Đề tài Giải pháp tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ vay vốn tại ngân hàng thương mại

dông th× con ®­êng tÊt yÕu cña c¸c doanh nghiÖp míi thµnh lËp lµ g× h¼n ai còng ®o¸n ra. Do ®ã ng©n hµng cÇn cã mét c¬ chÕ cho vay th«ng tho¸ng linh ho¹t. Thùc tiÔn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp còng ®· chøng minh tÝnh kh«ng ®ång bé, kh«ng linh ho¹t cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc thuÕ. Cô thÓ lµ th¸ng 12 n¨m 1996 Bé Tµi ChÝnh ban hµnh v¨n b¶n thu tiÒn thuª ®Êt víi møc t¨ng 10 lÇn so víi thuÕ ®Êt lµm cho doanh nghiÖp kh«ng cã ®èi t­îng ph©n bæ vµ do ®ã kh«ng cã nguån ®Ó nép thuÕ, ®Õn nay vÉn ph¶i nhËn nî sè chªnh lÖch nµy. C¸c tæ chøc tÝn dông còng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi vÊn ®Ò nµy: §iÒu 12 N§ 178 quy ®Þnh vÒ viÖc gi÷ tµi s¶n vµ giÊy tê cña tµi s¶n cÇm cè thÕ chÊp nh­ sau:"NÕu tµi s¶n cã ®¨ng ký quyÒn së h÷u... TCTD ph¶i gi÷ b¶n chÝnh giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u tµi s¶n". Thùc tÕ hiÖn nay c¸c TCTD vÉn ch­a n¾m râ ®­îc danh môc c¸c tµi s¶n theo quy ®Þnh ph¶i ®¨ng ký quyÒn së h÷u vµ c¬ quan chøc n¨ng cÊp chøng nhËn quyÒn së h÷u ®ã. §iÒu 8 N§ 08 quy ®Þnh c¸c c¬ quan ®¨ng ký giao dÞch b¶o ®¶m vµ ®iÒu 9 quy ®Þnh nhiÖm vô quyÒn h¹n cña c¬ quan nµy nh­ng thùc tÕ c¬ quan ®¨ng ký giao dÞch b¶o ®¶m vµ c¸c chi nh¸nh ch­a ®­îc h×nh thµnh. Theo ®iÓm 2, môc 1 ch­¬ng V cña Th«ng t­ 06 th× ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn ph¶i tiÕp tôc ban hµnh v¨n b¶n "quy ®Þnh chÕ ®é kÕ to¸n vÒ cho vay cã b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n, cho vay kh«ng cã b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n do tæ chøc tÝn dông lùa chän cho vay theo chØ ®Þnh cña ChÝnh phñ" ®Ó c¸c tæ chøc tÝn dông thùc hiÖn. §Õn nay v¨n b¶n nµy vÉn ch­a ®­îc ban hµnh. NghÞ ®Þnh 178 quy ®Þnh khi thÕ chÊp tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt, doanh nghiÖp vay ph¶i thÕ chÊp c¶ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt cïng víi tµi s¶n ®ã. Song khi doanh nghiÖp c«ng chøng th× c«ng chøng viªn kh«ng chøng nhËn hîp ®ång thÕ chÊp tµi s¶n bao gåm c¶ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµ c¸c tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt mµ chØ chøng nhËn hîp ®ång thÕ chÊp tµi s¶n kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt. V× theo quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh 17/1999/N§-CP ngµy 29/3/1999 cña ChÝnh phñ th× chØ cã Së §Þa chÝnh míi cã quyÒn chøng nhËn hîp ®ång thÕ chÊp tµi s¶n gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt. Nh­ng nÕu phßng c«ng chøng chØ chøng nhËn hîp ®ång thÕ chÊp tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt mµ kh«ng bao gåm gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt th× mÆc nhiªn phßng c«ng chøng ®· thõa nhËn cho c¸c doanh nghiÖp ®­îc thÕ chÊp tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt t¸ch rêi víi gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt. Nh­ thÕ l¹i tr¸i víi NghÞ ®Þnh 178 vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp cã thÓ vay vèn ë hai ng©n hµng cïng mét lóc lµm t¨ng rñi ro cho ng©n hµng. M«i tr­êng ph¸p lý nh­ vËy ®· bã buéc ho¹t ®éng kh«ng chØ cña doanh nghiÖp mµ c¶ c¸c ho¹t ®éng cña ng©n hµng. 2.3.2.2. Nh÷ng h¹n chÕ tõ phÝa doanh nghiÖp Hå s¬ tµi chÝnh vµ hå s¬ tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè, b¶o l·nh cña doanh nghiÖp cßn nhiÒu h¹n chÕ. DNVVN muèn vay vèn ng©n hµng cÇn ph¶i lËp ra nh÷ng b¸o c¸o tµi chÝnh chøng minh doanh nghiÖp ®ang lµm ¨n cã l·i mÆc dï ®ang bÞ thua lç, ng©n hµng cho vay sÏ gÆp rñi ro. MÆt kh¸c c¸c doanh nghiÖp göi b¸o c¸o quyÕt to¸n hµng quý, hµng n¨m rÊt chËm khiÕn ng©n hµng khã kh¨n trong viÖc kiÓm tra theo dâi viÖc sö dông vèn vay. Tr×nh ®é ®éi ngò qu¶n lý DNVVN ch­a cao, b»ng cÊp chuyªn m«n chñ yÕu lµ cao ®¼ng, t¹i chøc. §a sè chñ doanh nghiÖp cã ®é tuæi trªn 40, thiÕu kiÕn thøc, kinh nghiÖm, kh«ng n¨ng ®éng s¸ng t¹o. NhiÒu khi cã ý t­ëng hay ®éc ®¸o song víi tr×nh ®é chuyªn m«n cßn h¹n chÕ nªn ®· kh«ng thÓ tù m×nh lËp ra c¸c ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh kh¶ thi cµng kh«ng thÓ thuyÕt phôc ng©n hµng thÊy ®­îc tÝnh kh¶ thi cña ph­¬ng ¸n ®Ó ®­îc vay vèn. C¸c DNVVN víi ®Æc ®iÓm lµ vèn tù cã Ýt, quy m« võa vµ nhá nªn n¨ng lùc tµi chÝnh th­êng nhá bÐ v× vËy rÊt cÇn vay vèn ng©n hµng ®Ó më réng s¶n xuÊt. Nh­ng c¸c DNVVN hÇu nh­ lµ kh«ng ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu cña ng©n hµng: kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp cÇm cè, kh«ng cã dù ¸n kh¶ thi, kh«ng cã hoÆc thiÕu vèn tù cã ®Ó tham gia vµo dù ¸n theo quy ®Þnh, kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî trong thêi h¹n cam kÕt. Víi hiÖn tr¹ng nh­ vËy c¸c NHTM khã cã thÓ chÊp nhËn cho vay. H¬n n÷a DNVVN trong nh÷ng n¨m qua ®· ph¸t triÓn m¹nh vÒ sè l­îng nh­ng chÊt l­îng, hiÖu qu¶ l¹i gi¶m ®i. T×nh tr¹ng lµm ¨n phi ph¸p, gian lËn, lõa ®¶o, chiÕm dông vèn cña ng©n hµng t¨ng lªn, nhiÒu DNVVN kh«ng cã ý thøc tr¸ch nhiÖm ®èi víi kho¶n vay. Thùc tÕ lµ nÕu ng­êi vay cè t×nh lõa ®¶o, chiÕm ®o¹t tµi s¶n ng©n hµng th× ng©n hµng ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®iÓn h×nh lµ vô Minh Phông-Epco. C¸c DNVVN ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ lµm ¨n t¾c tr¸ch ®ã ®· t¹o ra h×nh ¶nh, Ên t­îng kh«ng tèt vÒ DNVVN ®èi víi mäi ng­êi g©y ¶nh h­ëng ®Õn c¸c DNVVN lµm ¨n ch©n chÝnh cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn. Ng©n hµng ®· mÊt lßng tin ®èi víi DNVVN. TÊt c¶ nh÷ng h¹n chÕ trªn cña DNVVN ®· khiÕn ng©n hµng ph¶i c©n nh¾c, suy xÐt kü cµng mçi khi DNVVN cã nhu cÇu vay vèn. 2.3.2.3. Nh÷ng h¹n chÕ tõ phÝa ng©n hµng ã Quan ®iÓm cña ng©n hµng khi cho vay Ng©n hµng lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh trong lÜnh vùc tiÒn tÖ. Do ®ã môc tiªu ho¹t ®éng cña c¸c NHTM kh«ng nh»m vµo ®iÒu g× kh¸c ngoµi lîi nhuËn. Trong ho¹t ®éng chÝnh cña ng©n hµng lµ cho vay, c¸c ng©n hµng kh«ng hÒ cã t­ t­ëng cho vay cµng nhiÒu cµng tèt mµ lµ cho vay cã chän läc nh÷ng kh¸ch hµng cã uy tÝn, cã n¨ng lùc ®Ó gi¶m bít t×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi t¨ng lîi nhuËn cho ng©n hµng. Râ rµng c¸c DNVVN kh«ng ph¶i lµ nh÷ng kh¸ch hµng tiÒm n¨ng cã uy tÝn, cã n¨ng lùc cña ng©n hµng. Ng©n hµng biÕt r»ng cho DNVVN vay vèn lµ chÊp nhËn rñi ro m¹o hiÓm. V× vËy c¸c ng©n hµng th­êng cã t©m lý e ng¹i, dÌ chõng khi cho vay DNVVN. ã C¸c v¨n b¶n quy ®Þnh cho vay cña ngµnh ng©n hµng ch­a cã tÇm bao qu¸t chung, thiÕu nh÷ng v¨n b¶n quan träng cã thÓ nãi lµ x­¬ng sèng cho ho¹t ®éng cña ng©n hµng H¬n n÷a c¸c v¨n b¶n nµy tÝnh æn ®Þnh kh«ng cao, ch­a ph¶n ¸nh ®óng ®ßi hái cña thùc tiÔn vµ cßn thô ®éng. §iÒu ®ã ®­îc ph¶n ¸nh sinh ®éng trong viÖc x©y dùng vµ ban hµnh v¨n b¶n c¬ chÕ cho vay cña ng©n hµng nhµ n­íc nh­ sau: QuyÕt ®Þnh sè 77/NH-Q§ ngµy 13/6/1991, Q§ sè 18/Q§-NHNN5 ngµy 16/2/1994, Q§ sè 185/Q§-NHNN5 ngµy 16/9/1994, Q§ sè 198/Q§-NHNN1 ngµy 16/9/1994, Q§ sè 270/Q§-NHNN1 ngµy 25/9/1995, Q§ sè 367/Q§-NHNN1 ngµy 21/12/1995, Q§ sè 199/Q§-NHNN1 ngµy 28/6/1997, Q§ sè 200/Q§-NHNN ngµy 28/7/1997, Q§ sè 324/1998/Q§-NHNN1 ngµy 30/9/1998. V¨n b¶n hiÖn nay ®ang cã gi¸ trÞ ph¸p lý thi hµnh lµ QuyÕt ®Þnh sè 284/2000/Q§-NHNN1 ngµy 25/8/2000 vµ trong gÇn hai n¨m thùc hiÖn vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp h¹n chÕ, ng©n hµng nhµ n­íc ®ang nghiªn cøu ®Ó ban hµnh v¨n b¶n thay thÕ. Nh­ vËy c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh c¬ chÕ cho vay cña ng©n hµng nhµ n­íc th­êng xuyªn thay ®æi vµ cßn nhiÒu h¹n chÕ ®· g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho c¸c ng©n hµng vµ cho c¶ c¸c DNVVN muèn vay vèn lµm ¨n. ã Tr×nh ®é c¸n bé nghiÖp vô ch­a cao §éi ngò c¸n bé tÝn dông trong ng©n hµng ch­a cã kiÕn thøc ®Çy ®ñ vÒ ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. NhiÒu c¸n bé tÝn dông bÞ kh¸ch hµng lõa ®¶o, nhiÒu c¸n bé ng©n hµng lµm phiÒn hµ kh¸ch hµng t¹o ra h×nh ¶nh kh«ng ®Ñp vÒ ng©n hµng trong con m¾t cña mäi ng­êi. T×nh tr¹ng h×nh sù ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ, d©n sù trong quan hÖ vay vèn ng©n hµng víi kh¸ch hµng thêi gian qua ®· t¸c ®éng lín ®Õn c¸n bé tÝn dông. C¸c c¸n bé tÝn dông sî ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù nªn ®· h¹n chÕ viÖc më réng tÝn dông nhÊt lµ ®èi víi kinh tÕ t­ nh©n quy m« võa vµ nhá mÆc dï hä cã dù ¸n ®Çu t­ tèt mang tÝnh kh¶ thi. ã VÊn ®Ò quan träng kh«ng kÐm g©y khã kh¨n cho c¸c DNVVN tiÕp cËn vèn vay tõ phÝa ng©n hµng lµ c¸c ng©n hµng th­êng kh«ng cã th«ng tin ®Çy ®ñ chÝnh x¸c vÒ doanh nghiÖp C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp göi cho ng©n hµng lµ nh÷ng b¸o c¸o kh«ng trung thùc víi mét hÖ thèng b¶ng biÓu, sè l­îng thèng kª rÊt phong phó tuú theo tõng môc ®Ých cô thÓ. Víi c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh nµy th× doanh nghiÖp lu«n lu«n lµm ¨n cã l·i, kh¶ n¨ng tr¶ nî cao. VÒ c¸c tµi s¶n cña doanh nghiÖp ®em thÕ chÊp cÇm cè, ng©n hµng còng kh«ng cã nhiÒu th«ng tin, nhiÒu khi tµi s¶n ®ã ®ang cã tranh chÊp nh­ng doanh nghiÖp l¹i cam kÕt lµ kh«ng cã tranh chÊp hoÆc vÉn tµi s¶n ®ã doanh nghiÖp l¹i cÇm cè thÕ chÊp ë mét ng©n hµng kh¸c th× ng©n hµng cµng kh«ng thÓ biÕt ®­îc. Do ®ã c¸c ng©n hµng ®· h¹n chÕ cho vay khu vùc DNVVN v× nh÷ng rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng, kh«ng dù ®o¸n ®Ò phßng ®­îc. ã Vèn tù cã, vèn ®iÒu lÖ cña ng©n hµng lµ rÊt thÊp HiÖn nay ë n­íc ta chØ cã NHNo cã vèn ®iÒu lÖ cao nhÊt 2200 tû ®ång, c¸c NHTMQD kh¸c cã vèn ®iÒu lÖ lµ 1100 tû ®ång. Trong khi ®ã nguån vèn huy ®éng ®­îc cña ng©n hµng th­êng lµ ng¾n h¹n mµ c¸c DNVVN ®ang rÊt thiÕu vèn trung vµ dµi h¹n ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ cho nªn ng©n hµng ®· h¹n chÕ cho DNVVN vay sî DNVVN kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. 2.3.2.4. Nh÷ng h¹n chÕ trong c¬ chÕ cho vay hiÖn nay QuyÕt ®Þnh sè 284/2000/Q§-NHNN1 ngµy 25/8/2000 cña Thèng ®èc NHNN vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ cho vay cña TCTD ®èi víi kh¸ch hµng ®· thay thÕ Q§ sè 324/1998/Q§-NHNN1 ngµy 30/9/98 vµ cã mét sè tiÕn bé míi phï hîp h¬n víi thùc tiÔn ho¹t ®éng cña TCTD. Song hiÖn nay qua gÇn hai n¨m thùc hiÖn ®· thÓ hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp cÇn chÊn chØnh bæ sung söa ®æi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn ng©n hµng ®­îc dÔ dµng h¬n. §ã lµ: VÒ ®iÒu kiÖn vay vèn, ®¸ng chó ý nhÊt lµ ®iÒu kiÖn 2 vµ ®iÒu kiÖn 4. §iÒu kiÖn 2: "Cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh trong thêi h¹n cam kÕt". Thêi h¹n cam kÕt ë ®©y lµ thêi h¹n cam kÕt cña hîp ®ång tÝn dông. NÕu vay ng¾n h¹n th× chØ 12 th¸ng, trung h¹n lµ 5 n¨m, dµi h¹n th× trªn 5 n¨m trë lªn nh­ng kh«ng qu¸ thêi h¹n ho¹t ®éng cßn l¹i theo quyÕt ®Þnh thµnh lËp hoÆc giÊy phÐp thµnh lËp ®èi víi ph¸p nh©n vµ kh«ng qu¸ 15 n¨m ®èi víi dù ¸n ®Çu t­ phôc vô ®êi sèng lµ mét kho¶ng thêi gian qu¸ dµi. Kh¶ n¨ng tµi chÝnh tr­íc m¾t cña doanh nghiÖp th× cã thÓ dÔ nhËn biÕt nh­ng víi mét kho¶ng thêi gian dµi, tµi chÝnh cña doanh nghiÖp lµ bao nhiªu diÔn biÕn tuú thuéc nhiÒu yÕu tè chñ quan. V× thÕ nhËn ®Þnh ®iÒu kiÖn 2 lµ khã kh¨n, phøc t¹p vµ m¹o hiÓm. §iÒu kiÖn 4: "Cã dù ¸n ®Çu t­, ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh kh¶ thi cã hiÖu qu¶". Còng nh­ ®iÒu kiÖn 2 nÕu doanh nghiÖp vay ng¾n h¹n ®Ó triÓn khai mét ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô ®êi sèng th× cã thÓ thÈm ®Þnh ®­îc v× ph­¬ng ¸n bao giê còng chØ triÓn khai trong thêi gian ng¾n. ThÕ nh­ng qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn do nhiÒu nguyªn nh©n chñ quan vÒ phÝa doanh nghiÖp nªn tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n chËm, chi phÝ vËt liÖu tr­ît gi¸ lµm t¨ng gi¸ thµnh so víi dù ®Þnh dÉn ®Õn ph­¬ng ¸n trë thµnh kh«ng hiÖu qu¶. §iÒu nµy cµng ®óng trong tr­êng hîp doanh nghiÖp vay trung dµi h¹n . Do vËy c¸c ®iÒu kiÖn nµy cÇn söa ®æi nh»m gi¶m bít khã kh¨n cho ng©n hµng trong tiÕn tr×nh ra quyÕt ®Þnh cho vay. VÒ ®iÒu 9 quy ®Þnh ®èi t­îng cho vay: §iÒu nµy quy ®Þnh qu¸ dµi cã nhiÒu ý kh«ng râ, trïng lÆp, thiÕu chuÈn x¸c vµ khã hiÓu. Cô thÓ kho¶n 1 tiÕt a quy ®Þnh: "TCTD cho vay c¸c ®èi t­îng lµ gi¸ trÞ vËt t­ hµng ho¸, m¸y mãc thiÕt bÞ bao gåm c¶ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng n»m trong gi¸ trÞ l« hµng vµ c¸c kho¶n chi phÝ ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­, ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô hoÆc dù ¸n ®Çu t­ ph­¬ng ¸n phôc vô ®êi sèng". Trong ý nµy ph¶i hiÓu "vµ c¸c chi phÝ" lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ nµo v× trong mét dù ¸n ®Çu t­ th× cã rÊt nhiÒu chi phÝ trong ®ã cã c¶ chi phÝ vÒ sè tiÒn l·i vay ph¶i tr¶ cho TCTD cho vay trong thêi gian thi c«ng. Quy ®Þnh kh«ng râ rµng nh­ thÕ khiÕn cho c¸c ng©n hµng khi thùc hiÖn cßn lóng tóng. VÒ ®iÒu 11 quy ®Þnh l·i suÊt cho vay. Kho¶n 3 ®iÒu nµy quy ®Þnh "Tr­êng hîp kho¶n vay bÞ chuyÓn sang nî qu¸ h¹n ph¶i ¸p dông l·i suÊt nî qu¸ h¹n theo quy ®Þnh cña Thèng ®èc NHNN t¹i thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång tÝn dông". §iÒu nµy ch­a hîp lý do thùc tÕ cã thÓ x¶y ra hai t×nh huèng sau: - NÕu l·i suÊt ë thêi ®iÓm chuyÓn nî qu¸ h¹n ®· thay ®æi thÊp h¬n l·i suÊt t¹i thêi ®iÓm ký hîp ®ång tÝn dông th× kh¸ch hµng bÞ thiÖt cßn c¸c ng©n hµng ®­îc lîi. - NÕu l·i suÊt ë thêi ®iÓm chuyÓn nî qu¸ h¹n ®· thay ®æi cao h¬n l·i suÊt t¹i thêi ®iÓm ký hîp ®ång tÝn dông th× ng©n hµng bÞ thiÖt cßn c¸c doanh nghiÖp cã lîi. VÒ ®iÒu 23 quy ®Þnh gia h¹n nî, ®iÒu chØnh kú h¹n nî cã sù nhËp nh»ng gi÷a tiÕt a vµ tiÕt b cña kho¶n 1 do kh«ng quy ®Þnh râ tr­êng hîp ®Æc biÖt nµo th× ®­îc Thèng ®èc cho phÐp, tr­êng hîp nµo th× giao cho TCTD. VÒ hîp ®ång tÝn dông quy ®Þnh qu¸ chi tiÕt, trong ®ã cã nhiÒu néi dung cña hîp ®ång b¶o ®¶m. Trong khi ®ã hîp ®ång b¶o ®¶m kh«ng thÓ gép chung vµo hîp ®ång tÝn dông v× b¶n th©n hîp ®ång b¶o ®¶m cã nhiÒu ®iÒu kho¶n cô thÓ cÇn ph¶i tho¶ thuËn víi ng­êi vay ®Ó viÖc xö lý tµi s¶n sau nµy ®­îc thuËn lîi. Vµ khi mét hîp ®ång phô hoÆc chÝnh bÞ v« hiÖu th× c¸c hîp ®ång cßn l¹i thùc hiÖn nh­ thÕ nµo ch­a thÊy quy ®Þnh. Ch­¬ng 3 Gi¶i ph¸p t¨ng c­êng hç trî c¸c DNVVN tiÕp cËn vèn vay ng©n hµng 3.1. Quan ®iÓm ph¸t triÓn DNVVN ë ViÖt Nam tíi n¨m 2010 v Ph¸t triÓn DNVVN lµ mét bé phËn quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë n­íc ta. NÒn kinh tÕ n­íc ta chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng nªn c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ ®Çu t­ cßn ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, søc ú cßn lín, ch­a chó ý nhiÒu ®Õn chiÕn l­îc kinh doanh l©u dµi, lµm ¨n theo kiÓu manh món, nhá lÎ. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, ph¸t triÓn DNVVN sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho mét ®éi ngò c¸c nhµ kinh doanh ViÖt Nam ra ®êi, t¹o ®iÒu kiÖn vÒ yÕu tè con ng­êi cho c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn tiÕp theo. Ph¸t triÓn DNVVN sÏ khuyÕn khÝch vµ t¨ng c­êng c¹nh tranh ngay trªn thÞ tr­êng trong n­íc lµm cho nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng h¬n. §iÒu ®ã ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i v­¬n lªn kh«ng ngõng b»ng chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶. Nhê ®ã nÒn kinh tÕ sÏ cã c¬ héi ph¸t triÓn søc c¹nh tranh cña m×nh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. DNVVN cã ­u thÕ lµ t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho nÒn kinh tÕ. §iÒu nµy hÕt søc quan träng ®èi víi mét n­íc ®ang ph¸t triÓn cã tiÒm n¨ng vÒ lao ®éng ®ång thêi l¹i lµ mét g¸nh nÆng x· héi nh­ n­íc ta. Ph¸t triÓn DNVVN võa gãp phÇn thu hót thªm lao ®éng, t¨ng thªm thu nhËp ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng võa gãp phÇn sö dông tèt h¬n nguån lùc s½n cã nhÊt cña nÒn kinh tÕ, lµ lao ®éng t¹o tiÒn ®Ò tÝch luü cho c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn sau. H¬n n÷a ph¸t triÓn DNVVN sÏ lµm t¨ng tû lÖ tÝch luü cña nÒn kinh tÕ ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu t¨ng tr­ëng cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Õn n¨m 2010. v DNVVN cÇn ®­îc ­u tiªn ph¸t triÓn trªn c¬ së thÞ tr­êng trong mét sè ngµnh cã lùa chän. §ã lµ c¸c ngµnh: - C¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, hµng thay thÕ nhËp khÈu vµ hµng xuÊt khÈu cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. - C¸c ngµnh t¹o ®Çu vµo cho c¸c doanh nghiÖp lín còng nh­ trong c¸c lÜnh vùc phôc vô ®Çu ra cho c¸c s¶n phÈm cña doanh nghiÖp lín (m¹ng l­íi ph©n phèi, gia c«ng b¸n thµnh phÈm). - C¸c ngµnh thuéc lÜnh vùc c«ng nghiÖp n«ng th«n bao gåm c¸c s¶n phÈm truyÒn thèng thuéc vÒ c¸c lµng nghÒ. v ¦u tiªn ph¸t triÓn DNVVN ë n«ng th«n, c¶ trong c«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh dÞch vô; coi DNVVN lµ bé phËn quan träng nhÊt cña chiÕn l­îc CNH-H§H n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. HiÖn nay n­íc ta cã kho¶ng 80% d©n sè sèng ë n«ng th«n. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nh÷ng n¨m qua ®· t¹o ra sù chªnh lÖch nhÊt ®Þnh vÒ thu nhËp nãi riªng vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn nãi chung gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. T×nh tr¹ng nguån nh©n lùc dåi dµo ë n«ng th«n ch­a ®­îc sö dông tèt cho ph¸t triÓn kinh tÕ ®· vµ ®ang dÉn ®Õn søc Ðp di c­ tõ n«ng th«n vµo c¸c trung t©m c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ lín g©y nªn nh÷ng biÕn ®éng x· héi khã l­êng. Kinh nghiÖm c¸c n­íc ch©u ¸ cho thÊy chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®Êt n­íc ®i tõ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n lµ sù lùa chän kh«n ngoan hiÖu qu¶ do: - TËp trung ph¸t triÓn n«ng th«n sÏ lµm t¨ng thu nhËp cña bé phËn lín d©n c­ sèng ë n«ng th«n, gãp phÇn gi¶m thiÓu nhu cÇu di c­ vµo c¸c thµnh phè vµ trung t©m c«ng nghiÖp, æn ®Þnh x· héi, tr¸nh cho c¸c thµnh phè r¬i vµo t×nh tr¹ng qu¸ t¶i vµ hçn ®én vÒ mäi mÆt. - Thu nhËp cña d©n c­ n«ng th«n t¨ng lªn lµm cho søc mua cña x· héi t¨ng lªn. §©y lµ yÕu tè kÝch thÝch s¶n xuÊt kh«ng chØ ®èi víi kinh tÕ n«ng th«n mµ cßn ®èi víi c¶ kinh tÕ thµnh thÞ. §iÒu nµy sÏ lµm t¨ng mèi liªn kÕt kinh tÕ gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, gãp phÇn gi¶m chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n. - Ph¸t triÓn c¸c DNVVN trong lÜnh vùc l­u th«ng, ph©n phèi hµng ho¸ ë n«ng th«n lµ gãp phÇn thóc ®Èy thÞ tr­êng ë n«ng th«n ph¸t triÓn, thu hót ®­îc sè l­îng lín lao ®éng nhµn rçi. Ph¸t triÓn m¹ng l­íi ph©n phèi nhiÒu cÊp réng kh¾p ë n«ng th«n sÏ t¹o ®iÒu kiÖn tiªu thô hµng ho¸ c«ng nghiÖp tèt h¬n. - N«ng th«n cã s½n nguån nguyªn vËt liÖu t¹i chç phong phó cho ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp tiªu dïng nhÊt lµ cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn l­¬ng thùc, thùc phÈm; c¸c ngµnh thñ c«ng mü nghÖ vµ h¬n n÷a l¹i cã mét lùc l­îng lao ®éng dåi dµo. v DNVVN ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn trong mét sè ngµnh nhÊt ®Þnh mµ doanh nghiÖp lín kh«ng cã lîi thÕ tham gia. Nguyªn lý chung lµ s¶n xuÊt lín, s¶n xuÊt hµng lo¹t cã hiÖu qu¶ h¬n s¶n xuÊt nhá xÐt vÒ mÆt kinh tÕ. Tuy nhiªn nÕu xÐt vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi vµ hiÖu qu¶ cña toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung th× kh«ng hoµn toµn nh­ vËy. ThÞ tr­êng cã nhiÒu ph©n ®o¹n: ph©n ®o¹n dµnh cho c¸c s¶n phÈm cã sè l­îng tiªu thô lín vµ ph©n ®o¹n dµnh cho c¸c s¶n phÈm ®¬n chiÕc, ®¸p øng nhu cÇu hÕt søc riªng cña mét nhãm ng­êi hay mét hé tiªu thô nµo ®ã. ChÝnh DNVVN thÝch hîp víi lo¹i thÞ tr­êng thø hai nµy. Th«ng th­êng nÕu kh«ng cã sù can thiÖp cña Nhµ n­íc th× doanh nghiÖp lín th­êng cã xu h­íng t×m c¸ch chiÕm lÜnh mäi thÞ tr­êng. V× vËy cÇn cã khu«n khæ luËt ph¸p râ rµng quy ®Þnh lo¹i s¶n phÈm nµo, ngµnh s¶n xuÊt nµo víi tû träng bao nhiªu ®­îc ­u tiªn dµnh cho DNVVN ®¶m nhËn. v Ph¸t triÓn DNVVN trong mèi liªn kÕt chÆt chÏ víi doanh nghiÖp lín. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc, xuÊt ph¸t tõ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi chung ®· ®Æt ra nh÷ng ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn quy m« lín, theo ®ã ®Þnh h­íng ph¸t triÓn doanh nghiÖp quy m« võa vµ nhá t¹o ra mèi liªn kÕt hç trî lÉn nhau th«ng qua c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp lín vµ c¸c DNVVN h×nh thµnh mèi liªn kÕt chÆt chÏ cïng ph¸t triÓn. Mèi liªn kÕt chÆt chÏ thÓ hiÖn ë: - Ph©n c«ng chuyªn m«n ho¸ gi÷a DNVVN vµ doanh nghiÖp lín sao cho hiÖu qu¶. DNVVN võa t¹o ®Çu vµo võa gãp phÇn tiªu thô ®Çu ra cña doanh nghiÖp lín. - Doanh nghiÖp lín hç trî cho DNVVN vÒ ®µo t¹o tay nghÒ, trao ®æi th«ng tin, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý. - Giao thÇu l¹i cho DNVVN nh÷ng phÇn viÖc trong c¸c hîp ®ång lín mµ doanh nghiÖp lín ký víi nhµ n­íc. - Hç trî tµi chÝnh lÉn nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. v Nghiªn cøu thµnh lËp mét sè khu c«ng nghiÖp tËp trung ë c¸c thµnh phè lín dµnh riªng cho DNVVN. Kinh nghiÖm c¸c n­íc cho thÊy sù ra ®êi c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung dµnh cho DNVVN cã mét sè t¸c dông sau: - T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c DNVVN vÒ c¬ së h¹ tÇng: ®iÖn, n­íc, th«ng tin liªn l¹c, tiÕp cËn thÞ tr­êng, gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ mÆt b»ng s¶n xuÊt cho DNVVN víi chi phÝ thÊp h¬n c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung hiÖn cã mµ chØ cã c¸c doanh nghiÖp lín míi cã kh¶ n¨ng. - Nhµ n­íc dÔ dµng thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i vµ hç trî cho c¸c DNVVN n»m trong khu c«ng nghiÖp. 3.2. Mét sè gi¶i ph¸p t¨ng c­êng hç trî DNVVN tiÕp cËn vèn vay ng©n hµng 3.2.1. Gi¶i ph¸p vÜ m« 3.2.1.1. TiÕp tôc hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý cho ho¹t ®éng tÝn dông gi÷a DNVVN vµ ng©n hµng §Ó cã mét gi¶i ph¸p hoµn thiÖn cho viÖc tiÕp cËn vèn ng©n hµng hiÖu qu¶ h¬n cña DNVVN th× kh«ng thÓ t¸ch rêi nh÷ng chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh vÜ m« cña nhµ n­íc ®èi víi nhãm doanh nghiÖp nµy. Cã nh÷ng vÊn ®Ò nÕu doanh nghiÖp vµ ng©n hµng cïng cè g¾ng th× cã thÓ v­ît qua ®­îc. Song, còng cã nh÷ng vÊn ®Ò ®ông ch¹m ®Õn nh÷ng qui ®Þnh mang tÝnh ph¸p lý hoÆc cßn ch­a râ rµng lµm cho c¶ ng©n hµng vµ doanh nghiÖp ®Òu lóng tóng khi thùc hiÖn. Do dã nhµ n­íc cÇn ban hµnh, h­íng dÉn vµ söa ®æi c¸c v¨n b¶n ph¸p lý sao cho phï hîp, ®Æc biÖt lµ nh÷ng v¨n b¶n qui ®Þnh vÒ tµi s¶n thÕ chÊp cÇm cè. §ã lµ: - C¸c ng©n hµng cÇn ®­îc quyÒn chñ ®éng trong viÖc xö lý, ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp cÇm cè ®Ó viÖc thu håi nî ®­îc kÞp thêi, gi¶m nh÷ng chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh ph¸t m¹i. - Kh«ng h×nh sù ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ d©n sù trong quan hÖ vay vèn gi÷a ng©n hµng víi doanh nghiÖp. Thùc tÕ hiÖn nay cã rÊt nhiÒu tr­êng hîp c¸c con nî cè t×nh lõa ®¶o chiÕm ®o¹t tµi s¶n ng©n hµng th× ng©n hµng l¹i ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù. C¸c ng©n hµng v× thÕ kh«ng muèn më réng cho vay ®èi víi c¸c DNVVN do rñi ro cao. - §æi míi tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh tr­íc c¬ quan ph¸p luËt cña ng©n hµng. C¸c ng©n hµng khi cã mãn vay liªn quan ®Õn vô ¸n h×nh sù dï ®óng hay sai còng ph¶i mÊt kh¸ nhiÒu thêi gian, c«ng søc ®Ó gi¶i tr×nh tr­íc c¬ quan ph¸p luËt. BÊt kú lóc nµo c¬ quan ph¸p luËt còng cã quyÒn yªu cÇu Tæng gi¸m ®èc, gi¸m ®èc trùc tiÕp gi¶i tr×nh mµ kh«ng cho ng­êi kh¸c ®¹i diÖn ¶nh h­ëng ®Õn viÖc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. §ã lµ ch­a kÓ ®Õn trong thêi gian chê kÕt luËn xö lý chÝnh thøc c¸c c¸n bé ng©n hµng lu«n lo l¾ng bÞ xö lý h×nh sù g©y t©m lý bÊt æn. V× vËy Nhµ n­íc cÇn ®æi míi theo h­íng mäi viÖc ®Òu ®­îc thùc hiÖn th«ng qua ®¹i diÖn cña ®­¬ng sù lµ luËt s­. - C¸c quy ®Þnh vÒ giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u tµi s¶n, quyÒn sö dông ®Êt cÇn ®­îc nhanh chãng söa ®æi cho thèng nhÊt gióp ng­êi ®i vay hoµn thiÖn nh÷ng thñ tôc cÇn thiÕt. §¬n gi¶n ho¸ c«ng chøng nhµ n­íc. 3.2.1.2. §Èy m¹nh nghiÖp vô b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t­ cña Quü hç trî ph¸t triÓn còng nh­ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Quü b¶o l·nh tÝn dông cho DNVVN ë ®Þa ph­¬ng NghiÖp vô b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t­ cña Quü hç trî ph¸t triÓn lµ mét h×nh thøc hç trî thiÕt thùc cho c¸c DNVVN vay vèn ng©n hµng. Khi kh«ng cã ®ñ tµi s¶n ®Ó thÕ chÊp cÇm cè song cã ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh kh¶ thi, Quü hç trî ph¸t triÓn sÏ ®øng ra b¶o l·nh cho c¸c doanh nghiÖp nµy ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ vay ®­îc vèn ng©n hµng. Thùc tÕ hiÖn nay nghiÖp vô b¶o l·nh tÝn dông ®Çu t­ cña Quü hç trî ph¸t triÓn ch­a ®­îc më réng do c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc b¶o l·nh cßn chÆt chÏ vµ phÝ b¶o l·nh cao. V× thÕ tr­íc m¾t Nhµ n­íc nªn ®Èy m¹nh nghiÖp vô nµy, tiÕn hµnh b¶o l·nh nhiÒu h¬n cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c dù ¸n ®Çu t­ mang l¹i lîi Ých cho x· héi. Th«ng t­ 42/02/TT-BTC cã hiÖu lùc tõ ngµy 22/5/2002 h­íng dÉn thi hµnh quyÕt ®Þnh sè 193/2001 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ thµnh lËp, tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Quü b¶o l·nh tÝn dông cho DNVVN, trong ®ã Thñ t­íng ChÝnh phñ cho phÐp c¸c ®Þa ph­¬ng ®­îc thµnh lËp Quü b¶o l·nh tÝn dông ®Ó cÊp b¶o l·nh tÝn dông cho c¸c DNVVN cña ®Þa ph­¬ng ®ã. §©y lµ mét gi¶i ph¸p rÊt h÷u hiÖu cho c¸c DNVVN tiÕp cËn vèn vay. Trong thêi gian qua ë n­íc ta míi chØ cã hai Quü b¶o l·nh tÝn dông lµ Quü b¶o l·nh tÝn dông thÝ ®iÓm ë B¾c Giang vµ Quü b¶o l·nh tÝn dông tõ ch­¬ng tr×nh tÝn dông ViÖt §øc cña NHCT. V× vËy víi viÖc cho phÐp h×nh thµnh c¸c Quü b¶o l·nh tÝn dông ë ®Þa ph­¬ng, c¸c DNVVN sÏ tiÕp cËn ®­îc víi nguån vèn vay ng©n hµng dÔ dµng h¬n. Quü b¶o l·nh tÝn dông cho DNVVN ®Þa ph­¬ng cã ­u ®iÓm lµ s¸t víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ ë ®Þa ph­¬ng, g¾n víi c¸c yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë ®Þa ph­¬ng, víi yªu cÇu cô thÓ cña doanh nghiÖp trªn ®Þa bµn. §iÒu nµy cµng cã ý nghÜa vµ thuËn lîi khi mµ ®èi t­îng cña Quü b¶o l·nh tÝn dông ®Þa ph­¬ng kh«ng ph¶i lµ c¸c DNNN, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¸c doanh nghiÖp quy m« lín mµ chÝnh lµ c¸c doanh nghiÖp quy m« võa vµ nhá- lo¹i h×nh doanh nghiÖp chñ yÕu ë ®Þa ph­¬ng. Giai ®o¹n ®Çu h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ch¾c ch¾n cßn nhiÒu khã kh¨n vµ h¹n chÕ do ®ã Nhµ n­íc cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng cña Quü b¶o l·nh tÝn dông cho DNVVN ë ®Þa ph­¬ng. 3.2.1.3. Nhµ n­íc khuyÕn khÝch c¸c NHTM cho DNVVN vay th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, c¸c h×nh thøc hç trî cô thÓ C¸c NHTM vÉn cã t©m lý dÌ chõng, ®Ò phßng rñi ro khi cho vay ®èi víi DNVVN. §Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh nµy, Nhµ n­íc cÇn hç trî cho ng©n hµng b»ng c¸ch t¨ng vèn ®iÒu lÖ cho ng©n hµng, hç trî mét phÇn l·i suÊt, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng cña c«ng ty mua b¸n tµi s¶n tån ®äng trùc thuéc ChÝnh phñ (AMC) còng nh­ mét hÖ thèng ®¨ng ký tËp trung vÒ tµi s¶n qua m¹ng m¸y tÝnh. Nguån vèn ®iÒu lÖ cña ng©n hµng cµng lín th× kh¶ n¨ng cho vay doanh nghiÖp cña ng©n hµng cµng t¨ng lªn t­¬ng øng. V× thÕ Nhµ n­íc muèn c¸c NHTM cho vay DNVVN nhiÒu h¬n n÷a th× cÇn cÊp thªm vèn cho ng©n hµng tõ ng©n s¸ch Nhµ n­ãc hoÆc còng cã thÓ hç trî l·i suÊt cho c¸c ng©n hµng b»ng c¸ch quy ®Þnh mét møc l·i suÊt cho vay thÊp h¬n l·i suÊt cho vay trªn thÞ tr­êng ®èi víi c¸c DNVVN. PhÇn chªnh lÖch Nhµ n­íc sÏ bï lç cho ng©n hµng. HiÖn nay c¸c ng©n hµng ®ang gÆp khã kh¨n trong vÊn ®Ò tµi s¶n thÕ chÊp. NhiÒu DNVVN dïng mét tµi s¶n ®em thÕ chÊp ë nhiÒu ng©n hµng, cè t×nh lõa ®¶o ng©n hµng cam kÕt lµ tµi s¶n kh«ng cã tranh chÊp. C¸c ng©n hµng kh«ng cã th«ng tin chÝnh x¸c ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng tr­êng hîp nµy. Vµ mét hÖ thèng ®¨ng ký tËp trung vÒ tµi s¶n qua m¹ng m¸y tÝnh lµ rÊt cÇn thiÕt cho ng©n hµng. ViÖc xö lý tµi s¶n thÕ chÊp còng lµ mét v­íng m¾c mµ ng©n hµng cÇn ®­îc Nhµ n­íc hç trî. B»ng viÖc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng cña c«ng ty mua b¸n tµi s¶n tån ®äng AMC, Nhµ n­íc ®· gióp ng©n hµng xö lý tµi s¶n thÕ chÊp mét c¸ch nhanh nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt tr¸nh t×nh tr¹ng ®äng vèn trong ng©n hµng. Ng©n hµng ra quyÕt ®Þnh cho vay nhanh h¬n, m¹nh d¹n h¬n. §ång thêi Nhµ n­íc cßn hç trî vÒ tµi chÝnh cho ng©n hµng trong viÖc c¬ cÊu l¹i nî, xö lý døt ®iÓm c¸c kho¶n nî khã ®ßi, nî khoanh do c¸c DNVVN g©y ra gióp ng©n hµng ho¹t ®éng b×nh th­êng trë l¹i. 3.2.1.4. Më réng mèi quan hÖ liªn kÕt liªn doanh gi÷a c¸c DNVVN víi c¸c doanh nghiÖp lín, c¸c tæ chøc kinh tÕ cña Nhµ n­íc Thùc tÕ chØ ra r»ng c¸c DNVVN ph¸t triÓn trong mét m«i tr­êng c¹nh tranh rÊt s«i ®éng vµ lu«n bÞ c¸c doanh nghiÖp lín chÌn Ðp ®¸nh b¹i, dÔ bÞ tæn th­¬ng tr­íc c¸c biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. Do vËy chØ cã mét sù liªn kÕt chÆt chÏ víi c¸c tæ chøc kinh tÕ, víi c¸c doanh nghiÖp lín cña Nhµ n­íc míi gióp DNVVN c¶i thiÖn ®­îc t×nh h×nh, chèng chäi víi nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. Th«ng qua mèi quan hÖ nµy c¸c DNVVN sÏ ®­îc c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp lín cña Nhµ n­íc hç trî vÒ vèn, c«ng nghÖ, ®µo t¹o, th«ng tin... mµ ®Æc biÖt lµ b¶o ®¶m cho DNVVN mét thÞ tr­êng ®Çu vµo, ®Çu ra v÷ng ch¾c lµm gi¶m chi phÝ vµ t¨ng doanh thu dÉn ®Õn lîi nhuËn thu ®­îc cña DNVVN ngµy cµng t¨ng. C¸c DNVVN cã thÓ liªn kÕt ngang, liªn kÕt däc hoÆc liªn kÕt hçn hîp tïy ®iÒu kiÖn mçi doanh nghiÖp. Vµ nh­ thÕ uy tÝn còng nh­ n¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c DNVVN ®­îc t¨ng lªn ®¸ng kÓ, viÖc vay vèn ng©n hµng kh«ng cßn khã kh¨n nh­ tr­íc n÷a. 3.2.1.5. T¨ng c­êng n¨ng lùc tµi chÝnh h¬n n÷a cho c¸c DNVVN N¨ng lùc tµi chÝnh cña mét doanh nghiÖp lµ rÊt quan träng. Nã thÓ hiÖn quy m«, søc m¹nh còng nh­ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®ã. C¸c DNVVN cã n¨ng lùc tµi chÝnh nhá bÐ do ®ã khã cã thÓ vay vèn ng©n hµng. Nhµ n­íc ®· cã mét sè h×nh thøc nh»m t¨ng n¨ng lùc tµi chÝnh cho c¸c DNVVN nh­ trong phÇn lý thuyÕt ®· nªu vµ b­íc ®Çu ®· thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Trªn thùc tÕ viÖc n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh cho c¸c DNVVN cÇn ph¶i ®­îc tiÕn hµnh trong mét thêi gian kh¸ dµi vµ cßn phô thuéc vµo chÝnh doanh nghiÖp n÷a nªn Nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng, ®Èy m¹nh h¬n c¸c h×nh thøc hç trî nµy víi mét kÕ ho¹ch l©u dµi. Nhê ®ã DNVVN cã t×nh h×nh tµi chÝnh ngµy cµng lµnh m¹nh, viÖc vay vèn ng©n hµng còng sÏ dÔ dµng vµ thuËn lîi h¬n. 3.2.2. Gi¶i ph¸p vi m« Nh÷ng gi¶i ph¸p vÜ m« cña Nhµ n­íc nhiÒu khi khã tiÕp cËn do tõ lóc ®Ò ra ®Õn khi ®­a vµo thùc hiÖn lµ mét kho¶ng thêi gian t­¬ng ®èi dµi. V× vËy muèn c¸c gi¶i ph¸p nµy ®­îc ¸p dông vµo thùc tiÔn mét c¸ch nhanh chãng, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng v¨n b¶n h­íng dÉn cô thÓ, tû mû h¬n cho c¸c ngµnh, c¸c cÊp thùc hiÖn ®ång bé. Ngµnh ng©n hµng còng nh­ c¸c DNVVN muèn ®­îc hç trî còng cÇn ph¶i tù xem xÐt ®¸nh gi¸ l¹i chÝnh m×nh, tù nç lùc b¶n th©n v­¬n lªn. §©y chÝnh lµ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó Nhµ n­íc tiÕn hµnh hç trî v× nÕu kh«ng c¸c doanh nghiÖp sÏ chØ tr«ng chê vµo sù gióp ®ì, hç trî cña Nhµ n­íc lµm gi¶m môc tiªu, hiÖu qu¶ cña c¸c h×nh thøc hç trî nµy. C¸c gi¶i ph¸p tõ phÝa ng©n hµng, doanh nghiÖp sau ®©y sÏ lµ tiÒn ®Ò cho c¸c gi¶i ph¸p vÜ m« cã tÝnh kh¶ thi cao, hiÖu qu¶ lín. 3.2.2.1. Gi¶i ph¸p cña ngµnh ng©n hµng X©y dùng c¬ chÕ ®Çu t­, cho vay phï hîp víi DNVVN §¶ng vµ Nhµ n­íc ta còng nh­ thùc tiÔn nÒn kinh tÕ trong thêi gian qua ®· kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ quan träng cña DNVVN trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc. DNVVN ®· lµm cho nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng h¬n, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho mét khèi l­îng lín lao ®éng, ®ãng gãp vµo t¨ng tr­ëng kinh tÕ, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cã hiÖu qu¶. C¸c DNVVN ho¹t ®éng trªn rÊt nhiÒu lÜnh vùc réng lín cña nÒn kinh tÕ, nhu cÇu vÒ vèn cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy d­êng nh­ kh«ng bao giê cã thÓ ®¸p øng ®­îc ®Çy ®ñ trong khi viÖc DNVVN vay ®­îc vèn ng©n hµng l¹i rÊt h¹n chÕ. §Ó gióp ®ì c¸c DNVVN vµ còng lµ ®Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng ®ãng b¨ng vèn cña m×nh c¸c ng©n hµng ®· nghiªn cøu vµ x©y dùng nªn mét c¬ chÕ cho vay theo h­íng ®¬n gi¶n thuËn lîi mµ vÉn an toµn hiÖu qu¶ nh­ sau: Níi láng c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn. Víi c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn nh­ hiÖn nay th× c¸c DNVVN vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp trong ®ã ®¸ng quan t©m lµ ®iÒu kiÖn vÒ tµi s¶n thÕ chÊp. DNVVN víi quy m« nhá bÐ nh­ vËy nªn vèn chñ së h÷u lµ qu¸ Ýt ái, gi¸ trÞ tµi s¶n kh«ng cao. §Ó vay ®­îc mét kho¶n tiÒn tõ ng©n hµng DNVVN cÇn thÕ chÊp tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín h¬n kho¶n vay ®ã ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî. §©y qu¶ lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi DNVVN. Song qua thùc tÕ ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng th× viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p thÕ chÊp tµi s¶n hiÖn nay chØ lµ thñ tôc vµ mang tÝnh h×nh thøc, nhiÒu khi chØ lµ yÕu tè lo¹i trõ tr¸ch nhiÖm cho c¸c c¸n bé ng©n hµng khi ra quyÕt ®Þnh cho vay. Bëi v× ng©n hµng hiÖn nay gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc xö lý ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp, thêi gian ph¸t m¹i kh¸ l©u vµ chi phÝ cho viÖc nµy còng kh«ng ph¶i lµ nhá. V« h×nh chung c¶ ng©n hµng vµ doanh nghiÖp ®· g©y khã dÔ cho nhau. V× vËy c¸c ng©n hµng nªn níi láng c¸c ®iÒu kiÖn cho vay ®èi víi DNVVN, kh«ng nªn coi ®iÒu kiÖn vÒ tµi s¶n thÕ chÊp lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ra quyÕt ®Þnh cho vay mµ chØ lµ ®iÒu kiÖn cuèi cïng cña quy tr×nh cho vay. HiÖn nay theo chñ tr­¬ng cña NHNN, c¸c hé n«ng d©n vay vèn ®Õn 20 triÖu ®ång vµ hé n«ng d©n s¶n xuÊt gièng thñy s¶n d­íi 50 triÖu ®ång ®­îc miÔn ®iÒu kiÖn thÕ chÊp thÓ hiÖn sù quan t©m cña ngµnh ng©n hµng tíi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ quy m« nhá ë n«ng th«n vµ rÊt thiÕt thùc. Ngoµi ra ng©n hµng còng ®ang tiÕn hµnh cho DNVVN vay theo ph­¬ng thøc cho vay cã b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n h×nh thµnh tõ vèn vay lµ mét sù cè g¾ng lín cña ng©n hµng thÓ hiÖn mét chiÕn l­îc kh¸ch hµng ®óng ®¾n. §¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc cho vay. Khi doanh nghiÖp ®Õn ng©n hµng vay vèn, c¸n bé tÝn dông h­íng dÉn doanh nghiÖp tiÕn hµnh c¸c thñ tôc cÇn thiÕt nh­ lËp hå s¬ vay vèn, ký hîp ®ång tÝn dông trong ®ã doanh nghiÖp ph¶i ®¸p øng ®­îc rÊt nhiÒu giÊy tê nh­ b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh, b¸o c¸o l­u chuyÓn tiÒn tÖ, t×nh h×nh tµi chÝnh thu nhËp trong vµi n¨m gÇn ®©y, c¸c lo¹i giÊy tê chøng minh tµi s¶n b¶o ®¶m cã c«ng chøng. Theo thèng kª mét bé hå s¬ vay vèn cÇn tíi 8 lo¹i giÊy tê kh¸c nhau trong ®ã 3 lo¹i do ng­êi vay lËp, 5 lo¹i do c¸n bé ng©n hµng thùc hiÖn víi gÇn 10 con dÊu. MÆc dï c¸c thñ tôc giÊy tê trªn lµ cÇn thiÕt nh­ng râ rµng lµ hÕt søc phøc t¹p vµ g©y phiÒn hµ cho doanh nghiÖp khi hä muèn vay tiÒn, lµm chËm tiÕn ®é s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. ViÖc miÔn ®iÒu kiÖn thÕ chÊp cho c¸c hé n«ng d©n vay vèn ®Õn 20 triÖu ®ång vµ hé n«ng d©n s¶n xuÊt gièng thuû s¶n d­íi 50 triÖu ®ång còng lµ mét b­íc ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc cho vay cña ng©n hµng ®èi víi hé n«ng d©n, hä kh«ng cÇn ph¶i lo c¸c giÊy tê chøng nhËn quyÒn së h÷u vµ sö dông tµi s¶n cho ng©n hµng n÷a. §èi víi c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ kh¸c ®Ó ®¬n gi¶n ho¸ thiÕt nghÜ c¸c ng©n hµng cã thÓ gép chung giÊy ®Ò nghÞ vay vèn vµ ®¬n xin vay vèn lµm mét trong bé hå s¬ vay vèn, giÊy cam kÕt sö dông vèn vay cã thÓ l­îc bít. L·i suÊt cho vay nªn linh ho¹t mÒm dÎo h¬n. L·i suÊt lµ mét c«ng cô rÊt nh¹y c¶m kh«ng chØ lµm t¨ng søc c¹nh tranh cho ng©n hµng mµ cßn khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n. C¸c ng©n hµng th­êng quan niÖm r»ng l·i suÊt cho vay cao sÏ lµm cho lîi nhuËn cña ng©n hµng t¨ng lªn. Quan niÖm nµy ch­a h¼n ®· ®óng v× tÝn dông lµ mét lo¹i hµng ho¸ ®Æc biÖt, nhiÒu khi ng­êi mua s½n sµng tr¶ gi¸ cao h¬n nh­ng ng­êi b¸n vÉn cã thÓ kh«ng b¸n do nhËn thÊy phÇn rñi ro ph¶i g¸nh chÞu cã thÓ lín h¬n phÇn lîi Ých mµ ng©n hµng nhËn ®­îc. §ã lµ v× t×nh tr¹ng th«ng tin kh«ng c©n xøng gi÷a ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp chÊp nhËn mét møc l·i suÊt cao h¬n khi vay vèn chØ khi doanh nghiÖp ®ã cã thu nhËp cao h¬n nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c mµ thu nhËp cao h¬n lµ do lÜnh vùc ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®ã m¹o hiÓm rñi ro h¬n. V× vËy l·i suÊt cµng t¨ng lªn th× tû lÖ nh÷ng doanh nghiÖp vay vèn cã ®é rñi ro cao còng cµng t¨ng theo. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi nguy c¬ hä kh«ng tr¶ ®­îc nî t¨ng lªn. HiÖn nay cã mét sè ng©n hµng ®ang gi¶m l·i suÊt cho vay xuèng d­íi møc l·i suÊt cña thÞ tr­êng v× ng©n hµng cho r»ng khi l·i suÊt thÊp h¬n, cÇu vÒ tÝn dông sÏ lín h¬n cung vÒ tÝn dông khi ®ã c¸c ng©n hµng cã quyÒn lùa chän nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng hiÖu qu¶ an toµn h¬n ®Ó cho vay kh«ng lo x¶y ra t×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n. Nh­ thÕ tù ng©n hµng ®· lµm mÊt ®i mét sè kh¸ch hµng tiÒm n¨ng. Tõ nh÷ng vÊn ®Ò ph©n tÝch trªn ®©y thiÕt nghÜ ng©n hµng kh«ng nªn chØ quy ®Þnh mét møc l·i suÊt cøng nh¾c ®­îc ¸p dông cho mäi ®èi t­îng vay vèn mµ nªn cã c¸c møc l·i suÊt kh¸c nhau ®Ó cã thÓ ¸p dông linh ho¹t cho tõng doanh nghiÖp. Víi nh÷ng doanh nghiÖp lµ kh¸ch hµng truyÒn thèng cã uy tÝn vµ nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n hiÖu qu¶ cã th«ng tin trung thùc chÝnh x¸c cho ng©n hµng ch¾c ch¾n sÏ cã møc l·i suÊt kh¸c víi nh÷ng doanh nghiÖp lµ kh¸ch hµng kh«ng th­êng xuyªn, kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî ng©n hµng g©y ra t×nh tr¹ng nî qu¸ h¹n. Thêi h¹n cho vay vµ kú h¹n tr¶ nî ph¶i t­¬ng thÝch víi chu kú s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c DNVVN cã nhu cÇu vÒ vèn trung dµi h¹n rÊt lín do ph¶i ®æi míi c«ng nghÖ, thay thÕ c¸c thiÕt bÞ cò l¹c hËu ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. Do ®ã c¸c NHTM cÇn n©ng dÇn tû träng d­ nî trung dµi h¹n cho DNVVN, x¸c ®Þnh thêi h¹n cho vay phï hîp víi kh¶ n¨ng sinh lêi vµ tuæi thä cña thiÕt bÞ t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp tr¶ nî ®óng h¹n. NÕu kh«ng ng©n hµng sÏ khã thu håi ®­îc nî gèc vµ l·i vay do doanh nghiÖp vÉn cßn ®ang trong thêi kú ho¹t ®éng s¶n xuÊt ch­a cã doanh thu nªn kh«ng cã nguån nµo ®Ó tr¶ nî. Còng gièng nh­ thêi h¹n cho vay viÖc x¸c ®Þnh kú h¹n tr¶ nî t­¬ng thÝch víi thêi h¹n ®Çu t­ kinh doanh sÏ cã lîi cho c¶ hai bªn ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. VÒ phÝa ng©n hµng sÏ thu ®­îc nî ®óng h¹n kh«ng gÆp rñi ro cßn vÒ phÝa doanh nghiÖp t¹o ®­îc uy tÝn ®èi víi ng©n hµng trong viÖc b¶o ®¶m tr¶ nî vµ tr¶ nî ®óng thêi h¹n. V× thÕ doanh nghiÖp sÏ dÔ dµng vay vèn ng©n hµng h¬n ë nh÷ng lÇn sau. C¸c ng©n hµng còng nªn tÝnh to¸n bè trÝ thêi h¹n cho vay cña nhiÒu kho¶n tÝn dông ph¶i ®­îc liªn tôc hµi hoµ, h¹n chÕ thêi gian "chÕt", vèn kh¶ dông kh«ng sinh lêi. N©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c thÈm ®Þnh cña ng©n hµng Thùc tÕ vµ lý luËn ®· chøng minh r»ng ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó b¶o ®¶m an toµn ®ång vèn cho vay kh«ng ph¶i lµ tµi s¶n thÕ chÊp mµ lµ tÝnh kh¶ thi cña ph­¬ng ¸n, dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Mét doanh nghiÖp tuy tho¶ m·n vÒ tµi s¶n thÕ chÊp song ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng kh¶ thi nh­ng vÉn ®­îc ng©n hµng cho vay th× khi doanh nghiÖp kh«ng tr¶ ®­îc nî, sè tiÒn thu vÒ tõ viÖc ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp ch¼ng ®­îc lµ bao so víi thêi gian vµ chi phÝ mµ ng©n hµng bá ra ®Ó xö lý tµi s¶n thÕ chÊp. H¬n n÷a c¸c DNVVN th­êng kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp nªn ®Ó khai th«ng mèi quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c NHTM víi DNVVN th× c¸ch tèt nhÊt lµ ng©n hµng n©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n, ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cña DNVVN. §Ó c«ng t¸c thÈm ®Þnh ®­îc chÝnh x¸c vµ chÊt l­îng, NHTM cÇn ®æi míi hµng lo¹t c¸c néi dung yªu cÇu trong ®ã quan träng nhÊt lµ ®éi ngò c¸n bé thÈm ®Þnh. C¸n bé thÈm ®Þnh kh«ng chØ tinh th«ng trong nghiÖp vô chuyªn m«n mµ ph¶i hiÓu biÕt réng r·i s©u s¾c c¸c nghiÖp vô bæ trî kh¸c nh­ chuyªn m«n c¸c ngµnh kü thuËt vµ kinh tÕ kh¸c. §iÒu nµy chØ cã thÓ lµm ®­îc khi cã sù phèi kÕt hîp gi÷a ng©n hµng víi c¸c chuyªn gia, c¸c c¸n bé t­ vÊn vÒ nhiÒu lÜnh vùc cã liªn quan ®Õn mét ph­¬ng ¸n cô thÓ nµo ®ã. Ngoµi ra ng©n hµng nªn thµnh lËp tæ thÈm ®Þnh ho¹t ®éng ®éc lËp víi phßng tÝn dông ®Ó kiÓm tra, ®¸nh gi¸ hå s¬ tÝn dông, gióp ®ì t­ vÊn cho c¸n bé tÝn dông t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó bé phËn l·nh ®¹o ra quyÕt ®Þnh cho vay. NÕu cã ®iÒu kiÖn ng©n hµng nªn cö c¸c c¸n bé thÈm ®Þnh ®i häc c¸c líp ng¾n h¹n trong n­íc hoÆc ngoµi n­íc nh»m n©ng cao tr×nh ®é còng lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu. TiÕp tôc ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc cho vay Trong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ë trªn thÕ giíi còng nh­ ë ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu h×nh thøc cho vay. Song hiÖn nay ë ViÖt Nam s¶n phÈm ®Çu ra cña c¸c ng©n hµng cßn ®¬n ®iÖu. C¸c ng©n hµng huy ®éng lo¹i nµo th× cho vay lo¹i ®ã chø kh«ng quan t©m tíi nhu cÇu cña c¸c kh¸ch hµng mµ cô thÓ lµ c¸c DNVVN. V× thÕ c¸c DNVVN cÇn vay vèn trung vµ dµi h¹n nh­ng b¾t buéc ph¶i vay vèn ng¾n h¹n ®Ó ®Çu t­ dµi h¹n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lóng tóng vÒ tµi chÝnh kÓ c¶ ph¶i lo ®¶o nî khi ®¸o h¹n. §iÒu nµy thÓ hiÖn tÝn dông cho vay ra ch­a lu©n chuyÓn phï hîp víi sù lu©n chuyÓn cña ®èi t­îng cho vay. Do ®ã c¸c ng©n hµng cÇn tiÕp tôc t¨ng c­êng ®a d¹ng ho¸, më réng h¬n n÷a c¸c h×nh thøc cho vay hîp lý, hiÖu qu¶ vµ phï hîp víi DNVVN. Cô thÓ nh­: Cho vay d­íi h×nh thøc chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu. Trong quan hÖ bu«n b¸n gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi nhau th­êng x¶y ra t×nh tr¹ng mua b¸n chÞu do c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh víi nhau ®Ó thu hót kh¸ch hµng. C¸c DNVVN còng kh«ng n»m ngoµi quy luËt ®ã. DNVVN ®· cã Ýt vèn l¹i bÞ c¸c doanh nghiÖp kh¸c chiÕm dông vèn nªn cµng khã kh¨n h¬n, kh«ng cã ®ñ vèn ®Ó ®æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ, më réng s¶n xuÊt. §Ó gióp ®ì c¸c DNVVN kh¾c phôc khã kh¨n nµy ng©n hµng ®· tiÕn hµnh cho vay d­íi d¹ng chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu. Víi h×nh thøc cho vay nµy ng©n hµng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho DNVVN kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n trong s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh b¶o ®¶m vèn cho tiÕn tr×nh ph¸t triÓn. Cho vay cã b¶o l·nh. C¸c DNVVN khi vay vèn ng©n hµng th­êng gÆp khã kh¨n vÒ tµi s¶n thÕ chÊp cÇm cè. V× thÕ c¸c ng©n hµng nªn më réng h×nh thøc cho vay d­íi d¹ng b¶o l·nh cho c¸c DNVVN hoÆc chÊp nhËn cho DNVVN vay khi cã sù b¶o l·nh cña bªn thø ba. §©y lµ mét ph­¬ng thøc cho vay rÊt thiÕt thùc cho c¸c DNVVN trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. Cho vay gép c¸c ®èi t­îng cho vay. Theo c¸ch nµy c¸c ®èi t­îng cho vay ®­îc gép chung l¹i thµnh mét mµ kh«ng ph©n chia thµnh nhiÒu ®èi t­îng cho vay chi tiÕt khi tÝnh to¸n cho vay nh­ vËt t­ nguyªn liÖu, b¸n thµnh phÈm, chi phÝ s¶n xuÊt vµ l­u th«ng trùc tiÕp gi¸n tiÕp, thµnh phÈm dù tr÷ chê tiªu thô, vèn trong thanh to¸n... Ph­¬ng thøc cho vay nµy phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ cña c¸c DNVVN do hiÖn nay c¸c s¶n phÈm cña DNVVN rÊt ®a d¹ng, vßng quay cña s¶n xuÊt l­u th«ng nhanh, gèi ®Çu liªn tôc, kh«ng cã ranh giíi cô thÓ gi÷a c¸c chu kú s¶n xuÊt l­u th«ng tõng mÆt hµng, l« hµng riªng biÖt. Do ®ã viÖc tÝnh to¸n cho vay kh«ng thÓ vµ còng kh«ng thùc sù cÇn thiÕt theo tõng mãn riªng t¹o cho c¸c DNVVN sù chñ ®éng trong qu¸ tr×nh sö dông vµ ra quyÕt ®Þnh ®èi víi c¸c mãn vay. Cho vay theo phÇn tham gia cña vèn tÝn dông. Theo ph­¬ng thøc nµy th× vèn tÝn dông bï ®¾p mét phÇn vµ trë thµnh mét bé phËn xuyªn suèt trong mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. §©y lµ c¸ch cho vay rÊt tiªn tiÕn víi c¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n lµ møc cho vay kh«ng cè ®Þnh mµ cã sù t¨ng gi¶m theo tæng møc lu©n chuyÓn cña ®èi t­îng cho vay ®ång thêi vèn tÝn dông tham gia theo mét chuçi liªn tôc kh«ng gi¸n ®o¹n. H¬n n÷a h×nh thøc cho vay nµy sö dông mét lo¹i tµi kho¶n ®Æc biÖt lµ tµi kho¶n thÊu chi võa mang néi dung cña mét tµi kho¶n cho vay võa mang néi dung cña mét tµi kho¶n tiÒn göi. Víi viÖc sö dông tµi kho¶n thÊu chi c¸c doanh nghiÖp sÏ ®­îc lîi nhiÒu h¬n lµ ng©n hµng. VÒ thñ tôc vay doanh nghiÖp chØ ph¶i tiÕn hµnh lÇn ®Çu, c¸c lÇn tiÕp sau chØ cÇn lËp giÊy nhËn nî vµ giÊy rót tiÒn lµ ®­îc. C¸i lîi thø hai lµ c¸c kho¶n thu cña doanh nghiÖp ®­îc ghi vµo tµi kho¶n ®Ó tr¶ nî ngay gi¶m ®­îc tiÒn l·i ph¶i tr¶ ng©n hµng vµ t­¬ng øng víi viÖc gi¶m møc d­ nî thùc tÕ, ng©n hµng sÏ t¨ng møc d­ nî ®­îc vay tiÕp cña doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét ph­¬ng thøc cho vay h÷u Ých ®èi víi mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp trong ®ã cã DNVVN. Tãm l¹i c¸c ph­¬ng thøc cho vay nãi trªn lµ rÊt hiÖu qu¶ thuËn lîi ®èi víi DNVVN h¬n n÷a nghiÖp vô còng kh«ng cã g× phøc t¹p ng©n hµng nªn nghiªn cøu vµ tiÕn hµnh triÓn khai, më réng c¸c h×nh thøc cho vay nµy lµm t¨ng doanh thu còng nh­ gãp phÇn vµo viÖc ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn hç trî cho DNVVN. v Söa ®æi nh÷ng v­íng m¾c trong c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ cho vay, b¶o l·nh theo h­íng n©ng cao tÝnh tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cho c¸c ng©n hµng, b×nh ®¼ng cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ. - VÒ QuyÕt ®Þnh 284/2000/Q§-NHNN1 cña Thèng ®èc NHNN: §èi t­îng cho vay nªn xö lý theo h­íng chØ quy ®Þnh nh÷ng ®èi t­îng cÊm cho vay, t¹o thuËn lîi h¬n cho c¸c TCTD; ®iÒu kiÖn vay vèn cÇn râ rµng, chÝnh x¸c; ®iÒu chØnh thêi h¹n gia h¹n nî thÝch hîp; l·i suÊt cho vay khi cã nî qu¸ h¹n ph¶i lµ l·i suÊt nî qu¸ h¹n t¹i thêi ®iÓm bÞ chuyÓn nî qu¸ h¹n. - VÒ NghÞ ®Þnh 178/1999/N§-CP cña ChÝnh phñ: + ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tµi s¶n b¶o ®¶m tiÒn vay nªn giao cho TCTD tho¶ thuËn víi bªn vay chø kh«ng qua mét c¬ quan nµo kh¸c lµm trung gian. C¬ së x¸c ®Þnh gi¸ lµ gi¸ thÞ tr­êng ®Þa ph­¬ng hoÆc cã thÓ theo khung gi¸ ®Þa ph­¬ng céng víi hÖ sè k do TCTD quy ®Þnh. + §èi víi nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín h¬n mãn vay th× cho phÐp ®­îc thÕ chÊp cho nhiÒu kho¶n vay ë nhiÒu TCTD miÔn lµ tæng gi¸ trÞ c¸c mãn vay kh«ng v­ît gi¸ trÞ cña tµi s¶n ®em thÕ chÊp. + Khi thÕ chÊp tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt th× ph¶i thÕ chÊp c¶ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt cïng víi tµi s¶n g¾n liÒn trªn ®Êt ®Ó viÖc xö lý tµi s¶n thÕ chÊp ®­îc thuËn lîi. + Møc vèn tù cã cña doanh nghiÖp tham gia vµo dù ¸n, ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô tèi thiÓu lµ 15% vèn ®Çu t­ vµo dù ¸n. v §Èy m¹nh ho¹t ®éng cña Trung t©m th«ng tin tÝn dông CIC trùc thuéc NHNN. Trong thêi gian qua c¸c ng©n hµng ®· gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc thu thËp th«ng tin vÒ doanh nghiÖp. C¸c ng©n hµng ®· kh«ng n¾m ®­îc t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp còng nh­ n¨ng lùc tµi chÝnh hiÖn cã cña doanh nghiÖp xin vay vèn ng©n hµng ®Æc biÖt lµ th«ng tin vÒ c¸c tµi s¶n ®em thÕ chÊp cÇm cè, cã nh÷ng doanh nghiÖp dïng mét tµi s¶n ®em thÕ chÊp ë nhiÒu ng©n hµng trong khi gi¸ trÞ cña tµi s¶n ®ã chØ t­¬ng ®­¬ng víi mét kho¶n vay. Vµ khi ng©n hµng tiÕn hµnh xö lý tµi s¶n thÕ chÊp th× míi biÕt. T×nh tr¹ng nµy x¶y ra lµ v× sù ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶ cña Trung t©m th«ng tin tÝn dông CIC, trong ®ã mét phÇn lµ do ®éi ngò c¸n bé cña Trung t©m thiÕu n¨ng lùc, tr×nh ®é qu¶n lý vµ chuyªn m«n cßn h¹n chÕ. V× vËy NHNN cÇn ®Èy m¹nh ho¹t ®éng cña Trung t©m nµy nh»m gióp c¸c ng©n hµng cã ®ñ th«ng tin vÒ nh÷ng doanh nghiÖp liªn quan vµ th«ng tin lµ chÝnh x¸c. C¸c h×nh thøc hç trî trªn cña ng©n hµng ®· thiÕt lËp nªn mèi quan hÖ gÇn gòi th©n thiÕt gi÷a ng©n hµng vµ DNVVN t¹o ®iÒu kiÖn cho c¶ hai cïng ph¸t triÓn. Do ®ã trong thêi gian tíi c¸c DNVVN sÏ lµ nh÷ng kh¸ch hµng chiÕn l­îc cña ng©n hµng. 3.2.2.2. Gi¶i ph¸p cña doanh nghiÖp Nh­ ®· tr×nh bµy ë ch­¬ng 2, c¸c DNVVN ®ang ph¶i ®èi mÆt víi rÊt nhiÒu khã kh¨n trong ®ã vÊn ®Ò tiÕp cËn vèn vay ng©n hµng lµ vÊn ®Ò næi cém nhÊt, cÊp thiÕt nhÊt v× khi doanh nghiÖp cã ®­îc nguån vèn vay tõ ng©n hµng th× mäi khã kh¨n kh¸c sÏ ®­îc gi¶i quyÕt kÞp thêi. §Ó cã thÓ tiÕp cËn vèn vay ng©n hµng, ngoµi sù gióp ®ì hç trî cña Nhµ n­íc vµ ng©n hµng, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù hoµn thiÖn m×nh vÒ mäi mÆt ®Ó ®¸p øng, tho¶ m·n ®iÒu kiÖn vay vèn cña ng©n hµng. Trong 5 ®iÒu kiÖn vay vèn ng©n hµng ®· ®­îc ®Ò cËp tíi ë phÇn lý thuyÕt th× c¸c DNVVN th­êng v­íng m¾c ë c¸c ®iÒu kiÖn vÒ n¨ng lùc tµi chÝnh, vÒ thÕ chÊp cÇm cè tµi s¶n vµ thiÕu c¸c ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh kh¶ thi. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m th¸o gì nh÷ng v­íng m¾c nµy tõ phÝa doanh nghiÖp ®ã lµ: v N©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý cña chñ doanh nghiÖp vµ tr×nh ®é tay nghÒ cña lùc l­îng lao ®éng Mét trong nh÷ng khã kh¨n h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña DNVVN lµ tr×nh ®é qu¶n lý cña chñ doanh nghiÖp vµ tr×nh ®é tay nghÒ cña lùc l­îng lao ®éng. PhÇn lín chñ doanh nghiÖp lµ nh÷ng ng­êi kh«ng ®­îc ®µo t¹o mét c¸ch bµi b¶n chuyªn m«n, tr×nh ®é cao ®¼ng ®¹i häc chiÕm mét tû lÖ rÊt nhá trong khi ®ã ®éi ngò lao ®éng chñ yÕu lµ lao ®éng phæ th«ng, Ýt ®­îc ®µo t¹o, thiÕu sù s¸ng t¹o. ChÝnh v× ch­a ®­îc trang bÞ kiÕn thøc ®Çy ®ñ vµ ®iÒu kiÖn ®Ó ¸p dông c¸c ph­¬ng thøc qu¶n lý s¶n xuÊt, qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm tiªn tiÕn nªn n¨ng suÊt lao ®éng cña c¸c DNVVN nãi chung lµ thÊp, chÊt l­îng s¶n phÈm ch­a cao, tÝnh c¹nh tranh kÐm dÉn ®Õn n¨ng lùc tµi chÝnh kÐm c¶n trë viÖc doanh nghiÖp tiÕp cËn vèn vay ng©n hµng. V× vËy ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy c¸c doanh nghiÖp nªn tæ chøc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i cho c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp còng nh­ ®éi ngò lao ®éng nh÷ng kiÕn thøc, kinh nghiÖm míi tiªn tiÕn hoÆc tranh thñ sù gióp ®ì cña mét sè trung t©m t­ vÊn, hç trî DNVVN, c¸c hiÖp héi doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kh¸c. §ång thêi c¸c doanh nghiÖp cßn cÇn ®Õn mét chÕ ®é khen th­ëng, xö ph¹t c«ng b»ng, nghiªm minh ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ph¸t triÓn doanh nghiÖp. NÕu lµm ®­îc nh­ thÕ c¸c DNVVN sÏ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ vµ v÷ng vµng h­íng tíi t­¬ng lai. v øng dông mét c¸ch réng r·i tin häc vµo c«ng t¸c kÕ to¸n Nh­ chóng ta ®· biÕt chøc n¨ng c¬ b¶n cña kÕ to¸n lµ cung cÊp th«ng tin vÒ t×nh h×nh kinh tÕ - tµi chÝnh trong doanh nghiÖp cho c¸c nhµ qu¶n lý. ViÖc thùc hiÖn chøc n¨ng nµy cã tèt hay kh«ng tr­íc hÕt phô thuéc vµo tÝnh th­êng xuyªn, kÞp thêi vµ chÝnh x¸c cña th«ng tin. Ngµy nay theo ®µ ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin viÖc ®­a m¸y vi tÝnh vµo sö dông trong c«ng t¸c kÕ to¸n ®· t­¬ng ®èi phæ biÕn. Tin häc ho¸ c«ng t¸c kÕ to¸n kh«ng chØ gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò xö lý vµ cung cÊp th«ng tin nhanh chãng thuËn lîi mµ nã cßn lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cña bé m¸y kÕ to¸n t¹o c¬ së ®Ó tinh gi¶m bé m¸y n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kÕ to¸n. C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh (BCTC) doanh nghiÖp lµ s¶n phÈm cña c«ng t¸c kÕ to¸n doanh nghiÖp. Muèn vay vèn ng©n hµng c¸c doanh nghiÖp th­êng xuyªn ph¶i göi c¸c BCTC cho ng©n hµng ®Ó ng©n hµng tiÕn hµnh thÈm ®Þnh xem xÐt tõ ®ã ®­a ra quyÕt ®Þnh cã cho doanh nghiÖp vay hay kh«ng. ThÕ nh­ng c¸c BCTC mµ doanh nghiÖp göi cho ng©n hµng phÇn lín ®Òu thiÕu chÝnh x¸c kh«ng ®­îc kiÓm to¸n, sai lÖch so víi thùc tÕ kh¸ lín, lç th× b¸o c¸o lµ l·i. §Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh nµy doanh nghiÖp nªn øng dông mét c¸ch réng r·i tin häc vµo c«ng t¸c kÕ to¸n ®Æc biÖt lµ viÖc sö dông nh÷ng ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm kÕ to¸n h÷u hiÖu ®ång thêi ph¶i lu«n lu«n ®æi míi hoµn thiÖn c¸c phÇn mÒm nµy cho tèt h¬n. v X©y dùng ®­îc c¸c ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh kh¶ thi Ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh kh¶ thi lµ nh÷ng ph­¬ng ¸n sau khi thùc hiÖn sÏ thu ®­îc doanh thu vµ doanh thu nµy ph¶i lín h¬n tæng chi phÝ ®· bá ra tøc lµ ph­¬ng ¸n t¹o ra lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. NhiÒu doanh nghiÖp cã nh÷ng ý t­ëng hay ®éc ®¸o, cã kh¶ n¨ng thµnh c«ng vÒ ph­¬ng diÖn tµi chÝnh, ph­¬ng diÖn thÞ tr­êng vµ ph­¬ng diÖn kü thuËt song viÖc biÕn nh÷ng ý t­ëng ®ã thµnh hiÖn thùc cßn lµ mét kho¶ng thêi gian dµi do c¸c DNVVN kh«ng cã ®ñ vèn, tr×nh ®é ®Ó thùc hiÖn. VÒ vèn, doanh nghiÖp cÇn sù hç trî tõ phÝa ng©n hµng, muèn vËy hä ph¶i chøng minh cho ng©n hµng thÊy ®­îc tÝnh kh¶ thi cña ph­¬ng ¸n. ThÕ nh­ng rÊt nhiÒu doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n ë c«ng ®o¹n nµy do kh«ng biÕt ph¶i tr×nh bµy nh­ thÕ nµo, ph¶i b¾t ®Çu tõ ®©u vµ ph­¬ng ¸n gåm nh÷ng vÊn ®Ò g× dÉn ®Õn sù lóng tóng khi tr×nh bµy. Do ®ã tr­íc tiªn lµ cÇn n©ng cao tr×nh ®é cña chñ doanh nghiÖp mµ chñ yÕu lµ kiÕn thøc vÒ quy tr×nh lËp dù ¸n hoÆc doanh nghiÖp còng cã thÓ thuª t­ vÊn khi lËp dù ¸n tr¸nh t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp th­êng bá phÝ nh÷ng ý t­ëng ®éc ®¸o h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Bëi v× ®èi víi DNVVN vèn Ýt mµ rñi ro trong kinh doanh cßn nhiÒu th× dù ¸n kinh doanh cã hiÖu qu¶ l¹i cµng cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi "tuæi thä" cña doanh nghiÖp. KÕt luËn DNVVN víi nh÷ng lîi thÕ nhÊt ®Þnh cña quy m« nhá ®· cè g¾ng ph¸t huy nh÷ng tiÒm lùc s½n cã ®ãng gãp tÝch cùc vµo c«ng cuéc CNH-H§H ®Êt n­íc. Nh­ng DNVVN vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n v­íng m¾c trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn vµ héi nhËp cña ®Êt n­íc nh­ ®· tr×nh bµy ë ch­¬ng hai. Sù quan t©m cña §¶ng, Nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸c trung t©m t­ vÊn hç trî ®· lµm dÞu ®i nh÷ng khã kh¨n nµy. HiÖn nay c¸c NHTM ®· m¹nh d¹n h¬n trong viÖc cho DNVVN vay gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng ®ãng b¨ng vèn trong ng©n hµng víi mét c¬ chÕ cho vay linh ho¹t phï hîp h¬n víi DNVVN. Qua viÖc nghiªn cøu ph©n tÝch ®Ò tµi, em ®· ®­îc bæ sung thªm nh÷ng kiÕn thøc vÒ DNVVN, vÒ ng©n hµng víi nh÷ng ho¹t ®éng c¬ b¶n cña ngµnh. Nh÷ng kiÕn thøc nµy lµ rÊt h÷u Ých, ®Æc biÖt lµ ®èi víi chóng em - nh÷ng cö nh©n kinh tÕ trong t­¬ng lai bëi doanh nghiÖp ë n­íc ta chñ yÕu lµ DNVVN (chiÕm gÇn 98% tæng sè doanh nghiÖp c¶ n­íc). Hy väng r»ng nh÷ng gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ nªu lªn trong ®Ò tµi sÏ cã gi¸ trÞ ®èi víi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch còng nh­ ngµnh ng©n hµng gãp phÇn c¶i thiÖn mèi quan hÖ gi÷a ng©n hµng vµ doanh nghiÖp trë nªn tèt ®Ñp vµ gÇn gòi h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o I. S¸ch 1. §æi míi c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn DNVVN ë ViÖt Nam ®Õn n¨m 2005- PGS.TS NguyÔn Cóc, NXB ChÝnh trÞ quèc gia n¨m 2000 2. ChÝnh s¸ch, ph¸p luËt vµ mét sè gi¶i ph¸p hç trî DNVVN ngoµi quèc doanh, NXB §¹i häc quèc gia Hµ Néi n¨m 2000 3. C¸c tæ chøc hç trî DNVVN ë ViÖt Nam, NXB Thµnh phè Hå ChÝ Minh n¨m 1999 4.T¹o lËp m«i tr­êng tµi chÝnh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp-PGS. TS Hoµng C«ng Thi, Ph¹m ThÞ HångV©n, NXB Tµi chÝnh th¸ng 2/2000 5.Nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ DNVVN- TrÇn Nam S¬n, Lª H¶i Anh, NXB Lao ®éng n¨m 2000 6. Ph¸t triÓn DNVVN: Kinh nghiÖm n­íc ngoµi vµ ph¸t triÓn DNVVN ë ViÖt Nam- Vò Quèc TuÊn, Hoµng Thu Hoµ, NXB Thèng kª n¨m 2001 7. Niªn gi¸m thång kª 2000, NXB Thèng kª n¨m 2001 8. Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ vay vèn ng©n hµng- Lª Thanh Ch©u, NXB Thµnh phè HCM n¨m 2001 9. Ng©n hµng C«ng th­¬ng 1988-2000 II. T¹p chÝ 1. Ng©n hµng 2. Tµi chÝnh 3. Th«ng tin tµi chÝnh 4. ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ 5. Nghiªn cøu kinh tÕ 6. Ph¸t triÓn kinh tÕ 7. Kinh tÕ vµ dù b¸o 8. Th­¬ng m¹i