Đề tài Gian lận và sai sót trong kiểm toán

th ng g n v i xuyên t c v thông tin k toán nhạ ả ườ ắ ớ ạ ề ế ư ghi chép các nghi p v không đúng s th t,gi m o ho c s a ch aệ ụ ự ậ ả ạ ặ ử ữ ch ng t , d u di m h s tài li u, b t đ u m i thông tin...ứ ừ ấ ế ồ ơ ệ ị ầ ố Ví dụ : Khi đang ki m tra vi c c t gi m doanh s bán hàng m t kháchể ệ ắ ả ố ở ộ hàng, trong s các nghi p v đã đ c ch n l a, ki m toán viên đã b tố ệ ụ ượ ọ ự ể ắ g p m t nghi p v liên quan đ n doanh s t m t khách hàng mà d aặ ộ ệ ụ ế ố ừ ộ ự vào vi c đánh giá tình hình kinh doanh các ph n hành ki m toán khác,ệ ở ầ ể ki m toán viên nh n ra khách hàng này là m t ng i mua chính. Nghi pể ậ ộ ườ ệ v này x y ra không th ng xuyên, và đ c đánh giá là tr ngụ ả ườ ượ ọ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 4 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ y u.Nh ng tài li u có liên quan đ n nghi p v này đ c thu th p.ế ữ ệ ế ệ ụ ượ ậ Nh ng tài li u này bao g m nh ng b ng ch ng liên quan đ n vi c chiữ ệ ồ ữ ằ ứ ế ệ tr c a các kho n ph i thu sau ngày k t thúc Báo cáo tài chính năm. Tuyả ủ ả ả ế nhiên tài li u liên quan đ n vi c giao hàng b ng đ ng thu đã khôngệ ế ệ ẳ ườ ỷ đ c cung c p. Quá trình phân tích đã ch ra r ng không h có vi c ghiượ ấ ỉ ằ ề ệ chép quá trình v n chuy n. M c dù có b ng ch ng c a vi c chi tr ,ậ ể ặ ằ ứ ủ ệ ả nh ng không h có b ng ch ng ch ng minh r ng hàng hóa đã đ cư ề ằ ứ ứ ằ ượ giao.Vi c phân tích thêm n a đ c m r ng, hoá đ n c a công ty đ cệ ữ ượ ở ộ ơ ủ ượ ki m toán viên yêu c u. Ki m toán viên ch ng minh đ c vài hoá đ nể ầ ể ứ ượ ơ “d ch v đ c bi t” đã đ c giao cho khách hàng khi công ty đ c chiị ụ ặ ệ ượ ượ tr . Nh ng hoá đ n này ít chi ti t h n h n nh ng hoá đ n khác trong t pả ữ ơ ế ơ ẳ ữ ơ ậ h s và không đ c đ c làm sáng t h n qua các đ n đ t hàng hay làồ ơ ượ ượ ỏ ơ ơ ặ các gi y t ph i thu. T ng s hoá đ n đ c bi t này đã ch ng minh đ cấ ờ ả ổ ố ơ ặ ệ ứ ượ r ng nghi p v bán hàng đó hoàn toàn đáng nghi v n.Vi c phát hi n nàyằ ệ ụ ấ ệ ệ đ c trao đ i v i Giám đ c tài chính, ng i s đ a ra l i gi i thíchượ ổ ớ ố ườ ẽ ư ờ ả thi u chính xác. Sau khi ti p xúc v i ban qu n tr , ki m toán viên g p l iế ế ớ ả ị ể ặ ạ Giám đ c tài chính và báo r ng vi c đi u tra đang đ c xem xét. Giámố ằ ệ ề ượ đ c tài chính đã thông đ ng v i Giám đ c đi u hành xây d ng k ho chố ồ ớ ố ề ự ế ạ đ tăng doanh s nh m đ t đ c m c tiêu doanh thu. Khi mu n h pể ố ằ ạ ượ ụ ố ợ th c hoá, Giám đ c tài chính đã ch n m t khách hàng chính, đ th cứ ố ọ ộ ể ự hi n k ho ch này. V giám đ c tài chính s t ng kỳ tr c ti p h ngệ ế ạ ị ố ẽ ừ ự ế ướ d n khách hàng ghi hoá đ n và tr trong vòng 30 ngày. Sau đó, Giám đ cẫ ơ ả ố tài chính này s ph i h p và “t o ra” doanh s o đ n công ty c a ng iẽ ố ợ ạ ố ả ế ủ ườ mua v i s ti n t ng đ ng. Trong vòng 30 ngày chi tr doanh s oớ ố ề ươ ươ ả ố ả này, khách hàng s trì hoãn vi c chi tr . Vào cu i kỳ k toán, k ho chẽ ệ ả ố ế ế ạ này đã khi n kho n bán hàng không trung th c này đ c ghi nh n vàoế ả ự ượ ậ doanh thu. Đi u này cho phép h đ t đ c m c tiêu doanh s .ề ọ ạ ượ ụ ố SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 5 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ 2) Sai sót : Sai sót là nh ng l i không c ý có nh h ng đ n đ i t ng ki mữ ỗ ố ả ưở ế ố ượ ể toán. Sai sót có th là nh m l n ho c b sót không c ý các thông tin, tàiể ầ ẫ ặ ỏ ố s n t o thông tin sai l ch v thông tin ho c v tài s n .T t nhiên sai sótả ạ ệ ề ặ ề ả ấ cũng có th nghiêm tr ng nh : Vi ph m quy đ nh v tài chính k toán,ể ọ ư ạ ị ề ế sai sót l p đi l p l i ho c có qui mô l n....song đ u không c ý.ặ ặ ạ ặ ớ ề ố 3) So sánh gian l n và sai sótậ :  Gi ng nhauố : Đ u là sai ph m, làm l ch l c thông tin, ph n ánh saiề ạ ệ ạ ả th c t .ự ế  Khác nhau: Các m tặ so sánh Gian l nậ Sai sót V m tề ặ hình th cứ - Hành vi có tính toán, có ch ý nh m m củ ằ ụ đích v l i. ụ ợ - Hành vi không có chủ ý,ch là vô tình b sót,ỉ ỏ ho c do năng l c h n ch ,ặ ự ạ ế thi u th n tr ng trongế ậ ọ công vi c,...gây ra saiệ ph m.ạ V m cề ứ đ tinh viộ - Do gian l n là hànhậ vi có ch ý nên m củ ứ đ tinh vi cao h n saiộ ơ sót.Khi th c hi n gianự ệ l n, ng i th c hi nậ ườ ự ệ th ng có s chu nườ ự ẩ b , tính toán k l ngị ỹ ưỡ - Do sai sót là hành vi không có ch ý nên m củ ứ đ tinh vi th p, d phátộ ấ ễ hi n.ệ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 6 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ nên khó phát hi n h nệ ơ sai sót. V tínhề tr ng y uọ ế -Gian l n luôn đ cậ ượ coi là sai ph m tr ngạ ọ y u.ế -Sai sót thì tuỳ thu c vàoộ qui mô và tính h tr ngệ ộ c a nó.ủ II. Các hình th c bi u hi n :ứ ể ệ 1) Hình th c bi u hi n c a gian l n:ứ ể ệ ủ ậ • Xuyên t c, làm gi ch ng t , tài li u;ạ ả ứ ừ ệ • S a đ i ch ng t , tài li u k toán;ử ổ ứ ừ ệ ế • Bi n th tài s n;ể ủ ả • Che d u ho c c ý b sót các thông tin, tài li u ho c nghi pấ ặ ố ỏ ệ ặ ệ v kinh tụ ế • Ghi chép các nghi p v kinh t không đúng s th tệ ụ ế ự ậ • C ý áp d ng không sai các chu n m c, nguyên t c, ph ngố ụ ẩ ự ắ ươ pháp và ch k toán, chính sách tài chính;ế ế • C ý tính toán sai v s h c.ố ề ố ọ 2) Hình th c bi u hi n c a sai sót :ứ ể ệ ủ  L i v tính toán s h c ho c ghi chép saiỗ ề ố ọ ặ  B sót ho c hi u sai, làm sai các nghi p v kinh tỏ ặ ể ệ ụ ế  Áp d ng sai các chu n m c, nguyên t c, ph ngụ ẩ ự ắ ươ pháp và ch đ k toán, chính sách tài chính không c ý.ế ộ ế ố III. Các nhân t nh h ng đ n gian l n và sai sót:ố ả ưở ế ậ  Nh ng h n ch trong thi t k và th c hi n hữ ạ ế ế ế ự ệ ệ th ng ki m soát n i b .ố ể ộ ộ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 7 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ  Nh ng h n ch v n có c a ho t đ ng ki mữ ạ ế ố ủ ạ ộ ể toán.  Các v n đ liên quan đ n tính chính tr c ho cấ ề ế ự ặ năng l c c a ban giám đ c, nh :ự ủ ố ư  Công tác qu n lý b m t ng i hay m tả ị ộ ườ ộ nhóm ng i d c quy n n m gi , thi u s giám sát có hi uườ ộ ề ắ ữ ế ự ệ l cc a ban giám đ c ho c h i đ ng qu n tr .ự ủ ố ặ ộ ồ ả ị  C c u t ch c c a đ n v đ c ki mơ ấ ổ ứ ủ ơ ị ượ ể toán ph c t p m t cách c ý.ứ ạ ộ ố  S b t l c trong vi c s a ch a nh ngự ấ ự ệ ử ữ ữ y u kém c a h th ng ki m soát n i b trong khi nh ng y u kémế ủ ệ ố ể ộ ộ ữ ế này hoàn toàn có th kh c ph c đ c.ể ắ ụ ượ  Thay đ i th ng xuyên k toán tr ngổ ườ ế ưở ho c ng i có trách nhi m c a b ph n k toán và tài chính.ặ ườ ệ ủ ộ ậ ế  Thi u nhi u nhân viên k toán trong m tế ề ế ộ th i gian dài.ờ  B trí ng i làm k toán không đúngố ườ ế chuyên môn ho c b pháp lu t nghiêm c m.ặ ị ậ ấ  Thay đ i th ng xuyên chuyên gia t v nổ ươ ư ấ pháp lu t ho c ki m toán viên.ậ ặ ể  Các s c ép b t th ng trong đ n v ho cứ ấ ườ ơ ị ặ t bên ngoài vào đ n v , nh :ừ ơ ị ư o Ngành ngh kinh doanh g p khóề ặ khăn. o Thi u v n kinh doanh do l ho cế ố ỗ ặ m r ng qui mô doanh nghi pở ộ ệ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 8 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ quá nhanh o M c thu nh p gi m sút.ứ ậ ả o Doanh nghi p c ý ho ch toán tăng l i nhu n nh m khu chệ ố ạ ợ ậ ằ ế tr ngươ ho t đ ng.ạ ộ o Đ u t qua nhanh vào ngành ngh m i ho c lo i s n ph mầ ư ề ớ ặ ạ ả ẩ m i làmớ m t cân đ i tài chính.ấ ố o Doanh nghi p b l thu c vào m t s s n ph m ho c m t sệ ị ệ ộ ộ ố ả ẩ ặ ộ ố khách hàng. o S c ép v tài chính t nh ng nhà đ u t ho c các c p qu nứ ề ừ ữ ầ ư ặ ấ ả lí c aủ đ n v .ơ ị o S c ép đ i v i nhân viên ph i hoàn t t công vi trong th iứ ố ớ ả ấ ệ ờ gian ng n.ắ o Các nghi p v và s ki n kinh t không bình th ng, nhệ ụ ự ệ ế ườ ư các nghi p v x y ra vào cu i niên đ k toán có tác đ ng đ n doanhệ ụ ả ố ộ ế ộ ế thu, chi phí và k t qu .ế ả o Các nghi p v ho c ph ng pháp x lý k toán ph c t p.ệ ụ ặ ươ ử ế ứ ạ o Các nghi p v v i các bên h u quanệ ụ ớ ữ o Các kho n chi phi quá cao so v i nh ng d ch v đ c cungả ớ ữ ị ụ ượ c p.ấ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 9 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ • Nh ng khó khăn liên quan đ n thu th p đ y đ b ngữ ế ậ ầ ủ ằ ch ng ki m toán thích h p :ứ ể ợ + Tài li u k toán không đ y đ ho c không đ c cung c p k p th i.ệ ế ầ ủ ặ ượ ấ ị ờ + L u tr tài li u không đ y đ v các s ki n và nghi p v kinh t .ư ữ ệ ầ ủ ề ự ệ ệ ụ ế + Có chênh l ch l n gi a s k toán c a đ n v v i xác nh n c a bênệ ớ ữ ổ ế ủ ơ ị ớ ậ ủ th ba, mâu thu n gi a các b ng ch ng ki m toán, không gi i thíchứ ẫ ữ ằ ứ ể ả đ c s thay d i c a các ch s ho t đ ng.ượ ự ổ ủ ỉ ố ạ ộ + Ban giám đ c t ch i cung c p gi i trình ho c gi i trình không thoố ừ ố ấ ả ặ ả ả mãn yêu c u c a ki m toán viên.ầ ủ ể  Nh ng nhân t t môi tr ng tin h c liên quan đén các tìnhữ ố ừ ườ ọ hu ng và s ki n nêu trên,nh :ố ự ệ ư - Không l y đ c thông tin t máy tính.ấ ượ ừ - Có thay đ i trong ch ng trình vi tính nh ng không l uổ ươ ư ư tài li u, không đ c phê duy t và không đ c ki m tra.ệ ượ ệ ượ ể - Thông tin, tài li u in t máy tính không phù h pv i báoệ ừ ợ ớ cáo tài chính. - Các thông tin in ra máy tính m i l n l i khác nhau.ỗ ầ ạ IV. Trách nhi m c a ki m toán viên đ i v i gian l nệ ủ ể ố ớ ậ và sai sót: Trách nhi m c a ki m toán viên đ i v i các sai ph m c a đ n v xu tệ ủ ể ố ớ ạ ủ ơ ị ấ phát t m c tiêu c a báo cáo tài chính.Ki m toán viên không ph i ch uừ ụ ủ ể ả ị trách nhi m v vi c phát hi n và ngăn ng a các sai ph m đ n v .ệ ề ệ ệ ừ ạ ở ơ ị Trách nhi m c a ki m toán viên ch y u liên quan đ n vi c di n đ t ýệ ủ ể ủ ế ế ệ ễ ạ ki n c a minh trên báo cáo ki m toán và đ đ a ra ý ki n đó, ki m toánế ủ ể ể ư ế ể viên c n thi t k và th c hi n m t cu c ki m toán đ b o đ m h p líầ ế ế ự ệ ộ ộ ể ể ả ả ợ r ng báo cáo tài chính không sai l ch tr ng y u.Đ i v i gian l n và saiằ ệ ọ ế ố ớ ậ sót, trách nhi m ch y u c a ki m toán là xem xét r i ro có các sai l chệ ủ ế ủ ể ủ ệ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 10 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ tr ng y u trong báo cáo tài chính do nh ng gian l n và sai sót gâyọ ế ữ ậ ra.Trách nhi m này đ c c th hoá thông qua nh ng th t c ki m toánệ ượ ụ ể ữ ủ ụ ể sau: Trong quá trình l p k ho ch ki m toán, ki m toán viên ph i đánh giáậ ế ạ ể ể ả r i ro có nh ng hành vi gian l n và sai sót có th gây ra sai l ch tr ngủ ữ ậ ể ệ ọ y u trên báo cáo tài chính và ph i ph ng v n ng i qu n lý v b t kỳế ả ỏ ấ ườ ả ề ấ gian l n và sai sót quan tr ng nào đã đ c phát hi n. Đ làm đ c đi uậ ọ ượ ệ ể ượ ề này, ki m toán viên c n ph i nghiên c u v thi t k và v n hành c aể ầ ả ứ ề ế ế ậ ủ ki m toán n i b , đ ng th i xem xét nh ng đi u ki n hay s ki n làmể ộ ộ ồ ờ ữ ề ệ ự ệ tăng r i ro có gian l n và sai sót. Ví d , s thông đ ng gi a doanhủ ậ ụ ự ồ ữ nghi p và ng i th ba có th d n đ n xuyên t c tài li u có th đánhệ ườ ứ ể ẫ ế ạ ệ ể l a ki m toán viên.Do đó,thông th ng ki m toán viên không th c thiừ ể ườ ể ự các bi n pháp đ c bi t đ i v i nh ng ph n đã phát hi n ra sai sót nh ngệ ặ ệ ố ớ ữ ầ ệ ư ch t p trung suy nghĩ đ làm sáng t các nghi ng v gian l n. ỉ ậ ể ỏ ờ ề ậ D a trên vi c đánh giá r i ro, ki m toán viên ph i thi t k và th cự ệ ủ ể ả ế ế ự hi n các th t c ki m toán đ có th b o đ m th t c h p lý r ng sệ ủ ụ ể ể ể ả ả ủ ụ ợ ằ ẽ phát hi n đ c các sai l ch do gian l n và sai sót gây ra có th t o nhệ ượ ệ ậ ể ạ ả h ng tr ng y u đ n toàn b báo cáo tài chính. Nói cách khác, dù r ngưở ọ ế ế ộ ằ cu c ki m toán có nh ng h n ch ti m tàn nh đã nêu, nh ng ki m toánộ ể ữ ạ ế ề ư ư ể viên v n luôn ph i có thái đ hoài nghi ngh nghi p.ẫ ả ộ ề ệ Khi các th t c ki m toán trên cung c p b ng ch ng cho th y khủ ụ ể ấ ằ ứ ấ ả năng có nh ng gian l n và sai sót, ki m toán viên ph i đánh giá nhữ ậ ể ả ả h ng c a chúng đ n báo cáo tài chính. N u nh n th y r ng chúng cóưở ủ ế ế ậ ấ ằ th nh h ng tr ng y u, ki m toán viên ph i th c hi n các th t cể ả ưở ọ ế ể ả ự ệ ủ ụ ki m toán b sung.ể ổ Sau khi đã th c hi n các th t c b sung, th nh ng v n còn nghi v nự ệ ủ ụ ổ ế ư ẫ ấ v kh năg có gian l n và sai sót ki m toán viên c n ph i: ề ả ậ ể ầ ả SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 11 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ + Trao đ i v i ng i qu n lí v các v n đ c n ph i đi u ch nh hayổ ớ ườ ả ề ấ ề ầ ả ề ỉ công b trên báo cáo tài chính.ố + Xem xét nh h ng c a s ki n đ n báo cáo tài và báo cáo ki mả ưở ủ ự ệ ế ể toán. + Riêng đ i v i các sai sót quan tr ng và các hành vi gian l n, ki mố ớ ọ ậ ể toán viên c n xem xét nh h ng c a chúng đ n khía c nh khác c aầ ả ưở ủ ế ạ ủ cu c ki m toán, nh t là đ tin c y vào các gi i trình c a giám đ c.ộ ể ấ ộ ậ ả ủ ố Ki m toán viên cũng th ng ph i thông báo cho ng i qu n lý khiể ườ ả ườ ả nghi ng r ng gian l n là có th c dù r ng nó có th ch a nh h ngờ ằ ậ ự ằ ể ư ả ưở tr ng y u đ n báo cáo tài chính.Ki m toán viên cũng ph i thông báo vọ ế ế ể ả ề các sai sót quan tr ng ho c nh ng hành vi gian l n th c s x y ra.ọ ặ ữ ậ ự ự ả Tr khi m i vi c quá rõ ràng, còn nhìn chung ki m toán viên khôngừ ọ ệ ể đ c quan ni m r ng các sai sót và gian l n x y ra là đ n chi c và bi tượ ệ ằ ậ ả ơ ế ệ l p.Vì b n ch t nh ng sai sót là th ng phát hi n theo dây chuy n nênậ ả ấ ữ ườ ệ ề ki m toán viên ph i th n tr ng trong phát hi n sai sót, m i t ng quanể ả ậ ọ ệ ố ươ c a nh ng sai sót này v i sai sót kia có th d n t i sai l m nghiêm tr ngủ ữ ớ ể ẫ ớ ầ ọ c a báo cáo tài chính.ủ Khi ki m toán viên g p ph i nh ng tr ng h p nghi ng các nhà qu nể ặ ả ữ ườ ợ ờ ả lý doanh nghi p có liên quan đ n nh ng v n đ gian l n, ki m toán viênệ ế ữ ấ ề ậ ể c n cân nh c k các u, nh c đi m c a đ ng s cũng nh c n cânầ ắ ỹ ư ượ ể ủ ươ ự ư ầ nh c nên trao đ i phát giác v i ai là t t h n.Ki m toán viên c n ph iắ ổ ớ ố ơ ể ấ ả luôn luôn ghi nh là h th ng ki m soát n i b có th tr nên hoàn toànớ ệ ố ể ộ ộ ể ở vô hi u đ i v i gian l n c a các nhà qu n lý doanh nghi p và các nhàệ ố ớ ậ ủ ả ệ qu n lý doanh nghi p có th : ả ệ ể  B t ch t m i s ki m tra, ng c l i h còn có quy n ra l nhấ ấ ọ ự ể ượ ạ ọ ề ệ ngăn ch n s ki m tra c a c p d i.ặ ự ể ủ ấ ướ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 12 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ  Ra l nh cho c p d i ghi chép các ngh p v thi u trung th cệ ấ ướ ệ ụ ế ự ho c là b ng bít h .ặ ư ọ  Gi u di m các thông tin liên quan đ n nghi p v .ấ ế ế ệ ụ Trong quá trình ki m toán, ki m toán viên không nh t thi t ph i ch raể ể ấ ế ả ỉ s thi u trung th c c a các nhà qu n lý, nh ng ph i đ phòng kh năngự ế ự ủ ả ư ả ề ả x y ra các tr ng h p t ng t : ả ườ ợ ươ ự - Thông tin đ c cung c p m t cách mi n c ng ho cượ ấ ộ ễ ưỡ ặ ch cung c p sau khi đã trì hoãn m t cách vô lý.ỉ ấ ộ - Các nhà qu n lý doanh nghi p h n ch ph m vi ki mả ệ ạ ế ạ ể toán. Ki m toán viên phát hi n ra các v n đ quan tr ng mà tr c đó khôngể ệ ấ ề ọ ướ đ c th hi n qua ki m toán.ượ ể ệ ể N u ki m toán viên nghi ng có thành viên nào đó trong ban lãnh đ oế ể ờ ạ doanh nghi p gian l n thì ph i th c hi n các bi n pháp đ xác minhệ ậ ả ự ệ ệ ẻ ho c xoá b các nghi v n.Khi đã tin ch c là có gian l n ho c không thặ ỏ ấ ắ ậ ặ ể xoá b đ c nghi ng v gian l n c a lãnh đ o doanh nghi p thì ph iỏ ượ ờ ề ậ ủ ạ ệ ả tìm các đ i di n khác đ thay th ho c tìm các b ng ch ng ki m toánạ ệ ể ế ặ ằ ứ ể khác.Khi c p lãnh đ o cao nh t c a doanh nghi p b nghi ng , ki mấ ạ ấ ủ ệ ị ờ ể toán viên s g p khó khăn trong vi c l a ch n đ i di n thay th và trongẽ ặ ệ ự ọ ạ ệ ế vi c thu th p các b ng ch ng ki m toán.Trong tr ng h p đó, ki mệ ậ ằ ứ ể ườ ợ ể toán viên không th hoàn t t công vi c ki m toán c a mình và c n ph iể ấ ệ ể ủ ầ ả xin ý ki n t v n pháp lý đ có các hành đ ng phù h p v i th c t .ế ư ấ ể ộ ợ ớ ự ế Cu i cùng, n u đ n v không có nh ng gi i pháp thích h p đ i v i cácố ế ơ ị ữ ả ợ ố ớ hành vi gian l n, ki m toán viên còn ph i xem xét đ n kh năng rút kh iậ ể ả ế ả ỏ h p đ ng ki m toán.ợ ồ ể SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 13 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ PH N IIẦ : TH C TR NG GIAN L N VÀ SAI SÓT TRONG KI MỰ Ạ Ậ Ể TOÁN HI N NAY:Ệ I. Các hành vi gian l n và sai sót trong ki m toán tài chính:ậ ể Ki m toán tài chính là vi c thu th p và đánh giá các b ng ch ng ki mể ệ ậ ằ ứ ể toán c a ki m toán viên đ nh m xác đ nh tính trung th c và h p lý trênủ ể ể ằ ị ự ợ các khía c nh tr ng y u c a báo cáo tài chính. ạ ọ ế ủ Ki m toán tài chính là lo i hình ki m toán đ ki m tra, đánh giá, xácể ạ ể ể ể nh n, tính đúng đ n, trung th c c a báo cáo tài chính.Nh ng khi đánh giáậ ắ ự ủ ư m t báo cáo tài chính là trung th c và h p lý thì đi u đó không có nghĩaộ ự ợ ề đ n v có báo cáo tài chính t t đ p.Sau đây là m t s sai sót và gian l nơ ị ố ẹ ộ ố ậ trong ki m toán tài chính:ể  Khi ki m toán viên ti n hành ki m toán thì h làm đúng theo quiể ế ể ọ đ nh c a chu n m c ki m toán khi xác đ nh tính chính xác và trung th cị ủ ẩ ự ể ị ự c a các nghi p v ki m toán, h ch ki m toán trên h s gi y t màủ ệ ụ ể ọ ỉ ể ồ ơ ấ ờ không th c hi n xem xét trên th c t . Vì v y mà ki m toán viên khôngự ệ ự ế ậ ể th phát hi n ra đ c nh ng sai ph m c a các công ty đ c ki mể ệ ượ ữ ạ ủ ượ ể toán,b i h c ý làm sai l ch thông tin kinh t tài chính. Ch ng h n nhở ọ ố ệ ế ẳ ạ ư hành vi xuyên t c, làm gi ch ng t liên quan đ n ki m toán báo cáo tàiạ ả ứ ừ ế ể chính, ho c ghi chép các nghi p v kinh t phát sinh không đúng ,khôngặ ệ ụ ế đ ... ủ  Báo cáo tài chính là h th ng báo cáo đ c l p theo các chu nệ ố ượ ậ ẩ m c và ch đ k toán hi n hành ph n ánh các thông tin kinh t tàiự ế ộ ế ệ ả ế chính ch y u c a đ n v ,là đ i t ng giành đ c s quan tâm tr c ti pủ ế ủ ơ ị ố ượ ượ ự ự ế c a t t c các t ch c ,cá nhân bên trong l n bên ngoài đ n v .T t củ ấ ả ổ ứ ẫ ơ ị ấ ả các đ i t ng này đ u mong mu n có đ c m t báo cáo tài chính ph nố ượ ề ố ượ ộ ả ánh trung th c tình hình tài chính c a đ n v trong m t th i kì,m t th iự ủ ơ ị ộ ờ ộ ờ đi m nh t đ nh nào đó.Khi ki m toán viên ti n hành ki m toán báo cáoể ấ ị ể ế ể SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 14 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ tài chính thì h s đ a ra các ý ki n lo i tr và m t sai sót x y ra là cácọ ẽ ư ế ạ ừ ộ ả ý ki n lo i tr c a ki m toán viên ế ạ ừ ủ ể trong báo cáo ki m toán đ i v iể ố ớ công ty ki m toán có thông tin không đ y đ , gây hi u nh m choể ầ ủ ể ầ các nhà đ u t .ầ ư  Hi n nay, s l ng doanh nghi p ki m toán r t khiêm t n so v iệ ố ượ ệ ể ấ ố ớ nhu c u th c t . V i s l ng công ty ki m toán ít nh v y thì d gâyầ ự ế ớ ố ượ ể ư ậ ễ ra s đ c quy n và s gian l n do thi u c h i cho khách hàng l a ch nự ộ ề ự ậ ế ơ ộ ự ọ vì công ty ki m toán không nhi u. H n n a, trên th tr ng ch ng khoánể ề ơ ữ ị ườ ứ cũng có nhi u công ty nh , công ty m i niêm y t, vi c thuê ki m toánề ỏ ớ ế ệ ể báo cáo tài chính r t khó vì các công ty ki m toán đã có nhi u kháchấ ể ề hàng l n, khách hàng truy n th ng. L ng doanh nghi p đ c ch pớ ề ố ượ ệ ượ ấ thu n ki m toán cho các doanh nghi p tăng không cao , s l ng ki mậ ể ệ ố ượ ể toán viên có ch ng ch hành ngh ít và trình đ còn th p nên có nhi u saiứ ỉ ề ộ ấ ề sót trong thu th p thông tin và đánh giá báo cáo ki m toán. H u h t cácậ ể ầ ế công ty th ng ch chú tr ng đ n d ch v ki m toán báo cáo tài chínhườ ỉ ọ ế ị ụ ể nh ng kh năng doanh nghi p ki m toán đáp ng nhu c u c a kháchư ả ệ ể ứ ầ ủ hàng th p và có nhi u sai sót.ấ ề  Khi ki m toán báo cáo tài chính ki m toán viên không gi đ cể ể ữ ượ thái đ hoài nghi ngh nghi p:ộ ề ệ Đó là vì cách th c di n gi i thông tinứ ễ ả th ng b chi ph i b i các ý t ng ch quan, ngay c khi các công tyườ ị ố ở ưở ủ ả ki m toán viên mong mu n đ a ra nh ng l p lu n th t s khách quan.ể ố ư ữ ậ ậ ậ ự Công ty ki m toán th ng b qua nh ng thông tin không có l i cho vi cể ườ ỏ ữ ợ ệ đ a ra k t lu n cu i cùng và th ng ti p nh n m t cách d dàng, khôngư ế ậ ố ườ ế ậ ộ ễ c n phê phán, nh ng thông tin có l i cho vi c đ a ra k t lu n đó. Chínhầ ữ ợ ệ ư ế ậ vì v y,mà ki m toán viên th ng không nh n ra nh ng sai l m mà h đãậ ể ườ ậ ữ ầ ọ m c ph i trong quá trình x lí thông tin và có th t ng l m r ng quáắ ả ử ể ưở ầ ằ trình đó không có gì sai sót.Trên th c t , các ki m toán viên có th cóự ế ể ể SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 15 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ quan h thân thi n v i doanh nghi p đ c ki m toán, do đó h khôngệ ệ ớ ệ ượ ể ọ mu n đ a ra nh ng k t lu n b t l i cho doanh nghi p. N u trong tàiố ư ữ ế ậ ấ ợ ệ ế li u k toán c a doanh nghi p có nh ng sai sót, r t có th ki m toánệ ế ủ ệ ữ ấ ể ể viên, v i tinh th n ng h doanh nghi p, cũng không phát hi n ra nh ngớ ầ ủ ộ ệ ệ ữ sai sót đó và tán thành nh ng k t lu n đã nêu trong tài li u đó. ữ ế ậ ệ  Trong qúa trình ki m toán,ki m toán viên phát hi n nh ng sai sótể ể ệ ữ và gian l n trong báo cáo tài chính nh ng l i không thông báo k p th iậ ư ạ ị ờ cho các c quan có th m quy n ch c năng khi phát hi n công ty đ cơ ẩ ề ứ ệ ượ ki m toán có nh ng sai ph m tr ng y u, đ c bi t là không thông báo choể ữ ạ ọ ế ặ ệ y ban ch ng khoán bi t đ i v i nh ng sai ph m này c a công ty cóủ ứ ế ố ớ ữ ạ ủ niêm y t trên th tr ng ch ng khoán.ế ị ườ ứ  Nhìn chung, các doanh nghi p ki m toán đ c ch p thu n đã đápệ ể ượ ấ ậ ng đ c nh ng nhu c u v ki m toán c a các công ty phát hành, niêmứ ượ ữ ầ ề ể ủ y t và kinh doanh ch ng khoán. Tuy nhiên, yêu c u c a các doanhế ứ ầ ủ nghi p ki m toán ch ng khoán b “quá t i” tr c đòi h i ki m toán c aệ ể ứ ị ả ướ ỏ ể ủ các doanh nghi p niêm y t trên th tr ng ch ng khoán.Nh ng khi ki mệ ế ị ườ ứ ư ể toán đ i v i m t s nghi p v k toán quan tr ng c a doanh nghi pố ớ ộ ố ệ ụ ế ọ ủ ệ niêm y t, nhi u doanh nghi p ki m toán ch a ph n ánh đ c đ y đ doế ề ệ ể ư ả ượ ầ ủ thi u các chu n m c k toán và ki m toán phù h p trong quy đ nh chế ẩ ự ế ể ợ ị ế đ k toán hi n hành nh vi c tăng v n đi u l , c phi u qu ... Th mộ ế ệ ư ệ ố ề ệ ổ ế ỹ ậ chí, nhi u doanh nghi p ki m toán còn b qua sai sót rõ ràng c a doanhề ệ ể ỏ ủ nghi p niêm y t. H n n a, m t s báo cáo tài chính c a công ty phátệ ế ơ ữ ộ ố ủ hành và niêm y t đ c ki m toán ph n thuy t minh còn s sài, gây khóế ượ ể ầ ế ơ khăn cho y ban ch ng khoán nhà n c, cũng nh các nhà đ u t trongủ ứ ướ ư ầ ư vi c theo dõi và đánh giá tình hình ho t đ ng c a các công ty này trên thệ ạ ộ ủ ị tr ng ch ng khoán. Đ c bi t, là nh ng ch tiêu có bi n đ ng l n trongườ ứ ặ ệ ữ ỉ ế ộ ớ báo cáo chính. SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 16 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ II. Các hành vi gian l n và sai sót trong ki m toán ho t đ ng :ậ ể ạ ộ Ki m toán ho t đ ng là lo i hình ki m toán nh m đánh giá và nâng caoể ạ ộ ạ ể ằ 3E c a các ho t đ ng, nghi p v c th đ n v đ c ki m toán.Ki mủ ạ ộ ệ ụ ụ ể ở ơ ị ượ ể ể toán ho t đ ng th ng h ng t i gi i quy t hai v n đ :ạ ộ ườ ướ ớ ả ế ấ ề  Xác đ nh tính trung th c c a thông tin tài chính cùngị ự ủ v i xác nh n m c an toàn c a các nghi p v tài chính và ch t l ng c aớ ậ ứ ủ ệ ụ ấ ượ ủ h th ng ki m soát n i b .ệ ố ể ộ ộ  H ng vào nh ng thành tích và hi u qu trong đó c nướ ữ ệ ả ầ xem xét vi c thi t l p h th ng thông tin và qu n lý cũng nh vi c đi uệ ế ậ ệ ố ả ư ệ ề hành h ng t i t i u hóa vi c s d ng các ngu n l c.Trong t ch c,ướ ớ ố ư ệ ử ụ ồ ự ổ ứ quy trình cũng nh k t qu ki m toán c a ki m toán ho t đ ng khôngư ế ả ể ủ ể ạ ộ d dàng xác đ nh thành nh ng tiêu chu n ,nh ng bi u m u nh ki mễ ị ữ ẩ ữ ể ẫ ư ể toán tài chính .Vì 3E trong quá trình ho t đ ng r t khó đánh giá m t cáchạ ộ ấ ộ khách quan, chính xác do các đ n v , các doanh nghi p có qui mô, có lĩnhơ ị ệ v c ho t đ ng kinh doanh khác nhau thì 3E c a chúng cũng khác nhau.Vìự ạ ộ ủ v y mà ki m toán ho t đ ng trong quá trình ki m toán cũng x y raậ ể ạ ộ ể ả không ít gian l n và sai sót. ậ • Sau đây là m t s gian l n và sai sót trong ki mộ ố ậ ể toán ho t đ ngạ ộ :  Trong ki m toán công tác l p, th m đ nh,ể ậ ẩ ị phê duy t d án đ u t có nh ng gian l n và sai sót là :ệ ự ầ ư ữ ậ - Công tác l p báo cáo đ u t : (có đ c l p trên c s cóậ ầ ư ượ ậ ơ ở nhu c u thi t y u v tr s làm vi c, nhà công v , các công trình s aầ ế ế ề ụ ở ệ ụ ử ch a đã th c s h h ng c n ph i s a ch a, công trình hi n t i đã đ cữ ự ự ư ỏ ầ ả ử ữ ệ ạ ượ kh u hao h t...).ấ ế - Th m đ nh, phê duy t d án không đúng v trình t ,ẩ ị ệ ự ề ự th m quy n và th i gianẩ ề ờ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 17 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ - Nh ng công vi c t v n ch a có quy đ nh v đ nh m cữ ệ ư ấ ư ị ề ị ứ chi phí nh ng không l p, duy t d toán ho c l p, duy t v i đ n giáư ậ ệ ự ặ ậ ệ ớ ơ cao... - Xác đ nh t ng m c đ u t không chính xác và không đị ổ ứ ầ ư ủ c s .ơ ở  Trong ki m toán công tác th c hi n d án đ u t có nh ng gianể ự ệ ự ầ ư ữ l n và sai sót :ậ - H s kh o sát không đ y đ , ch a đ căn c đ thi tồ ơ ả ầ ủ ư ủ ứ ể ế k .ế - N i dung h s thi t k k thu t và thi t k thi côngộ ồ ơ ế ế ỹ ậ ế ế không đ y đ theo quy đ nh, sai l ch v quy mô, c p công trình, v n,ầ ủ ị ệ ề ấ ố di n tích đ t s d ng so v i quy t đ nh đ u t .ệ ấ ử ụ ớ ế ị ầ ư - Công tác d toán: T ng d toán v t t ng m c đ u t ,ự ổ ự ượ ổ ứ ầ ư d toán chi ti t v t t ng d toán; v n d ng sai đ nh m c, đ n giá, xácự ế ượ ổ ự ậ ụ ị ứ ơ đ nh giá đ i v i nh ng công vi c ch a có quy đ nh v giá thi u căn cị ố ớ ữ ệ ư ị ề ế ứ (Trong h ng d n s d ng b Đ n giá đ a ph ng có nêu rõ: Đ i v iướ ẫ ử ụ ộ ơ ị ươ ố ớ các lo i v t t không có trong thông báo giá c a đ a ph ng, ph i có xácạ ậ ư ủ ị ươ ả nh n c a liên s Tài chính-Xây d ng v giá và ph i đ c s ch p thu nậ ủ ở ự ề ả ượ ự ấ ậ c a Ch đ u t ).ủ ủ ầ ư - Công tác đ u th u: H s m i th u không đ y đ , rõấ ầ ồ ơ ờ ầ ầ ủ ràng, chi ti t; phê duy t. H s m i th u và H s đ u th u n i dungế ệ ồ ơ ờ ầ ồ ơ ấ ầ ộ không kh p nhau, phê duy t k ho ch đ u th u không đúng th mớ ệ ế ạ ấ ầ ẩ quy n, không đ s l ng nhà th u tham d t i thi u, không ch p hànhề ủ ố ượ ầ ự ố ể ấ quy đ nh v th i gian; m th u không đ thành ph n; xét th u khôngị ề ờ ở ầ ủ ầ ầ công b ng, thi u c s …ằ ế ơ ở SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 18 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ - H p đ ng thi công không ch t ch , n i dung không đ yợ ồ ặ ẽ ộ ầ đ , không đúng quy đ nh, khi m t trong các bên vi ph m quy đ nh trongủ ị ộ ạ ị h p đ ng không ti n hành x lý các vi ph m.ợ ồ ế ử ạ - Kh i l ng phát sinh không đ c c p th m quy nố ượ ượ ấ ẩ ề duy t b sung s a đ i thi t k , d toán tr c khi th c hi n.ệ ổ ử ổ ế ế ự ướ ự ệ - Thi công sai thi t k đ c duy t.ế ế ượ ệ - Không ch p hành đúng quy đ nh v giám sát thi công,ấ ị ề giám sát quy n tác gi c a t v n thi t k .ề ả ủ ư ấ ế ế - H s nghi m thu không đ y đ : Thi u biên b nồ ơ ệ ầ ủ ế ả nghi m thu t ng ph n, các tài li u k t qu thí nghi m v t li u, bê tông,ệ ừ ầ ệ ế ả ệ ậ ệ k t c u không có.ế ấ - Nh t ký công trình ghi s sài, không c p nh t, khôngậ ơ ậ ậ đ y đ di n bi n phát sinh và s c trong quá trình thi công ho c thi uầ ủ ễ ế ự ố ặ ế ch ký c a cán b k thu t, cán b giám sát.ữ ủ ộ ỹ ậ ộ  Trong ki m toán công tác nghi m thu, quy t toán, đ a công trìnhể ệ ế ư vào khai thác, s d ng có nh ng gian l n và sai sót :ử ụ ữ ậ - H s hoàn công không đ y đ , không đúng v i th cồ ơ ầ ủ ớ ự t .ế - Báo cáo quy t toán v n đ u t công trình hoàn thànhế ố ầ ư ch a l p ho c l p không đ y đ , không đúng quy đ nh.ư ậ ặ ậ ầ ủ ị - H s nghi m thu t ng th không đ y đ , h sồ ơ ệ ổ ể ầ ủ ồ ơ nghi m thu bàn giao đ a công trình vào s d ng nh ng th c t ch a thiệ ư ử ụ ư ự ế ư công xong công trình ho c đã đ a công trình vào s d ng nh ng ch aặ ư ử ụ ư ư nghi m thu, bàn giao, ch a t m nh p tài s n đ kh u hao…ệ ư ạ ậ ả ể ấ - Các biên b n nghi m thu l p không đúng m u bi u,ả ệ ậ ẫ ể đúng thành ph n quy đ nh, n i dung trong biên b n nghi m thu khôngầ ị ộ ả ệ đ y đ , rõ ràng.ầ ủ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 19 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ Báo cáo quy t toán không đ c l p đ y đ và đúng m u, đúng th i gianế ượ ậ ầ ủ ẫ ờ quy đ nh, các ngu n v n s d ng cho d án không đ c l p riêng, …ị ồ ố ử ụ ự ượ ậ - Căn c vào s nh t ký công trình ki m toán viên xácứ ổ ậ ể đ nh ngày đ n v nghi m thu và bàn giao đ a công trình vào s d ngị ơ ị ệ ư ử ụ không đúng quy đ nh.ị  Trong ki m toán vi c ch p hành ch đ tài chính k toán c a Nhàể ệ ấ ế ộ ế ủ n c có nh ng gian l n và sai sót :ướ ữ ậ - Công tác t m ng v n, cho các đ n v tham gia thi côngạ ứ ố ơ ị và t l ti n b o hành công trình ch a đúng quy đ nh.ỷ ệ ề ả ư ị - H ch toán các kho n lãi ti n g i ch a k p th i, đ y đ .ạ ả ề ử ư ị ờ ầ ủ - Công tác theo dõi công n , gi y xác nh n n đ i v iợ ấ ậ ợ ố ớ nh ng kho n thanh toán trong XDCB ch a đ y đ . ữ ả ư ầ ủ - Ch ng t chi tiêu c a Ban qu n lý ch a h p pháp, h pứ ừ ủ ả ư ợ ợ l ho c chi nh ng kho n không có trong quy đ nh.ệ ặ ữ ả ị - Không h ch toán đ y đ đ i v i các ngu n thu nh :ạ ầ ủ ố ớ ồ ư Thu ti n bán thanh lý tài s n, thu bán ph li u khi phá d công trình cũ,ề ả ế ệ ỡ thu bán h s m i th u và m t s kho n thu khác.ồ ơ ờ ầ ộ ố ả - M t s đ n v đ c ki m toán ch đ u t thanh toánộ ố ơ ị ựơ ể ủ ầ ư t m ng kh i l ng cho nhà th u v t quy đ nh (kh i l ng nghi mạ ứ ố ượ ầ ượ ị ố ượ ệ thu th p h n giá tr t m ng)ấ ơ ị ạ ứ - H u h t ch ng t chi tiêu c a Ban Qu n lý ch y uầ ế ứ ừ ủ ả ủ ế vi t tay Ki m toán viên c n đ i chi u v i quy đ nh, tài s n c a Banế ể ầ ố ế ớ ị ả ủ Qu n lý không theo dõi đ y đ , cu i năm không ki m kê, báo cáo.ả ầ ủ ố ể - M t s kho n thu nh thu bán H s m i th u, thu bánộ ố ả ư ồ ơ ờ ầ ph li u khi gi i phóng m t b ng... không h ch toán vào ngu n thu.ế ệ ả ặ ằ ạ ồ III. Các hành vi gian l n và sai sót trong ki m toán tuân th :ậ ể ủ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 20 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ Ki m toán tuân th là lo i hình ki m toán đ ki m tra, đánh giá và xácể ủ ạ ể ể ể nh n vi c tuân th pháp lu t n i quy, quy ch mà đ n v ki m toán ph iậ ệ ủ ậ ộ ế ơ ị ể ả th c hi n.ự ệ Ki m toán tuân th th ng th c hi n thông qua hai hình th c :ể ủ ườ ự ệ ứ - S d ng ki m tra c a c quan ki m toán nhà n c đ i v i các đ n vử ụ ể ủ ơ ể ướ ố ớ ơ ị s d ng kinh phí c a nhà n c v vi c ch p hành các ch đ chínhử ụ ủ ướ ề ệ ấ ế ộ sách, quy đ nh c a nhà n c trong vi c s d ng v n, s d ng kinh phí,ị ủ ướ ệ ử ụ ố ử ụ chu n m c s d ng là các qui đ nh c a nhà n c. ẩ ự ử ụ ị ủ ướ - S ki m tra m c đ tuân th c a các quy ch nh ng đ n v tr cự ể ứ ộ ủ ủ ế ở ữ ơ ị ự thu c do c quan c p trên ti n hành.ộ ơ ấ ế • Sau đây là m t s gian l n và sai sót trong ki m toán tuân th :ộ ố ậ ể ủ  Trong quá trình ki m toán thu , ki m toán viên có s gianể ế ể ự l n và sai sót trong vi c tuân th các lu t thu đ n v nh :ậ ệ ủ ậ ế ở ơ ị ư - Sai sót trong Quy t toán thu : Dòng thu đã n p nămế ế ế ộ quy t toán:ế Ghi sai là s đã n p cho năm báo cáo (bao g m c thu đãố ộ ồ ả ế n p vào tháng 1 năm sau n p cho tháng 12 năm tr c). Đúng ra là s đãộ ộ ướ ố th c n p trong năm báo cáo (bao g m nh ng ch ng t n p t ngày 1/1ự ộ ồ ữ ứ ừ ộ ừ đ n 31/12 c a năm báo cáo, không phân bi t n p cho năm báo cáo hayế ủ ệ ộ truy n p cho các năm tr c). Không thi t l p đ y đ h s v tài s n cộ ướ ế ậ ầ ủ ồ ơ ề ả ố đ nh, mua s m TSCĐ không có hoá đ n h p l . - Thi u b ng đăng kýị ắ ơ ợ ệ ế ả ti n l ng; h ch toán chi phí ti n l ng nh ng thi u h p đ ng laoề ươ ạ ề ươ ư ế ợ ồ đ ng; b ng l ng không có ng i ký nh n.ộ ả ươ ườ ậ - Thi u b ng kê h s quy t toán thu (li t kê danh sáchế ả ồ ơ ế ế ệ h s đính kèm theo nh m tránh th t l c). ồ ơ ằ ấ ạ - Doanh nghi p đ c th h ng ch đ mi n gi m doệ ượ ụ ưở ế ộ ễ ả u đãi đ u t nh ng quên ho c không bi t cách h ch toán và báo cáoư ầ ư ư ặ ế ạ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 21 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ quy t toán v i c quan thu ; ho c ch c quan thu đ n ki m tra đế ớ ơ ế ặ ờ ơ ế ế ể ể xác đ nh s thu đ c mi n gi m.ị ố ế ượ ễ ả - Không thuy t minh s sai bi t gi a hoá đ n và t khaiế ự ệ ữ ơ ờ H i quan; gi a hoá đ n và ch ng t thanh toán.ả ữ ơ ứ ừ - Thi u ch ng t thanh toán h p pháp.ế ứ ừ ợ - Đ i v i ki m toán nhà n c thì có gian l n trong vi cố ớ ể ướ ậ ệ s d ng không h p lí và làng phí các ngu n kinh phí c a nhà n c,ử ụ ợ ồ ủ ướ không ch p hành các chính sách, ch đ v tài chính, k toán.ấ ế ộ ề ế - Ki m toán không ch p hành các đi u kho n c a h pể ấ ề ả ủ ợ đ ng tín d ng đ i v i đ n v s d ng v n vay c a ngân hàng.ồ ụ ố ớ ơ ị ử ụ ố ủ IV. Các hành vi gian l n và sai sót c a các công ty ki m toán :ậ ủ ể Hi n nay, m i ch có quy đ nh v vi c thay đ i đ i tác chính thu c m tệ ớ ỉ ị ề ệ ổ ố ộ ộ công ty ki m toán mà ch a có quy đ nh v vi c ph i thay đ i vi c l aể ư ị ề ệ ả ổ ệ ự ch n công ty làm d ch v ki m toán. Do đó các doanh nghi p v n có xuọ ị ụ ể ệ ẫ h ng l a ch n m t công ty ki m toán thân thi n v i doanh nghi p,ướ ự ọ ộ ể ệ ớ ệ đ ng th i cũng có các công ty ki m toán tìm cách ng h doanh nghi pồ ờ ể ủ ộ ệ trong quá trình ti n hành d ch v ki m toán, và khi đó, dù h u ý hay vôế ị ụ ể ữ tình, công ty ki m toán th ng ph m ph i nh ng sai sót nh t đ nh trongể ườ ạ ả ữ ấ ị khâu ki m toán.ể  Sau đây là hành vi gian l n và sai sót c a m t s công ty ki mậ ủ ộ ố ể toán:  Sai sót c a Công ty TNHH Ki m toán và T v n (A&C)ủ ể ư ấ : Theo k t lu n t i Biên b n ki m tra c a Đoàn thanh tra UBCK v vi cế ậ ạ ả ể ủ ề ệ duy trì đi u ki n niêm y t c phi u, th c hi n nghĩa v c a t ch cề ệ ế ổ ế ự ệ ụ ủ ổ ứ niêm y t c a công ty c ph n Bông B ch Tuy t thì Công ty TNHHế ủ ổ ầ ạ ế Ki m toán và T v n (A&C)ể ư ấ - đ n v ki m toán báo cáo tài chínhơ ị ể (BCTC) c a công ty c ph n Bông B ch Tuy t năm 2005, ki m toánủ ổ ầ ạ ế ể SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 22 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ viên đã không c n tr ng trong vi c ki m toán BCTC. C th , ki m toánẩ ọ ệ ể ụ ể ể viên không đ a kho n lo i tr chi phí qu ng cáo vào BCTC ki m toánư ả ạ ừ ả ể năm 2005. Ngoài ra, A&C cũng không có th qu n lý sau ki m toán.ư ả ể  Sai sót c a công ty TNHH Ki m toán và D ch v Tin h củ ể ị ụ ọ (AISC) : V công tác ki m toán c a Công ty TNHH Ki m toán và D chề ể ủ ể ị v Tin h c (AISC), đ n v ki m toán công ty c ph n Bông B ch Tuy tụ ọ ơ ị ể ổ ầ ạ ế 2 năm 2006 và 2007, Đoàn thanh tra đánh giá, các ý ki n lo i tr c aế ạ ừ ủ ki m toán viên trong báo cáo ki m toán c a công ty c ph n Bông B chể ể ủ ổ ầ ạ Tuy t là thông tin không đ y đ , gây hi u nh m cho nhà đ u t . K tế ầ ủ ể ầ ầ ư ế qu kinh doanh năm 2006 c a công ty c ph n Bông B ch Tuy t sauả ủ ổ ầ ạ ế khi h i t chênh l ch r t l n, t lãi sang l , ki m toán viên c l ngồ ố ệ ấ ớ ừ ỗ ể ướ ượ nh h ng các kho n ngo i tr đ u có th nh h ng tr ng y u đ nả ưở ả ạ ừ ề ể ả ưở ọ ế ế k t qu kinh doanh, nh ng ch a nêu rõ trong báo cáo ki m toán. Ngoàiế ả ư ư ể ra, Đoàn thanh tra cũng đánh giá m t s khi m khuy t khác nh : BCTCộ ố ế ế ư đ c ki m toán năm 2007 có m t s kho n đi u ch nh h i t t nămượ ể ộ ố ả ề ỉ ồ ố ừ 2006, nh ng th ki m toán đã không nêu rõ v n đ này; AISC khôngư ư ể ấ ề cung c p th qu n lý theo h p đ ng ki m toán năm 2006; AISC khôngấ ư ả ợ ồ ể thông báo ngay cho UBCK khi phát hi n t i công ty c ph n Bông B chệ ạ ổ ầ ạ Tuy t có nh ng sai ph m tr ng y u…ế ữ ạ ọ ế  Gian l n trong công ty ki m toán Ernst & Young:ậ ể Ki m toán viên c a E&Y b bu c t i trong v gian l n k toán t iể ủ ị ộ ộ ụ ậ ế ạ M . Trong v gian l n khai kh ng l i nhu n đã b phát hi n m t nămỹ ụ ậ ố ợ ậ ị ệ ộ tr c, y ban ch ng khoán M (SEC) đã bu c t i 06 ki m toán viên c aướ Ủ ứ ỹ ộ ộ ể ủ Ernst & Young. Sáu ki m toán viên c a E&Y b cáo bu c có liên quanể ủ ị ộ đ n gian l n k toán t i t p đoàn Bally Total Fitness Holding. y banế ậ ế ạ ậ Ủ ch ng khoán M cáo bu c Bally t i gian l n k toán thông qua ghi tăngứ ỹ ộ ộ ậ ế doanh thu d n đ n thu nh p thu n cao h n th c t , cũng nh ghi thi uẫ ế ậ ầ ơ ự ế ư ế SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 23 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ chi phí. Nh ng hành vi này đã th i ph ng giá tr thu n c a Bally, công tyữ ổ ồ ị ầ ủ có tr s t iụ ở ạ Chicago. E&Y đã đ a ra ý ki n ki m toán ch p nh n toànư ế ể ấ ậ ph n ch ra r ng Báo cáo tài chính c a Bally t năm 2001 đ n 2003 phùầ ỉ ằ ủ ừ ế h p v i các nguyên t c k toán đ c ch p nh n chung, và vi c ki mợ ớ ắ ế ượ ấ ậ ệ ể toán c a E&Y đ c ti n hành theo tiêu chu n c a H i đ ng ki m soátủ ượ ế ẩ ủ ộ ồ ể K toán các Công ty đ i chúng (PCAOB)). E&Y đã xác đ nh Bally là m tế ạ ị ộ khách hàng r i ro vì hai nguyên nhân. Th nh t, các nhà qu n lý c aủ ứ ấ ả ủ Bally đã t ng là Giám đ c ki m toán c a E&Y, nh ng ng i đã t ng sừ ố ể ủ ữ ườ ừ ử d ng các nguyên t c và c tính k toán trong vi c phù phép l i nhu n.ụ ắ ướ ế ệ ợ ậ Th hai, các kho n l ng th ng c a các giám đ c c a Bally “phứ ả ươ ưở ủ ố ủ ụ thu c quá m c vào các kho n l i nhu n ng n h n”. SEC cũng l u ýộ ứ ả ợ ậ ắ ạ ư r ng “trong s h n 10.000 khách hàng ki m toán B c M , E&Y đã choằ ố ơ ể ở ắ ỹ r ng Bally là m t trong s 18 khách hàng r i ro nh t và là khách hàng r iằ ộ ố ủ ấ ủ ro nh t khu v c Lake Michigan”.Tuy nhiên, y ban ch ng khoán M k tấ ự Ủ ứ ỹ ế lu n r ng ki m toán viên đã đ a ra ý ki n “không trung th c và gây hi uậ ằ ể ư ế ự ể nh m”, h cũng l u ý r ng “E&Y đã bi t ho c c n ph i bi t v cácầ ọ ư ằ ế ặ ầ ả ế ề gian l n c a Bally trong báo cáo tài chính”. E&Y và các ki m toán viênậ ủ ể tham gia h p đ ng ki m toán v i Bally đã không th c hi n đ y đ tráchợ ồ ể ớ ự ệ ầ ủ nhi m t i thi u c a h v i t cách là ng i giám sát, th m chí khi E&Yệ ố ể ủ ọ ớ ư ườ ậ nh n bi t r ng Bally là m t khách hàng ki m toán r i ro nh t c a hãng.ậ ế ằ ộ ể ủ ấ ủ  Gian l n và sai sót c a công ty TNHH D ch v T v n tài chínhậ ủ ị ụ ư ấ k toán và ki m toán phía Nam: Chánh Thanh tra U ban Ch ng khoánế ể ỷ ứ Nhà n c đã ký Quy t đ nh s 12/QĐ-TT ngày 10/8/2007 v vi c xướ ế ị ố ề ệ ử ph t vi ph m hành chính đ i v i Công ty TNHH D ch v T v n tàiạ ạ ố ớ ị ụ ư ấ chính k toán và ki m toán phía Nam – AASCS (chuy n đ i t Công tyế ể ể ổ ừ D ch v T v n Tài chính K toán và K toán chi nhánh TP. H Chíị ụ ư ấ ế ế ồ Minh – AASC) s ti n 40 tri u đ ng. Công ty AASCS đã th a nh n cácố ề ệ ồ ừ ậ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 24 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ sai sót, vi ph m nguyên t c c a Chu n m c Ki m toán Vi t Nam khiạ ắ ủ ẩ ự ể ệ ti n hành ki m toán báo cáo tài chính các năm 2005, 2006 c a Công ty cế ể ủ ổ ph n Đ a c Ch L n trong h s đăng ký niêm y t c a Công ty t iầ ị ố ợ ớ ồ ơ ế ủ ạ Trung tâm Giao d ch Ch ng khoán Hà N i t o ra nh ng thông tin saiị ứ ộ ạ ữ l ch, gây hi m l m trong h s niêm y t, vi ph m quy đ nh t i đi m aệ ể ầ ồ ơ ế ạ ị ạ ể kho n 1 Đi u 13 Ngh đ nh 36/2007/NĐ-CP ngày 8/3/2007 c a Chínhả ề ị ị ủ ph v x ph t vi ph m hành chính trong lĩnh v c ch ng khoán và thủ ề ử ạ ạ ự ứ ị tr ng ch ng khoán.ườ ứ PH N III: Ầ NH NG GI I PHÁP NH M H N CH CÁC HÀNH VIỮ Ả Ằ Ạ Ế SAI PH M TRONG KI M TOÁN:Ạ Ể 1) V phía công ty ki m toán đ c l p :Các công ty ki m toán c n chúề ể ộ ậ ể ầ ý đ n vi c xây d ng chính sách đãi ng cho đ i ngũ nhân viên c a côngế ệ ự ộ ộ ủ ty mình ngày m t t t h n; Ban hành các quy đ nh và ch tài c th liênộ ố ơ ị ế ụ ể quan đ n vi c x lý các vi ph m v quy đ nh c a công ty, vi ph m đ oế ệ ử ạ ề ị ủ ạ ạ đ c hành ngh c a các KTV; Xây d ng các quy trình th c hi n côngứ ề ủ ự ự ệ vi c m t cách c th và ch t ch h n là căn c ki m soát và đánh giáệ ộ ụ ể ặ ẽ ơ ứ ể ho t đ ng c a các phòng ban, b ph n, cá nhân trong đ n v ; chú tr ngạ ộ ủ ộ ậ ơ ị ọ đ n vi c liên k t v i các đ i tác, các t p đoàn ki m toán trong vi c hoànế ệ ế ớ ố ậ ể ệ thi n ch ng trình ki m toán, th t c ki m toán, ph ng pháp ki mệ ươ ể ủ ụ ể ươ ể toán và đào t o, c p nh p ki n th c, nâng cao trình đ cho KTV; chúạ ậ ậ ế ứ ộ tr ng đ n công tác luân chuy n cán b , nhân viên; công tác nghiên c uọ ế ể ộ ứ th tr ng; t ch c thăm dò ý ki n khách hàng ki m toán.ị ườ ổ ứ ế ể 2) V phía B Tề ộ ài chính, Hi p h i ngh nghi p: Đ y nhanh ti n đệ ộ ề ệ ẩ ế ộ so n th o Lu t ki m toán đ c l p; Xây d ng l trình nghiên c u, so nạ ả ậ ể ộ ậ ự ộ ứ ạ th o và ban hành các thông t h ng d n các chu n m c k toán, chí ítả ư ướ ẫ ẩ ự ế SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 25 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ cũng là các chu n m c ki m toán c b n; Tăng c ng công tác ki mẩ ự ể ơ ả ườ ể soát ch t l ng hàng năm đ i v i các công ty ki m toán (m r ng ph mấ ượ ố ớ ể ở ộ ạ vi và th i gian th c hi n vi c ki m tra); Đánh giá và x p h ng các côngờ ự ệ ệ ể ế ạ ty ki m toán hàng năm; Ban hành quy đ nh v tiêu chí đánh giá, ch mể ị ề ấ đi m ch t l ng cu c ki m toán; Đ y m nh công tác khuy n khích thiể ấ ượ ộ ể ẩ ạ ế đua, b u ch n công ty ki m toán đi n hình, cá nhân xu tầ ọ ể ể ấ s c. ắ • M t gi i pháp đ nâng cao hi u qu c a ch ng gian l n làộ ả ể ệ ả ủ ố ậ t o ra m t không khí n i mà nhân viên c m th y t tin khi t cáo nh ngạ ộ ơ ả ấ ự ố ữ hành vi sai trái mà không b thù h n, ngay c d ng nh có s liên quanị ằ ả ườ ư ự c a Ban qu n tr . ủ ả ị Toby Bishop, ch t ch và là giám đ c đi u hành c aủ ị ố ề ủ Hi p h i Thanh tra gian l n ( the Association of Certified Fraudệ ộ ậ Examiners (ACFE)), m t t ch c ch ng l i nh ng hành vi gian l n l nộ ổ ứ ố ạ ữ ậ ớ nh t th gi i. Ông Bishop còn cho r ng " N u công ty không có m tấ ế ớ ằ ế ộ ch ng trình ch ng gian l n hi u qu , h s ph i gánh ch u r t nhi uươ ố ậ ệ ả ọ ẽ ả ị ấ ề r i ro”ủ H n ch th i l ng các h p đ ng ki m toán và luân chuy n công tyạ ế ờ ượ ợ ồ ể ể ki m toánể . Đ kh c ph c đ c nh ng thách th c t m i quan h ki mể ắ ụ ượ ữ ứ ừ ố ệ ể toán và khách hàng, c n th c hi n vi c chuy n đ i các công ty ki mầ ự ệ ệ ể ổ ể toán. H p đ ng ki m toán ch nên đ c ký k t v i m t th i h n ng n,ợ ồ ể ỉ ượ ế ớ ộ ờ ạ ắ t 1-3 năm. Lý do c a s ph thu c c a các công ty ki m toán đ i v iừ ủ ự ụ ộ ủ ể ố ớ các khách hàng là mu n duy trì m i quan h lâu dài. Bên c nh l i íchố ố ệ ạ ợ kinh t , nh ng h p đ ng có th i gian dài th ng kéo theo m i quan hế ữ ợ ồ ờ ườ ố ệ cá nhân, tâm lý nh ng b khách hàng quen bi t và xu h ng d a vào sượ ộ ế ướ ự ố li u ki m toán c a các năm tr c đ l p báo cáo ki m toán cho nămệ ể ủ ướ ể ậ ể nay. Nh đã phân tích trên, đây là nh ng y u t ch y u làm suy gi mư ở ữ ế ố ủ ế ả tính đ c l p và ch t l ng c a các cu c ki m toán. ộ ậ ấ ượ ủ ộ ể SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 26 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ 3) Ki m soát ch t ch c c u d ch v phi ki m toánể ặ ẽ ơ ấ ị ụ ể : D ch v phi ki m toán, nh t v n thu , t v n đ u t là m t ph nị ụ ể ư ư ấ ế ư ấ ầ ư ộ ầ trong c c u các s n ph m d ch v mà hãng ki m toán cung c p choơ ấ ả ẩ ị ụ ể ấ khách hàng và là c s quan tr ng tăng c ng ch t l ng d ch v ki mơ ở ọ ườ ấ ượ ị ụ ể toán. Vi c cân đ i t tr ng các d ch v phi ki m toán này là r t c n thi tệ ố ỷ ọ ị ụ ể ấ ầ ế đ i v i s phát tri n c a d ch v ki m toán trên c s gia tăng ch tố ớ ự ể ủ ị ụ ể ơ ở ấ l ng th c t mà khách hàng có th c m nh n đ c t d ch v c aượ ự ế ể ả ậ ượ ừ ị ụ ủ công ty ki m toán. Nh ng s li u th ng kê g n đây cho th y hi n đangể ữ ố ệ ố ầ ấ ệ có hi n t ng t p trung vào các d ch v ki m toán báo cáo tài chính hayệ ượ ậ ị ụ ể t v n thu v i h n 70% doanh thu t hai ho t đ ng này. Tuy nhiên, sư ấ ế ớ ơ ừ ạ ộ ự m t cân đ i này s là y u t ti m n làm tăng tính hình th c c a d chấ ố ẽ ế ố ề ẩ ứ ủ ị v ki m toán và làm gi m ch t l ng d ch v ki m toán.ụ ể ả ấ ượ ị ụ ể 4) Minh b ch hoá chi phí ki m toánạ ể : Chi phí ki m toánể c n đ c c th hoá b ng cách chuy n t chi phí tr n gói cho cu cầ ượ ụ ể ằ ể ừ ọ ộ ki m toán sang chi phí d đo l ng và ki m soát (ví d nh tính phíể ễ ườ ể ụ ư ki m toán theo th i gian). H i ki m toán viên hành ngh Vi t Namể ờ ộ ể ề ệ (VACPA) ho c U ban Ch ng khoán Nhà n c c n có bi u phí ki mặ ỷ ứ ướ ầ ể ể toán đ so sánh và phát hi n các m c phí b t th ng. B n thân các côngể ệ ứ ấ ườ ả ty ki m toán cũng c n minh b ch hoá các chi phí ki m toán b ng vi cể ầ ạ ể ằ ệ l u gi và trình bày s li u v th i gian th c hi n m i cu c ki m toánư ữ ố ệ ề ờ ự ệ ỗ ộ ể và m c phí áp d ng cho khách hàng. Ngoài ra cũng c n cân nh c các y uứ ụ ầ ắ ế t nh h ng đ n chi phí ki m toán nh danh ti ng c a hãng ki m toán,ố ả ưở ế ể ư ế ủ ể hi u su t và kinh nghi m th c hi n ki m toán.ệ ấ ệ ự ệ ể • M t s quy t c c b n cho vi c ch đ ng thi t l p môiộ ố ắ ơ ả ệ ủ ộ ế ậ tr ng ki m soát hi u qu đ i v i r i ro v gian l n: ườ ể ệ ả ố ớ ủ ề ậ  Đóng vai trò là m t ph n trong c c uộ ầ ơ ấ qu n tr ki m soát DN, ch ng trình ki m soát r i ro v gian l n nênả ị ể ươ ể ủ ề ậ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 27 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ đ c thi t l p bao g m nh ng chính sách văn b n đ quán tri t kỳ v ngượ ế ậ ồ ữ ả ể ệ ọ c a ban lãnh đ o đ n v v vi c ki m soát r i ro gian l n.ủ ạ ơ ị ề ệ ể ủ ậ  C n thông báo đ nh kỳ v nh h ngầ ị ề ả ưở c a r i ro gian l n đ xác đ nh đ c nh ng tình hu ng và v vi c củ ủ ậ ể ị ượ ữ ố ụ ệ ụ th có th x y ra. ể ể ả  Xây d ng k năng phòng ch ng m tự ỹ ố ộ cách kh thi nh ng v vi c liên quan t i r i ro gian l n tr ng y u có thả ữ ụ ệ ớ ủ ậ ọ ế ể x y ra nh m gi m thi u tác đ ng đ n đ n v .ả ằ ả ể ộ ế ơ ị  Xây d ng k năng phát hi n đ tìm raự ỹ ệ ể các v vi c gian l n khi các ph ng ti n phòng ch ng không đ t hi uụ ệ ậ ươ ệ ố ạ ệ qu , ho c khi nh n th y r i ro là không th gi m thi u.ả ặ ậ ấ ủ ể ả ể  Thi t l p quy trình báo cáo đ t p trungế ậ ể ậ d li u đ u vào v gian l n ti m tàng và s d ng cách th c ti p c n cóữ ệ ầ ề ậ ề ử ụ ứ ế ậ s ph i h p gi a các bên đ đi u tra và đ a ra gi i pháp kh c ph c,ự ố ợ ữ ể ề ư ả ắ ụ nh m đ m b o gian l n ti m tàng đ c phát hi n m t cách phù h p vàằ ả ả ậ ề ượ ệ ộ ợ k p th i.ị ờ  C n đ a ra nh ng quy đ nh nh m lo iầ ư ữ ị ằ ạ b tình tr ng nhi u ki m toán viên c n quan tâm đ n ph n ng c aỏ ạ ề ể ầ ế ả ứ ủ doanh nghi p đ c ki m toán khi nh n đ c k t qu ki m toán. M tệ ượ ể ậ ượ ế ả ể ộ trong nh ng bi n pháp có th áp d ng là không cho phép công ty ki mữ ệ ể ụ ể toán v a làm d ch v ki m toán, v a làm d ch v t v n đ i v i doanhừ ị ụ ể ừ ị ụ ư ấ ố ớ nghi p đ c ki m toán. N u m t công ty ki m toán ti n hành đ ng th iệ ượ ể ế ộ ể ế ồ ờ hai d ch v đó đ i v i m t doanh nghi p thì vi c đ a ra nh ng k t lu nị ụ ố ớ ộ ệ ệ ư ữ ế ậ ki m toán thi u khách quan là t t y u, vì khi đó công ty ki m toán sể ế ấ ế ể ẽ ph i ch u áp l c c a tình tr ng xung đ t gi a nh ng quy n l i khác nhauả ị ự ủ ạ ộ ữ ữ ề ợ liên quan đ n hai d ch v đó. Đ có nh ng k t qu ki m toán trung th c,ế ị ụ ể ữ ế ả ể ự tr c h t c n ph i tách bi t hai lo i hình d ch v đó.ướ ế ầ ả ệ ạ ị ụ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 28 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ Có ng i cho r ng đ tránh sai sót ki m toán, ch c n tuy n d ngườ ằ ể ể ỉ ầ ể ụ nh ng ki m toán viên có trình đ nghi p v v ng vàng. Nh ng th c tữ ể ộ ệ ụ ữ ư ự ế l i không ph i là nh v y, vì nhi u khi b n thân ki m toán viên b ngo iạ ả ư ậ ề ả ể ị ạ c nh chi ph i r t m nh m . Các c p lãnh đ o trong ngành ki m toánả ố ấ ạ ẽ ấ ạ ể càng ph i hi u rõ đi u đó, nghĩa là ph i n m đ c b n ch t v n đ ,ả ể ề ả ắ ượ ả ấ ấ ề ph i th y đ c ngu n g c c a nh ng sai sót ki m toán và đ ra nh ngả ấ ượ ồ ố ủ ữ ể ề ữ bi n pháp h u hi u ch ng sai sót.ệ ữ ệ ố Đ ng nhiên, đ xu t nh ng gi i pháp c th nh m ngăn ng a saiươ ề ấ ữ ả ụ ể ằ ừ sót ki m toán không ph i là m t công vi c đ n gi n, đ c bi t là trongể ả ộ ệ ơ ả ặ ệ nh ng hoàn c nh xã h i ph c t p, trong đó có nh ng m i quan h riêngữ ả ộ ứ ạ ữ ố ệ gi a ki m toán viên và doanh nghi p đ c ki m toán, ngu n g c c aữ ể ệ ượ ể ồ ố ủ nh ng sai l ch tinh vi. V bê b i tài chính Enron chính là m t thí dữ ệ ụ ố ộ ụ đi n hình v nh ng quan h ng m gi a m t doanh nghi p và m t sể ề ữ ệ ầ ữ ộ ệ ộ ố ki m toán viên.ể Vì v y, chúng ta c n xây d ng m t c ch sao cho trong con m tậ ầ ự ộ ơ ế ắ c a các doanh nghi p, các ki m toán viên đóng vai trò t ng t vai tròủ ệ ể ươ ự c a các nhân viên thu v , ch không ph i là vai trò đ i tác hay t v n.ủ ế ụ ứ ả ố ư ấ Đó là m t c ch nh m đ nh rõ ranh gi i gi a doanh nghi p và công tyộ ơ ế ằ ị ớ ữ ệ ki m toán và có tác d ngể ụ h n ch các tình tr ng sai l ch trong ho tạ ế ạ ệ ạ đ ng ki m toán.ộ ể N u không ti n hành m t cu c c i cách tri t đ đ i v i lĩnh v c ki mế ế ộ ộ ả ệ ể ố ớ ự ể toán v i nh ng gi i pháp kh thi và h u hi u thì khó mà ngăn ch nớ ữ ả ả ữ ệ ặ đ c nh ng sai sót ki m toán và cũng khó mà l ng h t đ c nh ng tácượ ữ ể ườ ế ượ ữ h i c a chúng.ạ ủ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 29 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ Phát hi n đ c gian l n luôn là m t thách th c v i các ki m toánệ ượ ậ ộ ứ ớ ể viên trong đi u ki n kinh t bình th ng và càng tr nên khó khăn h nề ệ ế ườ ở ơ trong đi u ki n kinh t kh ng ho ng, khi mà nhân l c thì c t gi m vàề ệ ế ủ ả ự ắ ả các nhà qu n lý thì ch u nhi u áp l c t th tr ng và c đông.ả ị ề ự ừ ị ườ ổ M t trong nh ng gian l n khó phát hi n là gian l n xu t phát t chínhộ ữ ậ ệ ậ ấ ừ ban lãnh đ o đ n v ki m toán. Ki m toán viên c n ph i thu th p thêmạ ơ ị ể ể ầ ả ậ thông tin v tính chính tr c c a ban lãnh đ o trong quá trình ki m toánề ự ủ ạ ể thông qua vi c quan sát và đánh giá văn hóa doanh nghi p, văn hóa lãnhệ ệ đ o, môi tr ng làm vi c, c ch l ng th ng và tuy n d ng c a DN.ạ ườ ệ ơ ế ươ ưở ể ụ ủ Ngoài ra nên thu th p thông tin t nhân viên c p d i, ph ng v n riêngậ ừ ấ ướ ỏ ấ r t ng ng i trong ban lãnh đ o DN và so sánh thông tin cung c p b iẽ ừ ườ ạ ấ ở h xem có s sai l ch, mâu thu n gì không.ọ ự ệ ẫ Trên đây là m t s v n đ v gian l n và sai sót v i v n đ ki mộ ố ấ ề ề ậ ớ ấ ề ể toán mà tôi đã trình bài, trong quá trình tìm hi u còn r t ể ấ nhi u saiề sót,mong cô và các b n góp ý thêm.ạ SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 30 Gian l n và sai sót trong ki m toán GVHD: Th.S Nguy n Th H ng Minhậ ể ễ ị ồ TÀI LI U THAM KH O:Ệ Ả  Sách Lý thuy t ki m toánế ể c a khoa k toán, tr ng Đ i h c Duyủ ế ườ ạ ọ Tân,Tp Đà N ng.ẵ  Các trang web : www.vaa.vn www.kiemtoantre.com www.wedkiemtoan.com www.ketoantruong.com.vn SVTH: Võ Th Thu Oanh Trang ị 31