Đề tài Hoàn thiện cơ chế quản lý doanh thu chi phí đối với khu vực kinh tế ngoài quốc doanh ở nước ta

chuyÓn néi bé 12 PhiÕu nhËn hµng ®¹i lý ký göi 13 B¶ng thanh to¸n hµng ®¹i lý, ký göi Côc thuÕ c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng phèi hîp víi c¸c ngµnh cã liªn quan ë ®Þa ph­¬ng gióp Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè h­íng dÉn kiÓm tra c¸c hé kinh doanh trong viÖc thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n nµy. C¬ quan thuÕ c¨n cø vµo sè liÖu, tµi liÖu kÕ to¸n cña c¸c hé kinh doanh lµm c¨n cø tÝnh sè thuÕ ph¶i thu. Chñ hé kinh doanh ph¶i chÊp hµnh lÖnh kiÓm tra kÕ to¸n cña c¬ quan cã thÈm quyÒn vµ cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp ®Çy ®ñ sè liÖu, tµi liÖu cÇn thiÕt cho c«ng t¸c kiÓm tra kÕ to¸n tiÕn hµnh thuËn lîi. NÕu xÐt thÊy c¸c hé kinh doanh kh«ng thùc hiÖn nghiªm tóc, ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh cña chÕ ®é kÕ to¸n hé kinh doanh, c¬ quan thuÕ cã quyÒn Ên ®Þnh møc doanh thu tÝnh thuÕ vµ lîi tøc chÞu thuÕ, ®ång thêi tiÕn hµnh xö ph¹t hµnh chÝnh vÒ vi ph¹m chÕ ®é kÕ to¸n vµ xö ph¹t vÒ hµnh vi trèn lËu thuÕ theo luËt ®Þnh. 2.2. §¸nh gi¸, thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu chi phÝ DNNQD: 2.2.1 Qu¶n lý doanh thu: Theo cuéc ®iÒu tra th­¬ng nghiÖp, kh¸ch s¹n, nhµ hµng, dÞch vô vµ du lÞch ngoµi quèc doanh n¨m 2000, do liªn bé tæ chøc chóng ta cã b¶ng sè liÖu sau B¶ng 1: Doanh thu b×nh qu©n mét hé kinh doanh th­¬ng nghiÖp, kh¸ch s¹n, nhµ hµng, du lÞch vµ dÞch vô c¸ thÓ th¸ng 7/2000 ph©n theo ngµnh ho¹t ®éng Ngh×n ®ång Theo tÝnh thuÕ Theo chñ hé kª khai Theo ®iÒu tra viªn Tæng sè 10199 10708 15585 Th­¬ng nghiÖp söa ch÷a xe cã ®éng c¬, m« t« 13483 13810 20236 B¸n b¶o d­ìng vµ söa ch÷a xe cã ®éng c¬ 18063 20418 29077 B¸n xe cã ®éng c¬ 77244 89144 131501 B¶o d­ìng vµ söa ch÷a xe cã ®éng c¬ 3892 4430 6976 B¸n phô tïng vµ c¸c bé phËn phô trî cña xe cã ®éng c¬ 24404 22705 34370 B¸n b¶o d­ìng vµ söa ch÷a m« t« xe m¸y, phô tïng 13693 14949 20813 B¸n lÎ nhiªn liÖu ®éng c¬ 24301 31991 49229 B¸n bu«n, b¸n ®¹i lý (Trõ xe cã ®éng c¬ vµ m« t«) 50096 51803 71003 B¸n ®¹i lý, m«i giíi, ®Êu gi¸ 6453 9062 13164 B¸n bu«n n«ng,l©m s¶n, l­¬ng thùc thùc phÈm 61924 67832 89729 B¸n bu«n ®å dïng c¸ nh©n vµ gia ®×nh 91190 72469 110149 B¸n bu«n nguyªn liÖu, vËt liÖu phi n«ng nghiÖp, phÕ liÖu 17375 19408 31737 B¸n bu«n m¸y mãc thiÕt bÞ vµ phô tïng 108936 104622 125267 B¸n bu«n kh¸c 18232 21576 27707 B¸n lÎ(Trõ xe cã ®éng c¬, xe m¸y, söa ch÷a ®å dïng c¸ nh©n vµ gia ®×nh) 10150 10526 15688 B¸n lÎ trong c¸c cöa hµng kh«ng chuyªn doanh 5807 6878 9610 B¸n lÎ hµng LT-TP, ®å uèng thuèc l¸ 5626 7196 10882 B¸n lÎ hµng ho¸ kh¸c trong c¸c cöa hµng 14648 14042 21995 B¸n lÎ ®å cò trong c¸c cöa hµng 4800 6015 9830 B¸n lÎ ngoµi cöa hµng 4414 4216 8193 DÞch vô Söa ch÷a vËt phÈm tiªu dïng 1360 1912 2765 DÞch vô phôc vô c¸ nh©n vµ gia ®×nh 1892 2503 3698 Kh¸ch s¹n nhµ hµng vµ du lÞch 3361 4459 6518 Kh¸ch s¹n vµ nhµ hµng 3361 4459 6521 Kh¸ch s¹n nhµ trä, nhµ kh¸ch, vµ c¸c dÞch vô nghØ trä ng¾n ngµy 3271 3961 5005 Nhµ hµng, Bar, c¨ng tin 3334 4483 6643 Du lÞch 3237 4057 5083 B¶ng 2: Tû lÖ doanh thu b×nh qu©n mét hé kinh doanh th­¬ng nghiÖp, kh¸ch s¹n, nhµ hµng,du lÞch vµ dÞch vô c¸ thÓ th¸ng 7/2000 theo tÝnh thuÕ so víi doanh thu b×nh qu©n theo chñ hé kª khai vµ so víi doanh thu theo ®iÒu tra viªn thùc hiÖn ph©n theo ngµnh % Theo tÝnh thuÕ so víi chñ hé kª khai Theo tÝnh thuÕ so víi ®iÒu tra viªn Tæng sè 95,2 65,4 Th­¬ng nghiÖp söa ch÷a xe cã ®éng c¬, m« t« 97,6 66,6 B¸n b¶o d­ìng vµ söa ch÷a xe cã ®éng c¬ 88,5 62,1 B¸n xe cã ®éng c¬ 86,7 58,7 B¶o d­ìng vµ söa ch÷a xe cã ®éng c¬ 87,9 55,8 B¸n phô tïng vµ c¸c bé phËn phô trî cña xe cã ®éng c¬ 107,5 71,0 B¸n b¶o d­ìng vµ söa ch÷a m« t« xe m¸y, phô tïng 91,6 65,8 B¸n lÎ nhiªn liÖu ®éng c¬ 76,0 49,4 B¸n bu«n, b¸n ®¹i lý (Trõ xe cã ®éng c¬ vµ m« t«) 96,7 70,6 B¸n ®¹i lý, m«i giíi, ®Êu gi¸ 71,2 49,0 B¸n bu«n n«ng,l©m s¶n, l­¬ng thùc thùc phÈm 91,3 69,0 B¸n bu«n ®å dïng c¸ nh©n vµ gia ®×nh 125,8 82,8 B¸n bu«n nguyªn liÖu, vËt liÖu phi n«ng nghiÖp, phÕ liÖu 89,5 54,7 B¸n bu«n m¸y mãc thiÕt bÞ vµ phô tïng 104,1 87,0 B¸n bu«n kh¸c 84,5 65,8 B¸n lÎ(Trõ xe cã ®éng c¬, xe m¸y, söa ch÷a ®å dïng c¸ nh©n vµ gia ®×nh) 96,4 64,7 B¸n lÎ trong c¸c cöa hµng kh«ng chuyªn doanh 84,4 60,4 B¸n lÎ hµng LT-TP, ®å uèng thuèc l¸ 78,2 51,7 B¸n lÎ hµng ho¸ kh¸c trong c¸c cöa hµng 104,3 68,7 B¸n lÎ ®å cò trong c¸c cöa hµng 79,8 48,8 B¸n lÎ ngoµi cöa hµng 104,7 53,9 DÞch vô Söa ch÷a vËt phÈm tiªu dïng 71,1 49,2 DÞch vô phôc vô c¸ nh©n vµ gia ®×nh 45,6 51,2 Kh¸ch s¹n nhµ hµng vµ du lÞch 75,4 51,6 Kh¸ch s¹n vµ nhµ hµng 75,4 51,4 Kh¸ch s¹n nhµ trä, nhµ kh¸ch, vµ c¸c dÞch vô nghØ trä ng¾n ngµy 82,6 65,4 Nhµ hµng, Bar, c¨ng tin 74,4 50,2 Du lÞch 79,8 63,7 Nh÷ng sè liÖu trªn ®©y chØ tÝnh cho c¸c hé kinh doanh trong lÜnh vùc th­¬ng nghiÖp, kh¸ch s¹n, nhµ hµng, du lÞch vµ dÞch vô nghÜa lµ ch­a ph¶n ¸nh toµn bé khu vùc kinh tÕ NQD. Tuy nhiªn, qua ®ã chóng ta còng cã thÓ thÊy phÇn nµo bøc tranh vÒ c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu ®èi víi DNNQD nãi chung. Kh«ng cÇn cã nh÷ng ph©n tÝch ®Þnh l­îng qu¸ kÜ l­ìng chóng ta ®· cã thÓ nhËn biÕt ®­îc vÊn ®Ò næi bËt trong c¸c b¶ng sè liÖu trªn chÝnh lµ t×nh tr¹ng khai thiÕu doanh thu phæ biÕn trong c¸c ngµnh nghÒ. Tû lÖ tæng qu¸t cho doanh thu b×nh qu©n mét hé kinh doanh trong lÜnh vùc trªn theo tÝnh thuÕ so víi doanh thu b×nh qu©n theo chñ hé kª khai lµ 95,2% vµ so víi doanh thu c¸c ®iÒu tra viªn tÝnh to¸n lµ 65,4%. §iÒu nµy chøng tá cã mét phÇn tr¨m lín doanh thu ®· n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña c¸c c¬ quan thuÕ, c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc qu¶n lý doanh thu chi phÝ ®èi víi DNNQD. T×nh tr¹ng trë nªn ®Æc biÖt nghiªm träng t¹i mét sè ngµnh nghÒ nh­ b¸n lÎ nhiªn liÖu ®éng c¬ khi c¸c tû lÖ nµy chØ lµ 76,0% vµ 49,4%, b¸n ®¹i lý, m«i giíi, ®Êu gi¸ t­¬ng øng lµ 71,2% vµ 49% ... . C¸c hé khi kª khai doanh thu ®· kh«ng kª khai mét c¸ch ®Çy ®ñ trung thùc vµ ®óng víi c¸c quy®Þnh cña Bé tµi chÝnh còng nh­ Tæng côc thuÕ ban hµnh. ChÊt l­îng c¸c b¶n kª khai qu¸ thÊp so víi yªu cÇu nh­: kª khai kh«ng ®ñ c¸c néi dung trong b¶n khai, ghi c¸c chØ tiªu, m· sè kh«ng ®óng víi yªu cÇu cña tõng néi dung, c¸c sè liÖu kª khai ch­a s¸t víi thùc tÕ kinh ®oanh cña c¬ së, ®Æc biÖt lµ c¸c chØ tiªu vÒ vèn, doanh thu, lao ®éng, thu nhËp cña c¸c hé kinh doanh kª khai ®Òu rÊt thÊp, kh«ng c¬ së thùc tÕ, nhiÒu tr­êng hîp chØ tiªu doanh thu khai thÊp h¬n møc doanh thu tÝnh thuÕ ®· nép trong n¨m, thËm chÝ cßn Ýt h¬n c¶ sè thuÕ ®· nép vµ chi phÝ, ®©y lµ ®iÒu kh«ng thÓ chÊp nhËn Trung b×nh mét hé kinh doanh cã thu nhËp theo c¸c ®iÒu tra viªn lµ 15,585 triÖu ®ång trong khi ®ã doanh thu theo chñ hé kª khai chØ lµ 10,708 triÖu ®ång nghÜa lµ ®· cã tíi gÇn 4,8 triÖu ®ång c¸c chñ hé kinh doanh kh«ng thùc hiÖn kª khai. Trong khi ®ã ë n­íc ta, con sè hé kinh doanh c¸ thÓ ®· lªn ®Õn hµng triÖu, vµ trªn ®©y míi chØ lµ l­¬ng kª khai trong mét th¸ng. HiÖn tr¹ng trªn ch¾c ch¾n g©y nªn nh÷ng thÊt tho¸t rÊt lín cho ng©n s¸ch nhµ n­íc trong nguån thu tõ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ lµ mét minh chøng cho kh¶ n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ vÊn ®Ò doanh thu chi phÝ cßn nhiÒu yÕu kÐm ë n­íc ta. 2.2.2. Qu¶n lý chi phÝ: Nh×n chung, c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu chi phÝ ®èi víi doanh nghiÖp NQD ®Òu ®­îc thùc hiÖn qua viÖc kª khai c¸c bé hå s¬ theo mÉu do Tæng côc thuÕ ban hµnh vµ ph¸t ®Õn c¸c doanh nghiÖp. Nh­ng khi ph¸t b¶n khai cßn bá sãt nhiÒu ®èi t­îng thuéc ®iÖn ph¶i kª khai, ®Æc biÖt lµ c¸c c¸ nh©n kinh doanh (theo NghÞ ®Þnh sè 66-H§BT) ë nh÷ng ®Þa ®iÓm kinh doanh t¹m thêi, n¬i hÎo l¸nh, trong c¸c khu tËp thÓ d©n c­; xãm ngâ vµ c¸c hé kinh tÕ gia ®×nh (theo NghÞ ®Þnh sè 29-H§BT) nhÊt lµ ë c¸c vïng cã nh÷ng ngµnh nghÒ phô, truyÒn thèng nh­ s¶n xuÊt, chÕ biÕn, lµm hµng thñ c«ng. Theo c¬ chÕ hiÖn hµnh c¸c doanh nghiÖp tù quyÕt ®Þnh c¸c kho¶n chi phÝ khi tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Tuy nhiªn khi x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ cña doanh nghiÖp t­ nh©n, nhµ n­íc chØ chÊp thuËn c¸c kho¶n chi phÝ hîp lý cã liªn quan ®Õn thu nhËp chÞu thuÕ trong kú tÝnh thuÕ cña doanh nghiÖp. Do ®ã, bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm, c¬ chÕ nµy còng béc lé nh÷ng h¹n chÕ vµ kÏ hë cÇn kh¾c phôc kÞp thêi nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña doanh nghiÖp còng nh­ lîi Ých cña nhµ n­íc. VÒ chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: Th«ng t­ 99 ngµy 14/7/1998 cña Bé tµi chÝnh vÒ h­íng dÉn thi hµnh LuËt thuÕ Thu nhËp doanh nghiÖp quy ®Þnh: Khi x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ cña doanh nghiÖp trong kú, Nhµ n­íc chØ chÊp nhËn "møc chi phÝ khÊu hao hîp lÖ" -§ã lµ møc khÊu hao ®­îc x¸c ®Þnh theo chÕ ®é qu¶n lý sö dông vµ trÝch khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh ban hµnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh 1062-TC/Q§/TSTC ngµy 14/11/1996 (tõ ngµy 1/1/2000 ®­îc thay thÕ b»ng QuyÕt ®Þnh 166/Q§-BTC ngµy 30/12/1999) cña Bé tr­ëng Bé tµi chÝnh. Theo ®ã møc khÊu hao hµng n¨m cña c¸c TSC§ sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®­îc x¸c ®Þnh theo møc khÊu hao b×nh qu©n h»ng n¨m. Møc khÊu hao hµng n¨m cña TSC§ = Nguyªn gi¸ TSC§ Thêi gian sö dông Thêi gian sö dông cña TSC§ do doanh nghiÖp tù x¸c ®Þnh trªn c¬ së dùa vµo khung thêi gian sö dông TSC§ (tèi thiÓu tèi ®a) do Nhµ n­íc quy ®Þnh ®èi víi tõng nhãm tµi s¶n cè ®Þnh. NÕu doanh nghiÖp muèn x¸c ®Þnh thêi gian sö dông cña tµi s¶n cè ®Þnh kh¸c víi khung thêi gian do Nhµ n­¬c quy ®Þnh th× ph¶i gi¶i tr×nh cô thÓ ®Ó c¬ quan thÈm quyÒn xÐt duyÖt. ViÖc quy ®Þnh khung thêi gian sö dông cña tµi s¶n cè ®Þnh vÒ thùc chÊt lµ cho phÐp doanh nghiÖp ®­îc ph¸t huy quyÒn tù chñ trong viÖc trÝch khÊu hao TSC§ cho phï hîp víi yªu cÇu thu håi vèn ®Çu t­ vµ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña gi¸ b¸n s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, viÖc quy ®Þnh ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu hao tuyÕn tÝnh cè ®Þnh víi toµn bé tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp lµ ch­a thËt hîp lý. Bªn c¹nh c¸c ­u ®iÓm: møc khÊu hao ph©n bæ vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm hµng n¨m ®Òu ®Æn, gióp doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn b×nh æn gi¸ thµnh, duy tr× møc lîi nhuËn h»ng n¨m t­¬ng ®èi æn ®Þnh, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc trong viÖc kiÓm s¸t chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp; th× ph­¬ng ph¸p khÊu hao nµy ®· béc lé nh÷ng nh­îc ®iÓm lín: ®ã lµ kh¶ n¨ng thu håi vèn ®Çu t­ chËm, khã tr¸nh khái bÞ mÊt vèn do hao mßn v« h×nh, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh trong doanh nghiÖp chÞu sù t¸c ®éng lín cña tiÕn bé khoa häc kü thuËt nh­: c¸c thiÕt bÞ tÝnh to¸n, thiÕt bÞ ®iÖn tö, m¸y mãc thiÕt bÞ s¶n xuÊt, quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt v.v V× thÕ, nhµ n­íc nªn cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ viÖc cho phÐp khÊu hao nhanh ®èi víi mét sè lo¹i tµi s¶n mang tÝnh chÊt ®Æc thï. MÆc dï, ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn nguån thu ng©n s¸ch tõ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp trong ng¾n h¹n do nh÷ng n¨m ®Çu møc khÊu hao chuyÓn vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cao, thu nhËp chÞu thuÕ cña doanh nghiÖp gi¶m nh­ng nÕu xÐt trªn toµn bé qu¸ tr×nh sö dông tµi s¶n cè ®Þnh th× nguån thu nµy kh«ng thay ®æi, bëi cµng vÒ sau, sè khÊu hao gi¶m dÇn kÐo theo viÖc h¹ gi¸ thµnh lµm thu nhËp chÞu thuÕ vµ thuÕ thu nhËp nép ng©n s¸ch cña doanh nghiÖp l¹i t¨ng lªn. §Êy lµ ch­a kÓ ®Õn nh÷ng lîi Ých cã ®­îc tõ viÖc khÊu hao nhanh cho phÐp doanh nghiÖp nhanh chãng tiÕp nhËn c¸c c«ng nghÖ míi, tÝch cùc ®Çu t­ ®æi míi m¸y mãc thiÕt bÞ, d©y chuyÒn s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ, mang l¹i nguån thu cho b¶n th©n doanh nghiÖp còng nh­ c¸c nguån thu cho ng©n s¸ch. VÒ chi phÝ nh©n c«ng, ®èi víi c¸c c¬ së kinh tÕ ngoµi quèc doanh, viÖc x¸c ®Þnh chi phÝ tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng ®Ó x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ ®­îc c¨n cø vµo hîp ®ång tho¶ thuËn gi÷a ng­êi lao ®éng víi c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh vµ phï hîp víi ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng ®· ®¨ng ký víi c¬ quan thuÕ. Tr­êng hîp ph¸t hiÖn l­¬ng thùc tr¶ thÊp h¬n tiÒn l­¬ng theo hîp ®ång ®· h¹ch to¸n vµo chi phÝ th× chØ tÝnh vµo chi phÝ theo l­¬ng thùc tr¶. Tr­êng hîp ®¬n vÞ kh«ng cã hîp ®ång tho¶ thuËn, kh«ng ®¨ng ký tiÒn l­¬ng víi c¬ quan thuÕ th× tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng tÝnh trong chi phÝ hîp lý ®Ó x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ c¨n cø theo ®Þnh møc tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng do Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè quyÕt ®Þnh. C¸c doanh nghiÖp kh«ng thùc hiÖn ®Èy ®ñ c¸c nghÜa vô theo luËt lao ®éng ®èi víi ng­êi lao ®éng nh­ ®ãng BHXH, trÝch phô cÊp ngoµi giê, chÕ ®é nghØ ... NhÊt lµ vÊn ®Ò trÝch BHXH, cÇn ®iÒu chØnh l¹i tû lÖ trÝch BHXH cho phï hîp h¬n theo h­íng kh«ng t¨ng g¸nh nÆng cho doanh nghiÖp vÒ vÊn ®Ò ng­êi lao ®éng, gi¶i quyÕt tèt m©u thuÉn gi÷a viÖc lµm vµ BHXH, tr¸nh t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp h¹n chÕ thuª m­ín lao ®éng thËm chÝ sa th¶i v× kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng trÝch BHXH, vµ nh÷ng vi ph¹m nghiªm träng luËt lao ®éng nh­ kh«ng lËp hîp ®ång lao ®éng, kh«ng tr¶ l­¬ng lµm thªm, kh«ng thùc hiÖn quy ®Þnh vÒ thêi gian vµ chÕ ®é lµm viÖc v.v. Ng­êi sö dông lao ®éng vµ Nhµ n­íc sÏ cïng ph¶i chia sÎ tr¸ch nhiÖm tµi chÝnh trong viÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy. ChÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ë c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n hiÖn nay ch­a thùc sù thèng nhÊt vµ c«ng b»ng. TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò nµy tùu trung l¹i chØ lµ vÊn ®Ò chi phÝ nh©n c«ng. C¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh muèn tËn dông nh÷ng ®iÓm thiÕu chÆt chÏ trong c¬ chÕ tuyÓn mé vµ sö dông lao ®éng hiÖn nay ®Ó h¹n chÕ chi phÝ nh©n c«ng, gi¶m gi¸ thµnh, t¨ng søc c¹nh tranh mµ kh«ng quan t©m nhiÒu ®Õn quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng. VÒ chi phÝ vËt t­, nguyªn vËt liÖu: Theo c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh, khi tÝnh thu nhËp chÞu thuÕ, c¸c doanh nghiÖp ®­îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong kú c¸c chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu, n¨ng l­îng, hµng ho¸ liªn quan ®Õn doanh thu vµ thu nhËp chÞu thuÕ trong kú. Møc chi phÝ ®­îc x¸c ®Þnh dùa vµo ®Þnh møc tiªu hao vËt t­ hîp lý vµ gi¸ thùc tÕ vËt t­ xuÊt kho. Mét vÊn ®Ò nan gi¶i lµ viÖc kiÓm so¸t gi¸ vËt t­, nguyªn liÖu ®Çu vµo cña s¶n phÈm do ®ã Nhµ n­íc cÇn sím ban hµnh LuËt Chèng b¸n ph¸ gi¸, LuËt chèng ®éc quyÒn ®i ®«i víi hoµn thiÖn LuËt ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu, nhiªn liÖu, n¨ng l­îng, hµng hãa vµ c¸c chi phÝ gia c«ng chÕ biÕn, vËn chuyÓn, bèc xÕp, b¶o qu¶n, thu mua ph¶i cã hãa ®¬n chøng tõ theo quy ®Þnh cña Bé Tµi chÝnh. Tr­êng hîp mua vËt t­, hµng hãa lµ s¶n phÈm n«ng, l©m, thuû s¶n hoÆc dÞch vô nhá lÎ cña ng­êi kh«ng kinh doanh, c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i lËp b¶ng kª ghi râ hä, tªn, ®Þa chØ ng­êi b¸n, sè l­îng hµng hãa, ®¬n gi¸, thµnh tiÒn, gi¸ dÞch vô cung øng; gi¸m ®èc c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh duyÖt chi vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt. Tr­êng hîp c¬ së kinh doanh kª khai gi¸ mua hµng hãa trªn b¶ng kª cao h¬n gi¸ thÞ tr­êng t¹i thêi ®iÓm mua th× c¬ quan thuÕ Ên ®Þnh møc gi¸ ®Ó x¸c ®Þnh chi phÝ tÝnh thuÕ thu nhËp. §èi víi vËt t­ hµng hãa ®­îc khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo theo tû lÖ (%) trªn c¬ së hãa ®¬n b¸n hµng vµ b¶ng kª mua hµng th× c¬ së kinh doanh chØ ®­îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó tÝnh thu nhËp doanh nghiÖp b»ng doanh sè mua, trõ (-) sè ®· ®­îc khÊu trõ thuÕ. VÒ chi phÝ qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ khuyÕn m¹i: Chi phÝ qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ khuyÕn m¹i lµ mét trong nh÷ng néi dung cña chi phÝ tiªu thô s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, lµ mét bé phÇn cÊu thµnh chi phÝ kinh doanh trong doanh nghiÖp nhÊt lµ trong m«i tr­êng c¹nh tranh nh­ hiÖn nay. Theo luËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, c¸c chi phÝ qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, khuyÕn m¹i liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c kho¶n chi kh¸c ®­îc khèng chÕ tèi ®a kh«ng qu¸ 7% tæng sè chi phÝ (riªng ®èi víi doanh nghiÖp th­¬ng m¹i, tæng sè chi phÝ ®Ó x¸c ®Þnh møc khèng chÕ kh«ng bao gåm gi¸ mua vµo cña hµng hãa b¸n ra). VÊn ®Ò tiÕp theo ®­îc ®Ò cËp trong ®Ò tµi liªn quan ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ ph©n bæ c¸c kho¶n doanh thu chi phÝ trong doanh nghiÖp lµ vÊn ®Ò vÒ thuÕ trong ®ã bao gåm thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (GTGT), thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt vµ mét sè lo¹i thuÕ kh¸c. ThuÕ GTGT thay thÕ thuÕ doanh thu ®­îc ¸p dông trªn toµn quèc kÓ tõ ngµy 01/01/1999. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn thuÕ GTGT ®èi víi khu vùc KTNQD hiÖn ®ang gÆp ph¶i nh÷ng v­íng m¾c nhÊt ®Þnh. PhÇn lín c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ ch­a thùc hiÖn chÕ ®é sæ s¸ch vµ chøng tõ kÕ to¸n nªn ch­a ®­îc ¸p dông tÝnh thuÕ gia t¨ng theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ mµ th­êng ¸p dông tÝnh thuÕ GTGT trùc tiÕp. ViÖc nµy ®«i khi lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng gian lËn, nhËp nhÌm vµ nh÷ng sù kh«ng c«ng b»ng khi tÝnh ®Ó nép thuÕ gi÷a c¸c DNNQD. Tr­íc ®©y, c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ ®­îc nhµ n­íc cho phÐp trõ khèng mét kho¶n thuÕ ®Çu vµo lµ 2% hoÆc 3% nh»m môc ®Ých hç trî cho c¸c ®èi t­îng nép thuÕ theo phu¬ng ph¸p khÊu trõ. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ, mét sè doanh nghiÖp ®· lîi dông chÝnh quy ®Þnh nµy ®Ó chiÕm ®o¹t thuÕ cña Nhµ n­íc th«ng qua viÖc kª khai t¨ng sè thuÕ ®Çu vµo ®Ó ®­îc khÊu trõ hoÆc hoµn thuÕ khèng. §Õn nay, khi ChÝnh phñ ®ang l·nh ®¹o Bé tµi chÝnh, Tæng côc thuÕ vµ c¸c bé ban ngµnh h÷u quan kh¸c tiÕn hµnh c¶i c¸ch hÖ thèng vµ c¸c chÝnh s¸ch thuÕ, c¸c doanh nghiÖp ®· kh«ng ®­îc hoµn thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp n÷a, viÖc nµy ®· khiÕn cho nh÷ng gian lËn vµ thÊt thu thuÕ gi¶m ®i nh­ng l¹i g©y ra nh÷ng khã kh¨n cho mét bé phËn doanh nghiÖp nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n vµ c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thuû s¶n vµ mét sè ngµnh thñ c«ng mÜ nghÖ kh¸c. Trong nh÷ng ngµnh nghÒ ho¹t ®éng nµy, do ch­a cã mét hÖ thèng ho¸ ®¬n chøng tõ thèng nhÊt vµ cã gi¸ trÞ ph¸p luËt, ®ång thêi víi ph­¬ng ph¸p mua b¸n kinh doanh l©u ®êi l¹c hËu tõ x­a ®Õn nay, viÖc chuyÓn sang thùc hiÖn tÝnh thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Vµ cuèi cïng, bµ con n«ng d©n, nh÷ng ng­êi nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thuû s¶n vµ nh÷ng thî thñ c«ng l¹i lµ nh÷ng ng­êi chÞu thiÖt thßi. ThuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao còng lµ mét vÊn ®Ò cÇn ®­îc nghiªn cøu v× nã liªn quan ®Õn chi phÝ nh©n c«ng trong doanh nghiÖp. Thùc ra, thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao ch­a ®­îc ¸p dông ®èi víi c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ vµ doanh nghiÖp t­ nh©n mµ chØ ®iÒu chØnh ®èi víi ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng, hµnh nghÒ tù do cã thu nhËp cao. Lo¹i thuÕ nµy hiÖn nay ®ang cã møc ®iÒu tiÕt rÊt cao, bËc thuÕ ch­a phï hîp, l¹i ¸p dông 2 biÓu thuÕ cho ng­êi ViÖt Nam vµ ng­êi n­íc ngoµi nªn ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸c DNNQD ®Æc biÖt lµ mét sè doanh ngiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng muèn tr¶ l­¬ng cao hay ®Ò b¹t ng­êi ViÖt Nam cã n¨ng lùc vµo c¸c vÞ trÝ qu¶n lý. §iÒu ®ã, võa g©y thiÖt h¹i cho chÝnh ng­êi lao ®éng ViÖt Nam (v× c¸c doanh nghiÖp nµy ®i thuª chuyªn gia n­íc ngoµi) võa lµm gi¶m thu ng©n s¸ch v× biÓu thuÕ cho ng­êi n­íc ngoµi cã biÓu thuÕ cao h¬n víi møc ®iÒu chØnh t TiÕp theo lµ mét sè lo¹i thuÕ liªn quan ®Õn c¸c chi phÝ kh¸c trong doanh nghiÖp nh­ chi phÝ thµnh lËp, chi phÝ tµi nguyªn vµ c¸c chi phÝ kh¸c. Cã thÓ kÓ ra ®ã lµ c¸c lo¹i thuÕ nh­ thuÕ m«n bµi, thuÕ tµi nguyªn vµ c¸c chÝnh s¸ch thu ng©n s¸ch kh¸c. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn c¸c kho¶n thu nµy ®Òu kh«ng ph©n biÖt ®èi t­îng nép thuÕ thuéc khu vùc nhµ n­íc hay t­ nh©n. Ngoµi ra, ChÝnh phñ vµ Bé tµi chÝnh ®· cã c¸c v¨n b¶n ph¸p quy h­íng dÉn chi tiÕt cô thÓ ho¸ chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi khu vùc KTTN víi môc ®Ých khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña khu vùc nµy. Qua kh¶o s¸t thùc tÕ, cã thÓ thÊy nh÷ng khã kh¨n chung trong thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ cña KTTN bao gåm: 1) Do ®Æc ®iÓm vÒ quan hÖ së h÷u cña khu vùc nµy, toµn bé vèn, tµi s¶n, thu nhËp th­êng lµ thuéc së h÷u cña khu vùc t­ nh©n. Chñ së h÷u chÞu tr¸ch nhiÖm toµn bé vÒ kÕt qu¶ kinh doanh, do ®ã, nhiÒu c¬ së lu«n t×m mäi c¸ch ®Ó cã thÓ ®¹t ®­îc lîi nhuËn cao, kÓ c¶ trèn lËu thuÕ; 2) Sè ®èi t­îng nép thuÕ rÊt lín (nhÊt lµ hé kinh hÊp h¬n. doanh c¸ thÓ), kinh doanh ë rÊt nhiÒu ngµnh nghÒ, tõ chÕ biÕn, s¶n xuÊt ®Õn dÞch vô... l¹i tr¶i trªn diÖn réng ë kh¾p c¸c ®Þa bµn trong c¶ n­íc lµm cho viÖc qu¶n lý ®èi t­îng thªm khã kh¨n phøc t¹p; 3) NhËn thøc vÒ ph¸p luËt vµ chÊp hµnh ph¸p luËt trong kinh doanh ch­a cao. T×nh tr¹ng kinh doanh kh«ng cã giÊy phÐp cßn t­¬ng ®èi phæ biÕn, nhiÒu doanh nghiÖp t­ nh©n vi ph¹m chÕ ®é sö dông lao ®éng nh­ kh«ng ®¨ng kÝ, kh«ng lµm hîp ®ång lao ®éng, ®ãng BHXH... 4) Bªn c¹nh ®ã, l¹i cã nh÷ng doanh nghiÖp xin thµnh lËp nh­ng kh«ng ho¹t ®éng, t×nh tr¹ng lËp sæ s¸ch kÕ to¸n, ho¸ ®¬n chøng tõ kh«ng ®óng thùc tÕ nh»m môc ®Ých trèn lËu thuÕ diÔn ra kh¸ phæ biÕn. 2.3. §¸nh gi¸ nhËn xÐt vÒ nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n cña nh÷ng yÕu kÐm cßn tån t¹i: Tr­íc hÕt chóng ta ph¶i ghi nhËn nh÷ng cè g¾ng nç lùc còng nh­ nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh trong c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu chi phÝ DNNQD cña c¸c c¸n bé ngµnh thuÕ trong thêi gian qua. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn khã kh¨n c¶ vÒ chñ quan vµ kh¸ch quan, ngµnh thuÕ ®øng ®Çu lµ Tæng côc thuÕ, c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu chi phÝ ®èi víi DNNQD, vÉn cè g¾ng hoµn thµnh nhiÖm vô, cã nhiÒu ®¬n vÞ ®· ®­îc phong tÆng hu©n huy ch­¬ng lao ®éng, trë thµnh tÊm g­¬ng ®iÓn h×nh trong c«ng t¸c thu thuÕ nãi chung vµ qu¶n lý doanh thu chi phÝ nãi riªng. Nhê vËy, thu ng©n s¸ch tõ thuÕ thu nhËp vµ phÇn ®ãng gãp cña DNNQD kh«ng ngõng n©ng lªn trong thêi gian qua. Nh÷ng v­íng m¾c trong c«ng t¸c h¹ch to¸n, kÕ to¸n vµ kª khai doanh thu chi phÝ, nh÷ng khã kh¨n khi trÝch lËp c¸c kho¶n doanh thu chi phÝ cña doanh nghiÖp ®· ®­îc c¸c c¬ quan ngµnh thuÕ gi¶i ®¸p tho¶ ®¸ng, ®óng víi tr×nh tù thñ tôc ph¸p luËt. Nh÷ng s¸ng kiÕn s¸ng t¹o trong c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu chi phÝ nh­ ph©n khu ph©n vïng, c¶i c¸ch bé m¸y hµnh chÝnh ngµnh thuÕ v.v ®· ®­îc c¸c c¸n bé ngµnh thuÕ tÝch cùc triÓn khai vµ ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ban ®Çu rÊt ®¸ng khÝch lÖ. Nh×n chung, ph¶i thõa nhËn c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu chi phÝ ®èi víi DNNQD tõ khi n­íc ta thùc hiÖn ®æi míi nÒn kinh tÕ ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, còng nh­ phÇn trªn ®· tr×nh bµy, c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu chi phÝ DNNQD hiÖn nay ë n­íc ta vÉn cßn béc lé nhiÒu yÕu kÐm h¹n chÕ cÇn ®­îc th¸o gì trong thêi gian tíi. Vµ nh÷ng yÕu kÐm ®ã lµ do nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu sau: Do b¶n th©n ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt cña khu vùc kinh tÕ NQD ë n­íc ta hiÖn nay. §©y lµ khu vùc kinh tÕ míi h×nh thµnh, thêi gian ph¸t triÓn ch­a ®­îc bao nhiªu, vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é qu¶n lý nh×n chung vÉn cßn ë møc ®é thÊp. Do vËy kh¶ n¨ng ý thøc vÒ ph¸p luËt, vÒ nh÷ng lîi Ých tõ viÖc tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh cña nhµ n­íc trong lÜnh vùc qu¶n lý doanh thu chi phÝ nãi chung ch­a ®­îc ®Çy ®ñ vµ ®óng ®¾n. NhiÒu doanh nghiÖp vµ nhÊt lµ hé kinh doanh c¸ thÓ kh«ng thùc hiÖn chÕ ®é mua b¸n xuÊt nhËp hµng ho¸ dÞch vô theo ho¸ ®¬n chøng tõ, coi c«ng viÖc kÕ to¸n s¶n xuÊt kinh doanh lµ c«ng viÖc l·ng phÝ, kh«ng cÇn thiÕt. ViÖc tiÕn hµnh mua b¸n mét c¸ch tuú tiÖn, kh«ng tu©n thñ ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®Õn khi kª khai, hay ®èi phã víi sù kiÓm tra gi¸m s¸t cña c¸c nhµ chøc tr¸ch l¹i lu«n t×m c¸ch tr¸nh nÐ, trèn lËu, thùc sù ®· g©y nªn rÊt nhiÒu khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu chi phÝ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp còng nh­ hé kinh doanh c¸ thÓ. Nguyªn nh©n xuÊt ph¸t tõ viÖc tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý gi¸m s¸t doanh thu chi phÝ tõ phÝa c¸c c¬ quan nhµ n­íc. §· ®µnh r»ng, doanh thu chi phÝ, b¸o c¸o kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn thuÕ thu nhËp nªn c«ng t¸c nµy do ngµnh thuÕ chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh lµ ®iÒu ®óng ®¾n, phï hîp víi c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ. Tuy nhiªn, ®Ó thùc hiÖn tèt ®¹t hiÖu qu¶ cao trong c«ng viÖc nµy, chóng ta kh«ng thÓ thiÕu sù hç trî cña c¸c c¬ quan, c¸c bé ngµnh chøc n¨ng kh¸c mµ cô thÓ lµ Bé tµi chÝnh, Së Tµi chÝnh vËt gi¸ c¸c tØnh thµnh phè. §©y lµ nh÷ng c¬ quan cã thÈm quyÒn cã chuyªn m«n vµ chøc n¨ng mµ nÕu ®­îc kÕt hîp, tËn dông tèt sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ rÊt lín. §Æc biÖt hiÖn nay, c«ng t¸c thanh tra kiÓm tra, hËu kiÓm doanh thu chi phÝ ®èi víi DNNQD nhÊt lµ ®èi víi hé kinh doanh c¸ thÓ hÇu nh­ bÞ bá ngá. Trªn lý thuyÕt, ngµnh thuÕ vµ c¸c ®¬n vÞ thanh tra kinh tÕ lµ ng­êi ®­îc giao träng tr¸ch nµy. Nh­ng trªn thùc tÕ, do sè l­îng c¸c DNNQD ®Æc biÖt lµ c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ lµ qu¸ lín, ®Þa bµn tr¶i réng, quy m« s¶n xuÊt nhá lÎ, thiÕu tËp trung, do ®ã víi nh÷ng ®iÒu kiÖn h¹n chÕ vÒ nh©n lùc vËt lùc, c¸c c¬ quan trªn kh«ng thÓ thùc hiÖn kiÓm tra kiÓm so¸t doanh thu ®èi víi tÊt c¶ c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh nµy. B»ng chøng cña t×nh tr¹ng trªn chÝnh lµ viÖc Ên ®Þnh doanh thu chÞu thuÕ cho c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ hiÖn nay th­êng xa rêi thùc tÕ, kh«ng x¸c thùc. NhiÒu khi mét hé kinh doanh cã doanh thu thùc tÕ hµng tr¨m triÖu ®ång mét th¸ng l¹i ®­îc Ên ®Þnh møc doanh thu chÞu thuÕ t­¬ng ®­¬ng víi mét hé kinh doanh chØ cã doanh thu vµi hay vµi trôc triÖu ®ång mét th¸ng. Nguyªn nh©n do c«ng t¸c kÕ to¸n tµi chÝnh trong DNNQD ch­a ph¸t triÓn vµ ch­a ®­îc coi träng ®óng møc. NhiÒu c¸n bé kÕ to¸n lµm kh«ng dóng chuyªn ngµnh ®­îc ®µo t¹o, phÇn lín lµ lao ®éng cã tÝnh t¹m thêi, cã thÓ lµm mét hay hai ngµy trong mét tuÇn hoÆc vµi ngµy cuèi th¸ng, l¹i cã thÓ kiªm nhiÖm nhiÒu nhiÖm vô kh¸c trong doanh nghiÖp. ViÖc quyÕt to¸n gi÷a c¬ quan thuÕ víi doanh nghiÖp diÔn ra chËm, nhiÒu doanh nghiÖp tÝnh ®Õn th¸ng 6/2002 vÉn ch­a quyÕt to¸n thuÕ n¨m 2000. Tuy nhiªn cã nh÷ng doanh nghiÖp ®· nép b¸o c¸o tr­íc h¹n quy ®Þnh lµ 28/2 nh­ng ®Õn th¸ng 5 vÉn ch­a ®­îc quyÕt to¸n. ViÖc tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n doanh nghiÖp cßn nhiÒu bÊt cËp, ch­a ®óng quy ®Þnh vµ thiÕu chÝnh x¸c. Sæ s¸ch theo dâi, ph¶n ¸nh nhiÒu lo¹i th«ng tin ch­a ®­îc më vµ ghi chÐp. Quy tr×nh h¹ch to¸n trªn sæ còng cã nhiÒu ®iÓm ch­a hîp lý, ch¼ng h¹n cã doanh nghiÖp lùa chän vµ thùc hiÖn h×nh thøc sæ "Chøng tõ - Ghi sæ" nh­ng l¹i kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc h­íng lËp "Chøng tõ - Ghi sæ". Nguyªn nh©n do nh÷ng bÊt cËp trong chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ hiÖn nay ®èi víi DNNQD. VÒ mÆt ph¸p lý, c¸c quy ®Þnh vÒ chÕ ®é qu¶n lý ho¸ ®¬n tr­íc nay chØ tån t¹i d­íi d¹ng quyÕt ®Þnh cña Bé tµi chÝnh, trong khi ®ã vi ph¹m ho¸ ®¬n còng nh­ vi ph¹m cô thÓ c¸c lo¹i thuÕ ®Òu n»m trong luËt, ph¸p lÖnh, hay Ýt ra còng ë cÊp nghÞ ®Þnh, do vËy c¸c chÕ ®é ho¸ ®¬n theo quyÕt ®Þnh cña Bé tµi chÝnh ch­a cã gi¸ trÞ ph¸p lý cÇn thiÕt, ®ñ m¹nh nh­ luËt hay ph¸p lÖnh. ViÖc chØ xö lý vi ph¹m chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ t¹i nh÷ng ®¬n vÞ cã kª khai nép thuÕ khiÕn nh÷ng c¸ nh©n ®¬n vÞ kh«ng lµ ®èi t­îng nép thuÕ vÉn cßn vi ph¹m vµ tÊt nhiªn dÉn ®Õn n¹n sö dông ho¸ ®¬n gi¶. VÝ dô: Do b¸n x¨ng lÎ cho ng­êi mua kh«ng xuÊt ho¸ ®¬n nªn DN cã thÓ ghi khèng l­îng x¨ng trªn mét ho¸ ®¬n thùc cho mét DN kh¸c ®Ó lµm t¨ng chi phÝ ®Çu vµo nÕu DN nµy cã yªu cÇu mµ kh«ng v­ît l­îng xuÊt cña DN. Tuy nhiªn, nÕu ¸p dông ho¸ ®¬n chøng tõ c¶ ®èi víi nh÷ng c¸ nh©n, ®¬n vÞ kh«ng lµ ®èi t­îng kª khai nép thuÕ th× c¬ quan thuÕ c¸c cÊp l¹i kh«ng thuéc thÈm quyÒn vµ ph¹m vi xö lý nªn viÖc ®èi chiÕu xö lý l¹i cµng khã kh¨n h¬n. Bªn c¹nh ®ã, viÖc xö lý vµ ®iÒu chØnh ho¸ ®¬n chñ yÕu lµ vÒ phÝa ng­êi b¸n. Ng­êi b¸n tuy lµ ng­êi chñ ®éng xuÊt ra c¸c lo¹i ho¸ ®¬n vi ph¹m nh­ng ®éng c¬ vµ c¸c kho¶n lîi thu tõ vi ph¹m ®ã kh«ng chØ n»m ë ng­êi b¸n, v× vËy nh÷ng gi¶i ph¸p ®· ®Ò ra còng chØ xö lý ®­îc phÇn ngän, ch­a gi¶i quyÕt ®­îc triÖt ®Ó tËn gèc, do ®ã c¸c hiÖn t­îng vi ph¹m ho¸ ®¬n ch­a cã nh÷ng chuyÓn biÕn thùc sù tÝch cùc vµ mang tÝnh ®ét ph¸. Nh÷ng h×nh thøc c¬ b¶n cña viÖc vi ph¹m chÕ ®é sö dông ho¸ ®¬n cã thÓ kÓ ra bao gåm: + In ph¸t hµnh ho¸ ®¬n gi¶ mÉu ho¸ ®¬n cña Bé tµi chÝnh, hoÆc gi¶ mÉu ho¸ ®¬n ®Æc thï cña c¸c DN ®· ®¨ng ký vµ ®­îc Bé tµi chÝnh cho phÐp ph¸t hµnh. + Ph¸t hµnh ho¸ ®¬n tù in kh«ng ®óng néi dung quy ®Þnh vµ kh«ng ®¨ng ký víi c¸c c¬ quan thÈm quyÒn theo quy ®Þnh. + Mua b¸n ho¸ ®¬n tr¸i ph¸p luËt. + B¸n hµng, cung cÊp dÞch vô, xuÊt ho¸ ®¬n hîp ph¸p kh«ng ®óng víi thùc tÕ b¸n hµng hay dÞch vô cung cÊp. + Dïng ho¸ ®¬n mua hµng ho¸, dÞch vô khèng vÒ nh÷ng néi dung kh«ng thùc sù ph¸t sinh ®Ó ®­îc khÊu trõ, hoµn thuÕ hay miÔn thuÕ b»ng nhiÒu c¸ch. Ch­¬ng III Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu chi phÝ ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë n­íc ta hiÖn nay 3.1. N©ng cao hiÖu qu¶ x¸c ®Þnh doanh thu, chi phÝ chÞu thuÕ: a) §èi víi doanh nghiÖp NQD: TiÕp tôc ®Èy m¹nh triÓn khai chÕ ®é kÕ to¸n kiÓm to¸n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp NQD ®Æc biÖt ®èi víi doanh nghiÖp míi thµnh lËp, ®¶m b¶o 100% doanh nghiÖp ®Òu thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n kiÓm to¸n, ho¸ ®¬n chøng tõ vµ kª khai doanh thu chi phÝ theo quy ®Þnh. KÕt hîp chÆt chÏ viÖc kiÓm tra kª khai nép thuÕ, quyÕt to¸n thuÕ, hoµn thuÕ víi qu¶n lý gi¸m s¸t doanh thu chi phÝ. §Èy m¹nh viÖc thùc hiÖn kiÓm tra viÖc thùc hiÖn chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ, xö lý nghiªm c¸c doanh nghiÖp vi ph¹m chÕ ®é kÕ to¸n kiÓm to¸n, ho¸ ®¬n chøng tõ nh÷ng doanh nghiÖp khai khèng gi¸ mua hµng, b¸n hµng kh«ng lËp ho¸ ®¬n, chøng tõ hoÆc lËp ho¸ ®¬n chøng tõ víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ thùc tÕ khi thanh to¸n. KhÈn tr­¬ng kiÓm tra b¸o c¸o quyÕt to¸n thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp, qua kiÓm tra nÕu ph¸t hiÖn nh÷ng sai sãt trong qu¸ tr×nh kª khai doanh thu chi phÝ hay thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p ®iÒu chØnh truy thu ngay. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, Côc thuÕ ®· ph©n cÊp cho chi côc thuÕ qu¶n lý, yªu cÇu c¸c Chi côc thuÕ ph¶i trùc tiÕp h­íng dÉn vµ kiÓm tra doanh nghiÖp thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n, ho¸ ®¬n, chøng tõ vµ kª khai nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ. Nghiªm cÊm viÖc ¸p dông Ên ®Þnh møc doanh thu kho¸n kh«ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. b) §èi víi hé kinh doanh c¸ thÓ: §èi víi hé kinh doanh lín: Yªu cÇu Tæng côc thuÕ chØ ®¹o c¸c Chi côc thuÕ ph¶i thèng kª, ph©n lo¹i vµ triÓn khai chÕ ®é kÕ to¸n b¾t buéc víi tÊt c¶ c¸c hé kinh doanh lín theo ®óng chØ thÞ sè 03/2000/CT-BTC ngµy 10/4/2000 cña Bé tr­ëng Bé tµi chÝnh vÒ ®Èy m¹nh triÓn khai chÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông ®èi víi hé s¶n xuÊt kinh doanh c«ng th­¬ng nghiÖp vµ dÞch vô ngoµi quèc doanh. QuyÕt ®Þnh sè 169/2000/Q§-BTC ngµy 25/10/2000 cña Bé tr­ëng Bé tµi chÝnh vÒ ban hµnh chÕ ®é kÕ to¸n hé kinh doanh vµ c«ng v¨n sè 1210 TCT/NV6 ngµy 11/4/2001 cña Tæng côc thuÕ vÒ t¨ng c­êng thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n hé kinh doanh. Tæ chøc kiÓm tra viÖc ghi chÐp sæ kÕ to¸n, ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng v­íng m¾c ®Ó h­íng dÉn, gióp ®ì hé kinh doanh yªn t©m thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n vµ h¹ch to¸n trung thùc chÝnh x¸c. §èi víi hé kinh doanh ®· thùc hiÖn h­íng dÉn nh­ng cè t×nh vi ph¹m, kh«ng thùc hiÖn, cè t×nh h¹ch to¸n, lËp ho¸ ®¬n chøng tõ gi¶ m¹o, sai thùc tÕ ph¶i xö ph¹t hµnh chÝnh nghiªm minh theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. NÕu trong tr­êng hîp t¸i ph¹m, Côc thuÕ ®­îc quyÒn Ên ®Þnh doanh thu, thu nhËp chÞu thuÕ cao h¬n so víi møc b×nh qu©n cña hé kinh doanh ®ã, coi ®ã nh­ mét h×nh thøc ph¹t, mét mÆt t¨ng thu ng©n s¸ch, bï l¹i phÇn tæn thÊt do nh÷ng vi ph¹m tr­íc ®©y g©y ra, mÆt kh¸ckhuyÕn khÝch c¸c hé kh¸c thùc hiÖn ®óng chÕ ®é kÕ to¸n, ho¸ ®¬n chøng tõ theo luËt ®Þnh. Tæ chøc kiÓm tra chÆt chÏ tê khai nép thuÕ vµ c¸c b¸o c¸o doanh thu chi phÝ, tê khai chi tiÕt cña c¸c hé kinh doanh. §èi víi nh÷ng hé ph¸t sinh nghi vÊn, cÇn ph¶i tæ chøc thanh tra ®Ó x¸c minh tÝnh x¸c thùc cña c¸c sè liÖu trong tê khai, ph¸t hiÖn xö lý ngay nÕu hé kinh doanh vi ph¹m, kh«ng ®Ó hé kinh doanh lîi dông triÓn khai chÕ ®é kÕ to¸n ®Ó g©y nªn thÊt thu thuÕ nhiÒu h¬n. §èi víi hé thu kho¸n: Tæng côc ®· chØ ®¹o c¸c Côc thuÕ ph¶i x¸c ®Þnh l¹i doanh thu ®èi víi c¸c hé kho¸n 6 th¸ng cuèi n¨m. §Ò nghÞ côc ThuÕ kiÓm tra c¸c Chi côc. §èi víi nh÷ng Chi côc ch­a lµm hoÆc ®· lµm nh­ng ch­a ®¸p øng yªu cÇu ph¶i x¸c ®Þnh l¹i cho phï hîp víi møc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Qu¸ tr×nh ®iÒu tra, x¸c ®Þnh l¹i doanh thu, møc thuÕ ®èi víi hé kho¸n ph¶i lµm ®óng quy tr×nh, thùc hiÖn c«ng khai vµ kh«ng ®­îc ®iÒu chØnh ®ång lo¹t theo kiÓu b×nh qu©n chñ nghÜa. Ngoµi ra cÇn thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu chØnh vÒ c¸c quy ®Þnh qu¶n lý doanh thu chi phÝ ®Ó c«ng t¸c x¸c ®Þnh doanh thu chi phÝ trong doanh nghiÖp ®­îc minh b¹ch râ rµng. Tr­íc hÕt lµ viÖc trÝch khÊu hao TSC§, theo quyÕt ®Þnh 166/1999/ Q§-BTC, mäi tµi s¶n cè ®Þnh cña doanh nghiÖp ph¶i tÝnh khÊu hao theo ®­êng th¼ng. Thêi gian khÊu hao ®­îc x¸c ®Þnh theo khung thêi gian sö dông quy ®Þnh cho 8 nhãm TSC§, bao gåm 47 lo¹i TSC§ víi khung thêi gian tõ 2 ®Õn 50 n¨m. NÕu doanh nghiÖp muèn x¸c ®Þnh thêi gian sö dông kh¸c víi khung ®ã th× ph¶i tr×nh vµ ®­îc sù phª duyÖt b¨ng v¨n b¶n cña Bé tµi chÝnh. Tuy nhiªn, nh­ vËy sÏ h¹n chÕ viÖc khÊu hao nhanh, ®©y lµ thiÖt thßi cho c¸c doanh nghiÖp khi khoa häc c«ng nghÖ nh­ vò b·o, c¸c DNNQD l¹i lµ c¸c doanh nghiÖp nhá vèn ®Çu t­ Ýt, lu«n thay®æi theo nhu cÇu thÞ tr­êng, nÕu chÕ ®é trÝch khÊu hao qu¸ cøng nh¾c sÏ g©y nªn nh÷ng tæn thÊt cho doanh nghiÖp. VÊn ®Ò vÒ chi phÝ tiÒn l­¬ng tiÒn c«ng, ®èi víi c¸c DNNQD, doanh nghiÖp t­ nh©n, theo quy ®Þnh hiÖn hµnh th× tiÒn l­¬ng tiÒn c«ng cña chñ doanh nghiÖp kh«ng ®­îc tÝnh vµo chi phÝ nh©n c«ng cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn còng cã ®iÒu bÊt c«ng lµ nÕu lµ c«ng ty TNHH th× tiÒn l­¬ng tiÒn c«ng cña ng­êi gãp vèn vµ tham gia qu¶n lý ®iÒu hµnh c«ng ty l¹i ®­îc tÝnh vµo chi phÝ nh©n c«ng cña doanh nghiÖp. VÒ b¶n chÊt hai h×nh thøc thu nhËp nµy lµ nh­ nhau v× thÕ chóng ta nªn cho phÐp h¹ch to¸n kho¶n tiÒn nµy vµo chi phÝ nh©n c«ng cña doanh nghiÖp trong mäi tr­êng hîp nh­ng nªn Ên ®Þnh møc khèng chÕ tuú theo kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh quy m« vµ lo¹i h×nh cña doanh nghiÖp. VÒ chi phÝ qu¶ng c¸o tiÕp thÞ, hiÖn nay nhãm chi phÝ nµy ®­îc khèng chÕ theo tû lÖ phÇn tr¨m cña 10 kho¶n chi phÝ kÕ tr­íc nã trong th«ng t­ 18/2002/TT-BTC, ®èi víi ngµnh s¶n xuÊt x©y dùng vµ vËn t¶i tû lÖ nµy lµ 5%, ®èi víi ngµnh th­¬ng nghiÖp, ¨n uèng, dÞch vô lµ 7%. §· ®µnh r»ng Nhµ n­íc cÇn khèng chÕ møc chi phÝ nµy nh­ng tiªu thøc trªn lµ ch­a thùc sù phï hîp. NhiÒu khi doanh nghiÖp tung ra thÞ tr­êng s¶n phÈm míi hä cã thÓ tiÕt kiÖm vµ gi¶m thiÓu chi phÝ kh¸c nh­ chi phÝ nh©n c«ng, chi phÝ nguyªn vËt liÖu, nh­ng l¹i muèn chi nhiÒu h¬n cho qu¶ng c¸o tiÕp thÞ ®Ó cã thÓ nhanh chãng chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, trong tr­êng hîp nµy tiªu thøc khèng chÕ tØ lÖ chi phÝ qu¶ng c¸o nh­ trªn lµ kh«ng phï hîp vµ cÇn ®iÒu chØnh. 3.2. VÒ quy tr×nh qu¶n lý doanh thu chi phÝ: ChØ ®¹o c¸c c¬ quan ban ngµnh chøc n¨ng tiÕp tôc thùc hiÖn nghiªm tóc quy tr×nh qu¶n lý ®· ®Ò ra: nh­ qu¸ tr×nh qu¶n lý doanh thu ®èi víi hé kho¸n, quy tr×nh qu¶n lý doanh nghiÖp tÝnh thuÕ VAT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ (hiÖn nay ®ang ®­îc b·i bá dÇn), quy tr×nh thanh tra, kiÓm tra quyÕt to¸n doanh thu chi phÝ, kiÓm tra viÖc lËp vµ sö dông ho¸ ®¬n trong c¸c nghiÖp vô mua b¸n, ph¸t hiÖn vµ xö lý kÞp thêi c¸c tr­êng hîp lËp ho¸ ®¬n thÊp h¬n gi¸ thùc tÕ thanh to¸n ®èi víi mét sè ngµnh nghÒ, mÆt hµng, xö ph¹t c¸c c¬ së kinh doanh vi ph¹m chÕ ®é kÕ to¸n, ho¸ ®¬n chøng tõ... quy tr×nh nép hå s¬ chøng tõ vµ c¸c tê khai theo luËt ®Þnh. TiÕp tôc rµ so¸t c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh ®Ó cã nh÷ng bæ xung, ®iÒu chØnh trong phÇn h­íng dÉn thñ tôc kª khai doanh thu chi phÝ. Trong quy tr×nh qu¶n lý doanh thu chi phÝ hiÖn nay, ngµnh thuÕ ph¶i thùc hiÖn mét khèi l­îng c«ng viÖc t­¬ng ®èi lín, tõ viÖc thu thuÕ xÐt duyÖt b¸o c¸o doanh thu chi phÝ, Ên ®Þnh c¸c møc doanh thu cho c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh vµ kiªm lu«n nhiÖm vô thanh tra kiÓm so¸t. Cã nhiÒu c«ng viÖc kh«ng ®óng víi chuyªn m«n nghiÖp vô, gÆp nhiÒu khã kh¨n thËm chÝ ®«i khi ph¶n t¸c dông. H­íng kh¾c phôc trong thêi gian tíi lµ giao chuyªn tr¸ch thanh tra kiÓm so¸t thanh tra b¸o c¸o kÕt qu¶n s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh cho c¸c c¬ quan thuéc khèi ngµnh kiÓm to¸n, kiÓm to¸n nhµ n­íc vµ c¸c c«ng ty kiÓm to¸n t­ nh©n, n­íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. ChÝnh phñ nªn yªu cÇu c¸c DNNQD khi nép b¶ng kª khai chi tiÕt doanh thu chi phÝ cho c¬ quan thuÕ cÇn cã x¸c nhËn cña c¬ qu¶n kiÓm to¸n cã ®ñ thÈm quyÒn. Lµm nh­ vËy võa tËn dông ®­îc chuyªn m«n nghiÖp vô cña ngµnh kiÓm to¸n, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ngµnh ThuÕ tËp trung thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng chÝnh kh¸c, khiÕn cho viÖc thèng kª, kiÓm tra kiÓm so¸t ®­îc kh¸ch quan h¬n tr¸nh ®­îc nh÷ng tiªu cùc kh«ng ®¸ng cã. Tuy nhiªn, ®Ó giao chøc n¨ng thanh tra kiÓm so¸t doanh thu chi phÝ DNNQD cho ngµnh kiÓm to¸n, chóng ta cÇn gi¶i quyÕt rÊt nhiÒu khã kh¨n trong ®ã lµ: HÖ thèng kiÓm to¸n ë n­íc ta ch­a thùc sù ph¸t triÓn, ch­a ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu kiÓm to¸n cho toµn bé c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ, chi phÝ kiÓm to¸n hiÖn nay t­¬ng ®èi cao, vÊn ®Ò vÒ nh©n sù, vµ mét sè vÊn ®Ò kh¸c liªn quan ®Õn luËt vµ chuÈn mùc kiÓm to¸n. Tuy nhiªn, h­íng ph¸t triÓn trong thêi gian s¾p tíi sÏ lµ ®Èy m¹nh viÖc ph¸t triÓn c¸c c«ng ty kiÓm to¸n, cã mét bé phËn kiÓm to¸n dµnh riªng cho c¸c DNNQD víi quy m« võa vµ nhá, ho¹t ®éng trong mét m«i tr­êng thÓ chÕ ph¸p lý phï hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. Do sè l­îng DNNQD rÊt lín ®Æc biÖt lµ sè l­îng cña c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ, ®Þa bµn ph©n bè réng r¶i r¸c, nhiÒu khi rÊt khã qu¶n lý, v× thÕ ®Ó c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu chi phÝ nãi riªng còng nh­ c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh nãi riªng ®èi víi DNNQD ®­îc thèng nhÊt vµ hiÖu qu¶, cÇn ph©n vïng vµ ph©n cÊp qu¶n lý thËt r¹ch rßi cô thÓ. C«ng t¸c quy hoach ®Þa bµn, sè l­îng doanh nghiÖp n»m trong tÇm qu¶n lý cña c¸c c¬ quan ph¶i ®­îc thùc hiÖn nghiªm tóc vµ mang tÝnh phï hîp cao. Cã thÓ kÕt hîp sù trî gióp cña hÖ thèng c¸c c¬ quan hµnh chÝnh tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, nh­ UBND c¸c cÊp hay c«ng an ®Þa ph­¬ng v.v C¸c c¬ quan nµy cã kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn vµ b¸o c¸o kÞp thêi nh÷ng biÓu hiÖn bÊt hîp lý trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c c¬ së kinh tÕ t­ nh©n trªn ®Þa bµn vµ thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý ë møc ®é nhÊt ®Þnh. ViÖc phèi hîp chøc n¨ng nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc trªn mäi lÜnh vùc x· héi lµ mét ®iÒu cã ý nghÜa v« cïng to lín ®èi víi mçi c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc nãi riªng. 3.3. TËp trung chØ ®¹o tèt viÖc qu¶n lý nh÷ng ngµnh nghÒ vµ lÜnh vùc mang tÝnh ®Æc thï: §èi víi nh÷ng hé kinh doanh xe g¾n m¸y, ®å ®iÖn tö, ®iÖn l¹nh... t¨ng c­êng kiÓm tra x¸c minh ®èi chiÕu ho¸ ®¬n, chøng tõ ®èi víi c¸c c¬ së kinh doanh c¸c mÆt hµng nµy v× ®ang bÞ lîi dông lËp ho¸ ®¬n kh«ng ®óng víi gi¸ thanh to¸n. Phèi hîp víi c¬ quan Qu¶n lý thÞ tr­êng kiÓm tra viÖc niªm yÕt gi¸ vµ b¸n theo gi¸ niªm yÕt, nÕu kiÓm tra ph¸t hiÖn thu tiÒn nh­ng kh«ng lËp ho¸ ®¬n hoÆc ho¸ ®¬n kh«ng ®óng gi¸ thanh to¸n th× c¨n cø vµo gi¸ niªm yÕt ®Ó Ên ®Þnh doanh thu, ®èi víi nh÷ng c¬ së kh«ng niªm yÕt gi¸ tuú theo ®Æc ®iÓm cô thÓ, côc ThuÕ kÕt hîp víi c¸c ngµnh x©y dùng b¶ng gi¸ tèi thiÓu lµm c¨n cø ®Ó c¬ quan thuÕ ¸p gi¸ tÝnh chi phÝ, doanh thu...§ång thêi kÕt hîp nghiªm kh¾c víi viÖc xö ph¹t nghiªm kh¾c theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt thËm chÝ cã thÓ xö ph¹t theo téi danh gian lËn th­¬ng m¹i. §èi víi ho¹t ®éng giao th«ng vËn t¶i: c¸c c¬ quan chøc n¨ng ngµnh thuÕ phèi hîp víi c¸c c¬ quan kh¸c t¹i ®Þa bµn thùc hiÖn c«ng t¸c rµ so¸t n¾m ®Þa bµn, ®ång thêi kÕt hîp víi c¶nh s¸t giao th«ng, C¬ quan ®¨ng ký ®Ó rµ so¸t n¾m sè l­îng ph­¬ng tiÖn cã ho¹t ®éng kinh doanh, ®èi chiÕu víi sè ph­¬ng tiÖn ®· kª khai cña c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, nÕu ph¸t hiÖn cã nh÷ng ph­¬ng tiÖn ®ang thùc hiÖn kinh doanh nh­ng kh«ng kª khai cÇn ph¶i ®­a vµo d¹ng qu¶n lý vµ thùc hiÖn ph¹t doanh thu tõ khi b¾t ®Çu kinh doanh. Bªn c¹nh ®ã, ph¶i kiÓm tra chÆt chÏ ph­¬ng thøc qu¶n lý, ph­¬ng thøc h¹ch to¸n kÕ to¸n, kiÓm tra viÖc ®¨ng ký, sö dông vÐ, ph¸t hiÖn vµ xö lý kÞp thêi c¸c tr­êng hîp thu tiÒn cña kh¸ch hµng nh­ng kh«ng xuÊt vÐ. §èi víi HTX dÞch vô vËn t¶i: NÕu cã cung øng dÞch vô cho x· viªn th× ph¶i kª khai doanh thu dÞch vô do HTX thu vÒ. C¸c x· viªn nhËn kho¸n ph¶i kª khai cô thÓ doanh thu nhËn kho¸n, ®Ó thuËn lîi HTX ®øng ra qu¶n lý vµ kª khai ®¹i diÖn cho c¸c c¬ quan ngµnh thuÕ. + §èi víi c¸c doanh nghiÖp vËn t¶i cã më c¸c ®¹i diÖn ë c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c, cÇn ph¶i phèi hîp víi c¸c c¬ quan ThuÕ n¬i më ®¹i diÖn ®Ó cïng kiÓm tra gi¸m s¸t t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. + Xem xÐt l¹i doanh thu, møc doanh thu chÞu thuÕ Ên ®Þnh ®èi víi c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i t­ nh©n, ®¶m b¶o sù c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng gi÷a c¸c hé kinh doanh vËn t¶i t­ nh©n víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh vËn t¶i. §èi víi ho¹t ®éng x©y dùng t­ nh©n: Yªu cÇu ngµnh thuÕ phèi hîp chÆt chÏ v¬i héi ®ång t­ vÊn, Thanh tra x©y dùng kiÓm tra b¸o c¸o ®Çy ®ñ c¸c c«ng tr×nh ®ang x©y dùng thªn ®Þa bµn ®Ó phèi hîp víi c¸c Chi côc thuÕ vµ c¸c phßng qu¶n lý chøc n¨ng kh¸c thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý doanh thu chi phÝ nh­ kª khai, ­íc tÝnh, ®Þnh møc v.v. §Ó ph©n biÖt c«ng tr×nh x©y dùng tù lµm víi c«ng tr×nh x©y dùng ph¶i thuª thi c«ng, c¨n cø ®iÒu lÖ qu¶n lý x©y dùng c¬ b¶n ChÝnh phñ ®· ban hµnh ®Ò nghÞ côc ThuÕ phèi hîp së X©y dùng h­íng dÉn cô thÓ lo¹i c«ng tr×nh d©n tù lµm ®Ó c¬ quan ThuÕ lµm c¨n cø kh«ng thu thuÕ. Nguyªn t¾c chung lµ mäi c«ng tr×nh tõ cÊp 1 ®Õn cÊp 3 ®Òu ph¶i do tæ chøc, c¸ nh©n cã nghÒ x©y dùng thi c«ng, chØ cã nhµ cÊp 4 míi ®­îc tù tæ chøc thi c«ng. Doanh thu tÝnh thuÕ ®­îc x¸c ®Þnh vµ qu¶n lý theo hîp ®ång x©y dùng, tr­êng hîp kh«ng cã hîp ®ång x©y dùng th× c¨n cø vµo gi¸ x©y do Nhµ n­íc ban hµnh ®èi víi tõng lo¹i nhµ ®Ó lµm c¨n cø Ên ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ. §èi víi ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ch s¹n, nhµ nghØ côc ThuÕ phèi hîp víi c¸c ngµnh ®Ò nghÞ kh¸ch s¹n nhµ nghØ ph¶i lËp vµ cung cÊp hå s¬ vÒ s¬ ®å phßng nghØ, ph¶i qu¶n lý ®­îc sè phßng ho¹t ®éng vµ l­îng kh¸ch theo chÕ ®é ho¸ ®¬n, hå s¬ phï hîp. Côc thuÕ phèi hîp víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng kh¸c tæ chøc kiÓm tra kh¸ch nghØ thùc tÕ ®èi chiÕu víi viÖc kª khai ph¶n ¸nh trªn c¸c b¸o c¸o xem møc ®é phï hîp ®Ó cã nh÷ng ®iÒu chØnh hîp lý. Tr­êng hîp kiÓm tra thùc tÕ kh«ng ph¸t hiÖn nh­ng nghi vÊn nh÷ng kh¸ch s¹n, nhµ nghØ kª khai c«ng suÊt sö dông phßng thÊp, chi phÝ ®iÖn n­íc t¨ng th× ph¶i cö c¸n bé thanh tra, gi¸m s¸t ngay ®Ó ph¸t hiÖn kÞp thêi. §èi víi ho¹t ®éng nhµ hµng, vò tr­êng: Ph¶i bè trÝ c¸n bé thuÕ phèi hîp héi ®ång t­ vÊn kiÓm tra ngoµi giê ®Ó cã c¨n cø x¸c ®Þnh ®óng doanh thu thùc tÕ. HiÖn nay, Bé v¨n ho¸ ®ang chØ ®¹o tæ chøc kiÓm tra s¾p xÕp l¹i c¸c ho¹t ®éng vò tr­êng, c¸c ®Þa ph­¬ng cÇn phèi hîp ®Ò nghÞ Uû ban nh©n d©n ban hµnh quy ®Þnh cho c¸c vò tr­êng ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é kÕ to¸n, lËp ho¸ ®¬n chøng tõ theo quy ®Þnh, ®ång thêi thùc hiÖn tæ chøc kiÓm tra thùc hiÖn vµ xö lý nghiªm minh c¸c vò tr­êng vi ph¹m chÕ ®é kÕ to¸n, dïng vÐ tù in ®Ó thu tiÒn v.v 3.4. Hoµn thiÖn chÕ ®é qu¶n lý ho¸ ®¬n chøng tõ: XÐt cho cïng, viÖc qu¶n lý doanh thu chi phÝ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nãi chung còng nh­ DNNQD nãi riªng chØ cã thÓ thùc hiÖn hiÖu qu¶ th«ng qua hÖ thèng ho¸ ®¬n chøng tõ. C«ng t¸c hoµn thiÖn qu¶n lý ho¸ ®¬n chøng tõ cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu chi phÝ ®èi víi DNNQD. Do tÝnh ph¸p lý cña v¨n b¶n quy ®Þnh chÕ ®é sö dông ho¸ ®¬n thÊp h¬n c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c ®· ban hµnh, nªn ch¨ng cÇn ®­a néi dung sö dông ho¸ ®¬n vµo nh­ mét néi dung cña LuËt th­¬ng m¹i ®Ó chi phèi toµn bé c¸c hµnh vi sö dông ho¸ ®¬n trªn diÖn réng. Giao tr¸ch nhiÖm ®iÒu tra, ®èi chiÕu vµ xö ph¹t cho thanh tra viªn tµi chÝnh mµ cô thÓ lµ thanh tra ngµnh thuÕ ®èi víi c¸c tr­êng hîp cè t×nh vi ph¹m chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ. §èi víi viÖc ph¸t hµnh vµ in ho¸ ®¬n, hiÖn nay theo nh÷ng con sè thèng kª ch­a ®Çy ®ñ víi 29.000 c«ng ty TNHH, h¬n 3.000 DNTN vµ kho¶ng h¬n 1.200.000 hé t­ nh©n, sÏ lµ bÊt kh¶ thi nÕu ®Ó cho c¸c c¬ së kinh doanh tù in vµ ph¸t hµnh ho¸ ®¬n v× nh­ vËy chóng ta kh«ng thÓ qu¶n lý næi, ®©u lµ ho¸ ®¬n thËt, gi¶, hãa ®¬n nµo ®· ®­îc Bé tµi chÝnh cho phÐp l­u hµnh, chØ riªng viÖc cÊp phÐp in vµ sö dông ho¸ ®¬n th«i ®· tèn rÊt nhiÒu nh©n lùc vËt lùc. Chóng ta vÉn ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn theo h­íng Bé tµi chÝnh in vµ ph¸t hµnh ho¸ ®¬n chøng tõ thèng nhÊt cho c¸c c¬ së kinh doanh ph©n biÖt theo c¸c ngµnh nghÒ vµ c¸c ®Æc ®iÓm ®Æc biÖt cña tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Tuy nhiªn cÇn sím ®¸nh gi¸ l¹i t×nh tr¹ng sö dông ho¸ ®¬n tù in hiÖn nay ®Ó cã h­íng xö lý phï hîp. Ph¶i ®¶m b¶o quy ®Þnh cho mäi tr­êng hîp b¸n hµng, cung cÊp dÞch vô ®Òu ph¶i cã ho¸ ®¬n, muèn vËy cÇn quy ®Þnh mét lo¹i ho¸ ®¬n ®¬n gi¶n dïng cho tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô kh«ng ®¨ng kÝ kinh doanh ®Ó hä cã thÓ tiªu thô s¶n phÈm . Lo¹i ho¸ ®¬n nµy do ng­êi mua ph¸t hµnh vµ do ng­êi mua ghi, ng­êi b¸n chØ x¸c nhËn nh÷ng th«ng tin ghi trªn ho¸ ®¬n. §ång thêi, cÇn chÊn chØnh l¹i ho¸ ®¬n b¸n hµng dïng cho nh÷ng ng­êi nép GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp. C¸c doanh nghiÖp khi mua ho¸ ®¬n ph¶i ®ãng dÊu x¸c nhËn quyÒn sö dông cña m×nh trªn ho¸ ®¬n. C¸c yªu cÇu vÒ tù in vµ ph¸t hµnh ho¸ ®¬n cã thÓ ®­îc chÊp nhËn nh­ng ph¶i ®­îc qu¶n lý chÆt chÏ b»ng ph¸p luËt. Xö lý nghiªm kh¾c nh÷ng tr­êng hîp cè t×nh vi ph¹m chÕ ®é ho¸ ®¬n ®· ban hµnh ®Ó trèn lËu thuÕ, chiÕm ®o¹t tµi s¶n còng nh­ gian lËn kinh tÕ. 3.5. T¨ng c­êng c«ng t¸c kÕ to¸n kiÓm to¸n: Thùc hiÖn nghiªm tóc chÕ ®é lËp vµ b¸o c¸o tµi chÝnh theo h­íng t¨ng sè lÇn b¸o c¸o trong n¨m tµi chÝnh tèi thiÓu lµ 2 lÇn trong mét n¨m tµi chÝnh. CÇn cã c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ c«ng t¸c kiÓm to¸n c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cho DNNQD vµ thËm chÝ lµ c¸c hé kinh doanh c¸ thÓ tuy nhiªn møc ®é vµ m« h×nh tæ chøc cã thÎ thay ®æi linh ho¹t phï hîp víi tõng lo¹i h×nh kinh tÕ. VÒ phÝa nhµ n­íc, ngay sau khi doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp, cÇn h­íng dÉn cô thÓ nh÷ng vÊn ®Ò qu¶n lý tµi chÝnh, kÕ to¸n mµ doanh nghiÖp ®¨ng ký thùc hiÖn (cã thÓ h­íng dÉn b»ng v¨n b¶n hoÆc qua c¬ quan ®¨ng ký kinh doanh). N©ng cao toµn diÖn chÊt l­îng c«ng t¸c thanh tra tµi chÝnh, thanh tra thuÕ, tr¸nh thanh tra h×nh thøc vµ xö ph¹t nghiªm minh c¸c tr­êng hîp mua b¸n ho¸ ®¬n chøng tõ. TriÓn khai réng r·i viÖc cung cÊp ho¸ ®¬n b¸n lÎ kh«ng thu tiÒn cho c¸c c¸ nh©n kh«ng ®¨ng ký kinh doanh khi hä cung cÊp hµng ho¸ dÞch vô cña m×nh cho c¸c doanh nghiÖp. TiÕp tôc kh¾c phôc c¸c kÏ hë trong viÖc hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thu thuÕ TNDN. Thùc hiÖn viÖc hoµn thiÖn LuËt kÕ to¸n ph¶i thèng nhÊt phï hîp víi c¸c bé luËt kh¸c, ch¼ng h¹n luËt doanh nghiÖp, v× hiÖn nay LuËt doanh nghiÖp quy ®Þnh c¸c doanh nghiÖp ph¶i b¸o c¸o t×nh h×nh tµi chÝnh v¬i c¬ quan ®¨ng ký kinh doanh trong khi Ph¸p lÖnh KÕ to¸n-Thèng kª kh«ng quy ®Þnh vÊn ®Ò nµy T¨ng c­êng h­íng dÉn båi d­ìng vÒ nghiÖp vô tµi chÝnh kÕ to¸n, kiÓm to¸n cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó h­íng c¸c DNNQD h¹ch to¸n chÝnh x¸c kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, nh»m t¹o ra mét nÒn tµi chÝnh lµnh m¹nh v÷ng ch¾c trong c¸c doanh nghiÖp, thùc hiÖn nghiªm chØnh ph¸p lÖnh vÒ kÕ to¸n thèng kª cña nhµ n­íc. 3.6. C¸c gi¶i ph¸p hç trî kh¸c: Söa ®æi bæ sung mét sè ®iÓm cßn s¬ hë trong c¸c quy ®Þnh cña luËt doanh nghiªp ®ang bÞ mét sè doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n lîi dông, ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n kh¸c còng nh­ g©y nªn nh÷ng khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu chi phÝ. VÝ dô nh­ quy ®Þnh vÒ ®Þa ®iÓm kinh doanh hay ®Þa ®iÓm ®Æt trô së cÇn chÆt chÏ h¬n, tr¸nh t×nh tr¹ng nh­ hiÖn nay, doanh nghiÖp kh«ng cã hiÖn diÖn t¹i ®Þa ®iÓm qu¶n lý ®¨ng ký kinh doanh qu¸ nhiÒu, hoÆc khai kh«ng ®óng ®Þa ®iÓm kinh doanh dÉn ®Õn c¸c c¬ quan chøc n¨ng rÊt khã qu¶n lý. T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý tiÒn mÆt, qu¶n lý thanh to¸n, yªu cÇu tÊt c¶ c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n kinh doanh ®Òu ph¶i më tµi kho¶n t¹i Ng©n hµng, thùc hiÖn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, cã nh­ vËy míi qu¶n lý ®Çy ®ñ doanh thu, chi phÝ, vµ ph¸t huy chøc n¨ng thñ quü cña doanh nghiÖp cña ng©n hµng. Sím ban hµnh LuËt kÕ to¸n ®Ó n©ng cao tÝnh ph¸p lý cña c¸c ®èi t­îng kinh doanh thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ph¶i chÊp hµnh nghiªm chÕ ®é kÕ to¸n, ho¸ ®¬n chøng tõ. N©ng cao c«ng nghÖ qu¶n lý doanh thu chi phÝ cho c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña Nhµ n­íc, øng dông c«ng nghÖ tin häc trong c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu chi phÝ. TÊt nhiªn ®Ó thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô trªn chóng ta còng cÇn duy tr× ®­îc sù æn ®Þnh kinh tÕ x· héi trong n­íc, t¨ng tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong thêi gian tíi. Bªn c¹nh ®ã lµ c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é nghiÖp vô cho c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu chi phÝ. C¶i tiÕn vµ n©ng cÊp hÖ thèng ng©n hµng ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cña nÒn kinh tÕ. KÕt luËn Cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc trong thêi kú ®æi míi, kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ®· ph¸t huy m¹nh mÏ theo ®­êng lèi, chiÕn l­îc cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. §ã lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa vµ cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, trong ®ã vÉn kh¼ng ®Þnh vai trß trô cét, quan träng nhÊt cña kinh tÕ Nhµ n­íc. Bªn c¹nh ®ã, khu vùc kinh tÕ NQD lµ khu vùc kinh tÕ cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn rÊt lín c¶ vÒ sè l­îng vµ quy m«, ®Æc biÖt lµ rÊt phï hîp vµ mang tÝnh t©t yÕu kh¸ch quan trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn ®æi ë n­íc ta hiÖn nay. Khu vùc kinh tÕ NQD ®· vµ ®ang cã nh÷ng ®ãng gãp to lín vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc còng nh­ thµnh qu¶ t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, n¹n thÊt thu thuÕ vµ nh÷ng khã kh¨n bÊt cËp trong c¬ chÕ qu¶n lý doanh thu chi phÝ ®èi víi khu vùc kinh tÕ nµy vÉn cßn tån t¹i vµ cÇn ®­îc kh¾c phôc trong thêi gian tíi. Trong ®Ò tµi nµy, b»ng ph­¬ng ph¸p diÔn gi¶i, tæng hîp logic, em ®· cè g¾ng tr×nh bµy mét c¸ch hîp lý vÒ c¬ së lý luËn còng nh­ hiÖn tr¹ng c¬ chÕ qu¶n lý doanh thu chi phÝ ®èi víi khu vùc kinh tÕ NQD ë n­íc ta hiÖn nay. Tõ ®ã, ®Ò xuÊt vµ kiÕn nghÞ mét sè gi¶i ph¸p nhÊt ®Þnh. Hi väng r»ng nh÷ng g× ®Ò tµi cña em ®· thùc hiÖn sÏ cã Ých trong viÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý doanh thu chi phÝ DNNQD, lµm c¬ së ®Ó ®Èy lïi n¹n thÊt thu thuÕ vµ nh÷ng tiªu cùc kh¸c trong khu vùc kinh tÕ NQD. Do nh÷ng h¹n chÕ kh¸ch quan vµ chñ quan, kiÕn thøc b¶n th©n ch­a thÊu ®¸o, thêi gian vµ ph¹m vi h¹n hÑp, ®Ò tµi kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. V× vËy em xin ®­îc ghi nhËn vµ tiÕp thu nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó ®Ò tµi ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o: - "B¸o c¸o kinh tÕ ViÖt Nam 1998", ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ¬ng,3-1999 - "B¸o c¸o mét sè nÐt vÒ thùc tr¹ng hiÖn nay cña khu vùc kinh tÕ t nh©n ë ViÖt Nam" , ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ¬ng,1-1999 - Tæng côc thèng kª: ChØ tiªu kinh tÕ x· héi ë ViÖt Nam 1990-1995, Nxb. Thèng kª, Hµ néi, 1-1997. - B¸o c¸o kinh tÕ cña Ban kinh tÕ Trung ¬ng:"VÒ kinh tÕ t b¶n nhµ níc, kinh tÕ t nh©n...", Lª §¨ng Doanh, Tæng côc Thèng kª, Hµ Néi,5-1999 - Tæng côc Thèng kª:"Kinh tÕ x· héi ViÖt Nam - thùc tr¹ng xu thÕ vµ gi¶i ph¸p", Nxb.Thèng kª, Hµ Néi, 1996, tr 225 - B¸o c¸o cña Ban kinh tÕ Trung ¬ng:"Mét sè chØ tiªu c¬ b¶n cña 5 thµnh phÇn kinh tÕ", Lª §¨ng Doanh, Tæng côc Thèng kª, Hµ Néi, 5-1999 - B¸o c¸o: Vai trß doanh nghiÖp võa vµ nhá trong ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n vµ ®Þnh híng doanh nghiÖp nhá vµ võa ®Õn n¨m 2010, Hµ Néi,3-1999. - C¸c v¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn V,VI,VII, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi, 1982,1987, vµ 1994 (c¸c n¨m t¬ng øng). - C¸c T¹p chÝ tµi chÝnh 7/2002, 5/2002, 12/2002 - T¹p chÝ tµi chÝnh doanh nghiÖp ( T¹p chÝ chuyªn ngµnh do Bé tµi chÝnh ph¸t hµnh) c¸c sè 9/2000, 10/2000, 4/2001 Vµ mét sè c¸c t¹p chÝ vµ tµi liÖu cã liªn quan kh¸c.