý, ®iÒu hµnh vµ gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng giao dÞch chøng kho¸n t¹i Së giao dÞch. −u ®iÓm cña m« h×nh nµy lµ sÏ ®¶m b¶o sù can thiÖp kÞp thêi cña Nhµ n−íc khi cã nh÷ng biÕn ®éng lín ®ång thêi tr¸nh ®−îc sù bÊt æn ®Þnh cho thÞ tr−êng chøng kho¸n th«ng qua quy ®Þnh h¹n chÕ viÖc ch¹y theo lîi nhuËn cña Së. M« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña TTGDCK c¬ b¶n còng gièng nh− m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña SGDCK. §iÓm kh¸c nhau c¨n b¶n gi÷a hai m« h×nh nµy lµ ë chç, SGDCK ®−îc x©y dùng lµ n¬i giao dÞch cho c¸c lo¹i chøng kho¸n ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt vµ c¸c chøng kho¸n niªm yÕt ph¶i ®−îc giao dÞch qua hÖ thèng giao dÞch t¹i SGDCK chøng kho¸n cßn TTGDCK lµ n¬i giao dÞch cho c¸c chøng kho¸n ph¸t hµnh ra c«ng chóng nh−ng ch−a niªm yÕt t¹i SGDCK. §iÒu nµy cã nghÜa lµ c¸c c«ng ty ®¹i chóng ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng nh−ng kh«ng ®¸p øng ®−îc c¸c ®iÒu kiÖn niªm yÕt t¹i SGDCK hay ®· ®¸p øng ®−îc c¸c ®iÒu kiÖn ®ã nh−ng ch−a niªm yÕt t¹i SGDCK sÏ ®−îc ®¨ng ký giao dÞch t¹i TTGDCK. Chøng kho¸n niªm yÕt t¹i SGDCK giao dÞch theo c¬ chÕ tËp trung (khíp lÖnh) cßn chøng kho¸n ®¨ng ký giao dÞch t¹i TTGDCK sÏ theo c¬ chÕ phi tËp trung, gi¸ c¶ h×nh thµnh theo tho¶ thuËn. LuËt Chøng kho¸n sÏ cã nh÷ng quy ®Þnh x¸c ®Þnh mét c¸ch râ rµng chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ thÈm quyÒn trong viÖc qu¶n lý, vËn hµnh thÞ tr−êng chøng kho¸n cña SGDCK, TTGDCK, kh«ng chång chÐo hoÆc trïng l¾p víi chøc n¨ng, nhiÖm vô cña UBCKNN, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc qu¶n lý niªm yÕt, qu¶n lý thµnh viªn, qu¶n lý vµ gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng giao dÞch; 4.2.5 Ho¹t ®éng ®¨ng ký, l−u ký, thanh to¸n bï trõ chøng kho¸n; ho¹t ®éng c«ng bè th«ng tin VÒ m« h×nh Trung t©m l−u ký chøng kho¸n, theo kinh nghiÖm quèc tÕ, trªn thÕ giíi cã hai m« h×nh hÖ thèng l−u ký lµ m« h×nh l−u ký mét cÊp (hÖ thèng n¾m gi÷ trùc tiÕp) vµ m« h×nh l−u ký nhiÒu cÊp (hÖ thèng n¾m gi÷ gi¸n tiÕp). M« h×nh l−u ký mét cÊp mµ TTLK thùc hiÖn qu¶n lý tµi kho¶n l−u ký tíi 92 tõng ng−êi ®Çu t− mét tæ chøc trung gian lµ TTLK qu¶n lý (ng−êi ®Çu t− më tµi kho¶n l−u ký trùc tiÕp t¹i TTLK). −u ®iÓm cña m« h×nh nµy lµ th«ng qua TTLK tæ chøc ph¸t hµnh cã thÓ kiÓm so¸t ®−îc quy m« viÖc n¾m gi÷ cña tÊt c¶ c¸c cæ ®«ng cña c«ng ty vµ víi m« h×nh nµy, thêi gian thanh to¸n cã thÓ ®−îc rót ng¾n do viÖc thanh to¸n thùc hiÖn trùc tiÕp trªn c¸c tµi kho¶n do TTLK qu¶n lý. Tuy nhiªn, m« h×nh nµy ®ßi hái trang bÞ mét hÖ thèng tù ®éng cao ®Ó ®¸p øng nhu cÇu qu¶n lý tµi kho¶n vµ ph¶i cã sù kÕt nèi t−¬ng thÝch gi÷a TTLK vµ c¸c ®Þnh chÕ liªn quan nh− c¸c SGDCK, tæ chøc ph¸t hµnh, c¸c c«ng ty m«i giíi vµ kinh doanh chøng kho¸n. M« h×nh l−u ký nhiÒu cÊp (hÖ thèng n¾m gi÷ gi¸n tiÕp) lµ m« h×nh qu¶n lý tµi kho¶n l−u ký qua nhiÒu cÊp trung gian, th«ng th−êng nhÊt lµ qua hai cÊp thùc hiÖn qu¶n lý tµi kho¶n tæng hîp cña c¸c tæ chøc l−u ký, tæ chøc l−u ký (c¸c c«ng ty chøng kho¸n, ng©n hµng th−¬ng m¹i) qu¶n lý tµi kho¶n l−u ký chi tiÕt tíi tõng ng−êi ®Çu t−. −u ®iÓm cña m« h×nh nµy lµ lµ hÖ thèng qu¶n lý t−¬ng ®èi gän nhÑ do TTLK chØ qu¶n lý tµi kho¶n tæng hîp cña c¸c tæ chøc l−u ký (bao gåm c¶ chøng kho¸n cña ng−êi ®Çu t− vµ cña chÝnh c¸c tæ chøc nµy) më t¹i Trung t©m. Tuy nhiªn ®Ó hÖ thèng l−u gi÷ gi¸n tiÕp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®ßi hái mét hÖ thèng ph¸p luËt, ®Æc biÖt lµ c¸c quy ®Þnh vÒ së h÷u rÊt râ rµng vµ t−¬ng ®èi hoµn chØnh bëi theo m« h×nh nµy, ng−êi së h÷u ph¸p lý vÒ chøng kho¸n lµ c¸c tæ chøc l−u ký vµ ng−êi së h÷u h−ëng lîi lµ ng−êi ®Çu t−. Víi m« h×nh nµy, c¬ quan qu¶n lý còng khã cã thÓ thùc hiÖn gi¸m s¸t hiÖu qu¶ sù di chuyÓn vèn ®Çu t− cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n th«ng qua viÖc thay ®æi chøng kho¸n n¾m gi÷ do TTLK kh«ng n¾m ®−îc sè l−îng chøng kho¸n së h÷u cña tõng ng−êi ®Çu t−. M« h×nh l−u ký hiÖn nay ®ang ¸p dông t¹i TTGDCK Tp Hå ChÝ Minh lµ m« h×nh l−u ký hai cÊp. ChÝnh v× vËy, ®Ó kh¾c phôc c¸c nh−îc ®iÓm trªn, m« h×nh TTLK ®−îc x©y dùng trong LuËt sÏ theo m« h×nh kÕt hîp gi÷a hÖ thèng l−u ký mét cÊp vµ l−u ký hai cÊp. Theo m« h×nh nµy, c¸c nhµ ®Çu t− sÏ më tµi kho¶n l−u ký chøng kho¸n t¹i TTLK, nh−ng viÖc më tµi kho¶n còng nh− nhËn c¸c dÞch vô cung øng tõ Trung t©m ®−îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c thµnh viªn l−u ký lµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n, c¸c ng©n hµng l−u ký lµm chøc n¨ng ®¹i lý cho Trung t©m. 93 Th«ng tin thÞ tr−êng chøng kho¸n lµ tÊt c¶ c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ tham gia trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. Dùa trªn c¸c th«ng tin nµy nhµ ®Çu t− cã thÓ ®−a ra c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh. LuËt Chøng kho¸n sÏ cã quy ®Þnh râ rµng, cô thÓ ®Ó ®iÒu chØnh trùc tiÕp c¸c ho¹t ®éng c«ng bè th«ng tin trªn thÞ tr−êng (quy ®Þnh cô thÓ c¸c tr−êng hîp c«ng bè th«ng tin, thêi gian, néi dung, ph−¬ng thøc vµ ®èi t−îng c«ng bè th«ng tin...). LuËt ®−a ra vÒ mÆt nguyªn t¾c nghÜa vô c«ng bè th«ng tin cña c¸c chñ thÓ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c tæ chøc ph¸t hµnh vµ niªm yÕt chøng kho¸n. §Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp tham gia thÞ tr−êng, yªu cÇu tr−íc m¾t ®−îc ®Æt ra trong giai ®o¹n hiÖn nay khi LuËt Chøng kho¸n ch−a ®−îc ban hµnh lµ ph¶i kÕt hîp söa NghÞ ®Þnh 144/2003/N§-CP víi viÖc söa NghÞ ®Þnh 187, NghÞ ®Þnh 38 theo h−íng yªu cÇu viÖc ph¸t hµnh ra c«ng chóng cña mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn c«ng bè th«ng tin tµi chÝnh cã kiÓm to¸n. 4.2.6 C¸c quy ®Þnh vÒ tæ chøc kinh doanh dÞch vô chøng kho¸n KÕ thõa NghÞ ®Þnh 48 tr−íc ®©y, NghÞ ®Þnh 144 hiÖn nay vÉn duy tr× hai lo¹i h×nh c«ng ty chøng kho¸n vµ c«ng ty qu¶n lý quü. ViÖc ph©n ®Þnh nh− vËy cã môc ®Ých lµ h¹n chÕ xung ®ét quyÒn lîi gi÷a ho¹t ®éng qu¶n lý quü vµ c¸c dÞch vô kh¸c. Tuy nhiªn, còng cã quan ®iÓm cho r»ng nªn thèng nhÊt 2 lo¹i h×nh c«ng ty chøng kho¸n vµ c«ng ty qu¶n lý quü bëi thùc tÕ ho¹t ®éng cña c¸c ®Þnh chÕ trung gian chøng kho¸n trong thêi gian qua cho thÊy b¶n th©n c¸c nghiÖp vô cña c«ng ty chøng kho¸n hµm chøa toµn bé c¸c nhãm xung ®ét trªn mµ ch−a cã quy ®Þnh vÒ ph©n t¸ch vµ kiÓm so¸t xung ®ét; nghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t− cña c«ng ty chøng kho¸n thùc chÊt còng nh− nghiÖp vô qu¶n lý quü vµ ë nhiÒu n−íc hai nghiÖp vô nµy ®−îc gäi chung lµ qu¶n lý tµi s¶n; ngoµi ra, quan hÖ së h÷u gi÷a c¸c tæ chøc tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hiÓm ngµy cµng ®an xen phøc t¹p, khiÕn cho viÖc ph©n ®Þnh gi÷a qu¶n lý quü vµ nghiÖp vô kinh doanh chøng kho¸n kh¸c khã cã thÓ ®¹t môc tiªu h¹n chÕ xung ®ét quyÒn lîi vµ chØ mang tÝnh chÊt h×nh thøc. Trong thêi gian tíi, viÖc thùc hiÖn hiÖp ®Þnh BTA víi Mü vµ diÔn biÕn cña xu thÕ héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ, c¸c tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n trong n−íc sÏ ®øng tr−íc sù c¹nh tranh cña c¸c 94 tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n n−íc ngoµi, m¹nh vÒ vèn vµ ®a d¹ng vÒ dÞch vô. Hä kh«ng chØ cung cÊp dÞch vô qu¶n lý quü mµ toµn bé c¸c dÞch vô kinh doanh chøng kho¸n, thËm chÝ c¶ b¶o hiÓm vµ ng©n hµnh th−¬ng m¹i. §ång nhÊt víi quan ®iÓm nªu trªn, chóng t«i kiÕn nghÞ víi tÇm nh×n dµi h¹n tõ 10 n¨m ®Õn 20 n¨m tíi cña LuËt Chøng kho¸n cÇn cho phÐp thèng nhÊt 2 lo¹i h×nh c«ng ty chøng kho¸n vµ c«ng ty qu¶n lý quü, nghÜa lµ mét tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n ®−îc cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c nghiÖp vô cña c«ng ty chøng kho¸n vµ nghiÖp vô qu¶n lý quü nÕu ®¸p øng ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn theo luËt ®Þnh; ®ång thêi ghÐp nghiÖp vô qu¶n lý quü vµ nghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t− thµnh mét, gäi chung lµ qu¶n lý tµi s¶n. VÒ m« h×nh quü ®Çu t− chøng kho¸n, theo chóng t«i m« h×nh cña quü ®Çu t− chøng kho¸n theo d¹ng kh«ng ph¶i lµ ph¸p nh©n vÉn cÇn ph¶i duy tr×. Tuy nhiªn, ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng, ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh quü ®Çu t− chøng kho¸n, viÖc x©y dùng trong LuËt c¬ së ph¸p lý cho viÖc h×nh thµnh c¸c quü ®Çu t− d¹ng ph¸p nh©n lµ thùc sù cÇn thiÕt. VÒ tæ chøc ®Þnh møc tÝn nhiÖm, LuËt quy ®Þnh viÖc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng, quyÒn vµ nghÜa vô cña tæ chøc nµy trong ho¹t ®éng chøng kho¸n vµ TTCK nh− c¸c ho¹t ®éng ®¸nh gi¸, xÕp h¹ng c¸c c«ng cô nî vµ c¸c chøng kho¸n ®−îc ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n, ®¸nh gi¸ xÕp h¹ng c¸c tæ chøc ph¸t hµnh...; LuËt quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng cña c«ng ty tµi chÝnh chøng kho¸n, c«ng ty tµi chÝnh chøng kho¸n ®−îc quyÒn huy ®éng vèn, nhËn cÇm cè vµ thÕ chÊp chøng kho¸n cña kh¸ch hµng, cho kh¸ch hµng vay tiÒn hoÆc chøng kho¸n... LuËt chøng kho¸n còng quy ®Þnh cô thÓ vÒ tiªu chuÈn, ®iÒu kiÖn ®Ó ®−îc chÊp thuËn ®èi víi tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n. 4.2.7 Sù tham gia cña bªn n−íc ngoµi vµo TTCK ViÖt Nam vµ bªn ViÖt Nam ra TTCK n−íc ngoµi; ViÖc x©y dùng c¸c quy ®Þnh trong LuËt vÒ sù tham gia cña bªn n−íc ngoµi vµo TTCK ViÖt nam cÇn phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cã liªn quan trong HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú trªn c¬ së ®¶m b¶o b¶o hé c¸c nhµ ®Çu t−, ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o sù æn ®Þnh vµ an toµn cña TTCK ViÖt Nam. VÝ dô nh− liªn quan ®Õn giíi h¹n vÒ tiÕp cËn thÞ tr−êng (Phô lôc III - 31 HiÖp ®Þnh) 95 (Mode 1 vµ Mode 2: Cung cÊp qua biªn giíi vµ sö dông ë n−íc ngoµi): HiÖn nay, mét sè giao dÞch chøng kho¸n lµ lÜnh vùc ViÖt Nam ch−a cam kÕt ¸p dông §iÒu 6 vµ §iÒu 7 HiÖp ®Þnh vÒ c¸c giíi h¹n vÒ tiÕp cËn thÞ tr−êng vµ ®èi xö quèc gia. Tuy nhiªn Mode (2) HiÖp ®Þnh quy ®Þnh kh«ng h¹n chÕ sö dông ë n−íc ngoµi ®èi víi c¸c lÜnh vùc dÞch vô ®−îc ®−a ra cam kÕt trong Phô lôc G, trõ lÜnh vùc dÞch vô nghe nh×n. Nh− vËy, lÜnh vùc dÞch vô chøng kho¸n n»m trong c¸c lÜnh vùc kh«ng h¹n chÕ sö dông ë n−íc ngoµi nh−ng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ViÖt Nam vµ chøng kho¸n còng ch−a cã quy ®Þnh g× vÒ ph−¬ng thøc cung cÊp dÞch vô chøng kho¸n qua biªn giíi, do vËy, cÇn bæ sung c¸c quy ®Þnh vÒ ph−¬ng thøc cung cÊp c¸c dÞch vô liªn quan ®Õn chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n qua biªn giíi vµo LuËt Chøng kho¸n. Ngoµi ra ®Ó ®¸p øng ®−îc Phô lôc II môc 4.1 ®iÓm b.iv yªu cÇu "sau 3 n¨m kÓ tõ ngµy HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, ViÖt Nam ph¶i lo¹i bá viÖc cÊm c¸c nhµ ®Çu t− Hoa Kú ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ra c«ng chóng t¹i ViÖt Nam", LuËt Chøng kho¸n cÇn ®−a ra c¸c ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn cô thÓ vÒ viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng, niªm yÕt chøng kho¸n trªn TTCK ViÖt Nam ®èi víi c¸c c«ng ty n−íc ngoµi muèn ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu t¹i ViÖt Nam. Theo ®ã, c¸c néi dung vÒ vÊn ®Ò tham gia cña bªn n−íc ngoµi vµo TTCK ViÖt Nam vµ bªn ViÖt Nam ra TTCK n−íc ngoµi ®−îc ®Ò cËp trong LuËt Chøng kho¸n bao gåm ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng trªn l·nh thæ ViÖt Nam cña tæ chøc n−íc ngoµi, viÖc niªm yÕt cña tæ chøc nµy trªn TTCK ViÖt Nam, vÒ vÇn ®Ò giao dÞch chøng kho¸n cña nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi, viÖc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ... C¸c néi dung nµy trong LuËt ®−îc x©y dùng trªn nguyªn t¾c cè g¾ng ®¶m b¶o tèi ®a sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong n−íc vµ n−íc ngoµi khi tham gia vµo TTCK ViÖt Nam nh»m t¹o ra mét s©n ch¬i chung, thu hót m¹nh mÏ ®Çu t− n−íc ngoµi vµo TTCK ViÖt Nam. Tuy nhiªn, sù tham gia cña c¸c tæ chøc n−íc ngoµi còng cÇn ph¶i cã sù qu¶n lý hîp lý ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cña c¸c nhµ ®Çu t− vµ c¸c thµnh phÇn tham gia thÞ tr−êng kh¸c. 96 4.2.8 Qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n; vÒ xö lý vi ph¹m trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n VÒ Qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cña c¬ quan qu¶n lý vÒ chøng kho¸n vµ TTCK ®−îc quy ®Þnh râ trong LuËt. Theo ®ã, c¸c c¬ quan nµy ®Òu ®−îc trao mét sè thÈm quyÒn nh−: ban hµnh v¨n b¶n ph¸p luËt ®Ó qu¶n lý, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng; tæ chøc, qu¶n lý c¸c thÞ tr−êng giao dÞch chøng kho¸n; gi¸m s¸t, qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ TTCK; thùc hiÖn viÖc cÊp phÐp c¸c lo¹i giÊy phÐp, giÊy chøng nhËn liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng ph¸t hµnh, niªm yÕt, kinh doanh, dÞch vô chøng kho¸n; xö lý vi ph¹m trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ TTCK vµ qu¶n lý, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c hiÖp héi ngµnh chøng kho¸n... VÒ c¬ quan qu¶n lý chøng kho¸n vµ TTCK, qua kh¶o s¸t luËt ph¸p cña c¸c n−íc cho thÊy, c¬ b¶n luËt c¸c n−íc ®Òu quy ®Þnh râ Nhµ n−íc/ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý nhµ n−íc vÒ chøng kho¸n vµ TTCK trªn l·nh thæ cña quèc gia hoÆc khu vùc ®ã. C¸c c¬ quan qu¶n lý ®−îc quy ®Þnh ph¶i cã ®Þa vÞ ph¸p lý ®éc lËp, tuy lµ cã møc ®é kh¸c nhau tuú theo quy ®Þnh ph¸p luËt cña quèc gia hoÆc khu vùc ®ã víi c¸c m« h×nh hoÆc lµ ®éc lËp hoµn toµn, kh«ng ph¶i lµ c¬ quan thuéc ChÝnh phñ hay Quèc héi, nh−ng do ng−êi ®øng ®Çu Nhµ n−íc hoÆc ChÝnh phñ chØ ®Þnh, bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm. Ng−êi ®øng ®Çu c¬ quan qu¶n lý nµy kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn néi c¸c nh»m cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®éc lËp vÒ mÆt chÝnh trÞ; hoÆc lµ mét tæ chøc thuéc mét Bé (th−êng lµ Bé Tµi chÝnh) hay Ng©n hµng Trung −¬ng; hoÆc lµ mét tæ chøc thuéc c¬ quan qu¶n lý tµi chÝnh - tiÒn tÖ. §èi víi ViÖt nam, do tÝnh chÊt ®Æc thï cña ngµnh chøng kho¸n vµ bèi c¶nh thÞ tr−êng míi ®i vµo ho¹t ®éng, c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh thÞ tr−êng cña c¬ quan qu¶n lý lu«n ®ßi hái ph¶i n¨ng ®éng, linh ho¹t vµ kÞp thêi. Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn nay, UBCKNN lµ mét tæ chøc thuéc Bé Tµi chÝnh. Bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ thuËn lîi, vÞ thÕ nµy cã h¹n chÕ do m« h×nh tæ chøc hµnh chÝnh nhiÒu cÊp trong qu¶n lý ®iÒu hµnh. ViÖc quy ®Þnh trong LuËt, UBCKNN lµ c¬ quan ®éc lËp cã chøc n¨ng thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý nhµ 97 n−íc vÒ chøng kho¸n vµ TTCK; qu¶n lý, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng, c¸c dÞch vô c«ng thuéc lÜnh vùc chøng kho¸n vµ TTCK theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt...sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña TTCK. VÒ xö lý vi ph¹m trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n Xö lý vi ph¹m trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ TTCK thuéc thÈm quyÒn cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc vÒ chøng kho¸n vµ TTCK. ViÖc ®−a lu«n vµo trong LuËt Chøng kho¸n c¸c quy ®Þnh vÒ xö lý vi ph¹m trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ TTCK lµ mét ®iÓm míi trong c¸ch lµm LuËt hiÖn nay, tuy r»ng c¸ch lµm nµy kh«ng cßn lµ míi l¹ ®èi víi nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c h×nh thøc xö lý vi ph¹m ®Òu ®−îc quy ®Þnh trong LuËt Chøng kho¸n. §èi víi tr−êng hîp cña ViÖt Nam, chóng ta chØ cã thÓ x©y dùng trong LuËt Chøng kho¸n c¸c quy ®Þnh vÒ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ TTCK. C¸c téi ph¹m vÒ chøng kho¸n vµ c¸c chÕ tµi ¸p dông ®èi víi tõng téi danh chØ cã thÓ ®−a vµo ®iÒu chØnh trong LuËt h×nh sù. H×nh ph¹t hµnh chÝnh ®−îc quy ®Þnh trong LuËt Chøng kho¸n lµ c¶nh c¸o vµ ph¹t tiÒn, ®ång thêi chñ thÓ thùc hiÖn hµnh vi vi ph¹m cßn cã thÓ bÞ ¸p dông thªm mét sè h×nh ph¹t bæ sung nh− ®×nh chØ hoÆc huû bá giÊy phÐp hµnh nghÒ, thu håi, huû bá giÊy phÐp ho¹t ®éng cña c«ng ty ... Tr¸ch nhiÖm båi th−êng d©n sù ®−îc quy ®Þnh khi hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt g©y thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c chñ thÓ kh¸c. Tr¸ch nhiÖm båi th−êng vµ nép ph¹t lµ tr¸ch nhiÖm ®ång thêi khi vi ph¹m, nÕu tµi s¶n kh«ng ®ñ ®Ó ®ång thêi båi th−êng vµ nép tiÒn ph¹t th× thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm båi th−êng d©n sù tr−íc. 4.3 KiÕn nghÞ söa ®æi, bæ sung c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt kh¸c Cã thÓ nãi cho ®Õn thêi ®iÓm hiÖn t¹i, kh¸i niÖm chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n vÉn cßn lµ mét lÜnh vùc míi mÎ ë n−íc ta. Qu¸ tr×nh x©y dùng thÞ tr−êng còng nh− t¹o lËp khung ph¸p lý qu¶n lý thÞ tr−êng hoµn toµn dùa trªn lý thuyÕt cña sù nghiªn cøu, tham kh¶o thÞ tr−êng chøng kho¸n vµ ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n cña c¸c n−íc trªn thÕ giíi. ChÝnh v× vËy, ph¸p luËt vÒ 98 chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n cßn nhiÒu thiÕu hôt vµ ch−a cã sù thèng nhÊt, ®ång bé víi c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt kh¸c trong hÖ thèng ph¸p luËt. H−íng tíi môc tiªu hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam nãi chung, ®ång thêi t¹o ra c¬ chÕ th«ng tho¸ng, m«i tr−êng ph¸p lý thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n, bªn c¹nh viÖc x©y dùng LuËt Chøng kho¸n, cÇn chó träng tíi viÖc söa ®æi, bæ sung c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan cho phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n nãi riªng. ë phÇn ph©n tÝch vÒ thùc tr¹ng mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt kh¸c, chóng t«i ®· lång ghÐp ®−a ra mét vµi ý kiÕn vÒ viÖc söa ®æi, bæ sung c¸c luËt cã liªn quan. Do ®ã, nh÷ng kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p chóng t«i ®−a ra t¹i phÇn nµy chØ mang tÝnh chÊt kh¸i qu¸t, tãm l−îc. 4.3.1 Ph¸p luËt kinh tÕ a. LuËt Doanh nghiÖp: - LuËt doanh nghiÖp cÇn quy ®Þnh theo h−íng më: viÖc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp kinh doanh ngµnh nghÒ cã ®iÒu kiÖn (ch¼ng h¹n nh− doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô chøng kho¸n) sÏ do LuËt chuyªn ngµnh ®iÒu chØnh. C¸c doanh nghiÖp nµy chØ ph¶i tu©n thñ LuËt doanh nghiÖp vÒ c¬ cÊu tæ chøc qu¶n trÞ doanh nghiÖp... - Ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n riªng lÎ cÇn ®−îc ®−a vµo ®iÒu chØnh trong LuËt Doanh nghiÖp cßn ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ TTCK chØ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng. - VÒ gi¶i thÓ doanh nghiÖp: quy ®Þnh trong LuËt Doanh nghiÖp ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong ngµnh nghÒ ®Æc biÖt th× ngoµi viÖc tu©n thñ LuËt doanh nghiÖp cßn ph¶i tu©n theo c¸c ®iÒu kiÖn vµ tr×nh tù thñ tôc riªng do LuËt chuyªn ngµnh quy ®Þnh vµ ph¶i xin phÐp c¬ quan qu¶n lý cã thÈm quyÒn. - VÒ qu¶n trÞ c«ng ty: Qu¶n trÞ c«ng ty trong LuËt Doanh nghiÖp cÇn quy ®Þnh phï hîp víi qu¶n trÞ c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc chøng 99 kho¸n vµ TTCK nãi riªng vµ víi c¸c th«ng lÖ tèt nhÊt trong qu¶n trÞ c«ng ty nãi chung. - QuyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c doanh nghiÖp: quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm c«ng bè th«ng tin, thùc hiÖn kiÓm to¸n vµ c«ng khai b¸o c¸o tµi chÝnh ®−îc kiÓm to¸n nh− lµ mét nghÜa vô b¾t buéc cña c¸c doanh nghiÖp. b. LuËt Doanh nghiÖp Nhµ n−íc C¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc ®ãng vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n nãi riªng. Sù tham gia tÝch cùc cña c¸c doanh nghiÖp nµy ®Æc biÖt lµ c¸c tæng c«ng ty lín sÏ t¹o ra cho thÞ tr−êng mét nguån hµng hÕt søc phong phó vµ cã chÊt l−îng. Tuy nhiªn, do nh÷ng −u ®·i cña c¬ chÕ cò cïng víi nhËn thøc ch−a ®Çy ®ñ vÒ thÞ tr−êng chøng kho¸n nªn trong thêi gian qua sù tham gia cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc vµo thÞ tr−êng chøng kho¸n cßn rÊt h¹n chÕ. Mét nguyªn nh©n còng kh¸ quan träng ®ã lµ t©m lý ng¹i c«ng bè c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Khi tham gia thÞ tr−êng chøng kho¸n doanh nghiÖp sÏ ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o tµi chÝnh, c«ng bè th«ng tin nghiªm ngÆt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt chøng kho¸n. C¸c quy ®Þnh cña LuËt Doanh nghiÖp Nhµ n−íc vÒ chÕ ®é b¸o c¸o tµi chÝnh, c«ng bè th«ng tin cña doanh nghiÖp cßn ch−a râ rµng vµ ch−a cã chÕ tµi ¸p dông trong tr−êng hîp vi ph¹m nghÜa vô. C¸c quy ®Þnh nµy cÇn ®−îc bæ sung cô thÓ trong LuËt Doanh nghiÖp Nhµ n−íc trªn c¬ së c¸c nguyªn t¾c chung ®· ®−îc quy ®Þnh trong LuËt KÕ to¸n. c. LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi, LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t− trong n−íc - CÇn quy ®Þnh thèng nhÊt tû lÖ tham gia ®Çu t− gãp vèn cña c¸c tæ chøc c¸ nh©n khi tham gia ®Çu t− vµo c¸c lÜnh vùc theo luËt ®Çu t− n−íc ngoµi hoÆc luËt khuyÕn khÝch ®Çu t−. - Quy ®Þnh thèng nhÊt tû lÖ tham gia ®Çu t−, gãp vèn cña nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi trong c¸c v¨n b¶n LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t− trong n−íc, NghÞ ®Þnh sè 38 vµ QuyÕt ®Þnh sè 146. VÒ l©u dµi cÇn quy ®Þnh theo h−íng chØ quy ®Þnh h¹n chÕ sù tham gia cña nhµ ®Çu t− n−íc 100 ngoµi ®èi víi mét sè ngµnh nghÒ, lÜnh vùc nhÊt ®Þnh mµ Nhµ n−íc cÇn qu¶n lý hoÆc liªn quan ®Õn an ninh quèc phßng... Trªn c¬ së sù phï hîp cña c¸c v¨n b¶n cã liªn quan ®iÒu chØnh vÒ ho¹t ®éng ®Çu t− cña nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi, LuËt chøng kho¸n sÏ ®−a ra c¸c møc ®é ®Çu t− thÝch hîp cña nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi trong lÜnh vùc chøng kho¸n. - §Ó thùc hiÖn HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú, t¹i PhÇn V Phô lôc G quy ®Þnh vÒ lé tr×nh thùc hiÖn c¸c cam kÕt vÒ dÞch vô tµi chÝnh khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc cÇn ph¶i chØnh söa c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh cho thèng nhÊt nh»m thùc thi BTA mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt nh− c¸c vÊn ®Ò vÒ cho phÐp c¸c chi nh¸nh ng©n hµng Mü vµ ng©n hµng liªn doanh cung cÊp c¸c dÞch vô chøng kho¸n ®ã th«ng qua viÖc thµnh lËp c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®éc lËp, t¹o khu«n khæ ph¸p lý cho phÐp ng©n hµng liªn doanh vµ n−íc ngoµi tham gia vµo thÞ tr−êng chøng kho¸n (bæ sung trong LuËt ng©n hµng) d. Ph¸p luËt vÒ thuÕ, kÕ to¸n - LuËt KÕ to¸n hiÖn nay quy ®Þnh vÒ nghÜa vô lËp vµ c«ng khai b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp nh−ng ch−a quy ®Þnh cô thÓ c¸c ®èi t−îng nµo ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô nµy, do vËy, cÇn ®−îc söa ®æi theo h−íng quy ®Þnh cô thÓ nh÷ng chñ thÓ kinh doanh nµo ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô c«ng bè b¸o c¸o tµi chÝnh vµ c«ng bè c¸c lo¹i b¸o c¸o nµo, tr¸ch nhiÖm trong tr−êng hîp vi ph¹m nghÜa vô c«ng bè th«ng tin, b¸o c¸o tµi chÝnh. - Ho¹t ®éng chøng kho¸n lµ mét lÜnh vùc ho¹t ®éng míi vµ cã nhiÒu rñi ro, ®Ó thu hót nhµ ®Çu t− tham gia tÝch cùc vµo thÞ tr−êng chøng kho¸n cÇn cã mét chÝnh s¸ch thuÕ dµi h¹n vµ æn ®Þnh; cã chÝnh s¸ch −u ®·i lín h¬n ®èi víi c¸c c«ng ty niªm yÕt... - CÇn quy ®Þnh trong LuËt KÕ to¸n vÒ chÕ ®é kÕ to¸n, b¸o c¸o tµi chÝnh chung b¾t buéc ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp (quy ®Þnh râ vÒ yªu cÇu cÇn b¸o c¸o, nh÷ng th«ng tin kh«ng ph¶i b¸o c¸o c«ng khai) vµ chÕ tµi xö ph¹t ®èi víi hµnh vi vi ph¹m chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª. 101 e. LuËt ph¸ s¶n - LuËt Ph¸ s¶n hiÖn nay ®· cã nh÷ng quy ®Þnh tiÕn bé h¬n vÒ ph¸ s¶n so víi LuËt Ph¸ s¶n doanh nghiÖp tr−íc ®©y. Tuy nhiªn, ®Ó phï hîp víi quy ®Þnh cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c, LuËt Ph¸ s¶n cÇn bæ sung c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc ph¸ s¶n ®Æc biÖt ¸p dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®Æc biÖt trong ®ã cã c¸c doanh nghiÖp kinh doanh, dÞch vô chøng kho¸n. - Bæ sung trong LuËt Ph¸ s¶n quy ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®Æc biÖt cÇn ¸p dông ®èi víi ph¸ s¶n c¸c doanh nghiÖp kinh doanh, dÞch vô chøng kho¸n nh− qu¶n lý tµi s¶n riªng biÖt cña kh¸ch hµng vµ ¸p dông Quü b¶o hé ng−êi ®Çu t− ... Bæ sung vµo trong LuËt Ph¸ s¶n c¸c biÖn ph¸p ®−îc quy ®Þnh trong ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n nh− kiÓm so¸t ®Æc biÖt, theo ®ã khi ph¸t hiÖn c«ng ty chøng kho¸n cã dÊu hiÖu l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n th× c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn lùa chän ¸p dông biÖn ph¸p phï hîp nhÊt cã thÓ nh»m phôc håi kh¶ n¨ng thanh to¸n nî hay ho¹t ®éng cña c«ng ty. - LuËt Ph¸ s¶n hiÖn nay ®· cã quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm cña chñ doanh nghiÖp l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n ph¶i cã nghÜa vô nép ®¬n yªu cÇu tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp mµ hä ®ang qu¶n lý nÕu kh«ng sÏ bÞ xö lý theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, tuy nhiªn l¹i ch−a quy ®Þnh râ vÒ c¸c biÖn ph¸p xö lý. 4.3.2 Ph¸p luËt D©n sù - Bæ sung chøng kho¸n trong danh môc c¸c tµi s¶n quy ®Þnh t¹i §iÒu 172 Bé LuËt D©n sù. Ngoµi ra, c¸c quy ®Þnh vÒ quyÒn së h÷u chøng kho¸n cÇn ®−îc ghi nhËn trong Bé LuËt D©n sù. Theo quy ®Þnh t¹i ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n hiÖn nay, ch−a cã sù thèng nhÊt víi Bé luËt D©n sù trong viÖc x¸c ®Þnh thêi ®iÓm së h÷u tµi s¶n lµ chøng kho¸n. - Ho¹t ®éng b¶o l·nh, cÇm cè... ®èi víi c¸c giao dÞch chøng kho¸n còng cã nh÷ng ®Æc thï riªng, v× vËy cÇn bæ sung trong Bé LuËt D©n sù c¸c nguyªn t¾c ®Æc thï vÒ b¶o l·nh, cÇm cè... (c¸c biÖn ph¸p ®¶m b¶o thùc hiÖn nghÜa vô) theo LuËt Chøng kho¸n vµo trong Bé luËt D©n sù... 102 4.3.3 Ph¸p luËt H×nh sù - Söa ®æi c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh cña BLHS theo h−íng quy ®Þnh râ rµng vµ thÝch hîp khung h×nh ph¹t ¸p dông trong tr−êng hîp ph¹m téi trong lÜnh vùc chøng kho¸n (quy ®Þnh mét khung h×nh ph¹t t¨ng nÆng, hoÆc t¨ng c−êng h×nh ph¹t tiÒn). - ChØ bæ sung vµo BLHS mét sè téi danh vÒ chøng kho¸n cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt nghiªm träng vµ rÊt ®Æc thï. Theo th«ng lÖ quèc tÕ, chØ cã mét sè téi danh nh− giao dÞch néi gi¸n hoÆc thao tóng thÞ tr−êng vµ vi ph¹m ë møc ®é nghiªm träng th× míi bÞ xö lý ë møc ®é h×nh sù. - Yªu cÇu ®−îc ®Æt ra khi tiÕn hµnh söa ®æi, bæ sung Bé luËt h×nh sù, liªn quan ®Õn lÜnh vùc chøng kho¸n chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc c¸c dÊu hiÖu ®Ó ph©n biÖt gi÷a téi ph¹m trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ c¸c téi ph¹m kh¸c. Ph¶i cã quy ®Þnh râ rµng thÕ nµo lµ vi ph¹m ph¸p luËt trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n, møc ®é thiÖt h¹i nh− thÕ nµo th× bÞ coi lµ nghiªm träng, cã thÓ th«ng qua viÖc quy ®Þnh møc thiÖt h¹i trùc tiÕp hoÆc c¸c hËu qu¶ ¶nh h−ëng nghiªm träng kh¸c mµ hµnh vi vi ph¹m ®ã g©y ra. - H×nh ph¹t ¸p dông ®èi víi c¸c téi ph¹m vÒ chøng kho¸n nªn quy ®Þnh ph¹t tiÒn lµ h×nh thøc chñ yÕu. ChØ ®èi víi c¸c téi g©y ra hËu qu¶ hÕt søc nghiªm träng th× míi ¸p dông c¸c h×nh ph¹t chÝnh kh¸c. - Më réng tèi ®a thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp (xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh) cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc chuyªn ngµnh trong lÜnh vùc chøng kho¸n. ChØ gi¶i quyÕt b»ng con ®−êng h×nh sù nh÷ng vô viÖc ®Æc biÖt nghiªm träng vµ g©y hËu qu¶ lín. - Tr¸nh t×nh tr¹ng h×nh sù ho¸ c¸c tranh chÊp trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ TTCK: Mét vÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra trong rÊt nhiÒu bµi bµn luËn vµ héi th¶o trong vµi n¨m võa qua lµ t×nh tr¹ng h×nh sù ho¸ c¸c tranh chÊp d©n sù, kinh tÕ. Khoa häc ph¸p lý coi viÖc quy ®Þnh h×nh ph¹t, ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t ®èi víi c¸c lo¹i téi ph¹m nµy hay téi ph¹m kia lµ h×nh sù ho¸. Tuy nhiªn, theo quan ®iÓm 103 cña nhiÒu chuyªn gia luËt ph¸p h×nh sù, kinh tÕ h×nh sù ho¸ c¸c quan hÖ d©n sù, kinh tÕ cã thÓ ®−îc hiÓu theo hai nghÜa, thø nhÊt lµ ho¹t ®éng lËp ph¸p ®Ó hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù, cßn nghÜa thø hai coi h×nh sù ho¸ c¸c quan hÖ d©n sù, kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh ®−a c¸c quan hÖ d©n sù, kinh tÕ tõ chç ch−a ®−îc ®iÒu chØnh b»ng luËt h×nh sù trë thµnh ®èi t−îng ®−îc ®iÒu chØnh b»ng luËt h×nh sù, tøc lµ tiÕn hµnh viÖc khëi tè, ®iÒu tra, truy tè c¸c vi ph¹m vÒ d©n sù, kinh tÕ khi kh«ng cã ®ñ c¨n cø. §èi víi nghÜa thø hai, h×nh sù ho¸ g©y ra nh÷ng t¸c ®éng xÊu ®èi víi c¸c giao dÞch d©n sù - kinh tÕ, g©y thiÖt h¹i vÒ nh©n th©n vµ tµi s¶n cho c¸ nh©n bÞ h×nh sù ho¸, lµm x¸o trén m«i tr−êng kinh doanh do t©m lý cña nhµ ®Çu t− bÞ ¶nh h−ëng... Bé LuËt H×nh sù n−íc ta qua c¸c lÇn söa ®æi, bæ sung, ®· thÓ hiÖn sù tiÕn bé, thÓ hiÖn chÝnh s¸ch nh©n ®¹o x· héi chñ nghÜa cña ph¸p luËt vÒ h×nh sù vµ thÓ hiÖn quan ®iÓm ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ cho phï hîp víi t×nh h×nh míi. Bé LuËt H×nh sù xo¸ bá c¸c téi ph¹m ®Æc tr−ng cña c¬ chÕ cò vµ bæ sung vµo c¸c téi ph¹m míi ph¸t sinh trong c¬ chÕ thÞ tr−êng. Theo quan niÖm cña khoa häc ph¸p lý h×nh sù th× téi ®Çu c¬ lµ mét lo¹i téi ph¹m ®Æc tr−ng cña c¬ chÕ tËp trung, bao cÊp. Téi danh nµy hiÖn vÉn ®−îc quy ®Þnh trong Bé luËt H×nh sù. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ®Çu c¬ ®−îc coi lµ mét thñ thuËt kinh doanh cña nhµ ®Çu t− v× nã cã thÓ ®em l¹i lîi nhuËn cao nh−ng còng cã thÓ g©y ra rñi ro lín. Téi ®Çu c¬ chøng kho¸n còng cã b¶n chÊt t−¬ng tù nh− vËy nh−ng møc ®é thiÖt h¹i vµ ¶nh h−ëng lín h¬n so víi ®Çu c¬ hµng ho¸. HÇu hÕt ph¸p luËt h×nh sù c¸c n−íc kh«ng coi ®Çu c¬ còng nh− ®Çu c¬ chøng kho¸n lµ mét lo¹i téi ph¹m. §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng h×nh sù ho¸ ®èi víi c¸c vi ph¹m ph¸p luËt chøng kho¸n cÇn quy ®Þnh ranh giíi cô thÓ ®Ó x¸c ®Þnh hµnh vi vi ph¹m ®ã bÞ xö lý vÒ h×nh sù hay c¸c biÖn ph¸p kh¸c. 104 KÕt luËn Ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n ®· ®−îc xem xÐt, nghiªn cøu mét c¸ch t−¬ng ®èi tæng thÓ, toµn diÖn vµ biÖn chøng trong mèi quan hÖ víi c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt cã liªn quan. Thùc tiÔn nghiªn cøu ®· chØ ra sù ch−a phï hîp, thèng nhÊt gi÷a c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt chøng kho¸n vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c. HÖ thèng ph¸p luËt chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n ch−a bao qu¸t vµ ®Çy ®ñ, ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña thùc tÕ. §Ó thÞ tr−êng chøng kho¸n ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× hÖ thèng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸p luËt chøng kho¸n nãi riªng ph¶i ®−îc söa ®æi, bæ sung. Trªn c¬ së nh÷ng néi dung vµ c¸c vÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra t¹i ®Ò tµi nghiªn cøu còng nh− nh÷ng ®ßi hái thùc tÕ cña thÞ tr−êng, chóng t«i ®−a ra mét sè ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt nãi chung, ®ång thêi còng cã mét sè kiÕn nghÞ cô thÓ phôc vô cho c«ng t¸c x©y dùng LuËt Chøng kho¸n ë ViÖt Nam. 105 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o I. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX II. V¨n b¶n ph¸p luËt 1. Bé LuËt d©n sù n¨m 1995 2. LuËt §Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ngµy 12 th¸ng 11 n¨m 1996 vµ LuËt söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt ®Çu t− n−íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ngµy 09 th¸ng 6 n¨m 2000. 3. LuËt Th−¬ng m¹i n¨m 1997. 4. Bé LuËt h×nh sù n¨m 1999. 5. LuËt Doanh nghiÖp n¨m 1999. 6. LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông n¨m 1997 vµ LuËt Söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông n¨m 2003. 7. LuËt Kinh doanh b¶o hiÓm n¨m 2000. 8. LuËt Doanh nghiÖp Nhµ n−íc n¨m 2003. 9. LuËt KÕ to¸n n¨m 2003. 10. NghÞ ®Þnh sè 144/2003/N§-CP ngµy 28/11/2003 cña ChÝnh phñ vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n. 11. NghÞ ®Þnh 64/2002/N§-CP vÒ chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n−íc thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ NghÞ ®Þnh 187/2004/N§-CP ngµy 19/11/2004 söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña NghÞ ®Þnh 64. 12. NghÞ ®Þnh 38/2003/N§-CP ngµy 15/4/2003 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc chuyÓn ®æi mét sè doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi sang ho¹t ®éng theo h×nh thøc C«ng ty cæ phÇn. 106 13. NghÞ ®Þnh 161/2004/N§-CP ngµy 07/9/2004 cña ChÝnh phñ vÒ xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n. 14. QuyÕt ®Þnh sè 36/2003/Q§-TTg ngµy 11/3/2003 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ gãp vèn mua cæ phÇn cña nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. 15. QuyÕt ®Þnh sè 146/2003/Q§-TTg cña Thñ t−íng ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 17/7/2003 vÒ tû lÖ tham gia cña bªn n−íc ngoµi vµo thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam. 16. QuyÕt ®Þnh 163/2003/Q§-TTg cña Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt ChiÕn l−îc ph¸t triÓn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®Õn 2010. 17. QuyÕt ®Þnh sè 55/2004/Q§-BTC ngµy 17/6/2004 cña Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n. 18. Th«ng t− sè 58/2004/TT-BTC ngµy 17/6/2004 h−íng dÉn vÒ thµnh viªn vµ giao dÞch chøng kho¸n. 19. Th«ng t− sè 100/2004/TT-BTC ngµy 20 th¸ng 10 n¨m 2004 cña Bé Tµi chÝnh h−íng dÉn vÒ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®èi víi lÜnh vùc chøng kho¸n. III. C¸c tµi liÖu kh¸c 1. Tµi liÖu tiÕng ViÖt 1.1. "H×nh sù ho¸ c¸c tranh chÊp d©n sù - kinh tÕ hiÖn nay, vÊn ®Ò cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi" - TS. NguyÔn Am HiÓu, Vô Ph¸p luËt D©n sù - Kinh tÕ, Bé T− ph¸p. 1.2. Ph¸p luËt vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Trung t©m Giao dÞch Chøng kho¸n ë ViÖt Nam - NXB T− ph¸p n¨m 2004. 107 2. Tµi liÖu tiÕng Anh 2.1 Chandler and Thong-ek (1999): Thailand’s Capital Market, Law Offices Ltd, 2.2 Japan Securities Research Institute: Securities Market in Japan 2002, 2.3 Korea Stock Exchange (2004): An Overview of Korean Securities Market, 2.4 Korean Securities Dealers Association: The Securities Market in Korea 2004, 2.5 Pakorn Vichyanond (1995): The Evolution of Thailand’s Financial System: Future Trends, Thailand Development Research Institute’s Quaterly Review, Vol 10 No 3, 2.6 Stephen Green (2003): Drafting The Securities Law: The Role Of The National People’s Congress In Creating China’s New Market Economy, The Royal Institute of International Affairs & University Of Cambridge. 108