Đề tài Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam

n: Bộ Công Thƣơng, “Đề án phát triển thương mại trong nước”. Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 65 dựng hệ thống bán lẻ hiện đại là phù hợp với xu thế phát triển của xã hội. Xu thế hiện đại hóa các loại hình thƣơng mại là xu hƣớng chung của thế giới, và Việt Nam cũng không là ngoại lệ. Đây cũng là đòi hỏi tất yếu khi kinh tế xã hội đang phát triển trong xu thế hội nhập mạnh mẽ hiện nay. Theo dự báo của Bộ Công Thƣơng, đến năm 2010, kênh phân phối hiện đại sẽ chiếm tỷ lệ 30-40%, bằng với Trung Quốc hiện nay và đến năm 2020, chiếm khoảng 60%, bằng với Thái Lan hiện nay. Quá trình chuyển dịch hệ thống phân phối truyền thống đến hiện đại tại các nƣớc nhƣ Mỹ mất 80 năm, các nƣớc Châu Âu là 30 năm, Malaysia và Thái Lan: 10 năm, Trung Quốc: 5 năm. Thời gian chuyển dịch cơ cấu hệ thống phân phối ngày càng đƣợc rút ngắn, do đó việc đề ra định hƣớng và giải pháp để phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại là một yêu cầu cấp bách. 2. Mục tiêu và định hƣớng phát triển hệ thống bán lẻ tại Việt Nam Vừa qua Bộ Công Thƣơng đã xây dựng “Đề án phát triển thƣơng mại thị trƣờng trong nƣớc đến 2010 và định hƣớng đến 2020”. Ngày 15/02/2007, thủ tƣớng chính phủ đã ban hành quyết định số 27/2007/QĐ-TTCP phê duyệt đề án này. Đây là một trong những đề án đƣợc Bộ Công Thƣơng xây dựng gấp rút trong gần 2 năm nhằm phát triển thị trƣờng nội địa trong điều kiện hội nhập mới. Đây cũng là đề án rất quan trọng và đƣợc kỳ vọng sẽ có tác động sắp xếp, tổ chức và thúc đẩy thị trƣờng trong nƣớc đủ sức cạnh tranh khi bƣớc vào giai đoạn hội nhập hoàn toàn theo cam kết WTO. 2.1. Mục tiêu  Xây dựng một nền thƣơng mại trong nƣớc phát triển vững mạnh và hiện đại, dựa trên một cấu trúc hợp lý các hệ thống và các kênh phân phối với sự tham gia của các thành phần kinh tế và loại hình tổ chức, thực hiện mở cửa thị trƣờng phân phối theo đúng cam kết gia nhập WTO.  Hiện đại hoá kết cấu hạ tầng thƣơng mại trong đó chú trọng xây dựng và phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng thƣơng mại hiện đại. Phấn đấu đến Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 66 năm 2010, tỷ trọng mức bán lẻ hàng hoá theo loại hình thƣơng mại hiện đại nhƣ trung tâm thƣơng mại, siêu thị, mạng lƣới cửa hàng tiện lợi... đạt 20%, tƣơng đƣơng khoảng 160 nghìn tỷ đồng và đến năm 2020 đạt 40%, tƣơng đƣơng khoảng 800 nghìn tỷ đồng.  Chủ trƣơng hình thành và phát triển một số tập đoàn thƣơng mại mạnh, kinh doanh hàng hoá chuyên ngành hoặc tổng hợp, có đủ sức cạnh tranh và điều kiện để hợp tác hiệu quả với các tập đoàn phân phối nƣớc ngoài khi Việt Nam mở cửa thị trƣờng dịch vụ phân phối.  Khuyến khích và thúc đẩy quá trình hình thành các doanh nghiệp lớn thông qua quá trình tích tụ và tập trung nhằm tạo dựng các nhà phân phối lớn thƣơng hiệu Việt Nam; xác lập sự liên kết giữa các doanh nghiệp để tạo sức mạnh để hợp tác và cạnh tranh có hiệu quả với các tập đoàn nƣớc ngoài khi Việt Nam mở cửa thị trƣờng dịch vụ phân phối. 2.2 Định hướng phát triển đối với hệ thống bán lẻ hiện đại  Các doanh nghiệp thuộc hệ thống siêu thị, trung tâm thƣơng mại, chuỗi cửa hàng chuyên doanh, cửa hàng tiện lợi…sẽ liên kết với các đơn vị sản xuất hàng tiêu dùng, các công ty kinh doanh xuất nhập khẩu, các trang trại, các HTX, các chợ đầu mối… để tạo nguồn hàng ổn định lâu dài.  Chủ trƣơng phát triển mạnh loại hình bán lẻ hiện đại tại khu vực thành thị. Các đô thị loại I là những nơi có điều kiện thuận lợi nhất để phát triển các cửa hàng bán lẻ hiện đại, sau đó sẽ từng bƣớc nhân rộng ra các đô thị loại II và loại III đến các thị xã, các khu công nghiệp tập trung, khu kinh tế lớn, khu đô thị mới, khu du lịch, các cửa khẩu và các thị trấn. Mỗi loại hình cần đổi mới hiện đại, liên kết thành các hệ thống, các chuỗi phân phối.  Phát triển hệ thống cửa hàng tiện lợi, chuyên doanh, tổng hợp…gắn với khu vực dân cƣ, phù hợp với nhu cầu mua sắm, tiêu dùng của ngƣời tiêu dùng ở thành thị và nông thôn. Các doanh nghiệp cần tiến hành quá trình Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 67 tích tụ, tập trung để liên kết các cửa hàng độc lập thành 1 hệ thống bằng các hình thức đại lý, nhƣợng quyền kinh doanh.  Khuyến khích các nhà phân phối nƣớc ngoài đầu tƣ hoặc liên doanh, liên kết xây dựng đại siêu thị và các loại hình tƣơng đƣơng ở các khu đô thị và khu công nghiệp tập trung để tranh thủ lợi thế về vốn, về khoa học kinh doanh siêu thị của họ để phát triển hệ thống bán lẻ văn minh hiện đại tại Việt Nam. Đặc biệt khuyến khích các hoạt động mua lại, sáp nhập các siêu thị nhỏ, các doanh nghiệp nhỏ để hình thành các tập đoàn bán lẻ lớn vận hành theo mô hình “chuỗi”, nhờ đó tăng cƣờng hiệu quả kinh doanh.  Tăng cƣờng năng lực chuyên môn cho các nhà phân phối Việt Nam, phấn đấu đến năm 2010, Việt Nam có thể có đƣợc 10-15 nhà phân phối bán lẻ tầm cỡ quốc gia và quốc tế, đảm bảo cạnh trạnh đƣợc với các tập đoàn bán lẻ nƣớc ngoài trên thị trƣờng nội địa. 3. Các giải pháp và kiến nghị 3.1 Đối với Chính phủ 3.1.1 Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật nhằm tạo môi trường thuận lợi để phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại Trong những năm qua, nhà nƣớc ta đã ban hành nhiều đạo luật về kinh tế-xã hội, đồng thời cũng thƣờng xuyên tiến hành rà soát, sửa đổi để từng bƣớc hoàn chỉnh các chính sách và cơ chế quản lý. Tuy nhiên, điểm hạn chế là tính ổn định của các đạo luật là rất thấp, gây khó khăn cho hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp, nhất là các nhà đầu tƣ nƣớc ngoài. Thêm vào đó, hiện nay Việt Nam đã là thành viên chính thức của tổ chức WTO nên môi trƣờng kinh doanh càng cần phải thông thoáng và bình đẳng cho mọi thành phần kinh tế trong cũng nhƣ ngoài nƣớc, phù hợp với nguyên tắc đối xử tối huệ quốc (MFN) và đối xử quốc gia (NT). Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 68 Có ý kiến cho rằng hệ thống bán lẻ hiện đại chỉ là một một bộ phận nằm trong mạng lƣới thƣơng nghiệp của nƣớc ta và luật thƣơng mại, luật dân sự và các luật khác đủ để điều chỉnh mọi hoạt động kinh doanh trong nền kinh tế. Tuy nhiên, trên thực tế, do đặc thù trong hoạt động kinh doanh, rất cần có sự hƣớng dẫn và điều hành cụ thể của nhà nƣớc cho lĩnh vực hoạt động này. Đó là một quy chế hoạt động siêu thị. Tuy nhiên, hiện nay Quy chế siêu thị và trung tâm thƣơng mại đã bộc lộ nhiều điểm bất cập nhƣ đã phân tích trong chƣơng 2. Trong thời gian tới, nhà nƣớc cần có thêm những văn bản pháp luật quy định chi tiết và có tính ràng buộc pháp lý cao hơn đối với hoạt động kinh doanh bán lẻ hiện đại. Trƣớc hết, quy chế cần đƣợc hoàn thiện để khắc phục các bất cập về tên gọi, qua đó xác định rõ hơn các loại hình chịu sự điều tiết, quản lý của Quy chế. Chính phủ cần hoàn thiện, điều chỉnh tiêu chuẩn phân hạng siêu thị cho phù hợp với thực tế và tạo điều kiện cho công tác quản lý. Đồng thời, Quy chế cần đƣợc nghiên cứu để nâng cấp thành Dự án Luật kinh doanh bán lẻ tại Việt Nam (trên cơ sở học hỏi kinh nghiệm từ Thái Lan và Trung Quốc). Dự án luật này nên đƣợc xây dựng càng sớm càng tốt để kịp thời trở thành khung pháp lý điều chỉnh hoạt động bán lẻ sẽ phát triển bùng nổ trong tƣơng lai gần. Về Luật An toàn vệ sinh thực phẩm và các tiêu chuẩn chất lượng: Một trong những khuôn khổ pháp lý có ảnh hƣởng nhiều nhất tới hoạt động bán lẻ là Luật vệ sinh an toàn thực phẩm. Hiện nay, Việt Nam đã có những quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm theo Pháp lệnh số 12/2003/PL- UBTCQH ngày 26/07/2003 về Vệ sinh an toàn thực phẩm, song công tác giám sát và thực hiện luật này tại các siêu thị, cửa hàng trong thời gian qua còn lỏng lẻo dẫn tới hàng loạt siêu thị bán hàng “không sạch” cho ngƣời tiêu dùng. Chúng ta cần xây dựng một hệ thống quản lý chất lƣợng hàng hoá trên thị trƣờng với một chuẩn mực thống nhất trong cả nƣớc. Công tác này phải do những cơ quan chuyên trách đảm nhiệm, tránh sự chồng chéo gây khó khăn cho lƣu Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 69 thông. Đồng thời, Nhà nƣớc nên có quy định thống nhất về hệ thống mã vạch cho sản phẩm... Nhà nƣớc cần xác định hệ thống bán lẻ hiện đại là các đơn vị tiên phong trong việc chấp hành các tiêu chuẩn về vệ sinh thực phẩm. Để bảo vệ quyền lợi của ngƣời tiêu dùng, nâng cao ý thức trách nhiệm của các doanh nghiệp trong lĩnh vực bán lẻ, nhà nƣớc cần quy định rõ ràng các tiêu chuẩn của hàng hóa bày bán trong siêu thị, cửa hàng tiện lợi, tiến hành kiểm tra, giám sát thƣờng xuyên với các đơn vị này. Điều này sẽ giúp các cơ quan chức năng từng bƣớc áp dụng các biện pháp quản lý vệ sinh thực phẩm cho các hình thức bán lẻ khác, chấm dứt tình trạng lộn xộn không quản lý đƣợc nhƣ đối với các chợ, cửa hàng truyền thống. 3.1.2 Giải pháp xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại  Chính sách thu hút đầu tư trong và ngoài nước Hiện nay thị trƣờng bán lẻ Việt Nam đang có sức hấp dẫn rất lớn đối với các nhà đầu tƣ nƣớc ngoài. Tuy nhiên, chúng ta cần tiếp tục tạo môi trƣờng pháp lý thông thoáng, đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô để tạo niềm tin đầu tƣ cho các tập đoàn bán lẻ. Bên cạnh đó cần quy định rõ quyền sử dụng đất, quyền thuê đất để cho các nhà đầu tƣ yên tâm; đơn giản hoá thủ tục hành chính trong quá trình cấp giấy phép hoạt động và tiến hành có hiệu quả việc cấp, điều chỉnh giấy phép. Nhà nƣớc cần khuyến khích mọi thành phần kinh tế tham gia và hệ thống bán lẻ hiện đại bằng cách hạ bớt các rào cản gia nhập ngành. Tiến hành thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài vào lĩnh vực này để xây dựng một số siêu thị, trung tâm thƣơng mại theo tiêu chuẩn quốc tế, nhờ đó các doanh nghiệp kinh doanh siêu thị sẽ học hỏi đƣợc kinh nghiệm từ nƣớc ngoài về kinh doanh loại hình dịch vụ này. Nhà nƣớc cần khuyến khích việc chuyển giao công nghệ, kinh nghiệm quản lý và phƣơng thức kinh doanh hiện đại cho các doanh nghiệp Việt Nam. Khuyến khích đầu tƣ nhƣng không đƣợc tràn lan Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 70 mà phải thực hiện mục tiêu tạo điều kiện chuyển giao về công nghệ, kinh nghiệm quản lý cho các doanh nghiệp trong nƣớc. Đồng thời, nhà nƣớc cần thận trọng khi quyết định cấp phép đầu tƣ cho doanh nghiệp nƣớc ngoài để tránh dẫn đến hậu quả phá sản hàng loạt các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam. Các dự án đầu tƣ phải căn cứ trên nhu cầu của nền kinh tế.  Chính sách tài chính tín dụng Do đặc thù của kinh doanh bán lẻ theo hƣớng hiện đại cần vốn đầu tƣ ban đầu khá lớn, nhƣng lợi nhuận ban đầu thấp, Nhà nƣớc cần có chính sách ƣu đãi tín dụng và những ƣu đãi khác đối với các doanh nghiệp kinh doanh siêu thị. Cho đến nay nƣớc ta chƣa có chính sách tài chính tín dụng ƣu tiên phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại. Các doanh nghiệp muốn kinh doanh phải tự chuẩn bị về vốn mà không nhận đƣợc bất cứ ƣu đãi nào. Nhà nƣớc nên có các chính sách hỗ trợ để các doanh nghiệp trong nƣớc tiếp cận nguồn vốn dễ dàng hơn; sử dụng các nguồn vốn đầu tƣ phát triển của nhà nƣớc, bao gồm vốn ngân sách Trung ƣơng, địa phƣơng…để ƣu đãi tín dụng cho các chủ thể kinh doanh bán lẻ hiện đại. Để tăng khả năng cạnh tranh của siêu thị đối với những loại hình bán lẻ truyền thống nhƣ chợ và các cửa hàng bách hóa thì chính sách thuế cho việc kinh doanh siêu thị cũng cần đƣợc điều chỉnh lại cho hợp lý.  Chính sách về đất đai và quy hoạch Do chƣa có quy hoạch thống nhất trên cả nƣớc nên các điểm bán lẻ hiện đại thƣờng đƣợc xây dựng tự phát. Thời gian tới chính phủ nên có quy hoạch cụ thể về mạng lƣới các siêu thị, trung tâm thƣơng mại…Hiện nay để tìm đƣợc địa điểm hội đủ các yếu tố cho kinh doanh siêu thị, trung tâm thƣơng mại là rất khó khăn, nhất là ở các thành phố lớn. Nhà nƣớc cần có chính sách hỗ trợ mặt bằng kinh doanh siêu thị cho các doanh nghiệp trong nƣớc. Nhà nƣớc cần dành một quỹ đất nhất định cho phát triển hệ thống siêu thị, cửa hàng tiện lợi… và chính sách đối với quỹ đất này Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 71 cũng cần đƣợc ứng xử nhƣ chính sách đối với quỹ đất dành để phát triển chợ đầu mối; đầu tƣ nâng cấp hạ tầng thƣơng mại nội địa. Bên cạnh đó, cần tạo điều kiện tiếp cận mặt bằng kinh doanh bình đẳng cho mọi thành phần kinh tế. Sử dụng biện pháp quy hoạch siêu thị là một trong những biện pháp quản lý phát triển siêu thị hiệu quả. Nhà nƣớc cần tính đến số lƣợng, khoảng cách của các siêu thị, đại siêu thị sao cho thích hợp để tránh tình trạng tập trung quá nhiều siêu thị ở một địa bàn có thể dẫn tới cạnh tranh không lành mạnh.  Chính sách hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng thương mại Công tác đầu tƣ xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ có vai trò quan trọng trong việc quyết định quy mô và tính hiệu quả trong kinh doanh của hệ thống bán lẻ hiện đại. Cơ sở hạ tầng đồng bộ của hệ thống phân phối gồm: việc quy hoạch mạng lƣới, đầu tƣ xây dựng mới các siêu thị, đại siêu thị, các chợ đầu mối, trung tâm bán buôn, toàn bộ hoạt động logistic từ khâu thu mua, chế biến, bảo quản, dự trữ, hệ thống kho tàng, vận chuyển, điều phối, hệ thống trang thiế bị và các công cụ bán hàng…Cơ sở hạ tầng đƣợc đầu tƣ xây dựng đồng bộ sẽ tạo điều kiện đẩy nhanh quá trình hiện đại hóa hệ thống phân phối nói chung và hệ thống bán lẻ hiện đại nói riêng.  Chính sách tăng cường công tác dự báo thông tin thị trường Trong thời gian tới, nhà nƣớc cần nâng cao chất lƣợng công tác thông tin, dự báo thị trƣờng và các hoạt động xúc tiến thƣơng mại. Nhà nƣớc cần hỗ trợ và phối hợp với các doanh nghiệp để dự báo nhu cầu hàng hóa trên thị trƣờng, xu hƣớng biến động của giá cả, đặc biệt trong việc dự báo dài hạn và định kỳ để các doanh nghiệp có định hƣớng kinh doanh. Khi có đƣợc thông tin chính xác, các doanh nghiệp bán lẻ hiện đại sẽ lập kế hoạch nhập khẩu, thu mua, dự trữ hàng hóa để phục vụ nhu cầu thị trƣờng, tránh tình trạng khan hiếm hoặc dƣ thừa hàng hóa trong những hoàn cảnh bất lợi. Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 72  Chính sách hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực Nhà nƣớc cần hỗ trợ các doanh nghiệp bán lẻ hiện đại trong việc đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho kinh doanh siêu thị và có các chính sách khuyến khích các doanh nghiệp tự đào tạo, phát triển nguồn nhân lực cho doanh nghiệp. Ngoài ra, nhà nƣớc cần quan tâm đúng mức tới việc thúc đẩy trao đổi thông tin, kinh nghiệm trong và ngoài nƣớc trong hình thức bán lẻ hiện đại, thông qua đầu tƣ kinh phí cử cán bộ đi khảo sát học tập kinh nghiệm của nƣớc ngoài hoặc tổ chức các buổi hội thảo chuyên đề cho các nhà quản lý siêu thị, trung tâm thƣơng mại… Nhà nƣớc có thể đứng ra mở các lớp đào tạo nâng cao nghiệp vụ cho các nhà quản lý. Các lớp này nên mời các chuyên gia nƣớc ngoài giàu kinh nghiệm giảng dạy, hoặc các nhà lãnh đạo cao cấp của các tập đoàn bán lẻ thành công trên thế giới. Bên cạnh đó, nhà nƣớc thƣờng xuyên tổ chức các cuộc họp, hội thảo trao đổi thông tin giữa các doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nƣớc để trao đổi nguyện vọng, kịp thời giải quyết các vƣớng mắc nảy sinh. 3.1.3 Phối hợp trong công tác quản lý hệ thống bán lẻ hiện đại Hiện nay, Bộ Công Thƣơng là cơ quan quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại, nhƣng việc cấp phép cho các nhà đầu tƣ nƣớc ngoài vào lĩnh vực phân phối bán lẻ lại thuộc thẩm quyền của Bộ Kế hoạch và Đầu tƣ. Có thể Bộ Công Thƣơng nhận thấy những bất hợp lý trong quy hoạch phát triển, nhƣng lại không có thẩm quyền điều phối. Chƣa kể vai trò của UBND các tỉnh thành cũng là rất lớn. Vì vậy, cần có chính sách phối hợp để có thể quản lý và định hƣớng tốt nhất cho phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại. Các loại hình bán lẻ hiện đại đang phát triển rất nhanh (đặc biệt là sự bùng nổ các siêu thị), trong khi đó năng lực quản lý của nhà nƣớc vẫn chƣa thay đổi đáp ứng với đòi hỏi mới. Các biện pháp quản lý cũ của loại hình truyền thống không thể áp dụng cho hệ thống hiện đại, mà cần có các tiêu chuẩn quản Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 73 lý chặt chẽ, nghiêm ngặt hơn. Vì vậy, công tác thanh tra giám sát cần đƣợc đổi mới và đặc biệt tập trung vào các vấn đề cụ thể nhƣ sau: - Xây dựng quy chế thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với từng loại hình bán lẻ phù hợp với mục tiêu quản lý của nhà nƣớc và đặc thù kinh doanh của mỗi loại hình. - Kiểm tra an toàn vệ sinh thực phẩm, xuất xứ hàng hóa, chất lƣợng hàng hóa, thời gian sử dụng…Đồng thời, cần có một hệ thống quản lý chất lƣợng hàng hóa thống nhất trên toàn quốc để thuận lợi trong quản lý. - Kiểm tra tính minh bạch rõ ràng trong việc niêm yết giá. Đây là biện pháp đặc biệt quan trọng để tránh tình trạng các doanh nghiệp sử dụng công cụ giá cả để cạnh tranh không lành mạnh, nhất là nguy cơ các tập đoàn nƣớc ngoài nhờ tiềm lực lớn về tài chính chấp chịu lỗ để thu hút khách hàng, từ đó thâu tóm thị trƣờng. - Giám sát chất lƣợng các chƣơng trình hoạt động khuyến mại, hạ giá của các siêu thị, trung tâm thƣơng mại. Hiện nay các siêu thị thƣờng áp dụng thời gian khuyến mại để thu hút khách hàng, nhƣng có một số cơ sở biến đây trở thành biện pháp để tiêu thụ hàng tồn, hàng kém chất lƣợng…Qua khảo sát cho thấy nhiều chƣơng trình khuyến mại chỉ cung cấp thông tin mập mờ, gây nhầm lẫn cho khách hàng. 3.1.4 Khuyến khích các doanh nghiệp bán lẻ thực hiện liên kết Các doanh nghiệp bán lẻ tại Việt Nam hiện nay vẫn đang hoạt động riêng lẻ, thiếu sự gắn kết để chia sẻ lợi ích và kinh nghiệm kinh doanh. Mới đây, dƣới sự chủ động của các doanh nghiệp bán lẻ lớn, sự hỗ trợ của Bộ Công thƣơng, Hiệp Hội các nhà bán lẻ Việt Nam đã đƣợc thành lập với 100 thành viên là các doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân hoạt động trong lĩnh vực bán lẻ. Trong thời gian tới, nhà nƣớc nên hỗ trợ để hiệp hội phát huy tốt vai trò của mình, tăng cƣờng hợp tác, trao đổi thông tin giữa các thành viên. Đồng thời, hiệp hội bán Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 74 lẻ cũng giúp tăng sức cạnh tranh của các doanh nghiệp trong nƣớc trƣớc các tập đoàn nƣớc ngoài. Các bộ ngành và địa phƣơng liên quan cần đứng ra vận động và hƣớng dẫn các doanh nghiệp trong nƣớc liên kết lại thành những tập đoàn phân phối bán lẻ lớn, xây dựng những thƣơng hiệu mạnh, phát triển thành các chuỗi siêu thị, cửa hàng với nhiều quy mô khác nhau ở thành phố, thị xã, thị trấn... để tập hợp sức mạnh, nâng cao sức cạnh tranh, gia tăng thị phần. Với tiềm lực vốn lớn hơn, mạng lƣới kinh doanh đƣợc mở rộng, các doanh nghiệp trong nƣớc sẽ tạo đƣợc sức mạnh tổng hợp để tăng hiệu quả kinh doanh. 3.1.5 Phát triển hài hòa hệ thống bán lẻ hiện đại và truyền thống Các nghiên cứu cho thấy trong vòng 5 năm tới, hệ thống bán lẻ Việt Nam sẽ có nhiều biến đổi lớn theo hƣớng hiện đại hóa. Các siêu thị, cửa hàng tiện lợi phát triển rộng khắp và thu hút ngày càng nhiều khách hàng. Kênh phân phối truyền thống nhƣ chợ, các tiệm tạp hóa, cửa hàng bán sỉ, bán lẻ... hiện chiếm tới 90% mạng lƣới phân phối tại Việt Nam sẽ gặp khó khăn lớn khi tập đoàn bán lẻ nƣớc ngoài gia nhập thị trƣờng bán lẻ. Mạng lƣới phân phối "khổng lồ" về số lƣợng với gần 350.000 cửa tiệm tạp hóa và hơn 9.000 chợ phân bố trên cả nƣớc nhƣng lại rất lạc hậu này đang mất dần ƣu thế trƣớc hệ thống phân phối hiện đại và không loại trừ phải đứng trƣớc khả năng phá sản, nhất là tại các đô thị, khi áp lực cạnh tranh trên thị trƣờng bán lẻ sắp tới sẽ tăng rất mạnh. Giải pháp đặt ra là nhà nƣớc nên khuyến khích phát triển nhanh hệ thống bán lẻ hiện đại tại các khu vực thành thị, khuyến khích các doanh nghiệp phân phối phát triển hệ thống và liên kết theo chuỗi (chuỗi siêu thị, chuỗi trung tâm thƣơng mại, chuỗi cửa hàng tiện lợi…). Từng bƣớc vận động các tiệm, cửa hàng tạp hóa, cửa hàng bán lẻ độc lập và truyền thống, các hộ kinh doanh các thể gia nhập vào hệ thống chuỗi cửa hàng tiện lợi, cửa hàng chuyên doanh. Đây là biện pháp hiện đại hóa hệ thống bán lẻ truyền thống để đáp ứng nhu cầu ngày Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 75 càng cao của ngƣời tiêu dùng. Từng bƣớc chuyển các chợ nhỏ, chợ dân sinh thành các siêu thị, cửa hàng tiện lợi; hạn chế xây dựng mới các chợ trong khu vực nội thành do quỹ đất đã ở tình trạnh eo hẹp. Tại nông thôn, hệ thống chợ và mạng lƣới bán lẻ truyền thống vẫn đóng vai trò quan trọng và là kênh phân phối hàng hóa chủ yếu trong những năm tới. Do vậy cần cải tạo, nâng cấp các chợ để phục vụ ngƣời dân tốt hơn, với những vùng nông thôn có điều kiện có thể thí điểm mở các cửa hàng chuyên doanh, siêu thị loại nhỏ. Với các chính sách phù hợp, nhà nƣớc có thể dần chuyển dịch hệ thống bán lẻ theo hƣớng hiện đại mà vẫn hạn chế đƣợc sự biến động quá lớn. Thị trƣờng bán lẻ Việt Nam sẽ hiện đại hóa nhƣng vẫn có thể duy trì song song 2 hệ thống bán lẻ hiện đại và truyền thống, giống nhƣ Nhật Bản hay Hàn Quốc đã thực hiện thành công. 3.1.6 Các giải pháp khác Vấn đề xây dựng và bảo vệ thƣơng hiệu của các doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam hiện còn nhiều hạn chế, nhà nƣớc nên đóng vai trò hƣớng dẫn và trợ giúp các doanh nghiệp xây dựng và quảng bá thƣơng hiệu. Biện pháp cần thiết khác là nhà nƣớc cần nhanh chóng chọn khoảng 15 nhà bán lẻ trong nƣớc để đầu tƣ và hỗ trợ trở thành những nhà phân phối đủ lớn để làm đối trọng với các tập đoàn nƣớc ngoài. Các nhà bán lẻ này có vai trò giữ vững thị trƣờng bán lẻ không rơi vào sự thâu tóm của các doanh nghiệp nƣớc ngoài. Các doanh nghiệp đƣợc chọn để hỗ trợ cũng cần là những doanh nghiệp thuộc các loại hình bán lẻ khác nhau nhƣ: siêu thị, trung tâm thƣơng mại, cửa hàng tiện lợi… Cuối cùng, tuy Việt Nam bị ràng buộc bởi các cam kết WTO và nguyên tắc MFN, NT nhƣng nhà nƣớc không nên cho phép các doanh nghiệp bán lẻ nƣớc ngoài đầu tƣ tràn lan dẫn đến nguy cơ thâu tóm thị trƣờng nội địa. Nhà nƣớc cần xem xét kinh nghiệm áp dụng rào cản kĩ thuật, quy định chặt chẽ về Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 76 quy mô, phạm vi, số lƣợng, khoảng cách... khi các nhà đầu tƣ muốn lập một điểm kinh doanh mới của các nƣớc khác trên thế giới. 3.2 Đối với các doanh nghiệp thuộc hệ thống bán lẻ hiện đại Bên cạnh sự hỗ trợ từ phía chính phủ, điều quan trọng nhất là các doanh nghiệp bán lẻ phải tự mình nâng cao hiệu quả kinh doanh, tự hoàn thiện mình trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, góp phần nhanh chóng xây dựng hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam. Để làm đƣợc điều đó, các doanh nghiệp phải xây dựng chiến lƣợc phát triển riêng phù hợp với đặc thù đơn vị mình. 3.2.1 Thay đổi nhận thức kinh doanh và xây dựng phong cách chuyên nghiệp Trƣớc khi tiến hành xây dựng chiến lƣợc kinh doanh thì bản thân mỗi doanh nghiệp cần xác đổi mới tƣ duy, từ đó hiện đại hóa phƣơng thức hoạt động của mình. Đặc biệt là các nhà quản lý siêu thị, trung tâm thƣơng mại cần có kiến thức về loại hình kinh doanh của mình, am hiểu tâm lý ngƣời tiêu dùng, sự nhạy bén trong kinh doanh để kịp thời phát hiện các xu hƣớng tiêu dùng mới trong xã hội. Những năng lực này sẽ giúp doanh nghiệp phản ứng nhanh với sự phát triển của thị trƣờng, liên tục tự đổi mới hoạt động cho phù hợp. Bên cạnh đó, mỗi doanh nghiệp cần xây dựng chiến lƣợc kinh doanh dài hạn, phù hợp với cơ chế thị trƣờng và bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. Các giám đốc siêu thị, trung tâm thƣơng mại…cần đƣợc đào tạo bài bản về chuyên môn quản trị kinh doanh và có kinh nghiệm khảo sát học tập mô hình tiên tiến của nƣớc ngoài để tích lũy những bài học áp dụng cho thị trƣờng Việt Nam. Nhƣng trên hết, các doanh nghiệp bán lẻ hiện đại cần quán triệt tinh thần kinh doanh dịch vụ hƣớng tới sự thỏa mãn của khách hàng. Mọi hoạt động, dịch vụ của doanh nghiệp là để tạo ra sự thoải mái, hài lòng cho ngƣời mua sắm. Lấy khách hàng làm trung tâm trong mọi hoạt động doanh nghiệp là tƣ duy kinh doanh mới trong hệ thống phân phối hiện đại. Các công ty cần dành thời gian, nguồn tài chính thích đáng để nghiên cứu, điều tra, tìm hiểu nhu cầu Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 77 thực tế của khách hàng, xu hƣớng tiêu dùng trong nƣớc; liên tục đổi mới để thỏa mãn nhu cầu ngày càng cao của ngƣời tiêu dùng. Các siêu thị cần thay đổi tƣ duy coi ngƣời có thu nhập cao là khách hàng mục tiêu mà phải xác định khách hàng của siêu thị là những ngƣời dân có mức thu nhập khá trở lên, từ đó thay đổi cơ cấu mặt hàng cho phù hợp để phục vụ đƣợc rộng rãi hơn đối tƣợng khách hàng. Để chuẩn bị cho cuộc cạnh tranh sắp tới, các nhà bán lẻ Việt Nam cần phải nhanh chóng đầu tƣ sâu về kỹ thuật quản lý kinh doanh hiện đại và phải cải tiến vấn đề cung ứng hàng hóa. Các doanh nghiệp bán lẻ cần nghiêm túc nghiên cứu và vận dụng kiến thức chuỗi giá trị cung ứng theo công nghệ logistic vào tổ chức và quản lý hệ thống phân phối. Mô hình tổ chức hoạt động kinh doanh của các tập đoàn nƣớc ngoài nhƣ Metro Cash&Carry, BigC trong xây dựng nguồn cung ứng hàng ổn định, hệ thống kho dự trữ, khâu vận chuyển, phân loại hàng hóa…cần đƣợc nghiên cứu, vận dụng cho phù hợp với điều kiện của từng doanh nghiệp tham gia trong ngành bán lẻ. Từng doanh nghiệp phải khẩn trƣơng rà soát chi phí, kiểm tra từng công đoạn hoạt động để tiếp cận tiêu chuẩn quốc tế đồng thời khẳng định định hƣớng phát triển lâu dài. Công tác thu mua và quản lý hàng hóa: Các công ty cần phải nâng cao hiệu quả của công tác quản lý hàng hóa. Quản lý ở đây bao gồm nhiều hoạt động: nhập hàng, lƣu kho, bảo quản, thống kê lƣợng hàng tồn, hàng bị mất, hàng giảm chất lƣợng... Để nâng cao hiệu quả của công tác này, cần đầu tƣ lớn cho cơ sở vật chất, kho hàng, công nghệ máy tính và đào tạo nghiệp vụ quản lý cho nhân viên. 3.2.2 Nâng cấp và hiện đại hóa cơ sở vật chất để kinh doanh có hiệu quả hơn Cơ sở vật chất, máy móc và trang thiết bị hiện đại sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp hiện đại hóa hoạt động kinh doanh. Các nhà bán lẻ cần ứng dụng những thành tựu của công nghệ thông tin, có giải pháp kho vận thuận tiện, nhanh chóng để vừa đảm bảo duy trì chất lƣợng vừa hạ giá thành sản phẩm. Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 78 Các cửa hàng tạp hóa, bách hóa truyền thống có thể tự nâng cấp, hiện đại hóa để trở thành cửa hàng tiện lợi, trung tâm thƣơng mại. Các doanh nghiệp có tiềm lực về vốn nên mạnh dạn đầu tƣ nâng cấp các điểm bán lẻ này để tham gia vào hệ thống bán lẻ hiện đại. Nâng cấp hệ thống bán lẻ truyền thống là hƣớng đi mang lại hiệu quả nhanh chóng cho những doanh nghiệp muốn mở rộng mạng lƣới bán lẻ của mình. Hiện nay, các tiệm tạp hóa là mạng lƣới phân phối rất phổ biến và phù hợp với các khu dân cƣ. Tuy nhiên, đời sống ngày càng cải thiện khiến yêu cầu của ngƣời tiêu dùng cũng ngày càng cao nên việc nâng cấp các cửa hàng tạp hóa thành những cửa hàng tiện lợi là vô cùng cần thiết. 3.2.3 Thực hiện đa dạng hóa thị trường và phát triển dịch vụ khách hàng Đối với vấn đề danh mục hàng hóa, siêu thị luôn phải cố gắng để có thể cung cấp đủ mọi chủng loại phục vụ mọi nhu cầu trong cuộc sống, với nhiều mức giá từ thấp đến cao, tập trung số lƣợng ở các mặt hàng phục vụ tầng lớp nhân dân có thu nhập trung bình, tầng lớp đông đảo nhất trong xã hội và có mức sống ngày càng cao. Chủ yếu tập trung vào hàng tiêu dùng hàng ngày - hàng có chất lượng đảm bảo theo tiêu chuẩn. Nên dự kiến một tỷ lệ một hàng nội chiếm đa số và có xu hƣớng tăng dần. Điều này đảm bảo nguồn hàng chắc chắn và giảm tối thiểu chi phí vận chuyển, thuế cho các siêu thị... Các siêu thị cần tích cực tìm hiểu nguồn hàng mới. Các nhà kinh doanh bán lẻ cần chủ động tìm hiểu các sản phẩm mới, nhãn hiệu mới xuất hiện có tính ƣu việt để mua về cung ứng cho đơn vị của mình. Họ có thể đặt hàng bán thử để thăm dò phản ứng của ngƣời tiêu dùng, sau đó mới kí hợp đồng cung ứng dài hạn. Đây là chiến lƣợc tạo mặt hàng đặc trƣng cho doanh nghiệp mình, củng cố thêm hình ảnh của doanh nghiệp trong tâm trí khách hàng. Với các cửa hàng tiện lợi, do đặc thù kinh doanh là phục vụ nhu cầu tiêu dùng thiết yếu phục vụ đời sống hàng ngày nên cần xây dựng danh mục hàng hóa chủ yếu là các mặt hàng thực phẩm nhƣ rau sạch, thịt tƣơi, thực phẩm đông lạnh, đồ ăn nhanh. Đồng thời, những cửa hàng này có đối tƣợng phục vụ là Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 79 những ngƣời bận rộn nên có thêm các dịch vụ tiện lợi nhƣ giao hàng tận nhà cho các hộ gia đình, dịch vụ giặt là hoặc thanh toán hóa đơn điện, nƣớc…Các dịch vụ gia tăng này sẽ làm tăng sự hài lòng của khách hàng. Các trung tâm thƣơng mại cũng cần đa dạng hóa hoạt động kinh doanh của mình. Với lợi thế về mặt bằng và khung cảnh mua sắm đẹp, lịch sự, các trung tâm thƣơng mại có thể tích hợp các dịch vụ giải trí trong cùng một tòa nhà nhƣ xem phim, chơi game, dịch vụ thƣ giãn làm đẹp, ẩm thực…Một không khí mua sắm sôi động và thú vị sẽ là yếu tố thu hút khách hàng. 3.2.4 Ứng dụng chiến lược marketing hỗn hợp trong kinh doanh Để thu hút đƣợc khách hàng đến với các cửa hàng, siêu thị của mình, các doanh nghiệp cần vận dụng sáng tạo các biện pháp marketing hỗn hợp. Đối với những doanh nghiệp Việt Nam, điều này còn mới mẻ nên cần nhanh chóng học hỏi kinh nghiệm của các công ty nƣớc ngoài. Tìm phong cách riêng: Mỗi doanh nghiệp bán lẻ phải tạo ra một phong cách riêng cho mình. Điều này càng có ý nghĩa khi bƣớc vào thời kỳ cạnh tranh gay gắt. Hầu hết các siêu thị của các doanh nghiệp trong nƣớc chƣa có một logo riêng trên bảng hiệu hay trên ấn phẩm quảng cáo, túi gói hàng. Phong cách riêng còn thể hiện ở cách bài trí cửa hàng, bố trí ánh sáng, âm nhạc trong siêu thị, trung tâm thƣơng mại, hay tác phong phục vụ, cách ăn mặc của đội ngũ nhân viên và những dịch vụ hấp dẫn mà mỗi doanh nghiệp dành cho khách hàng. Phong cách riêng còn đƣợc xây dựng qua chất lƣợng hàng hóa, giá cả cạnh tranh, phƣơng thức phục vụ văn minh hiện đại. Hơn nữa, các siêu thị, trung tâm thƣơng mại cần xây dựng đƣợc cho mình chủng loại hàng thế mạnh, ví dụ nhƣ Zen Plaza đƣợc biết đến là trung tâm thƣơng mại chuyên kinh doanh quần áo thời trang; Vincom City Tower đƣợc biết đến là tổ hợp mua sắm giải trí hiện đại; siêu thị Seyu chuyên mua hoa quả hay đồ thực phẩm ngon, chất lƣợng cao, giá cao, siêu thị Minimart (66 Bà Triệu) chuyên doanh các mặt hàng nhập khẩu… Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 80 Chính sách giá: Hiện nay phần nhiều hàng hóa trong các siêu thị có giá cao hơn hàng tại các chợ, cửa hàng truyền thống. Điều này làm giảm tính hấp dẫn của loại hình bán lẻ hiện đại với khách hàng. Để thực hiện chiến lƣợc giảm giá, các doanh nghiệp cần thiết lập mối quan hệ gắn bó với nhà sản xuất, các nhà bán buôn, giảm bớt số lƣợng cấp phân phối…đảm bảo hạ giá thành và có nguồn cung hàng ổn định. Giải pháp đặt ra là mạng lƣới các siêu thị có thể cùng nhau thành lập một trung tâm cung ứng hàng hóa có nhiệm vụ mua hàng với khối lƣợng lớn, trực tiếp từ nhà sản xuất, từ đó giúp giảm chi phí mua hàng và giá hàng hóa. Bên cạnh đó, trong những dịp đặc biệt nhƣ ngày lễ, Tết, Quốc khánh hay vào tháng khuyến mãi do các thành phố tổ chức, các siêu thị, trung tâm thƣơng mại nên tích cực tham gia bằng việc giảm giá, phát phiếu mua hàng ƣu đãi, tặng kèm sản phẩm…để thu hút khách hàng. Quảng cáo: tăng cƣờng sử dụng các panô, băngrôn về khuyến mại hay những mặt hàng mới và về hình ảnh doanh nghiệp ở nơi công cộng. Để sẵn một thông báo danh mục các sản phẩm mới đƣợc tập hợp, phát hành hàng tuần hoặc hàng ngày đặt trƣớc cửa ra vào siêu thị, trung tâm thƣơng mại; thiết kế lại các túi đựng hàng có hình ảnh, màu sắc gây ấn tƣợng với tên doanh nghiệp đƣợc in nổi bật. Tăng cường nghiên cứu khách hàng và nhu cầu của khách hàng: Trƣớc mắt, mỗi doanh nghiệp cần phải có bộ phận chuyên trách nghiên cứu thị trƣờng, nhu cầu, tâm lý và hành vi của ngƣời tiêu dùng. Công việc này phải tiến hành một cách có bài bản và kết hợp với nghiên cứu tình hình khách hàng của các đối thủ cạnh tranh. Ngoài ra, công tác phân tích kết quả kinh doanh cũng cần đƣợc tổ chức lại một cách nghiêm túc và khoa học hơn... các doanh nghiệp có thể học hỏi các kỹ năng này ở những nhà kinh doanh siêu thị trên thế giới. Trưng bày sắp xếp hàng hoá ở các siêu thị cần đƣợc quan tâm đặc biệt theo những nguyên tắc của trƣng bày hàng hoá trong siêu thị học từ các nhà kinh doanh siêu thị nƣớc ngoài. Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 81 Đa dạng hóa phương thức bán hàng: Ngày nay, nhƣ đã thấy các siêu thị, cửa hàng tiện lợi trên thế giới không giới hạn phạm vi bán hàng trong các cửa hàng mà mở rộng ra rất nhiều hình thức khác. Những hình thức bán hàng hiện đại tuy chƣa thực sự phát triển ở Việt Nam song chúng là những biện pháp marketing trực tiếp rất hữu hiệu. Các siêu thị có thể bán hàng qua thƣ gửi đến cho những khách hàng có nhu cầu mà doanh nghiệp biết đƣợc qua điều tra; xuất bản những cuốn catalogue nhỏ tập hợp một số sản phẩm chọn lọc của doanh nghiệp mình vào dịp cuối năm hoặc các ngày lễ, gửi đến cho các gia đình. Ngoài ra, cũng cần chiếm lĩnh nhanh chóng lĩnh vực bán hàng trên mạng điện tử vì đó sẽ là phƣơng thức giao dịch rất phát triển trong tƣơng lai... Tất cả các biện pháp marketing đều phải nhất quán và hƣớng tới mục đích xây dựng thƣơng hiệu riêng cho doanh nghiệp bán lẻ. Sự khác biệt hóa của doanh nghiệp sẽ là yếu tố giúp tăng sự trung thành của khách hàng vì ngƣời tiêu dùng hiện đại đến với siêu thị, trung tâm thƣơng mại không đơn thuần là để mua hàng hóa nữa mà còn là để “trải nghiệm” sự thích thú khi mua sắm. 3.2.5 Xây dựng chính sách quản trị và phát triển nguồn nhân lực Nguồn nhân lực là yếu tố quan trọng trong sự phát triển của mọi doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ nhƣ các nhà bán lẻ. Một vấn đề khác không kém phần quan trọng là xây dựng chƣơng trình tuyển chọn, huấn luyện và nâng cao tinh thần làm việc cho nhân viên. Cần đặt tiêu chuẩn rõ ràng và tiến hành tuyển chọn nghiêm túc. Công tác huấn luyện nhân viên phải do cán bộ có chuyên môn và kinh nghiệm đảm nhiệm, mời chuyên gia giảng dạy cho một khóa đào tạo. Tạo bầu không khí thoải mái nhƣng nghiêm túc trong khi làm việc; tạo tâm lý yên tâm cho ngƣời lao động, giảm áp lực làm việc và chú ý đến chế độ lao động. Các siêu thị, trung tâm thƣơng mại cũng cần chú ý đặc biệt đến việc tuyển chọn cán bộ và chuyên viên có trình độ, có kinh nghiệm đƣợc đào tạo bài bản về chuyên môn. Nhân viên trong siêu thị, trung tâm thƣơng mại có nhiều nhiệm vụ Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 82 khác nhau, nên cần bố trí công tác phù hợp với năng lực, sở trƣờng từng ngƣời. Đặc biệt, các doanh nghiệp cần quan tâm tới lực lƣợng nhân viên phục vụ trực tiếp với khách hàng. Thái độ phục vụ lịch sự, cởi mở và nhiệt tình là yếu tố quan trọng tạo nên sự hài lòng của khách hàng, góp phần xây dựng hình ảnh đẹp cho doanh nghiệp. 3.2.6 Tiến hành liên kết tạo sức mạnh để cạnh tranh với các công ty bán lẻ nước ngoài Trƣớc áp lực phải cạnh tranh gay gắt với các tập đoàn nƣớc ngoài, các nhà bán lẻ Việt Nam cần tăng cƣờng hợp tác với nhau và với các doanh nghiệp sản xuất để tận dụng thế mạnh của nhau. Đây là sự liên minh, liên kết để cùng tồn tại. Trong “Đề án phát triển thƣơng mại trong nƣớc”, Bộ Công Thƣơng đã vạch ra lộ trình thúc đẩy các doanh nghiệp trong nƣớc liên kết thành các tập đoàn lớn để cạnh tranh với các công ty nƣớc ngoài. Tuy nhiên, chƣa có chính sách hỗ trợ cụ thể, việc tiến hành liên kết phụ thuộc ở sự chủ động của các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp bán lẻ cần bỏ tâm lý e ngại, nhanh chóng liên kết xây dựng mạng lƣới siêu thị, cửa hàng tiện lợi…hiện đại trên cả nƣớc, giữ vững và mở rộng thị phần. Việc thành lập công ty cổ phần đầu tƣ và phát triển hệ thống phân phối Việt Nam (VDA) của 4 nhà phân phối lớn và sự ra đời của hiệp hội các nhà bán lẻ ngày 16/10/2007 có thể coi là bƣớc tiến bộ lớn trong việc thúc đẩy quá trình liên kết, hợp tác giữa các doanh nghiệp trong nƣớc để cạnh tranh. Những sự liên kết chiến lƣợc nhƣ vậy cần đƣợc các doanh nghiệp bán lẻ đẩy mạnh trong thời gian tới vì liên kết là chìa khóa giúp các doanh nghiệp trong nƣớc đứng vững trƣớc áp lực cạnh tranh ngày một gay gắt. Trong thời gian tới, các doanh nghiệp cần tích cực tham gia vào hoạt động của Hiệp hội, đóng góp ý kiến và giải pháp phát triển cho các doanh nghiệp bán lẻ nội địa. Ngoài việc tập trung hỗ trợ nâng cao năng lực cho các nhà bán lẻ Việt Nam, từng bƣớc hình thành một hệ thống bán lẻ Việt Nam với quy mô lớn và Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 83 mang tính chuyên nghiệp cao, Hiệp hội bán lẻ cần đóng vai trò tích cực trong việc tham gia xây dựng cơ chế chính sách nhằm tạo ra môi trƣờng cạnh tranh lành mạnh và bình đẳng trong thị trƣờng bán lẻ, tham gia đóng góp ý kiến để quy hoạch phát triển loại hình kinh tế bán lẻ. Hiệp hội cần sớm đề xuất và chủ động xây dựng đề cƣơng dự thảo cho “Luật bán lẻ” để trình các cấp có thẩm quyền xem xét. Thêm vào đó, để phát huy đƣợc sức mạnh, các doanh nghiệp bán lẻ còn cần duy trì mối quan hệ bình đẳng cùng có lợi, cùng chia sẻ rủi ro với các nhà sản xuất để có nguồn cung hàng hóa ổn định, chất lƣợng cao. 3.3 Đối với các doanh nghiệp sản xuất Hệ thống bán lẻ hiện đại giúp nhiều nông dân, các cơ sở sản xuất nhỏ và ngay cả doanh nghiệp sản xuất lớn thay đổi cung cách sản xuất theo hƣớng bài bản hơn để có thể đƣa sản phẩm của mình vào hệ thống bán lẻ mới này. Các nhà sản xuất trong nƣớc phải tiêu chuẩn hóa hàng hóa của mình từ bao bì, chất lƣợng sản phẩm…nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trƣờng, từ đó nâng cao sức cạnh tranh của hàng hóa. Đồng thời, các nhà sản xuất nên ủng hộ những hệ thống phân phối bán lẻ trong nƣớc. Khi nhà bán lẻ nƣớc ngoài vào Việt Nam sẽ kéo theo các nhà sản xuất của họ.Thực tế cho thấy khi mới vào thị trƣờng Việt Nam, hệ thống phân phối nƣớc ngoài chấp nhận hàng Việt Nam với điều kiện dễ dàng, nhƣng sau đó ngày một khó hơn. Ví dụ nhƣ đòi hỏi mức chiết khấu cao, thời hạn thành toán dài hơn, khắt khe hơn trong lựa chọn hàng... Khi Việt Nam thực hiện AFTA với mức thuế giảm mạnh, hệ thống bán lẻ nƣớc ngoài có xu hƣớng nhập hàng từ các nƣớc ASEAN nhiều hơn. Vì thế, các doanh nghiệp sản xuất trong nƣớc có nguy cơ không bán đƣợc hàng trong hệ thống bán lẻ hiện đại của nƣớc ngoài. Do vậy, nếu không nhanh chóng tự hoàn thiện mình, không chỉ các doanh nghiệp bán lẻ mà các nhà sản xuất trong nƣớc sẽ gặp nhiều khó khăn. Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 84 Các nhà sản xuất trong nƣớc cần tỉnh táo để có cái nhìn dài hạn trong sản xuất. Một mặt cần nhanh chóng nâng cao chất lƣợng sản phẩm, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế, mặt khác cần thiết lập mối liên kết chặt chẽ, đối tác chiến lƣợc với các doanh nghiệp bán lẻ để hợp tác kinh doanh. Sản xuất ra các sản phẩm tốt, giá thành rẻ cũng sẽ giúp các doanh nghiệp tận dụng cơ hội xuất khẩu đƣợc sản phẩm của mình khi tham gia vào chuỗi các siêu thị, trung tâm thƣơng mại của các tập đoàn đa quốc gia. Tham gia vào hệ thống bán lẻ hiện đại có dạng chuỗi, nhất là các tập đoàn bán lẻ đa quốc gia là một cách mới để xuất khẩu sản phẩm của doanh nghiệp mình. Đây là một chiến lƣợc hoàn toàn mới. Rõ ràng hình thức bán lẻ hiện đại đã mở ra cho các doanh nghiệp một hƣớng mở rộng và xâm nhập thị trƣờng nƣớc ngoài hiệu quả. 3.4 Đối với người tiêu dùng Cạnh tranh tự do khi thị trƣờng bán lẻ mở cửa khiến các doanh nghiệp Việt Nam gặp nhiều khó khăn, nhƣng lại mang đến cho ngƣời tiêu dùng nhiều lợi ích. Ngƣời tiêu dùng có cơ hội mua hàng trong những trung tâm mua sắm hiện đại, tiện nghi sang trọng, tiếp cận với các thƣơng hiệu hàng hóa tốt trên thế giới. Đồng thời, do áp lực cạnh tranh nên giá cả hàng hóa trong hệ thống bán lẻ hiện đại có xu hƣớng giảm bớt sự chênh lệch với hàng bán tại chợ hay hiệu tạp hóa. Những năm tới, các điểm bán lẻ hiện đại sẽ là sự lựa chọn của tầng lớp dân cƣ có thu nhập khá trở lên. Sự lựa chọn nhà bán lẻ của ngƣời tiêu dùng quyết định đến thành bại của một doanh nghiệp. Ngƣời dân nên là những ngƣời tiêu dùng thông thái khi tự nâng cao ý thức về quyền lợi của mình. Khi phát hiện các sai phạm của doanh nghiệp bán lẻ nhƣ bán hàng quá hạn, hàng kém phẩm chất, xuất xứ không rõ ràng, không đảm bảo yêu cầu an toàn vệ sinh…cần thông báo cho các cơ quan chức năng, hiệp hội bảo vệ quyền lợi ngƣời tiêu dùng để có phƣơng án xử lý. Nhƣ vậy, ngƣời tiêu dùng đã góp phần Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 85 tạo sức ép buộc các nhà kinh doanh siêu thị, trung tâm thƣơng mại phải đảm bảo chất lƣợng hàng hóa họ bày bán. Ngoài ra, cùng với nỗ lực của các doanh nghiệp bán lẻ hiện đại đƣa ra những sản phẩm dịch vụ có mức độ làm hài lòng ngƣời tiêu dùng cao nhất, giá cạnh tranh nhất, ngƣời tiêu dùng nên ủng hộ cho các doanh nghiệp Việt Nam. Mặc dù tiềm lực còn yếu, kinh doanh chƣa chuyên nghiệp nhƣng các nhà bán lẻ Việt Nam đang cố gắng cạnh tranh với các tập đoàn nƣớc ngoài trên thị trƣờng nội địa bằng cách không ngừng nâng cao chất lƣợng dịch vụ. Kinh nghiệm của Hàn Quốc đã chứng tỏ sự ủng hộ của ngƣời tiêu dùng với các nhà bán lẻ trong nƣớc có sức ảnh hƣởng lớn nhƣ thế nào. Sau 8 năm thâm nhập thị trƣờng Hàn Quốc không hiệu quả (riêng trong năm 2005, đã lỗ tới gần 10 tỉ won), tập đoàn bán lẻ lớn nhất thế giới Wal-mart đã quyết định bán lại các cửa hàng của mình cho Công ty Shinsegea (Hàn Quốc) và rút khỏi thị trƣờng này. Trƣớc đó không lâu, một đại gia bán lẻ của Pháp là Carefour cũng đã phải bán toàn bộ cửa hàng ở Hàn Quốc để chuyển sang thị trƣờng Trung Quốc vì lý do tƣơng tự. Sự thất bại của 2 “ngƣời khổng lồ” này cho thấy không có sức mạnh nào là bất bại. Dù Wal-mart và Carrefour đã từng thao túng hàng trăm thị trƣờng các nƣớc trên thế giới, họ vẫn có thể “thua” nếu nhƣ chúng ta biết cách cạnh tranh. Một trong những lý do quan trọng nhất khiến Wal-mart và Carrefour không cạnh tranh nổi ở thị trƣờng Hàn Quốc là do sự ủng hộ và đoàn kết của ngƣời tiêu dùng Hàn Quốc. Kinh nghiệm của Hàn Quốc đã chứng tỏ các doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể đứng vững trên sân nhà nếu chúng ta biết huy động sức mạnh đoàn kết của các nhà phân phối trong nƣớc và ngƣời tiêu dùng. Nếu các doanh nghiệp bán lẻ cung cấp hàng hóa chất lƣợng tốt, giá cả hợp lý, thái độ phục vụ tốt, có trách nhiệm thì ngƣời tiêu dùng ủng hộ các doanh nghiệp Việt Nam. Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 86 KẾT LUẬN Trong những năm vừa qua, kinh tế Việt Nam đã có nhiều bƣớc phát triển ngoạn mục, đời sống của ngƣời dân đƣợc cải thiện đáng kể. Việt Nam đang hội đủ những điều kiện cần thiết để tiến hành xây dựng và phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại. Bên cạnh đó, sự kiện trở thành thành viên của WTO đã thúc đẩy Việt Nam mở cánh cửa trong ngành công nghiệp bán lẻ, dự báo một cuộc chuyển dịch nhanh chóng và ngoạn mục trong cơ cấu của hệ thống phân phối trên cả 2 mặt lƣợng và chất. Các siêu thị, trung tâm thƣơng mại, cửa hàng tiện lợi…sẽ là kênh phân phối đƣợc ngày càng nhiều ngƣời tiêu dùng lựa chọn. Xây dựng đƣợc hệ thống bán lẻ hiện đại sẽ thúc đẩy lƣu thông hàng hóa, mang lại lợi ích cho cả ngƣời tiêu dùng và các doanh nghiệp sản xuất. Đây cũng là đòi hỏi tất yếu khi kinh tế xã hội đang phát triển trong xu thế hội nhập mạnh mẽ hiện nay. Tuy nhiên, quá trình chuyển dịch hệ thống phân phối truyền thống đến hiện đại phải không gây xáo trộn lớn cho các doanh nghiệp trong nƣớc và rất nhiều hộ kinh doanh bán lẻ theo phƣơng thức truyền thống. Do đó thách thức đặt ra là Việt Nam vừa phát triển các mô hình bán lẻ theo hƣớng hiện đại, vừa nâng cấp hệ thống bán lẻ truyền thống để có thể cùng tồn tại song song. Nhiệm vụ này đòi hỏi sự nỗ lực của các doanh nghiệp bán lẻ và doanh nghiệp sản xuất, sự hỗ trợ từ nhà nƣớc và sự ủng hộ của ngƣời tiêu dùng. Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 87 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO I/ Danh mục sách giáo khoa, sách chuyên khảo 1. PGS.TS Lê Trịnh Minh Châu (2004), “Phát triển hệ thống phân phối hàng hóa ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế”, NXB Lý luận chính trị. 2. Bộ Thƣơng mại (2006), “Thị trường dịch vụ Việt Nam- Những cơ hội khai thác”, NXB Thế giới. 3. GS.TS Nguyễn Thị Mơ (2005), “Lựa chọn bước đi và giải pháp để Việt Nam mở cửa về dịch vụ thương mại”, NXB Lý luận chính trị. 4. TS. Nguyễn Thị Nhiễu (2002), “Nghệ thuật kinh doanh bán lẻ hiện đại”, NXB Thống kê. 5. TS. Nguyễn Thị Nhiễu chủ biên (2006), “Siêu thị- phương thức kinh doanh bán lẻ hiện đại ở Việt Nam”, NXB Lao động xã hội. 6. Tổng cục thống kê (2006), “Động thái và thực trạng kinh tế xã hội 2001- 2005”, NXB Thống kê. 7. Trƣờng Đại học Kinh tế quốc dân (2006), “Kinh tế Việt Nam 20 năm đổi mới 1986-2006, thành tựu và những vấn đề đặt ra”, NXB Đại học Kinh tế quốc dân. 8. Ủy ban quốc gia về hợp tác kinh tế quốc tế (2006), “WTO- các văn kiện gia nhập tổ chức Thương mại thế giới của Việt Nam”, NXB Chính trị quốc gia. 9. Ủy ban quốc gia về hợp tác kinh tế quốc tế (2005), “Tổng quan các vấn đề tự do hóa thương mại dịch vụ”, NXB Chính trị quốc gia. 10. Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ƣơng (CIEM) (2007), “Kinh tế Việt Nam năm 2006”, NXB Tài chính. 11. AT Kearney (2006), “Emerging market priorities for global retailers”, Global Retail Development Index. Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 88 12. Phillip Kotler (2003), “Quản trị marketing”, NXB Thống kê. 13. Phillip Kotler & Gary Amstrong (2002), “Principles of marketing”, NXB Thống kê. 14. Micheal Levy (2003), “Retail management”, NXB McGraw Hill Higher Education. II/ Các văn kiện pháp luật, đề án, bài báo, tham luận 1. Đề án “Phát triển thương mại trong nước giai đoạn 2006-2010, định hướng đến 2020”, Bộ Công Thƣơng. 2. Quyết định số 1371/2004QĐ-BTM ban hành quy chế siêu thị-trung tâm thƣơng mại ngày 24/09/2004. 3. Quyết định của UBND thành phố Hà Nội: Quy chế siêu thị và trung tâm thƣơng mại trên địa bàn thành phố 4. TS. Nguyễn Thị Nhiễu (2005), viện Nghiên cứu Thƣơng mại, đề tài nghiên cứu cấp Bộ: “Thực trạng và giải pháp phát triển hệ thống siêu thị ở nước ta trong giai đoạn hiện nay”. 5. Ngô Bình: “Toàn cầu hóa bán lẻ và thử thách hệ thống phân phối Việt”, Báo Nhà quản lý số tháng 6, 7, 8 năm 2007. 6. Lan Hƣơng (2006), “Xu hướng tiêu dùng ngày càng hiện đại”, Kỷ yếu của Bộ Thƣơng mại năm 2006. 7. Vũ Vinh Phú, “Những tiền đề để phát triển hệ thống phân phối Việt Nam”, Báo Thƣơng mại, số 19/2006, trang 26. 8. Nguyễn Hồng Thanh, Ủy ban quốc gia Vụ đa biên, Bộ Công Thƣơng, “Xu hướng phát triển ngành dịch vụ phân phối ở Việt Nam”. 9. ThS. Phạm Hữu Thìn (2004), “Chính sách tạo lập và phát triển chuỗi cửa hàng ở Trung Quốc”- Vụ Chính sách thị trƣờng trong nƣớc, Bộ Công Thƣơng. Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 89 10. ThS. Phạm Hữu Thìn (2005), “Trung Quốc với chính sách thu hút đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực phân phối hàng hóa nội địa”, Vụ chính sách thị trƣờng trong nƣớc, Bộ Công Thƣơng. 11. Thời báo kinh tế Việt Nam (2006), “Kinh tế 2006-2007 Việt Nam, thế giới”. 12. Thời báo kinh tế Việt Nam (ra ngày 15/6/2006), “Hệ thống G7 Mart-liên kết nhà bán lẻ nhỏ”. 13. ThS. Nguyễn Văn Tiến (2005), “Việt Nam đang là nơi hấp dẫn nhiều tập đoàn phân phối quốc tế”, Tạp chí phát triển kinh tế của ĐH kinh tế thành phố Hồ Chí Minh số 179, trang 29,30. 14. PGS. Huang Gui Zhi- Chủ nhiệm khoa marketing trƣờng ĐH Công thƣơng Bắc Kinh, “Chính sách và biện pháp phát triển các mô hình phân phối hiện đại ở Trung Quốc”. III/ Các Website điện tử 1. www.bizchina.chinadaily.com.cn (2005), “The tenth five- year plan of retail and wholesale industry and its development”. 2. “Consumer Confidence, Concerns and Spending Intentions- July 2007”. 3. “A.T. Kearney's 2007 Global Retail Development Index (GRDI)” 4. velopment_Index_2006&query=vietnam%2Bretail, “The 2006 Global Retail Development Index™ - Emerging Market Priorities for Global Retailers”. 5. page?contentId=33863, “Thị trường bán lẻ Việt Nam-nấm mọc sau cơn mưa”, cập nhật ngày 24/07/2007. Giải pháp phát triển hệ thống bán lẻ hiện đại tại Việt Nam Tạ Minh Thu Lớp: Anh 14 – K42D – KT&KDQT 90 6. “Việt Nam: Top 7 thị trường bán lẻ sinh lợi nhất thế giới”, cập nhật ngày 15/05/2007. 7. “Siêu thị bán hàng kém chất lượng:chịu thiệt vẫn là người tiêu dùng” cập nhật ngày 30/08/2007. 8. “Siêu thị mất khách vì bán hàng kém chất lượng" , cập nhật ngày 20/6/2007. 9. “Xu thế mới trong kinh doanh bán lẻ” cập nhật ngày 13/10/2007.