Đề tài Hoàn thiện cơ chế quản lý tiền lương, thu nhập trong các doanh nghiệp Nhà nước

000®/ng/th¸ng) 818 857 891 875 965 (TrÝch B¸o c¸o tæng kÕt t×nh h×nh lao ®éng, tiÒn l­¬ng chung c¶ n­íc 1996-2000) Ta thÊy tiÒn l­¬ng b×nh qu©n cña ng­êi lao ®éng qua c¸c n¨m lµ: n¨m 1996: 786.000 ®ång/ ng­êi/ th¸ng, n¨m 1997: 827.000 ®ång/ ng­êi/ th¸ng, n¨m 1998: 862.000 ®ång/ng­êi/th¸ng,n¨m 1999: 866.000 ®ång/ng­êi/th¸ng vµ n¨m 2000: 955.000 ®ång/ng­êi/th¸ng. Nh­ vËy tiÒn l­¬ng b×nh qu©n ®· dÇn ®­îc n©ng cao. TiÒn l­¬ng b×nh qu©n n¨m 1997 t¨ng 5,2% so víi 1996, n¨m 1998 t¨ng 4,23% so víi n¨m 1997, n¨m 1999 t¨ng 0,46% so víi 1998 vµ n¨m 2000 t¨ng 10,28% so víi 1999. Trong ®ã tiÒn l­¬ng cña c¸c Tæng c«ng ty h¹ng ®Æc biÖt t¨ng ®Òu ®Æn vµ æn ®Þnh h¬n. Ta cã thÓ thÊy ®iÒu ®ã qua b¶ng sè liÖu sau : BiÓu sè 5 : TiÒn l­¬ng b×nh qu©n trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc (§¬n vÞ : 1000 ®ång/ng­êi/th¸ng) N¨m TiÒn l­¬ng b×nh qu©n 1996 1997 1998 1999 2000 1.Tæng c«ng ty h¹ng ®Æc biÖt 902 999 1.023 1.043 1.110 2. Bé, ngµnh 643 783 843 817 918 3. §Þa ph­¬ng 553 600 651 643 730 B×nh qu©n chung 786 827 862 866 955 TiÒn l­¬ng b×nh qu©n cña doanh nghiÖp thuéc c¸c Tæng c«ng ty h¹ng ®Æc biÖt n¨m 2000 lµ 1.110.000 ®ång/ng­êi/th¸ng, t¨ng 6,5% so víi 1999 TiÒn l­¬ng b×nh qu©n cña doanh nghiÖp thuéc c¸c Bé, ngµnh n¨m 2000 lµ 918.000 ®ång/ ng­êi/th¸ng t¨ng 12,4% so víi n¨m 1999.TiÒn l­¬ng b×nh qu©n cña doanh nghiÖp ®Þa ph­¬ng n¨m 2000 lµ 730.000 ®ång/ng­êi/th¸ng t¨ng 13,5% so víi n¨m 1999. Theo sè liÖu thanh tra, kiÓm tra tiÒn l­¬ng, thu nhËp n¨m 1995 th× kho¶ng c¸ch thu nhËp b×nh qu©n gi÷a doanh nghiÖp thÊp nhÊt vµ cao nhÊt c¸ch nhau 11 lÇn. Cßn hiÖn nay møc chªnh lÖch gi¶m xuèng cßn 4-5 lÇn ; phæ biÕn lµ c¸ch nhau kho¶ng 1,5 ®Õn 2 lÇn. BiÓu sè 6: Tæng thu nhËp b×nh qu©n trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc (§¬n vÞ : 1000 ®ång/ng­êi/th¸ng) N¨m Thu nhËp b×nh qu©n 1996 1997 1998 1999 2000 Tæng c«ng ty h¹ng ®Æc biÖt 937 1.025 1.040 1.046 1.114 Bé, ngµnh 697 805 866 826 925 §Þa ph­¬ng 569 640 702 660 752 B×nh qu©n chung 818 857 891 875 965 Thu nhËp b×nh qu©n qua c¸c n¨m..t­¬ng quan thu nhËp cña c¸c doanh nghiÖp ... Qua thùc tr¹ng tiÒn l­¬ng, thu nhËp cña c¸c doanh nghiÖp, ta thÊy tiÒn l­¬ng ®· dÇn trë thµnh thu nhËp chÝnh cña ng­êi lao ®éng. Nh­ng sù c¸ch biÖt thu nhËp gi÷a c¸c doanh nghiÖp vÉn cßn ch­a hîp lý. Quan hÖ tiÒn l­¬ng víi doanh thu, lîi nhuËn vµ nép ng©n s¸ch : Trong qu¸ tr×nh ®æi míi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®· ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc; ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o viÖc lµm, æn ®Þnh thu nhËp cho ng­êi lao ®éng. Ta cã thÓ thÊy t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc qua b¶ng sè liÖu sau: BiÓu sè 7 : BiÓu tæng hîp t×nh h×nh tµi chÝnh chung cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc (xem trang sau) Doanh thu cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc n¨m 2000 lµ 259.810 tû ®ång, gi¶m 1,95% so víi n¨m 1999 (doanh thu n¨m 1999 lµ 264.968 tû ®ång); trong ®ã doanh thu cña c¸c Tæng c«ng ty h¹ng ®Æc biÖt t¨ng 3,2%, doanh thu cña c¸c doanh nghiÖp thuéc Bé, ngµnh gi¶m 10,13%, doanh thu cña c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph­¬ng gi¶m 4,19%. Doanh thu cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc nãi chung gi¶m nh­ng doanh thu cña c¸c Tæng c«ng ty l¹i t¨ng m¹nh (n¨m 2000 so víi n¨m 1999 t¨ng h¬n 10%). Nh­ vËy cã thÓ thÊy c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c Tæng c«ng ty lµm ¨n hiÖu qu¶ h¬n nhiÒu so víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c Bé, ngµnh vµ c¸c ®Þa ph­¬ng qu¶n lý. Nép ng©n s¸ch cña c¸c doanh nghiÖp qua c¸c n¨m lµ: n¨m 1996 : 20.685 tû ®ång, n¨m 1997: 25.145 tû ®ång, n¨m 1998: 27.818 tû ®ång, n¨m 1999: 33.780 tû ®ång, n¨m 2000: 29.741 tû ®ång. Nép ng©n s¸ch cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc n¨m 2000 gi¶m 12,04% so víi n¨m 1999, trong ®ã c¸c Tæng c«ng ty h¹ng ®Æc biÖt gi¶m 5,12%, c¸c doanh nghiÖp thuéc Bé, ngµnh gi¶m 26,57% vµ c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph­¬ng gi¶m 20,58%. Lîi nhuËn cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc qua c¸c n¨m lµ: n¨m 1996: 8.933 tû ®ång, n¨m 1997:8.557 tû, n¨m 1998: 9.082 tû, n¨m 1999: 10.586 tû vµ n¨m 2000 lµ: 9.845 tû ®ång. N¨m 2000 lîi nhuËn gi¶m so víi n¨m 1999 lµ 7% ; trong ®ã c¸c Tæng c«ng ty gi¶m 6,8%, c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c Bé, ngµnh gi¶m 24,63% vµ c¸c doanh nghiÖp ®Þa ph­¬ng gi¶m 13,83%. Cã thÓ thÊy t×nh h×nh thay ®æi cña doanh thu, lîi nhuËn vµ nép ng©n s¸ch qua c¸c biÓu ®å sau: (§v tÝnh: Tr. ®ång) §Ó cã thÓ thÊy râ h¬n, chóng ta xem xÐt doanh thu, lîi nhuËn, nép ng©n s¸ch do mét lao ®éng t¹o ra : BiÓu sè 8 : Tæng hîp so s¸nh mét lao ®éng t¹o ra doanh thu, lîi nhuËn, nép ng©n s¸ch (Xem trang sau) N¨m 2000 cø mét lao ®éng t¹o ra 153 triÖu ®ång doanh thu, 17,5 triÖu ®ång nép ng©n s¸ch vµ 7,7 triÖu ®ång lîi nhuËn. Ta cã thÓ thÊy râ h¬n t×nh h×nh trªn qua c¸c biÓu ®å sau (®v. tr ®ång) NhËn xÐt: BiÓu sè 9 : BiÓu tæng hîp so s¸nh 1 ®ång tiÒn l­¬ng t¹o ra sè ®ång doanh thu, nép ng©n s¸ch, lîi nhuËn (xem trang bªn) BiÓu ®å cét (®v. ®ång) NhËn xÐt: Quan hÖ gi÷a tiÒn l­¬ng vµ n¨ng suÊt lao ®éng: §Ó ®¶m b¶o s¶n xuÊt, kinh doanh ph¸t triÓn th× mét trong nh÷ng nguyªn t¾c cña tr¶ l­¬ng lµ tèc ®é t¨ng tiÒn l­¬ng bao giê còng ph¶i chËm h¬n tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Tuy tiÒn l­¬ng trong khu vùc Nhµ n­íc cña chóng ta ®· g¾n víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh, nh­ng thùc tÕ thùc hiÖn cho thÊy mèi quan hÖ gi÷a nhiÒu yÕu tè cã nhiÒu ®iÓm ch­a hîp lý, cã n¬i, nhÊt lµ c¸c tØnh, thµnh phè n¨ng suÊt lao ®éng gi¶m nh­ng tiÒn l­¬ng l¹i kh«ng gi¶m. §Ó thÊy quan hÖ gi÷a tiÒn l­¬ng vµ n¨ng suÊt lao ®éng, chóng ta xem xÐt b¶ng sè liÖu sau: BiÓu sè 10 N¨m ChØ tiªu 1996 1997 1998 1999 2000 Tæng sè lao ®éng 1124118 1543083 1642370 1740039 1702318 Tæng doanh thu (tr.®) 179362514 236998165 269928056 264967799 259810429 N¨ng suÊt l® b×nh qu©n tÝnh theo d.thu(tr.®/ng/n¨m) 160 154 164 152 153 TiÒn l­¬ng b×nh qu©n (1000.®/ng/th¸ng) 786 827 862 866 955 Sè liÖu trªn cho thÊy, mét bÊt hîp lý, ®ã lµ tèc ®é t¨ng tiÒn l­¬ng t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. TiÒn l­¬ng b×nh qu©n n¨m 2000 lµ 955.000 ®ång/ng­êi/th¸ng t¨ng 10,28% so víi n¨m 1999, n¨m 99 t¨ng 4,64% so víi n¨m 1998, n¨m 98 t¨ng 4,23% so víi n¨m 1997, n¨m 97 t¨ng 5,22% so víi n¨m 1996. Trong khi ®ã n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n n¨m 2000 chØ t¨ng 0,66% so víi n¨m 99, n¨m 99 gi¶m 7,32% so víi n¨m 98, n¨m 98 t¨ng 4,23% so víi n¨m 97, n¨m 1997 l¹i gi¶m 3,75%. C¬ cÊu chi phÝ vËt chÊt, tiÒn l­¬ng vµ lîi nhuËn (C+V+P) qua c¸c n¨m cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc: BiÓu sè 11: BiÓu tæng hîp so s¸nh theo c¬ cÊu doanh thu (c+v+p) §¬n vÞ : triÖu ®ång N¨m ChØ tiªu 1996 1997 1998 1999 2000 Tæng doanh thu 197.362.514 236.998.165 269.928.056 264.967.799 259.810.429 Chi phÝ(C) ch­a cã l­¬ng , thuÕ TN 158.310.699 210.426.577 240.775.878 232.319.556 227.193.584 TiÒn l­¬ng (V) 10.596.704 15.521.535 16.982.391 18.085.973 19.505.719 Lîi nhuËn (P) 10.455.111 11.250.053 12.169.787 14.562.270 13.111.126 Tõ b¶ng sè liÖu trªn cho thÊy, chi phÝ vËt (c) chiÕm tû träng kh¸ lín, gÇn 90% (kho¶ng 200.000 tû ®Õn 230.000 tû ®ång), trong ®ã riªng chi phÝ nguyªn, nhiªn, vËt liÖu, ®éng lùc (C2) chiÕm trªn 60% (kho¶ng 135.000 tû ®Õn 145.000 tû ®ång) trong khi ®ã chi phÝ tiÒn l­¬ng (V) chiÕm tû träng l¹i kh¸ nhá tõ 6-7% (kho¶ng 13.500 tû ®Õn 14.500 tû ®ång/n¨m). §Ó thÊy râ h¬n chóng ta so s¸nh c¬ cÊu doanh thu theo tû lÖ (%) : BiÓu sè 12 (§¬n vÞ :%) N¨m ChØ tiªu 1996 1997 1998 1999 2000 Tæng doanh thu 100 100 100 100 100 Chi phÝ (C) 88,26 88,79 89,20 87,67 87,44 TiÒn l­¬ng (V) 5,91 6,46 6,29 6,83 7,51 Lîi nhuËn (P) 5,83 4,75 4,51 5,50 5,05 C¬ chÕ tiÒn l­¬ng cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn tiÕp tôc hoµn thiÖn nh­ng nh×n chung c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ tiÒn l­¬ng kh¸ râ rµng, dÔ kiÓm tra, kiÓm so¸t, trong khi ®ã chi phÝ vËt chÊt qu¸ lín so víi tiÒn l­¬ng nh­ng ch­a cã ph­¬ng thøc, c¬ së kiÓm so¸t mét c¸ch râ rµng rµnh m¹ch. ViÖc thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o, qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp kh«ng nghiªm chØnh chÊp hµnh theo sù h­íng dÉn, qu¶n lý cña c¸c c¬ quan qu¶n lý. N¨m 97-98 cã 48/61 ®Þa ph­¬ng chiÕm 78,69% tØnh, thµnh phè cã b¸o c¸o ; cã 8/22 Bé, ngµnh chiÕm 36,36% Bé ngµnh cã b¸o c¸o, chØ cã 28 Tæng c«ng ty h¹ng ®Æc biÖt do liªn Bé qu¶n lý thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é b¸o c¸o. N¨m 99-2000 cã 45/61 ®Þa ph­¬ng chiÕm 73,77% tØnh, thµnh phè cã b¸o c¸o ; cã 14/22 Bé, ngµnh chiÕm 63,64% cã b¸o c¸o ; 30 Tæng c«ng ty h¹ng ®Æc biÖt do liªn Bé qu¶n lý thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é b¸o c¸o. BiÓu sè 13: T×nh h×nh c¸c Tcty; Bé, ngµnh; ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o lao ®éng, tiÒn l­¬ng N¨m 98 99 2000 TCty Tû lÖ (%) Bé, ngµnh Tû lÖ (%) §Þa ph­¬ng Tû lÖ (%) 28 100 8 36,36 48 78,69 30 100 14 63,64 45 73,77 30 100 14 63,64 45 73,77 2. §¸nh gi¸ 2.1 MÆt ®­îc Qua viÖc thùc hiÖn ®· kh¼ng ®Þnh c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp hiÖn t¹i cña ChÝnh phñ lµ t­¬ng ®èi phï hîp, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thùc tÕ s¶n xuÊt, kinh doanh vµ ®êi sèng. Nhµ n­íc ®· thÓ chÕ ho¸ chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc t­¬ng ®èi cô thÓ, b¶o ®¶m nguyªn t¾c võa qu¶n lý thèng nhÊt, tËp trung võa giao quyÒn cho doanh nghiÖp.C¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®· ®­îc ®a sè c¸c doanh nghiÖp chÊp nhËn, ñng hé vµ tÝch cùc triÓn khai thùc hiÖn. HÖ thèng c¸c v¨n b¶n do Nhµ n­íc ban hµnh t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn thèng nhÊt c¸c chÕ ®é ®èi víi ng­êi lao ®éng nh»m thùc hiÖn môc tiªu c«ng b»ng x· héi. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c Bé, ngµnh, tØnh, thµnh phè vµ c¸c Tæng c«ng ty h¹ng ®Æc biÖt, c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp cña ChÝnh phñ c¬ b¶n ®¸p øng ®­îc yªu cÇu thùc tÕ s¶n xuÊt kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp chÊn chØnh tæ chøc s¶n xuÊt, tæ chøc lao ®éng, ph©n c«ng vµ sö dông lao ®éng hîp lý, t¨ng doanh thu, t¨ng lîi nhuËn, b¶o ®¶m møc nép ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó t¨ng tiÒn l­¬ng. a - ViÖc cho phÐp doanh nghiÖp l­¹u chän hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm møc l­¬ng tèi thiÓu kh«ng qu¸ 1,5 lÇn so víi møc l­¬ng tèi thiÓu chung (n¨m 1997-1999 lµ 144.000 ®ång ®Õn 360.000 ®ång/ th¸ng, tõ 01/01/2000: tõ 180.000 ®ång ®Õn 450.000 ®ång) g¾n víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh, t¹o mét b­íc dÇn t¸ch tiÒn l­¬ng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ra khái chÕ ®é tiÒn l­¬ng cña khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp, kh«ng bÞ rµng buéc bëi c©n ®èi ng©n s¸ch Nhµ n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng ®iÒu chØnh tiÒn l­¬ng phï hîp víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ quan hÖ lao ®éng trªn thÞ tr­êng. b -TiÒn l­¬ng trong doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc x¸c ®Þnh g¾n víi lîi nhuËn, tøc lµ g¾n víi n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh thùc sù, tõ ®ã tiÒn l­¬ng ®· trë thµnh ®éng lùc cho c¸c doanh nghiÖp phÊn ®Êu, muèn cã tiÒn l­¬ng cao ph¶i chÊn chØnh l¹i tæ chøc s¶n xuÊt, tæ chøc lao ®éng, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm chi phÝ ®Ó t¨ng lîi nhuËn. Kh¾c phôc c¬ b¶n t×nh tr¹ng doanh nghiÖp ¨n vµo vèn, lµm ¨n hiÖu qu¶ kh«ng cao hoÆc lµm ¨n thua lç mµ tiÒn l­¬ng vÉn h­ëng rÊt cao nh­ nhiÒu n¨m tr­íc ®©y. T×nh tr¹ng chªnh lÖch qu¸ lín vÒ thu nhËp do ®éc quyÒn, do lîi thÕ ngµnh, hµng, kh«ng g¾n víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng tõ nç lùc cña chñ quan cña c¸c doanh nghiÖp tõng b­íc ®­îc gi¶i quyÕt. Sù chªnh lÖch vÒ thu nhËp gi÷a c¸c ngµnh, khu vùc, c¸c niÒm, gi÷a trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng tõng b­íc ®­îc kh¾c phôc, lîi Ých chung vµ riªng dÇn dÇn ®­îc gi¶i quyÕt hµi hoµ h¬n. c - Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l­¬ng vµ tiÒn th­ëng ®­îc gi¶i quyÕt hîp lý h¬n, tiÒn l­¬ng t¨ng lªn thay cho thu nhËp tõ quü khen th­ëng vµ phóc lîi qu¸ lín vµ v« lý tr­íc ®©y, nh­ng kh«ng lµm gi¶m lîi nhuËn. Nhµ n­íc t¨ng ®­îc nguån thuÕ thu nhËp, doanh nghiÖp t¨ng ®­îc quü ®Çu t­ ph¸t triÓn chiÒu s©u, ®ång thêi tiÒn l­¬ng còng ®­îc t¨ng lªn, tiÒn l­¬ng dÇn trë thµnh thu nhËp chÝnh, khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng h¨ng h¸i s¶n xuÊt, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, tay nghÒ. Nh÷ng doanh nghiÖp ®øng v÷ng ®­îc trong c¬ chÕ thÞ tr­êng th× tiÒn l­¬ng thùc sù lµ nguån thu nhËp chÝnh, trë thµnh ®éng lùc khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng lµm viÖc. LÊy sè liÖu quü l­¬ng vµ lîi nhuËn tr­íc vµ sau khi ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 18/CP cña 28 Tæng c«ng ty h¹ng ®Æc biÖt do Liªn Bé thÈm ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ph©n tÝch cho thÊy: - N¨m 1996 quü l­¬ng thùc hiÖn lµ 7.400 tû ®ång, gÊp hai lÇn so víi quü l­¬ng chÕ ®é quy ®Þnh (kho¶ng 3.700 tû ®ång). §Ó cã quü l­¬ng nµy, doanh nghiÖp ph¶i b»ng nhiÒu c¸ch nh­ h¹ ®Þnh møc, khai t¨ng lao ®éng ®Þnh biªn cao h¬n 3-4 lÇn so víi thùc tÕ sö dông, n©ng kkh«ng cÊp bËc c«ng viÖc, x©y dùng chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, kinh doanh thÊp... Tæng lîi nhuËn thùc hiÖn lµ 8.220 tû ®ång, quü khen th­ëng, phóc lîi ®­îc trÝch theo chÕ ®é kho¶ng 3.740 tû ®ång, chiÕm 45,5%, Nhµ n­íc tÝch luü vµ ®Ç t­ ®­îc tõ lîi nhuËn 4.480 tû ®ång. Tæng quy thu nhËp lµ 11.140 tû ®ång (7.400 + 3.740), thu nhËp b×nh qu©n cña ng­êi lao ®éng ®¹t 1.323.658 ®ång/ th¸ng trong ®ã tiÒn l­¬ng chiÕm 66,4% - N¨m 1997, quü tiÒn l­¬ng thùc hiÖn theo NghÞ ®Þnh 28/CP lµ 8.307 tû ®ång (t¨ng 12% so víi thùc hiÖn n¨m 1996). Tæng lîi nhuËn thùc hiÖn lµ 7.827 tû ®ång (gi¶m 4,8% so víi thùc hiÖn n¨m 1996) vµ quü khen th­ëng, phóc lîi ®­îc trÝch theo chÕ ®é kho¶ng 2.076 tû ®ång, Nhµ n­íc tÝch luü vµ ®Çu t­ ®­îc tõ lîi nhuËn 5.751 tû ®ång. T¨ng 1.271 tû ®ång so víi n¨m 1996. Tæng quü thu nhËp lµ 10.383 tû ®ång, thu nhËp b×nh qu©n cña ng­êi lao ®éng ®¹t 1.249.316 ®ång/ th¸ng (b»ng 94,38% thu nhËp b×nh qu©n n¨m 1996), trong ®ã tiÒn l­¬ng chiÕm 80%. - N¨m 1998, quü tiÒn l­¬ng thùc hiÖn theo NghÞ ®Þnh 28/CP lµ 8.475 tû ®ång (t¨ng 1.61% so víi thùc hiÖn n¨m 1997). Tæng lîi nhuËn thùc hiÖn lµ 8.265 tû ®ång(t¨ng 5,59% so víi thùc hiÖn n¨m 1997) vµ quü khen th­ëng vµ phóc lîi ®­îc trÝch theo chÕ ®é kho¶ng 2.192 tû ®ång, Nhµ n­íc tÝch luü vµ ®Çu t­ ®­îc tõ lîi nhuËn 6.072 tû ®ång. T¨ng 1.592 tû ®ång so víi n¨m 1996. Tæng quÜ thu nhËp lµ 10.667 tû ®ång, thu nhËp b×nh qu©n cña ng­êi lao ®éng ®¹t 1.231.048 ®ång/th¸ng( b»ng 98,54% thu nhËp b×nh qu©n n¨m 1997), trong ®ã tiÒn l­¬ng chiÕm 79,45%. Nh­ vËy, tuy nhµ n­íc cho phÐp ®iÒu chØnh t¨ng tiÒn l­¬ng nh­ng thùc tÕ thu nhËp b×nh qu©n cña nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng t¨ng mµ chØ cã thay ®æi t¨ng tû träng tiÒn l­¬ng thay cho viÖc gi¶m quü tiÒn th­ëng vµ phóc lîi tõ lîi nhuËn trong tæng thu nhËp. TiÒn l­¬ng t¨ng nh­ng lîi nhuËn kh«ng gi¶m cho nªn lîi nhuËn dµnh cho quü ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt qua c¸c n¨m ®Òu t¨ng (n¨m 1997: 1.271 tû ®«ng; n¨m 1998: 1.592 tû ®ång). Tõ ®ã cho thÊy, c¬ chÕ qu¶nlý tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp theo NghÞ ®Þnh 82/CP chÆt chÏ vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. d -TiÒn l­¬ng vµ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng t­¬ng ®èi hîp lý vµ æn ®Þnh, nhiÒu n¬i cßn t¨ng lªn theo hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cho nªn tiÒn l­¬ng ®· trë thµnh ®éng lùc khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng yªn t©m lµm viÖc, ®¶m b¶o n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng c«ng viÖc. Ngoµi ra ®· chÊn chØnh ®­îc chªnh lÖch qu¸ bÊt hîp lý vÒ tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp tr­íc ®©y gi÷a c¸c doanh nghiÖp, gi÷a c¸c ngµnh, khu vùc, c¸c miÒn, gi÷a doanh nghiÖp trung ­¬ng vµ doanh nghiÖp ®Þa ph­¬ng, kh¾c phôc t×nh tr¹ng h­ëng l­¬ng qu¸ cao cña mét sè doanh nghiÖp do ®éc quyÒn, do lîi thÕ ngµnh, hµng hoÆc kh«ng ph¶i do hiÖu qu¶ thùc sù s¶n xuÊt, kinh doanh. Tæng hîp sè liÖu b¸o c¸o cho thÊy: - TiÒn l­¬ng b×nh qu©n chung n¨m 1997 lµ 852.090 ®ång/ th¸ng, trong ®o: doanh nghiÖp thuéc c¸c Bé, ngµnh qu¶n lý lµ 784.839 ®ång/th¸ng (cao nhÊt lµ 1.141.000 ®ång/th¸ng vµ thÊp nhÊt lµ 752.000 ®ång/th¸ng); doanh nghiÖp thuéc c¸c ®Þa ph­¬ng qu¶n lý lµ 640.624 ®ång/th¸ng (cao nhÊt lµ thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ 935.000 ®ång/th¸ng vµ thÊp nh©t lµ tØnh B¾c Giang: 141.000 ®ång/th¸ng); doanh nghiÖp thuéc c¸c tæng c«ng ty h¹ng ®Æc biÖt qu¶n lý lµ 999.517 ®ång/th¸ng (cao nhÊt lµ Tæng C«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam: 2.021.363 ®ång/th¸ng vµ thÊp nhÊt lµ Tæng C«ng ty Cµ phª ViÖt nam 535.425 ®ång/th¸ng); - TiÒn l­¬ng b×nh qu©n chung n¨m 1998 lµ 861.044 ®ång/th¸ng, t¨ng 1.05% so víi n¨m 1997, trong ®ã: doanh nghiÖp thuéc c¸c Bé, ngµnh qu¶n lý lµ 824.687 ®ång/th¸ng (cao nhÊt lµ 1.272.000 ®ång/th¸ng vµ thÊp nhÊt lµ 630.000 ®ång/th¸ng); doanh nghiÖp thuéc c¸c ®Þa ph­¬ng qu¶n lý lµ 688.484 ®ång/th¸ng (cao nhÊt lµ: 973.000 ®ång/th¸ng vµ thÊp nhÊt lµ: 431.000 ®ång/th¸ng); doanh nghiÖp thuéc c¸c Tæng c«ng ty h¹ng ®Æc biÖt qu¶n lý lµ 978.761 ®ång/th¸ng (cao nhÊt lµ Tæng c«ng ty DÇu khÝ ViÖt Nam: 2.521.000 ®ång/th¸ng vµ thÊp nhÊt lµ Tæng c«ng ty Cao su ViÖt nam 402.000 ®ång/th¸ng). N¨m 1995-1996, møc chªnh lÖch tiÒn l­¬ng, thu nhËp b×nh qu©n cña c¸c doanh nghiÖp kho¶ng 20 lÇn (cao nhÊt 4.480.000 ®ång/th¸ng vµ thÊp nhÊt 230.000 ®ång/th¸ng) th× n¨m 1997-1998, møc chªnhlÖch tiÒn l­¬ng, thu nhËp b×nh qu©n gi÷a c¸c doanh nghiÖp chØ cßn kho¶ng tõ 4 ®Õn 5 lÇn. Vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc vÒ tiÒn l­¬ng, thu nhËp ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc ®ù¬c ®æi míi, cñng cè vµ t¨ng c­êng mét b­íc. Th«ng qua thÈm ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng, Nhµ n­íc ®· thùc hiÖn tèt h¬n vai trß ®iÒu tiÕt th«ng qua thuÕ thu nhËp c¸ nh©n vµ khèng chÕ tiÒn l­¬ng, chèng t×nh tr¹ng h­ëng l­¬ng cao do ®éc quyÒn, chÊn chØnh dÇn nh­ng kh«ng cµo b»ng t×nh tr¹ng chªnh lÖch bÊt hîp lý qu¸ lín vÒ tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp gi÷a c¸c ngµnh, c¸c khu vùc, c¸c vïng vµ doanh nghiÖp ®Ó thùc hiÖn môc tiªu c«ng b»ng x· héi. HÖ thèng v¨n b¶n h­íng dÉn cña c¬ quan nhµ n­íc cô thÓ, chÆt chÏ, ®ång bé vµ kÞp thêi ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng vµ doanh nghiÖp triÓn khai thùc hiÖn. Nhµ n­íc b­íc ®Çu n¾m ®ù¬c t×nh h×nh lao ®éng, thu nhËp tiÒn l­¬ng cña doanh nghiÖp nhµ n­íc t­¬ng ®èi s¸t víi thùc tÕ. C«ng t¸c chØ ®¹o kiÓm tra, ®«n ®èc cña c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng, Tæng c«ng ty tõ chç bu«ng láng, nay ®ù¬c quan t©m th­êng xuyªn vµ cã chÊt l­îng, ®i vµo chiÒu s©u vµ cã träng t©m h¬n. Bé phËn chuyªn tr¸ch lµm c«ng t¸c lao ®éng tiÒn l­¬ng ë c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng vµ c¸c doanh nghiÖp b­íc ®Çu ®· ®­îc lËp l¹i vµ cñng cè. - §èi víi c¸c doanh nghiÖp, ®· thùc hiÖn ®óng, ®Çy ®ñ chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng do nhµ n­íc quy ®Þnh. Qua thùc hiÖn ®Òu kh¼ng ®Þnh c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng trong doanh nghiÖp nhµ n­íc nh×n chung ®· phï hîp, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp chñ ®éng tÝnh to¸n vµ tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng phï hîp c¬ chÕ míi, thÓ hiÖn: + C¸c doanh nghiÖp quan t©m h¬n ®Õn c«ng t¸c tiÒn l­¬ng th«ng qua viÖc s¾p xÕp lao ®éng, x©y dùng ®Þnh møc lao ®éng, ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng, quy chÕ tr¶ l­¬ng... TiÒn l­¬ng thùc sù trë thµnh ®ßn bÈy kinh tÕ ®Ó Gi¸m ®èc ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, kinh doanh. B­íc ®Çu c¸c doanh nghiÖp ®· lËp l¹i vµ cñng cè bé phËn chuyªn tr¸ch lµm c«ng t¸c lao ®éng, tiÒn l­¬ng. §éi ngò nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c lao ®éng, tiÒn l­¬ng ®­îc bæ sung vµ tham dù c¸c líp tËp huÊn ®Ó n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô ®¸p øng ®­îc nhiÖm vô, yªu cÇucña c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng, tiÒn l­¬ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. + Vai trß qu¶n lý nhµ n­íc ®­îc t¨ng c­êng, c¸c Bé qu¶n lý ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng ®· quan t©m, t¨ng c­êng chØ ®¹o, kiÓm tra vµ ®«n ®èc c«ng t¸c lao ®éng, tiÒn l­¬ng ë c¸c doanh nghiÖp thuéc ph¹m vi qu¶n lý. VÒ c¬ b¶n c¸c c¬ quan qu¶n lý ®· n¾m ®­îc t×nh h×nh, sè liÖu lao ®éng, tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp cña c¸c doanh nghiÖp gÇn ®óng víi thùc tÕ. B­íc ®Çu ®· h×nh thµnh hÖ thèng b¸o c¸o tõ c¸c doanh nghiÖp víi c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng, Tæng c«ng ty vµ gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng, Tæng c«ng ty víi Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi. - §èi víi ng­êi lao ®éng, chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng do nhµ n­íc ban hµnh ®· thùc sù lµ c¬ së cho ng­êi lao ®éng th­¬ng l­îng, ký kÕt hîp ®ång lao ®éng, thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hiÓm vµ c¸c chÕ ®é kh¸c, ®ång thêi lµ c¬ së cho viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng. MÆt kh¸c, tiÒn l­¬ng ®ù¬c tÝnh ®ñ vµ ®­îc n©ng lªn, béi sè tiÒn l­¬ng ®­îc më réng h¬n tr­íc ®©y ®· khiÕn ng­êi lao ®éng phÊn ®Êu n©ng cao tr×nh ®é ®Ó ®¹t bËc l­¬ng cao. Nhµ n­íc quy ®Þnh tiÒn l­¬ng ph¶i g¾n víi hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp còng khuyÕn khÝch hä h¨ng h¸i lµm viÖc gãp phÇn vµo hiÖu qu¶ chung ®Ó doanh nghiÖp t¨ng tr­ëng, tõ ®ã tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp cña hä còng ®­îc ®iÒu chØnh t¨ng lªn, g¾n lîi Ých cña doanh nghiÖp víi lîi Ých cña ng­êi lao ®éng 2.2 - Nh÷ng tån t¹i vµ thiÕu sãt - §iÒu chØnh tiÒn l­¬ng g¾n víi ®iÒu kiÖn lîi nhuËn lµ mét chñ tr­¬ng ®óng ®¾n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, tuy nhiªn trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã sù c¹nh tranh quyÕt liÖt gi÷a c¸c doanh nghiÖp th× viÖc æn ®Þnh vµ t¨ng lîi nhuËn liªn tôc trong nhiÒu n¨m ®Ó t¨ng tiÒn l­¬ng lµ rÊt khã, kh«ng nªn b¾t c¸c doanh nghiÖp gi¶m tiÒn l­¬ng v× c¸c nguyªn nh©n kh¸ch quan lµm gi¶m lîi nhuËn nh­ c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc liªn quan ®Õn c¸c yÕu tè ®Çu vµo lu«n lu«n thay ®æi. Ngoµi ra, kh«ng Ýt doanh nghiÖp ®ang tËp trung ®Çu t­ chiÒu s©u, t¨ng khÊu hao, thùc hiÖn thu håi vèn nhanh ®Ó t¸i ®Çu t­, cho nªn lîi nhuËn cã thÓ gi¶m nh­ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh vÉn cao, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng... NÕu c¸c yÕu tè kh¸ch quan nµy kh«ng ®ù¬c xem xÐt ®Ó ¶nh h­ëng ®Õn tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng, th× ®Ó æn ®Þnh s¶n xuÊt, kinh doanh, ®èi phã b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn lîi nhuËn, doanh nbhiÖp sÏ h¹n chÕ ®Çu t­ ®Ó ph¸t triÓn, xÐt vÒ c¬ b¶n vµ l©u dµi th× c¸ch lµm nµy lµ kh«ng phï hîp. - §iÒu kiÖn g¾n tiÒn l­¬ng g¾n víi c¸c kho¶n nép ng©n s¸ch kh«ng thÊp h¬n thùc hiÖn n¨m tr­íc lµ ch­a hîp lý, v× nép ng©n s¸ch tuú thuéc vµo chÝnh s¸ch thuÕ cña nhµ n­íc, doanh nghiÖp kh«ng thÓ nép ng©n s¸ch cao h¬n hoÆc thÊp h¬n luËt ®Þnh. - Møc l­¬ng tèi thiÓu cña doanh nghiÖp tuy ®ù¬c ®iÒu chØnh trong kho¶ng 210.000 ®Õn 525.000 ®ång/th¸ng, nh­ng ®èi víi mét sè doanh nghiÖp tæ chøc s¶n xuÊt, tæ chøc lao ®éng hîp lý, n¨ng suÊt lao ®éng cao, tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, lµm ¨n cã hiÖu qu¶, nép ng©n s¸ch b×nh qu©n vµ lîi nhuËn lín th× møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc ®iÒu chØnh vÉn ch­a phï hîp. V× vËy, nhiÒu doanh nghiÖp ®Ó cã tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp cao, æn ®Þnh ®éi ngò lao ®éng vÉn t×m c¸ch h¹ ®Þnh møc, t¨ng hÖ sè l­¬ng cÊp bËc c«ng viÖc b×nh qu©n vµ phô cÊp l­¬ng, h¹ chØ tiªu kÕ ho¹ch s¶n xuÊt ®Ó cã ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cao. - ViÖc khèng chÕ tiÒn l­¬ng thùc hiÖn kh«ng v­ît qu¸ 2 hoÆc 3 lÇn møc tiÒn l­¬ng b×nh qu©n chung cho tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®­îc giao ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng lµ ch­a hîp lý, kh«ng khuyÕn khÝch doanh nghiÖp t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, triÖt tiªu ®éng lùc s¶n xuÊt kinh doanh. Thu nhËp cao ®· cã thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®iÒu tiÕt. - Theo quy ®Þnh, nÕu lîi nhuËn cña doanh nghiÖp thÊp h¬n n¨m tr­íc th× ph¶i trõ lïi quü tiÒn l­¬ng, cßn lîi nhuËn cã v­ît cao bao nhiªu th× quü tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp còng kh«ng ®ù¬c t¨ng thªm. XÐt vÒ mçi quan hÖ lîi Ých th× ®©y lµ ®iÓm ch­a hîp lý trong c¬ chÕ tiÒn l­¬ng vµ viÖc trÝch th­ëng tõ lîi nhuËn. - §èi víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt c¬ b¶n, nhÊt lµ nh÷ng doanh nghiÖp x©y dùng theo ph­¬ng thøc chØ ®Þnh thÇu c¸c c«ng tr×nh thuéc nguån vèn ng©n s¸ch, c¸c doanh nghiÖp c«ng Ých nh­: C«ng viªn, ®Ìn chiÕu s¸ng c«ng céng, tho¸t n­íc..., c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c ngµnh n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, nu«i trång thuû s¶n trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, c¸c doanh nghiÖp thuéc ngµnh th­¬ng m¹i thùc hiÖn c¬ chÕ kho¸n chi phÝ, kho¸n nép, kho¸n b¶o hiÓm x· héi, kho¸n b¶o hiÓm y tÕ, ch­a cã c¬ chÕ phï hîp ®Ó thùc hiÖn NghÞ ®Þnh 28/CP, ®a sè vÉn ¸p dông tiÒn l­¬ng theo khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp. - ViÖc giao ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng theo ph­¬ng ph¸p tÝnh ®uæi hµng n¨m kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn æn ®Þnh cho c¸c doanh nghiÖp, v× vËy mét sè doanh nghiÖp ®Ò nghÞ nhµ n­íc giao æn ®Þnh ®¬n gi¸ trong mét sè n¨m (2 hoÆc 3 n¨m), thay v× c¸c c¬ quan qu¶n lý thÈm ®Þnh ®¬n gi¸ hµng n¨m b»ng viÖc kiÓm tra thùc hiÖn cña c¸c doanh nghiÖp. - Quan hÖ tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp cßn ch­a hîp lý. TiÒn l­¬ng ch­a trë thµnh thu nhËp chÝnh cña ng­êi lao ®éng, thu nhËp th­êng lín h¬n rÊt nhiÒu tiÒn l­¬ng. Mét bé phËn c¸n bé, viªn chøc qu¶n lý doanh nghiÖp cã nguån thu nhËp lín ngoµi l­¬ng, cho nªn ch­a thùc sù quan t©m ®Õn tiÒn l­¬ng cña m×nh còng nh­ c«ng t¸c lao ®éng tiÒn l­¬ng cña doanh nghiÖp nãi chung, phã mÆc cho bé phËn nghiÖp vô trong khi tr×nh ®é vµ n¨ng lùc cña bé phËn nµy cßn yÕu. T×nh tr¹ng tr¶ l­¬ng ë nhiÒu doanh nghiÖp võa b×nh qu©n, võa kh«ng hîp lý. ë mét sè doanh nghiÖp, tiÒn l­¬ng, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng gi¶n ®¬n vÉn cao g©y mÊt c«ng b»ng x· héi. - Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l­¬ng víi n¨ng suÊt lao ®éng, nép ng©n s¸ch vµ lîi nhuËn tÝnh b×nh qu©n cho mét lao ®éng vÉn cßn nh÷ng yÕu tè bÊt hîp lý. Nhµ n­íc ch­a cã h­íng dÉn viÖc thùc hiÖn g¾n tiÒn l­¬ng víi n¨ng suÊt lao ®éng cho c¸c doanh nghiÖp dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tèc ®é t¨ng tiÒn l­¬ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vi ph¹m mét trong ba nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tiÒn l­¬ng. - ViÖc qu¶n lý tµi chÝnh, tiÒn l­¬ng trong doanh nghiÖp nhµ n­íc ch­a chÆt chÏ vµ ®ång bé. Tû träng tiÒn l­¬ng b×nh qu©n chiÕm d­íi 10% th× nhµ n­íc can thiÖp, qu¶n lý chÆt chÏ, cßn chi phÝ nguyªn nhiªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh th× giao cho doanh nghiÖp tù quyÕt ®Þnh mµ kh«ng cã ®Þnh møc, gi¸ chuÈn nªn nhiÒu doanh nghiÖp ch­a chó ý qu¶n lý chÆt chÏ chi phÝ s¶n xu©t ®Ó t¹o hiÖu qu¶ cao h¬n hoÆc tiÕt kiÖm c¸c chi phÝ nµy ®Ó t¨ng tiÒn l­¬ng cho ng­êi lao ®éng. - VÒ tæ chøc bé m¸y lµm c«ng t¸c lao ®éng tiÒn l­¬ng nhiÒu n¨m qua kh«ng ®­îc quan t©m ®óng møc, ®éi ngò c«ng chøc, viªn chøc lµm c«ng t¸c nµy thiÕu vÒ sè l­îng, yÕu vÒ chÊt l­îng nªn khi triÓn khai thùc hiÖn chÝnh s¸ch kh¸c ®èi víi ng­êi lao ®éng nãi chung lµ hÕt søc khã kh¨n vµ kÕt qu¶ bÞ h¹n chÕ. - C«ng t¸c ®Þnh møc lao ®éng ch­a ®­îc c¸c doanh nghiÖp quan t©m ®óng møc. Møc lao ®éng cña mét sè doanh nghiÖp chÊt l­îng cßn thÊp, cßn chøa nhiÒu yÕu tè bÊt hîp lý, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ch­a quan t©m x©y dùng ®Þnh møc lao ®éng tæng hîp mét c¸ch cã c¬ së khoa häc nªn rÊt khã kh¨n cho viÖc thÈm ®Þnh, giao ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng. C¸c doanh nghiÖp th­êng lÊy sè lao ®éng thùc tÕ sö dông b×nh qu©n n¨m tr­íc t¨ng thªm 10 -50% lµm sè lao ®éng ®Þnh møc ®Ó tÝnh ®¬n gi¸ cho n¨m sau. Sù phèi hîp gi÷a c¸c cÊp, c¸c ngµnh trong viÖc thÈm ®Þnh vµ giao ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng, xö lý gi¶i quyÕt nh÷ng v­íng m¾c, tån t¹i ch­a ®ång bé kÞp thêi. ViÖc quyÕt to¸n tµi chÝnh hµng n¨m cña doanh nghiÖp th­êng chËm trÔ, vi ph¹m thêi h¹n quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh 59/CP ngµy 3/10/1996 cña ChÝnh phñ, dÉn ®Õn viÖc x¸c ®Þnh vµ thÈm ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng thùc hiÖn rÊt chËm, kh«ng ®óng yªu cÇu quy ®Þnh, h¹n chÕ ý nghÜa tÝch cùc cña ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng. - ViÖc chÊp hµnh chÕ ®é b¸o c¸o vÒ lao ®éng, tiÒn l­¬ng cña c¸c doanh nghiÖp ch­a nghiªm. N¨m 2000 míi chØ cã 30 Tæng c«ng ty h¹ng ®Æc biÖt cã b¸o c¸o ®Çy ®ñ, cßn c¸c ®Þa ph­¬ng th× míi cã h¬n nöa sè tØnh, thµnh cã b¸o c¸o vÒ bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi. 2.3 - Nguyªn nh©n cña c¸c tån t¹i * VÒ kh¸ch quan: Qu¸ tr×nh ®æi míi chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc phï hîp víi kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc lµ viÖc míi, chóng ta ch­a tÝch luü ®­îc tri thøc vµ kinh nghiÖm vÒ viÖc nµy. V× vËy, viÖc qu¶n lý tiÒn l­¬ng lóc th× qu¸ chÆt, lóc th× bu«ng láng, lóng tóng ch­a t×m ®­îc c¬ chÕ phï hîp. §éi ngò c¸n bé chËm ®ù¬c ®æi míi nªn cßn lóng tóng, ngì ngµng, thËm chÝ cßn chËm trÔ tr­íc sù chuyÓn ®æi cña c¬ chÕ kinh tÕ míi. * VÒ chñ quan: ë tÇm vÜ m«, chóng ta thiÕu mét ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cô thÓ, mét kÕ ho¹ch ®æi míi tæng thÓ c¸c mÆt ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, trong ®ã cã viÖc ®æi míi c¸c chÝnh s¸ch ph©n phèi, chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng, viÖc nghiªn cøu ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« ®Ó ®Þnh h­íng qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn chËm vµ kh«ng ®ång bé. Sù phèi hîp trong viÖc cung cÊp th«ng tin phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý võa chång chÐo, võa ®øt ®o¹n vµ chÊt l­îng kÐm. Doanh nghiÖp ph¶i b¸o c¸o cung cÊp sè liÖu theo yªu cÇu cña nhiÒu c¬ quan, nh­ng c¸c c¬ quan qu¶n lý th× l¹i vÉn kh«ng cã ®ñ sè l­îng cÇn thiÕt ®Ó lµm c¬ së cho viÖc nghiªn cøu, ho¹ch ®Þnh hoÆc ®iÒu chØnh c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ. Sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan nghiªn cøu, ban hµnh chÝnh s¸ch víi c¸c ngµnh, c¸c cÊp trong viÖc thÈm ®Þnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng vµ xö lý nh÷ng v­íng m¾c tån t¹i ch­a ®ång bé kÞp thêi. - Ch­a quan t©m ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lÜnh vùc lao ®éng, tiÒn l­¬ng, tr­íc hÕt lµ sù s¾p xÕp bè trÝ ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc cßn qu¸ máng so víi khèi l­îng c«ng viÖc, tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô cßn ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu, nhiÖm vô ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc theo chÝnh phñ quy ®Þnh. - §èi víi mét sè c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp (chñ yÕu lµ gi¸m ®èc) ch­a nhËn thÊy hÕt vai trß, vÞ trÝ cña c«ng t¸c lao ®éng tiÒn l­¬ng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. V× vËy, Ýt chó ý kiÖn toµn tæ chøc cña bé m¸y lµm c«ng t¸c nµy; nhiÒu doanh nghiÖp cßn chê ®îi sù h­íng dÉn, gióp ®ì cña c¸c c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn, ch­a chñ ®éng x©y dùng quy chÕ tr¶ l­¬ng g¾n víi n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ kÕt qu¶ lao ®éng cuèi cïng. ViÖc ph©n phèi cßn b×nh qu©n lµm mÊt ý nghÜa khuyÕn khÝch cña tiÒn l­¬ng vµ g©y mÊt c«ng b»ng x· héi, kh«ng t¹o ra nh÷ng ®éng lùc míi ®Ó n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. PhÇn III Mét sè gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc I - Ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc C¶i c¸ch c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i triÖt ®Ó theo quan hÖ thÞ tr­êng. Nhµ n­íc can thiÖp th«ng qua c¸c c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« vµ c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ b»ng c¸ch duy tr× hÖ thèng thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng vµ chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng chung hiÖn nay. VÒ l©u dµi, kÕt hîp víi viÖc nghiªn cøu c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng, cÇn nghiªn cøu l¹i tæ chøc vµ c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc theo h­íng giao cho c¸c doanh nghiÖp tù x©y dùng hÖ thèng thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng vµ c¸c chÕ ®é phô cÊp l­¬ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña tæ chøc s¶n xuÊt vµ tæ chøc lao ®éng trong doanh nghiÖp. Chñ ®éng x¸c ®Þnh ®Þnh møc lao ®éng, ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng, ph©n phèi tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng g¾n víi n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña tõng ng­êi, tõng bé phËn. Nhµ n­íc kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn cña c¸c doanh nghiÖp ®Ó b¶o ®¶m sù hµi hoµ lîi Ých cña nhµ n­íc, cña doanh nghiÖp vµ cña ng­êi lao ®éng. §Ó hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn còng nh­ lµ nh÷ng ph­¬ng h­íng c¬ b¶n trong khu vùc s¶n xuÊt kinh doanh nh­ sau: 1 - VÒ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu TiÕp tôc c¶i c¸ch chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng, kh«ng chØ tõng b­íc n©ng cao tiÒn l­¬ng tèi thiÓu nh»m ®¶m b¶o tiÒn l­¬ng thùc tÕ do chØ sè gi¸ c¶ sinh ho¹t t¨ng lªn, mµ ph¶i n©ng møc c¶i thiÖn cña c¸n bé, c«ng nh©n viªn chøc phï hîp víi møc ®é t¨ng tr­ëng cña ®Êt n­íc. - Thùc hiÖn viÖc x¸c ®Þnh vµ c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu cã b¶o ®¶m, møc l­¬ng tèi thiÓu ph¶i ®¶m b¶o nhu cÇu tèi thiÓu cña ng­êi lao ®éng vÒ ¨n, mÆc, ë, ®i l¹i, häc hµnh... - N©ng dÇn møc l­¬ng tèi thiÓu tiÕn tíi ¸p dông møc l­¬ng tèi thiÓu chung thèng nhÊt gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. - Nghiªn cøu ®Ó ban hµnh møc l­¬ng tèi thiÓu theo vïng, ngµnh. Nghiªn cøu ®Ó ban hµnh møc l­¬ng tèi thiÓu giê, ngµy, tuÇn. Cô thÓ ®ã lµ: + Giai ®o¹n n¨m 2000-2003: N©ng dÇn møc l­¬ng tèi thiÓu chung vµ møc l­¬ng tèi thiÓu ¸p dông trong doanh nghiÖp nhµ n­íc (møc l­¬ng tèi thiÓu ph¶i kho¶ng tõ 350.000 ®Õn 500.000 ®ång) + N¨m 2001: Nghiªn cøu c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu giê, l­¬ng tèi thiÓu tuÇn. + N¨m 2003 trë ®i, c«ng bè møc l­¬ng tèi thiÓu ¸p dông chung cho c¸c khu vùc. 2 -VÒ thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng Nhµ n­íc kh«ng nªn ban hµnh thang, b¶ng l­¬ng nh­ hiÖn nay mµ giao quyÒn cho doanh nghiÖp nhµ n­íc x©y dùng, quyÕt ®Þnh theo nguyªn t¾c thÞ tr­êng. Nhµ n­íc chØ h­íng dÉn ph­¬ng ph¸p x©y dùng hoÆc nhµ n­íc ban hµnh mét thang, b¶ng l­¬ng chuÈn chung lµm c¨n cø cã c¸c doanh nghiÖp x©y dùng cô thÓ: - Giai ®o¹n 2000-2003, h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp ph­¬ng ph¸p x©y dùng thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng. - N¨m 2003 trë ®i, Nhµ n­íc kh«ng ban hµnh thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. 3 - VÒ c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng Tr­íc m¾t, Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh vµ X· héi phèi hîp víi c¸c bé, ngµnh cã liªn quan nghiªn cøu, söa ®æi, bæ sung ®Ó hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp theo nghÞ ®Þnh 28/CP, bæ sung c¬ chÕ tiÒn l­¬ng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, c¸c ngµnh x©y dùng c¬ b¶n, c¸c doanh nghiÖp c«ng Ých, c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c ngµnh n«ng-l©m-ng­ nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp thuéc ngµnh th­¬ng m¹i thùc hiÖn c¬ chÕ kho¸n chi phÝ, kho¸n nép ng©n s¸ch, kho¸n b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ. H­íng dÉn viÖc tÝnh n¨ng suÊt lao ®éng, x©y dùng tiªu chuÈn cÊp bËc c«ng nghiÖp vµ t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra viÖc thùc hiÖn cña c¸c doanh nghiÖp. a -VÒ c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc - ViÖc qu¶n lý chi phÝ tiÒn l­¬ng lµ cÇn thiÕt nh­ng kh«ng nªn duy tr× viÖc hµng n¨m giao ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng, mµ cÇn x¸c ®Þnh tû lÖ tiÒn l­¬ng t­¬ng øng víi c¸c ®iÒu kiÖn vÒ lîi nhuËn, nép ng©n s¸ch nhÊt ®Þnh vµ æn ®Þnh trong mét sè n¨m. Nhµ n­íc ban hµnh chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng g¾n víi chØ tiªu tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, doanh nghiÖp chñ ®éng thùc hiÖn vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc lµm cña m×nh víi sù kiÓm tra gi¸m s¸t cña c¬ quan nhµ n­íc. TiÕn ®Õn giao quyÒn toµn bé viÖc x¸c ®Þnh tiÒn l­¬ng vµ tr¶ l­¬ng cho gi¸m ®èc, nhµ n­íc chØ rµng buéc chØ tiªu cuèi cïng lµ qu¶n lý lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. - Quy ®Þnh vµ h­íng dÉn tr¶ l­¬ng giê, l­¬ng ngµy, l­¬ng tuÇn ®Ó lµm c¬ së cho viÖc tr¶ l­¬ng giê ®èi víi c«ng viÖc lµm kh«ng trän ngµy. - §èi víi lao ®éng qu¶n lý (gi¸m ®èc) cÇn nghiªn cøu tr¶ l­¬ng n¨m vµ g¾n víi tiÒn th­ëng theo tû lÖ lîi nhuËn ®¹t ®­îc hµng n¨m cña doanh nghiÖp. C¸c b­íc thùc hiÖn: + N¨m 2000-2001, nghiªn cøu c«ng bè vµ h­íng dÉn tr¶ l­¬ng giê, ngµy, tuÇn. + N¨m 2000-2001, nghiªn cøu thÝ ®iÓm kho¸n chi phÝ, kho¸n chi phÝ tiÒn l­¬ng g¾n víi ®iÒu kiÖn lîi nhuËn ¸p dông æn ®Þnh trong mét sè n¨m. + N¨m 2000-2001, nghiªn cøu thÝ ®iÓm g¾n tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng cña gi¸m ®èc doanh nghiÖp nhµ n­íc víi hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. + Tõ n¨m 2--3 trë ®i, thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc thèng nhÊt th«ng qua viÖc ban hµnh chÝnh s¸ch, tæ chøc, kiÓm tra thùc hiÖn, thùc hiÖn ®iÒu tiÕt th«ng qua thuÕ thu nhËp. b - §èi víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ c¬ quan, tæ chøc n­íc ngoµi hoÆc quèc tÕ t¹i ViÖt Nam. - §èi víi lao ®éng trùc tiÕp, lao ®éng chuyªn m«n, kü thuËt lµ ng­êi ViÖt nam do doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh lµ c¬ së ký kÕt hîp ®ång lao ®éng, tr¶ l­¬ng lµm thªm giê... cho c¸c lao ®éng theo nguyªn t¾c møc l­¬ng ®ét ngét (bËc khëi ®iÓm) ®èi víi c«ng viÖc cã møc ®é kü thuËt thÊp, ®ßi hái cã thêi gian ®µo t¹o ng¾n nhÊt, Ýt nhÊt ph¶icao h¬n møc l­¬ng tèi thiÓu tõ 10% trë lªn. - §èi víi nghÒ, c«ng viÖc ®éc h¹i, nguy hiÓm th× tiÒn l­¬ng ph¶i cao h¬n lµm trong ®iÒu kiÖn lao ®éng b×nh th­êng. - §èi víi lao ®éng trùc tiÕp, lao ®éng chuyªn m«n, kü thuËt lµ ng­êi n­íc ngoµi vµ ng­êi ViÖt Nam do doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc thuª th× tiÒn l­¬ng do doanh nghiÖp ®ã quyÕt ®Þnh. - §èi víi lao ®éng gi÷ chøc vô qu¶n lý, c¸c chøc danh chñ chèt lµ ngêi ViÖt Nam vµ ng­êi n­íc ngoµi mang ra liªn doanh th× tiÒn l­¬ng cña c¸c ®èi t­îng nµy lµ do héi ®ång qu¶n trÞ Quy ®Þnh trªn c¬ së tho¶ thuËn cña c¸c bªn tham gia. c -§èi víi doanh nghiÖp ngoµi chèng d©n, tiÒn l­¬ng do doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh nh­ng kh«ng thÊp h¬n møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. II - Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc C¨n cø vµo viÖc ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc nªu trªn, mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng nh­ sau: 1 - Më réng hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu còng nh­ xem xÐt l¹i ®iÒu kiÖn ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. Theo NghÞ ®Þnh 28/CP ®Ó ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm kh«ng v­ît qu¸ 1,5 lÇn møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu th× doanh nghiÖp ph¶i cã ®ñ mét sè ®iÒu kiÖn, ®ã lµ lîi nhuËn thùc hiÖn, nép ng©n s¸ch kh«ng gi¶m so víi lîi nhuËn thùc hiÖn, nép ng©n s¸ch n¨m tr­íc liÒn kÒ. §©y lµ ®iÓm mµ rÊt nhiÒu doanh nghiÖp ®Ò nghÞ xem xÐt l¹i cho phï hîp. Tr­íc tiªn, ta xem xÐt ®iÒu kiÖn lîi nhuËn kh«ng gi¶m so víi n¨m tr­íc ®· thùc hiÖn, kh«ng nªn ¸p dông cøng nh¾c ®èi víi tÊt c¶ ¸c doanh nghiÖp. Nhµ n­íc nªn xem xÐt ®iÒu kiÖn nµy ®èi víi mét sè doanh nghiÖp v× c¸c lý do sau: - Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, vÊn ®Ò æn ®Þnh vµ t¨ng lîi nhuËn lµ rÊt khã kh¨n do nghiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau - Kh«ng Ýt c¸c doanh nghiÖp ®ang tËp trung ®Çu t­ chiÒu s©u, t¨ng khÊu hao, thu håi vèn nhanh ®Ó t¸i ®Çu t­, v× vËy lî nhuËn thùc hiÖn cña doanh nghiÖp gi¶m hoÆc sÏ gi¶m nh­ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vÉn cao, n¨ng suÊt lao ®éng vÉn t¨ng. VÊn ®Ò nµy cÇn ®­îc xem xÐt l¹i mét c¸ch toµn diÖn c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. Thø nhÊt: ®iÒu kiÖn lîi chuËn kh«ng nhá h¬n so víi n¨m tr­íc th× donh nghiÖp ®· ®­îc ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm tiÒn l­¬ng tèi thiÓu, cã nghÜa lµ khi tiÕt kiÖm ®ù¬c chi phÝ s¶n xuÊt, gi¶m gi¸ thµnh, doanh nghiÖp ®· ®­îc h­íng tr­íc trong tiÒn l­¬ng. Thø hai: ta th­êng nªu n¨ng suÊt lao ®éng, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh mét c¸ch qu¸ chung chung, kh«ng cã ®Þnh l­îng cô thÓ, th× lîi chuËn chÝnh lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ cña mét doanh nghiÖp. §iÒu nµy phï hîp c¶ vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn. NÕu lîi nhuËn gi¶m so víi n¨m tr­íc mµ tiÒn l­¬ng cø t¨ng lµ kh«ng hîp lý, kh«ng thÓ cã tÝch luü ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn. Thø ba: nh×n chung c¬ cÊu gi¸ thµnh hoÆc doanh thu, tû träng tiÒn l­¬ng chiÕm tû lÖ rÊt bÐ, trung b×nh 5-7%, nh­ vËy viÖc khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, gi¶m gi¸ thµnh ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tiÒn l­¬ng lµ cÇn thiÕt vµ hoµn toµn cã kh¶ n¨ng ®Ó doanh nghiÖp thùc hiÖn ®­îc. Thø t­: ®iÒu 1, NghÞ ®Þnh 28/CP ®· quy ®Þnh, do ®ã kh«ng thÓ bá ®iÒu kiÖn nµy ®­îc. Trªn thùc tÕ cã nh÷ng tr­êng hîp c¸ biÖt, tuú t×nh h×nh cô thÓ mµ c¸c bé, ngµnh cã thÓ xem xÐt l¹i cho phï hîp. V× nh÷ng lý do trªn mµ c¸c c¬ quan qu¶n lý, trùc tiÕp bé Lao ®éng Th­¬ng binh X· héi cÈn ph¶i xem xÐt l¹i ®iÒu kiÖn trªn. Theo em, nªn xem xÐt ®iÒu kiÖn lîi nhuËn kh«ng nhá h¬n lîi nhuËn thùc hiÖn n¨m tr­íc liÒn kÒ ®èi víi mét sè doanh nghiÖp nh­ nh÷ng doanh nghiÖp ®ang tËp trung ®Çu t­ chiÒu s©u, nh÷ng doanh nghiÖp cã chiÕn l­îc ph¸t triÓn trong thêi gian dµi, do ®ã lîi nhuËn khã ®¶m b¶o t¨ng mét c¸ch ®Òu ®Æn. Nhµ n­íc nªn cho phÐp mét sè doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn vÉn ®¶m b¶o hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cao vµ n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nh­ng chØ tiªu lîi nhuËn kh«ng ®¶m b¶o vÉn ®­îc ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm. MÆt kh¸c, Nhµ n­íc nªn xem xÐt hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm tiÒn l­¬ng tèi thiÓu ®èi víi mét sè doanh nghiÖp lµm ¨n thùc sù hiÖu qu¶, ®Çu t­ chiÒu s©u lín, th­êng xuyªn ph¶i sö dông tû träng lín l­îng lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt cao mµ vÉn ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn lîi nhuËn t¨ng so víi lîi nhuËn n¨m tr­íc. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp ®ã, nªn ch¨ng cho phÐp doanh nghiÖp ®­îc phÐp ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm tiÒn l­¬ng tèi thiªñ cao h¬n møc 1,5 lÇn. Cã thÓ t¨ng thªm tiÒn l­¬ng tèi thiÓu víi møc 2 lÇn so víi tiÒn l­¬ng tèi thiÓu do nhµ n­íc quy ®Þnh ®Ó lµm c¬ së ®Ó tÝnh ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng. L©u nay, chóng ta vÉn ch­a quan t©m ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng, viÖc tr¶ l­¬ng ph¶i lu«n ®¶m b¶o nguyªn t¾c tèc ®é t¨ng tiÒn l­¬ng b×nh qu©n lu«n ph¶i nhá h¬n tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n. Nh­ng nguyªn t¾c nµy ®Õn nay hoµn toµn ch­a ®­îc ®Ò cÊp tíi. VËy nªn, theo em, chóng ta nªn buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o ®­îc nguyªn t¾c nµy trong viÖc tr¶ l­¬ng mµ tr­íc tiªn nªn cho thªm ®iÒu kiÖn nµy vµo ®iÒu kiÖn doanh nghiÖp ®ù¬c ¸p dông hÖ sè ®iÒu chØnh t¨ng thªm tiÒn l­¬ng tèi thiÓu. 2 - §æi míi trong c¬ chÕ giao ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng - ViÖc qu¶n lý chi phÝ tiÒn l­¬ng lµ cÇn thiÕt nh­ng kh«ng nªn duy tr× viÖc hµng n¨m giao ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng, mµ cµn x¸c ®Þnh tû lÖ tiÒn l­¬ng t­¬ng øng víi c¸c ®iÒu kiÖn vÒ lîi nhuËn, nép ng©n s¸ch nhÊt ®Þnh vµ æn ®Þnh trong mét sè n¨m. Nh­ vËy nªn xem xÐt giao ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng æn ®Þnh trong thêi gian vµi ba n¨m cho nh÷ng doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh t­¬ng ®èi æn ®Þnh vµ ®¶m b¶o ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn doanh thu, lîi nhuËn, nép ng©n s¸ch vµ n¨ng xuÊt lao ®éng t¨ng thay v× viÖc thÈm ®Þnh ®¸nh gi¸ hµng n¨m b»ng viÖc kiÓm tra thùc hiÖn cña c¸c doanh nghiÖp. - Mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó giao ®¬n gi¸ cho c¸c doanh nghiÖp, ®ã lµ viÖc khèng chÕ tiÒn l­¬ng thùc hiÖn b×nh qu©n cña doanh nghiÖp kh«ng qu¸ hai lÇn møc tiÒn l­¬ng b×nh qu©n chung cña mäi doanh nghiÖp ®­îc giao ®¬n gi¸ lµ qu¸ chÆt chÏ, kh«ng khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, triÖt tiªu ®éng lùc trong s¶n xuÊt kinh doanh. NÕu thu nhËp cao ®· cã thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®iÒu tiÕt. 3 - §æi míi trong viÖc xÐt duyÖt quü tiÒn l­¬ng thùc hiÖn - Theo quy ®Þnh, nÕu lîi nhuËn cña doanh nghiÖp thÊp h¬n n¨m tr­íc liÒn kÒ th× ph¶i trõ lïi vµo quü l­¬ng, cßn lîi nhuËn cao bao nhiªu th× quü tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp còng kh«ng ®­îc t¨ng thªm. §©y lµ viÖc ch­a hîp lý trong viÖc xÐt duyÖt quü tiÒn l­¬ng thùc hiÖn. Nhµ n­íc nªn ch¨ng xem xÐt l¹i ®iÒu kiÖn nµy. - §Ó khuyÕn khÝch ng­êi lao ®énglµm viÖc, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, nhµ n­íc nªn cã c¬ chÕ khuyÕn khÝch b»ng vËt ch©t ®èi víi tËp thÓ viªn chøc qu¶n lý giái ®em l¹i hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cao trªn c¬ së chØ tiªu ph¸p lÖnh lîi nhuËn. §ã lµ, nÕu lîi nhuËn thùc hiÖn cña doanh nghiÖp cao h¬n lîi nhuËn kÕ ho¹ch g¾n víi ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng th× doanh nghiÖp ®­îc trÝch 50% phÇn lîi nhuËn t¨ng thªm sau khi ®· nép thuÕ thu nhËp bæ sung vµo quü tiÒn l­¬ng thùc hiÖn. 4 - ChÊn chØnh c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng tiÒn l­¬ng - C«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng ch­a ®ù¬c quan t©m ®óng møc trong khi ®ã nã lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó x©y dùng nªn ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng. Hµng n¨m, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i lËp kÕ ho¹ch sö dông lao ®éng ®Ó c¸c c¬ quan qu¶n lý cã thÈm quyÒn xem xÐt vµ thÈm ®Þnh l­îng lao ®éng kÕ ho¹ch cho doanh nghiÖp. Trªn c¬ së qu¶n lý lao ®éng chÆt chÏ míi cã thÓ x©y dùng ®óng ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng. - Nhµ n­íc còng ch­a coi träng viÖc qu¶n lý n¨ng suÊt lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, ch­a cã h­íng dÉn viÖc thùc hiÖn g¾n tiÒn l­¬ng víi n¨ng suÊt lao ®éng cho c¸c doanh nghiÖp. CÇn ph¶i cã c¸c h­íng dÉn ®Ó c¸c doanh nghiÖp ®¶m b¶o ®­îc mét trong 3 nguyªn t¾c c¬ b¶n cña tiÒn l­¬ng, ®ã lµ tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng lín h¬n tèc ®é t¨ng tiÒn l­¬ng b×nh qu©n. 5- T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖc qu¶n lý tµi chÝnh, tiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ch­a ®ång bé chÆt chÏ, tû träng chi phÝ tiÒn l­¬ng b×nh qu©n chiÕm d­íi 10% th× nhµ n­íc qu¶n lý cho khi bu«ng láng chi phÝ nguyªn nhiªn vËt liÖu cho doanh nghiÖp tù quyÕt ®Þnh mµ kh«ng cã ®Þnh møc, gi¸ chuÈn nªn nhiÒu doanh nghiÖp ch­a chó ý qu¶n lý chÆt chÏ chi phÝ s¶n xuÊt lµm gi¶m hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh còng nh­ kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng. Khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ së h÷u nhµ n­íc, v× vËy cÇn qu¶n lý chÆt chÏ gi¸ thµnh s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng thÓ kÐo dµi t×nh tr¹ng bu«ng láng chi phÝ s¶n xuÊt nh­ nhiÒu n¨m qua, ®Æc biÖt lµ qu¶n lý chi phÝ vËt t­, nguyªn liÖu. NÕu viÖc qu¶n lý nµy qu¸ phøc t¹p th× c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm ngµnh hµng vèn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ t×nh h×nh lîi nhuËn thùc hiÖn qua c¸c n¨m ®Ó giao chØ tiªu lîi nhuËn lµ chØ tiªu ph¸p lÖnh. 6 - Mét sè gi¶i ph¸p kh¸c - ViÖc nghiªn cøu c¬ chÕ chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng cña chÝnh phñ, cÇn quan t©m ®Õn c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp trong doanh nghiÖp nhµ n­íc theo h­íng dÇn giao cho doanh nghiÖp tù chñ trong viÖc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng, nhµ n­íc chØ qu¶n lý c¸c chØ tiªu kinh tÕ vÜ m« nh­ doanh thu, lîi nhuËn, nép ng©n s¸ch, c¸c doanh nghiÖp tù x©y dùng hÖ thèng thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng, c¸c chÕ ®é phô cÊp, c¬ chÕ tr¶ l­¬ng nh­ng ph¶i ®¶m b¶o tr¶ l­¬ng kh«ng nhá h¬n tiÒn l­¬ng tèi thiÓu do nhµ n­íc quy ®Þnh. Nhµ n­íc chØ h­íng dÉn ph­¬ng ph¸p x©y dùng hÖ thèng tiÒn l­¬ng, ®Þnh møclao ®éng, ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng, quy ®Þnh tiÒn l­¬ng b×nh qu©n theo ngµnh g¾n víi n¨ng suÊt lao ®éng lµm c¬ së tÝnh chi phÝ tiÒn l­¬ng trong gi¸ thµnh vµ chi phÝ l­u th«ng, kiÓm so¸t ph©n phèi thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp, ®¶m b¶o lîi Ých cña nhµ n­íc, cña doanh nghiÖp vµ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng - Cñng cè vµ t¨ng c­êng ®éi ngò lµm c«ng t¸c lao ®éng tiÒn l­¬ng ®ñ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Th­êng xuyªn tæ chøc tËp huÊn ®Ó n©ng cao nghiÖp vô. - ChÊn chØnh c«ng t¸c ®Þnh møc lao ®éng, quy chÕ tr¶ l­¬ng, sím x©y dùng quy chÕ tr¶ l­¬ng trong doanh nghiÖp ®Ó cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn g¾n h­ëng thô theo møc ®é cèng hiÕn, lµm c¬ së ®Ó thùc hiÖn quyÒn d©n chñ cña ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp. - Th­êng xuyªn tuyªn truyÒn c¸c chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ®Õn ng­êi lao ®éng ®Ó n©ng cao ý thøc cña ng­êi lao ®éng lµm c¬ së trong viÖc th­¬ng l­îng, yªu cÇu ng­êi sö dung lao ®éng thùc hiÖn ®óng c¸c quy ®Þnh cña nhµ n­íc. - Tæ chøc tæng kÕt kinh nghiÖm thùc tÕ, kÕt hîp víi nghiªn cøu khoa häc vµ trao ®æi kinh nghiÖm víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, nhÊt lµ c¸c n­íc cã nhiÒu doanh nghiÖp c«ng nh­ng qu¶n lý cã hiÖu qu¶ ®Ó tõ ®ã h×nh thµnh nªn c¬ chÕ tiÒn l­¬ng phï hîp. - T¨ng c­êng kiÓm tra, thanh tra ®Ó ph¸t hiÖn vµ xö lý c¸c sai ph¹m cña c¸c doanh nghiÖp trong lÜnh vùc tiÒn l­¬ng. - Thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. KÕt luËn Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc ®· ®Æt c¸c doanh nghiÖp trong khu vùc kinh tÕ quèc doanh ph¶i c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. §Ó theo kÞp c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ ®Ó xøng ®¸ng víi vÞ trÝ chÝnh trÞ cña m×nh, c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i ®æi míi, hoµn thiÖn tõng b­íc nh÷ng tån t¹i cña c¬ chÕ cò ®Ó l¹i. Trong ®ã, ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng nhÊt. Tuy nhiªn, qua thùc tÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng ®­îc ph©n tÝch ë trªn, ta cã thÓ thÊy ®­îc nh÷ng næi cém trong thùc tr¹ng qu¶n lý tiÒn l­¬ng, thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vÉn ch­a thùc sù quan t©m tíi c«ng t¸c lao ®éng, tiÒn l­¬ng còng nh­ nhµ n­íc vÉn ch­a cã mét c¬ chÕ qu¶n lý thùc sù hîp lý trong khi ®ã tiÒn l­¬ng lµ sù khuyÕn khÝch vËt chÊt to lín ®èi víi ng­êi lao ®éng, lµ ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp. VÊn ®Ò gi¶i quyÕt tiÒn l­¬ng ë ViÖt Nam còng nh­ cã mét c¬ chÕ qu¶n lý phï hîp hiÖn nay lµ rÊt cÊp b¸ch, nh­ng lµm g× vµ lµm nh­ thÕ nµo lµ nh÷ng c©u hái lín ®Æt ra cho c¸c nhµ nghiªn cøu vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, vµ chóng ta lµ mét n­íc ®i lªn tõ ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp do ®ã viÖc häc hái kinh nghiÖp cña c¸c n­íc ®i tr­íc, ®Æc biÖt lµ nh÷ng n­íc NIC, Trung Quèc, NhËt B¶n cã nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ nguån lùc con ng­êi t­¬ng ®èi gièng chóng ta ®Ó ®Ò ra nh÷ng b­íc ®i ®óng ®¾n trong viÖc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng vµ ph¸t triÓn nguån lùc lao ®éng cña ®Êt n­íc lµ rÊt quan träng. Do ®ã, cÇn cã sù phèi hîp cña nhiÒu Bé, ngµnh theo sù chØ ®¹o cña nµ n­íc vµ sù gióp ®ì cña c¸c tæ chøc quèc tÕ míi cã thÓ cã ®­îc mét hÖ thèng chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng phï hîp vµ hiÖu qu¶. BiÓu sè 7 - BiÓu tæng hîp t×nh h×nh tµi chÝnh n¨m 1996, 1997, 1998, 1999, 2000 chung c¶ n­íc S t t Tªn ®¬n vÞ ChØ tiªu tµi chÝnh Doanh thu (tr.®) Nép ng©n s¸ch (tr.®) Lîi nhuËn (tr.®) TH 1996 TH 1997 TH 1998 TH 1999 KH 2000 TH 1996 TH 1997 TH 1998 TH 1999 KH 2000 TH 1996 TH 1997 TH 1998 TH 1999 KH 2000 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 I Tæng c«ng ty h¹ng ®Æc biÖt 101'648'329 114'329'873 127'250'248 129'865'599 134'056'407 14'470'924 16'137'307 18'284'246 20'822'608 19'755'500 8'932'779 8'556'813 9'082'164 10'585'730 9'864'710 (sè doanh nghiÖp) II Bé, Ngµnh 30'409'855 47'451'818 55'109'708 62'045'413 55'757'899 1'680'763 2'796'421 2'775'413 5'091'513 3'738'731 442'258 984'217 1'082'484 1'667'842 1'257'058 (sè doanh nghiÖp) III §Þa ph­¬ng 47'304'330 75'216'474 87'568'100 73'067'787 69'996'123 4'533'070 6'211'074 6'758'386 7'866'306 6'246'913 1'080'074 1'709'023 2'005'139 2'308'698 1'989'358 (sè doanh nghiÖp) 1 MiÒn B¾c 2'178'540 12'861'958 15'893'362 10'919'429 12'386'563 224'244 884'834 1'003'858 778'925 733'095 20'228 177'900 200'858 110'311 168'582 2 MiÒn Trung 6'323'376 13'775'154 17'486'158 12'196'004 8'110'805 261'633 852'137 938'545 536'711 371'765 62'543 255'094 329'445 150'194 97'738 3 MiÒn Nam 38'802'414 48'579'362 54'188'580 49'941'354 49'498'755 4'047'193 4'474'103 4'815'983 6'550'670 5'142'053 997'303 1'276'029 1'474'836 2'048'193 1'723'038 Céng 179'362'514 236'998'165 269'928'056 264'967'799 259'810'429 20'684'757 25'144'802 27'818'045 33'780'427 29'741'144 10'455'111 11'250'053 12'169'787 14'562'270 13'111'126 BiÓu sè 8 - BiÓu tæng hîp so s¸nh 1 lao ®éng t¹o ra doanh thu, nép ng©n s¸ch vµ lîi nhuËn §¬n vÞ tÝnh: tr.® Stt ChØ tiªu Tæng doanh thu Nép ng©n s¸ch Lîi nhuËn N¨m 1996 N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2000 N¨m 1996 N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2000 N¨m 1996 N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2000 1 Chung c¶ n­íc 159.558 153.587 164.353 152.277 152.622 18.401 16.295 16.938 19.414 17.471 9.301 7.291 7.410 8.369 7.702 2 TCty h¹ng ®Æc biÖt 143.211 160.308 172.599 173.837 170.108 20.388 22.627 24.800 27.873 25.068 12.585 11.998 12.319 14.170 12.518 3 Bé, Ngµnh 203.907 130.472 148.810 120.116 125.530 11.270 7.689 7.494 9.857 8.417 2.965 2.706 2.923 3.229 2.830 4 §Þa ph­¬ng 178.307 161.338 163.748 153.339 148.905 17.093 13.323 12.638 16.511 13.289 4.073 3.666 3.750 4.846 4.232 BiÓu sè 9 - BiÓu tæng hîp so s¸nh 1 ®ång tiÒn l­¬ng t¹o ra sè ®ång doanh thu, nép ng©n s¸ch vµ lîi nhuËn §¬n vÞ tÝnh: tr.® Stt ChØ tiªu Tæng doanh thu Nép ng©n s¸ch Lîi nhuËn N¨m 1996 N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2000 N¨m 1996 N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2000 N¨m 1996 N¨m 1997 N¨m 1998 N¨m 1999 N¨m 2000 1 Chung c¶ n­íc 16.926 15.468 15.895 14.560 13.320 1.95 1.64 1.64 1.87 1.52 0.99 1.73 0.72 0.81 0.67 2 TCty h¹ng ®Æc biÖt 13.226 13.376 14.055 13.893 12.768 1.88 1.89 2.02 2.23 1.88 1.16 1.00 1.00 1.13 0.94 3 Bé, Ngµnh 26.408 13.883 14.703 12.259 11.401 1.46 0.82 0.74 1.01 0.76 0.38 0.29 0.29 0.33 0.26 4 §Þa ph­¬ng 26.885 22.413 20.947 19.868 17.007 2.58 1.85 1.62 2.14 1.52 0.61 0.51 0.48 0.63 0.48